Çağatay Türkçesi Edebiyatı

On altıncı yüzyılda Çağatay Edebiyatının mümessili, Zahirüddîn Muhammed Bâbür Şah'tır (1483-1530) O Çağatay Türkçesi'nin Nevâî den sonra gelen en mühim simâsı ve edîbidir Eserlerinde kuvvetli bir Nevâî tesiri görülür Dîvân ının yanında Aruz Risâlesi, Mübeyyen adını taşıyan ve Hanefî fıkhına âit olan bir mesnevîsi vardır Hâce Ubeydullahı Ahrâr ın eserinden Türkçe manzum tercümeleri ihtivâ eden Risâle-i Vâlidiyye si varsa da, asıl onu şöhretli kılan devrinin en mühim seyahat ve hâtırat kitabı olan ve kendi ismini taşıyan Bâbürnâme sidir Bâbür Şah bu eserinde 1494 yılından başlayarak 1529 a kadar geçen vakaları yıl yıl anlatmıştır Onun için bu esere Vekâyi-i Bâbür de denmektedir Eser, büyük Türk bilgini Reşit Rahmeti Arat tarafından neşredilmiştir

On yedinci yüzyılda Çağatay Türk Edebiyatı, artık yükseliş devrini tamamlamıştır Ancak bu asrın zikre değer şahsiyeti Yadigar Hanın torunlarından olan Ebü l-Gazî Bahadır Han'dır Bir Özbek hanı olan Bahadır Han (1603-1666) 1642 yılında Hive Hanlığı'nı elde ederek, 21 yıl saltanat sürmüştür Eserlerini millî bir şuurla yazmış ve Türk lâfzına eserlerinin adında yer vermiştir Belli başlı eserleri Şecere-i Terâkime ve Şecere-i Türkî adını taşır Şecere-i Terâkime de, Oğuznâmeler karşılaştırılmış ve Türklerle ilgili Türkmen boyları arasındaki menkıbelere yer verilmiştir Şecere-i Türk te ise, Bahadır Han, 15 yüzyılın ikinci yarısından başlayarak kendi asrına kadar gelen ve Harezm de iktidarı elinde tutan han âilelerinin şeceresini yazmıştır Fakat ömrü vefa etmemiş ve son 16 yapraklık kısmını, oğlu Enûşe Han yazmıştır Asrın Çağatay Türk Edebiyatında yer alan diğer bir siması şâir Allahyâr dır Daha çok tekke mensupları arasında iltifat gören Allahyâr (ölm 1713) bir Nakşibendîdir Türkçe'den başka Farsça ile de yazmıştır Özbek Türkçesi ile yazdığı Sebâtü l-Âcizîn adlı manzumesi, en meşhurlarındandır

On sekizinci yüzyılda Özbek Türk Edebiyatı, eski asırlara nispetle sönmeye yüz tutmuştur Olanlar halkın hafızasında kalmış ve meydana çıkan şifâhî edebiyat, nisyana karışmıştır Bununla birlikte Halk Edebiyatı dalında Ferhâdnâme, Cümcüme Sultan Destanı ve Tahir ile Zühre gibi eserler, ortada bulunan eserlerdir Ayrıca destanî bir eser olan Satuk Buğra Han Tezkiresi ni de burada zikretmek yerinde olur