Zaman Ekleri Çekim Eki Mi

Zaman ekleri çekim eki mi

Arkadaşına kitabın yerini sor” (Senin) kardeşin: Tamlama (iyelik) eki

Arkadaşın-a: Kime?: Yönelme durum eki

Kitab-ın yer-i: Tamlama ekleri Yeri-n-i: Neyi?: Belirtme durum eki



“Arkadaşımdan kitapların yerini öğreneceğim”

“Arkadaşın, kitabının, yerini sordu”

-İ (BELİRTME DURUM EKİ)

Çocukları okuldan kim, alacak? Annesi çocuğu çağırdı

Şimdi soruları cevaplayın Burada kimi bekliyorsunuz?

UYARI:

–i: iyelik eki: (onun), kalem-i

–i: belirtme hâl eki: kalem-i (kim aldı?)

-E (YÖNELME DURUM EKİ)

Bugün tiyatroya gitti Gerek yok bu kadar uğraşmaya

-DE (BULUNMA DURUM, EKİ)

Eski Konya'da ne güzel günler yaşanmış (yer )

Saat yedide mi gelecekmiş?(zaman) Her şey yerli yerinde (yüklem)

UYARI:

Yapım eki görevi görür:

Sözde müzisyenlerdendir Okulun, en gözde kızıydı?

-DEN (ÇIKMA DURUM EKİ)

Ahmet, evden yeni çıktı Birçok seneler geçti dönen yok seferinden

UYARI:

Yapım eki özelliği kazanarak ,eklendiği kelimeyi sıfat yapar:

Candan insanları severim ben Sudan sebeplerle işinden ayrıldı

Toptan satış / Uzaktan, akraba / En içten duygular

-CE KÜÇÜLTME EKİ

Çocukça davranışları vardı İnsanca düşünmeli ve hareket etmeliyiz Bu okulda senelerce çalıştım dedi

O gün sizi saatlerce bekledik Bugün milletçe sevinçliyiz

-TAMLAMA EKLERİ

Benim elim kanadı Kitabın, yaprağı yırtılmış Yalancının mumu Gözlüğün camı

İYELİK EKLERİ

Aşkın sihirli şarkısı yüzlerce, dildedir İspanya neşesiyle bu akşam bu zildedir

Kapının kol-u, işin baş-ı, hayvan sevgi-s-i

Baba-m-a soracağım Kardeş-i-n-i arıyormuş

İLGİ EKİ

senin kalemin→seninki, Ali’nin eli→Ali’ninki, onun düşüncesi→onunki

-MI SORU EKİ

Ateşler içinde kıvranıyordu O gün dünyalar, benim olmuştu Gelecek miydin? (fiile) Sen misin? (isme)

EK FİİL

Ben bir küçük kelebeğim Üstümüze, doğan bir güneşsin sen

Ulaş şimdi tatil yapıyordur (olasılık) Bu durumda işe gitmeyecektir (kesinlik)

Bir güzelin hayranıydım ←hayranı i-di-m

Dün daha heyecanlıydın ←heyecanlı i-di-n

Merhametli biriydi ←biri i-di

Suçlanan ben-miş-im ← ben imişim

Meğer sen ne çalışkan-mış-sın ← çalışkan imişsin

Adam yirmi yıldır evine hasret-miş ← hasret imiş

Elbise ucuzsa, hemen alalım ←ucuz ise

Maaşlar düşük, giderlerse oldukça fazla ←giderler ise (karşılaştırma)

Dikkat

Ben iyi bir okurum Ek-fiilin geniş zamanı

Hep iyi kitaplar okurum Şahıs eki

Benim okurum anlayışlıdır İlgi eki ve iyelik eki

Öğrenciydi ek-fiil çekimi

Uyuyordu birleşik çekim

Öğrenciymiş ek-fiil

Uyuyormuş birleşik zaman

Öğrenciyse ek-fiil

Uyuyorsa birleşik zaman

Not: Ek-fiilin olumsuzu ek-fiilden önce “değil” kelimesi getirilerek yapılır:

birinci değilim, değildim, değilmişim, değilsem

B FİİL ÇEKİM EKLERİ

a HABER KİP EKLERİ

Geçmiş zaman (Bilinen geçmiş zaman ve öğrenilen geçmiş zaman)

Şimdiki zaman Gelecek zaman

ve bunların hepsini kapsayan

Geniş zaman

b DİLEK KİP EKLERİ

Dilek kipleri, iş, oluşu, kılışı, durumu ve hareketi zamana bağlı olmadan, tasarı ve dilekle ilgili olarak bildiren kiplerdir

Dilek kipleri dörde ayrılır:

Dilek-şart kipi İstek kipi Gereklilik kipi Emir kipi

1 Dilek-şart kipi eki: -sE

Fiil kök veya gövdesine gelerek söz konusu olan işin dileğe ve şarta bağlı olduğunun bildirilmesini sağlar:

Ağlarsa anam ağlar İsterse, veririz Olursa bir şikâyet ölümden olsun

Dönersem kahpeyim millet yolunda bir azîmetten Ruhumun vahyini duysam da geçirsem taşına

2 İstek kip eki: -E

Fiil kök veya gövdesine gelerek istek anlamı katar

Bana sor sevgili kaari, sana ben söyleyeyim Sonra bir yer bulup oturdum Hadi bir soda içeyim dedim

Bunu böyle bilesiniz

3 Gereklilik eki: -meli

Fiil kök veya gövdesine gelerek işin olması gerektiği anlamını katar:

Gül tenli, kor dudaklı, kömür gözlü, sürmeli Şeytan diyor ki sarmalı, yüz kere öpmeli

4 Emir kipi eki: -sin, -in(iz), -sinler

Fiil kök veya gövdesine gelerek ikinci ve onların aracılığıyla da üçüncü şahıslara emir verilmesini sağlar

Birinci şahısların emir çekimi olmadığı gibi ikinci tekil şahsın da çekimi olduğu hâlde eki yoktur:

Ağla ağla Sakarya! Ey vuslat! O aşıkları efsununa ram et!

Ey tatlı ve ulvi gece! Yıllarca devam et! Bu yazıyı acele yazsınlar! Alın, bunları da okuyun!

2 ŞAHIS EKLERİ

¶Şahıs ekleri, fiili şahsa bağlayan; fiildeki işi, kılışı, hareketi yapanı; oluşa ve duruma sahip olanı bildiren eklerdir

Şahıs eklerinin tekil ve çoğul şekilleri vardır

Kiplere göre şahıs ekleri değişiklik gösterir; fiil kök veya gövdesinin ünlüyle veya ünsüzle bitişine göre iki çeşit şahıs eki vardır:

1 Şimdiki, gelecek, geniş ve -miş’li geçmiş zamanlarla gereklilik ve dilek kiplerinde kullanılan kişi ekleri:

-İm, -sİn, ---, -İz, -sİnİz, -lEr

bilir-im, bilir-sin, bilir, bilir-iz, bilir-siniz, bilir-ler

geliyor-um, alacak-sınız, olmuş-lar, bilmeliy-iz, gide-sin

2 –di’li geçmiş zamanla dilek-şart kipinde kullanılan kişi ekleri:

-m, -n, ---, -k, -nİz, -lEr

aldı-m, aldı-n, aldı, aldı-k, aldı-nız, aldı-lar

alsa-m, alsa-n, alsa, alsa-k, alsa-nız, alsa-lar

Emir çekimi de ayrı eklerle yapılır:

git-sin, gid-in(iz), git-sinler

3 OLUMSUZLUK EKİ: -mE

Fiil kök veya gövdelerine gelerek olumsuz çekimlerini yapar Fiilin yapılmadığını, işin olmadığını bildirir Bütün fillere gelebilir:

Gel-me-di, al-ma-dı, ver-mi-yor, ol-mu-yor, bil-me-meli, söyle-me!, dinle-me!

Bazı durumlarda ekin ünlüsü daralır:

Gel-mi-yor, oku-mu-yor, sev-mi-yor

4 SORU EKİ: mİ

Soru eki isimlerden ve fiillerden sonra kullanılabilir Eklendiği kelimeden ayrı yazılır ünlü uyumlarına girer

Aldık mı?

Geldi mi?