10-21-2012
|
#1
|
|
Prof. Dr. Sinsi
|
Süspansiyon Kavram Ve Ayarlari Motosiklet Dünyası
SÜSPANSİYON KAVRAMLARI… Motosiklet Dünyası
Ne, nerede, ne işe yarar:
Çatal(fork) Rebound(geri sekme) Dampingi(sönümlemesi):
Genellikle çatalın en tepesinde yer alır Preload ayarlayıcısının tam merkezindedir Çatal basıldıktan sonra tekrar açılımını kontrol eder Vidasını içe çevirmek sıkı ve hızlı bir açılım dışa çevirim ise yumuşak ve daha yavaş bir açılım sağlar Ayarlamada tornavida kullanınız Tamamen içe doğru sıkın ve sonra dışa doğru çevirirken klik seslerini dinleyin Dışa ilk klik en sıkı ayar, onuncu klik en yumuşak ayardır
Eğer ayar yapma mekanizması yoksa daha ağır bir yağ kullanarak da ayar yapabilirsiniz Gine çatalların içindeki yayları daha sert yaylarla değiştirerek de ayar yapabilirsiniz
Çatal Preloadı(ön yüklemesi):
Çatalın tam tepesindedir ve anahtarla ayarlanabilir Preload ön çatal yayının normal durumundan bastırılma miktarıdır Fazla preload daha fazla yayların bastırılması demektir Çatallar daha sertleşir Preload ayar seviyeleri yüzükler veya işaretler vasıtasıyla görülebilir Beş kademeli ayar yapılıyorsa beş işaret vardır ve ilki en yumuşak ayarı gösterir Preload ayarı ön çatal sertliğini en fark edilir bir oranda değiştirir ve tabi sert frende de motorun kafasının dalma miktarını
Preload(Ön Yükleme):
Çatal ve şok yaylarının hareket mesafelerini uzatıp kısaltma ayarıdır Yere bastırılarak yada bıraktırılarak yayların sertlik derecesini ayarlarsınız Ön çatal önyükleme ayar yeri çatal tüpünün üstündeki büyük somundur Ön rebound(geri sekme) ayarı bu somunun döndüğü milin üst merkezindedir Bu ayar düzgün bir tornavidayla yapılır
Rebound Dampingi(Geri Sekme Sönümlemesi):
Yaylarınız bir engelle sıkıştırıldığında lastiklerin yerle temasının kesilmeden bu yayların ne süratle geri sekeceğinin, hareketi telafi edeceğinin ayarlanmasıdırÇok fazla olursa çukurun dibine uzamayıp sıkılı kalacağı için lastiğin yerle teması kesilecektir Çok fazla olursa yay hızla açılarak motoru güçle yukarı iterek sürücüye kopuk bir his verecektir Geri sekme sönümlemesi lastiğin yerle temasında büyük rol oynayarak tutunma konusunda size güven verecektir Arka ön yükleme ayarı yayın üzerindeki yakanın özel yarım ay ağızlı aletle döndürülmesi ile yapılır Arka yükselme araya parça konarak da yapılabilmektedir
Trail(Ön Lastiğin Yerle Temas Mesafesi):
Bu mesafe motorun dönüş kabiliyetini tayin eder Kısa trail çabuk dönüş az dengedir, uzun trail dönüşü ağırlaştıracak(zorlaştıracak) ama denge fazlalaşacaktır Ön lastiğin çapını değiştirerek trailin mesafesini değiştirebilirsiniz Rake açısı büyürse trail de büyür(Chopper motorlardaki gibi) Sürüş yüksekliğinin değişmesi de trail mesafesini değiştirir Ağırlığınızı öne verirseniz trail büyür
Sürüş yüksekliği şasenin duruşunu(geometrisini) değiştirir Arkayı kaldırırsanız motoru öne verirsiniz ve bu dengeyi azaltır ama hızlı dönüşlere imkan verir çünkü bu duruşta rake açısı azalmış ve buna paralel olarak trail de azalmıştır Önü kaldırır arkayı indirirseniz traili uzar denge artar ve dönüşler ağırlaşır Önü üçlü klapeler üzerinde kaldırıp indirebilirsiniz arkayı ise şoku uzatıp kısaltarak değiştirebilirsiniz Arka reboundu şokun altından ayarlarsınız Bazı şokların aynı zamanda yükseklik ayarları da var
Çatal(fork) Kompresyon(sıkıştırma) Dampingi(sönümlemesi):
Şayet motorunuzda bu ayar varsa çatalın dibinde yer alır Bu motorunuz bir kütleye çarptığında çatalın kompresyonunu kontrol eder İçe çevirin sıkı ve yavaş bir kompresyon alırsınız, dışa çevirirseniz yumuşak ve hızlı kompresyon alırsınız Tornavida kullanın İçe tam çevirin ve sonra dışa çevirirken klik seslerini dinleyin On kademeli ayar varsa on klik sesi olacaktır İlk klik en sıkı ve son klik en yumuşak ayardır Sıkışma sönülmesi yaylanmanın ana vurma tepkisini kontrol eder Tekerlek vurmanın etkisiyle yukarı doğru zorlandığında sıkıştırma devresi yayın ne hızla sıkışacağını kontrol eder Buda yayın aşırı seyahat etmesini engeller veya sıkışmanın dibe vurmasını Sönümlemenin şiddetinin dizginlenmesi akışkanın bazı kısıtlamalardan geçmeye zorlanmasıyla elde edilir Sönümleme gücü akışkanın hareket hızıyla belirlenir Sıkışma seyahat mesafesiyle değil Ön sıkıştırma sönümlemesi(kompresyon dampingi) çatalın altından yapılır
Tüm motorlarda bu ayarlar yoktur Bazılarında bu bölümün ayarı rebound dampingine bağlanmıştır
Arka(rear) Kompresyon(sıkıştırma) Dampingi(sönümlemesi):
Ön çatalların aksine arka şokun üzerindedir ayar yeri Resimde yeri tüpün direk bağlantı gösterilmektedir Başka bir bağlanma şekli hortumla olup ve tüpü selenin altına yerleştirilmiş olabilir veya arka şokun biraz üstünde ve yanına doğru olabilir Arka kompresyon sönümlemesi ayarı genellikle şokun üzerinde yada tüp haznenin üzerindedir
Sıkıştırma Sönümlemesi(Kompresyon Dampingi):
Motora sertlik yada düzgünlük hissini verir Bir çukura vurduğunuzda çatal yada şok darbeyi emerek çabuk telafi edemiyorsa sıkıdır ve çukurun yüzüne çarparak yükselen teker tüm darbenin şokunu şaseye aktarır Sizde bunu hissedersiniz Sıkıştırma sönülmesi az ise gaz vermek ve fren yapmalar 64 Chevrolet Impala düzgünlüğündedir(sarsıntıları hissettirmeyen)
Dibe Vurmak:
Dibe vurmak geri sekmenin tersidir Yük yayı sıkıştırarak dibe doğru basar ve yük kalktığında amortisörlerin içindeki yaylar tüpleri geri sektirir
Kartuş Tip Çatal:
Kartuş tipi çatallar daha karışık mekanizmaya sahiptir Yağı çatal gövdesinde mevcut geri sekme pistonlarının yüzeyinde monteli bükme kamalarından hareket ettirirler Kamalar çok düşük süratlerde geri sekme kontrolüne izin verir halbuki yüksek sürat kamaları daha fazla sekme yapar ve sabit ağzı geri sekme miline göre daha az yüksek geri sekmesine sebep olur Sonuçta fren yapınca daha az dalmayla eş zamanlı olarak köşeli engellere çarpınca şaseye daha az etki yollanmasıdır Süspansiyon hareketleri havadan izole edilmiştir
Mil Tipi Çatal:
Sönümleme milli çatalı(damping rod fork) basit bir mekanizmadır Tüp deki delikler vasıtasıyla geri sekme sönümlemesini aşırı kademeli bir sönümleme eğrisi ile verir Tekerlek dikey olarak ne kadar hızlı hareket ederse o kadar fazla yağ deliklerden geçer Bu tip sönümleme milli çatallar çok yavaş sürat sönülmesi ve iyi yüksek sürat sönülmesi sağlar Sürüş karakteristiği frende aşırı ön çatal dalması ve köşeli engellere çarpınca hidrolik kilitlemesidir Yağ viskozitesini değiştirmek yada deliklerin ölçüsünü değiştirmek tüm hız bandını etkiler
Çatal Yağ Seviyesi:
Çatal yağ seviyesi yay takılmadan evvel tam sıkıştırma yaparak ölçülür Çatallarda olması gerekli hava miktarını ayarlamak için kullanılır Havayı sıkıştırmak yağı yay gibi hareket ettirir, yağ seviyesini yükseltir böylece havaya kalan yeri azaltır Yayın hareketi boyunca bu işlem artan oranda gerçekleşir Yağ seviyesini azaltmak dipteki gücü düşürür Daha ardışık bir oran verir
Uyarı: Ön çatalın, preloadın, reboundun ve basınç ayarlarının – ne yaptığınızı tam bilmiyorsanız – birbirlerine eşit yada eşite yakın oranda yapılması gereklidir Daima sağ ve sol çatalın tam eşit ayarlandığından emin olun
Not: Çatal önde, şok arka taraftadır Arkada çift amortisör varsa(eski sistem) duo shock, tek amortisör varsa(yeni sistem) mono shock olarak geçer Duo şoklarda arka salıncağın neredeyse ortasından tutturulan süspansiyon, yaylanma ve şoku emmede aşırı yük almaktadır Ve unsprung weight denilen yayların altından yere kadar olan motor kısmının ağırlığı bu sistemde oldukça fazladır 80 li yıllarda sıkça kullanılmıştır İyi sonuçlar alınmamıştır İlk yapılan mono şoklar da terk edilerek şu an linkli mono şoklar kullanılmaktadır Bu sistemde süspansiyon kovanı alt bağlantıya ikinci bir kaldıraç gibi bağlanarak salıncağın hareketine uyumlu bir dikey hareketle süspansiyon açısının hep optimumda kalması sağlanıyor Bundan daha ileri bir sistem olan paraleverler BMWlerde kullanılmaktadır
SÜSPANSİYON PROBLEMLERİ
|
|
|
|