Anlatım Biçimleri - Anlatım Biçimleri Ve Örnekleri

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-21-2012

Anlatım Biçimleri - Anlatım Biçimleri ve Örnekleri

Anlatım Biçimleri:

Anlatım Biçimleri : Bir düşünceyi, bir duyguyu, bir tasarıyı, bir olayı sözle ya da yazıyla ifade etmeye anlatım denir

Birbirinden farklı konuları, olayları, gözlem ve izlenimleri anlatırken kullanılan yöntemlere ise anlatım biçimi denir

Açıklayıcı Anlatım : Bu anlatım biçiminde temel amaç, okura herhangi bir konu üzerinde bilgi verme, iyice anlaşılmayan ya da yanlış anlaşılan bir sözü, bir düşünceyi açıklığa kavuşturmaktır

Bu anlatım biçiminde temel amaç bilgi vermek olduğu için belirtilen yargı tartışılmaz; konuyla ilgili karşıt görüşlere yer verilmez

Anlatım oldukça ciddi, kuru ve öğreticidir

Açıklamanın yapılabilmesi, bir bilginin tam ve eksiksiz olarak verilmesi için tanımlamalardan, örneklemelerden, karşılaştırmalardan ve sayısal verilerden yararlanılır

Fıkra, makale, deneme, gezi, eleştiri, röportaj gibi yazı türlerinde açıklayıcı anlatım biçimi yoğun olarak görülür

Örnek :

Çağdaş eğitim, bireyi bilgi ile donatmaktan çok, ona kendi kendine bilgi edinme yollarını öğretmeyi amaçlar

Bireyde, sağlıklı düşünme, doğru anlama, toplum içinde türlü durumlara olumlu uyum sağlayabilme yeteneklerinin geliştirilmesini ister

Sağlıklı düşünme, öncelikle dilin işleyiş düzeninin kavranmasına bağlıdır

Bu sebeple kişinin eğitimi ile ana dili arasında doğrudan bir bağlantı vardır

Tartışmacı Anlatım : Bu anlatım biçiminde birbirine karşıt düşünceleri, bir konuyla ilgili kanıları değiştirmek, çürütmek ya da onların yerine yenisini koymak amaçlanır

Tartışmacı anlatımda yazar, inandırıcılığı sağlayabilmek için ciddi ve ağırbaşlı bir anlatım yerine sohbete varan rahat bir anlatım kullanır

Yazarın sık sık sorular sorup bunlara yanıtlar vermesi, bu anlatımın ayırt edici bir başka özelliğidir

Tartışmacı anlatım, bilimsel inceleme ve araştırmaya dayalı yapıtlar başta olmak üzere eleştiri, fıkra, deneme, makale, röportaj gibi yazı türlerinde de sık sık rastlanan bir anlatım biçimidir

Örnek :

Gene bir eski özlemdir, gidiyor

Yeniye kötü kötü bakıyorlar, mana yokmuş, güzel değilmiş, düşünmekten, çalışmaktan kaçınan kimselerin ne yaptıklarını bilmeden ortaya attıkları şeylermiş

Geçmişin büyük eserlerini inceleyip de onlardan örnek almalıymışız

Oysa ki asıl, yeni zordur; yeninin manasını anlamak, güzelliğini duymak zordur

Bunun için alışkanlıklarımızı aşmak, dikkatimizi işletmek gerekir

Betimleyici Anlatım : Varlıkların kendilerine özgü ayırıcı niteliklerini, bu niteliklerin duyu organlarımız üzerindeki etki ve izlenimlerini görünür kılmaya, onları sözcükler aracılığıyla resimlendirmeye betimleme denir

Bir anlatımın betimlemelere dayandırılması ve betimlemenin amaç olarak kullanılması ile oluşturulan anlatım biçimine betimleyici anlatım denir

Betimlemede, görme, işitme, tatma, dokunma ve koklama duyularına yönelik bir anlatım vardır

Herhangi bir varlığın, nesnenin, olayın veya çevrenin, duyu organlarımız üzerinde bıraktığı izlenimler belirli bir plana göre okura aktarılır

Betimleyici anlatım biçimi, amacına göre iki çeşittir:

Açıklayıcı Betimleme : Bu tür betimlemelerde amaç bilgi vermektir

Betimlenen varlık yada nesne tanıtıcı ve ayırıcı özellikleriyle nesnel bir tutumla okura aktarılır

Sanatsal Betimleme : Bu betimlemede temel amaç, izlenim kazandırmaktır

Anlatımda, genel ayrıntılardan, ayırıcı ayrıntılara doğru gidilir

Kısaca gözlemlenen varlık ya da nesnenin anlatıcı üzerinde bıraktığı etki yansıtılır

Örnek :

Burada müthiş karasinek vardı

Hele kebapçının bulunduğu yerde

Bir dükkanda ve etrafında bu kadar sinek olmasının bir hikmeti vardır, elbette

Öyküleyici Anlatım : Tasarlanan, gözlemlenen ya da yaşanan bir olayı yer, zaman ve kişi kavramlarına bağlayarak anlatan anlatım biçimine öyküleme denir

O halde öykülemede dört temel kavram bulunur:

Öykülemede, konuyu geliştiren olgu ya da olgular vardır ki buna olay denir

Öykülemede, olayın geçtiği çevre ya da yer kavramı bulunur

Olayın akışı içinde aklımızda yarattığımız kavram, zaman öğesini oluşturur

Olayın içinde yer alan veya bu olayı yaratan öğelere kişi adı verilir

İki farklı öyküleme biçimi vardır:

Açıklayıcı Öyküleme : Birtakım bilgileri zamansal oluşuma (kronolojiye) göre anlatan ve sanatsal bir kaygının güdülmediği bir öyküleme biçimidir

Temel amaç herhangi bir şeyi tarihsel gelişimi içinde okura aktarmak, bu konuda onu bilgilendirmektir

Sanatsal Öyküleme : Bu öykülemede bilgilendirme amacı yoktur

Temel amaç bir olay anlatıp okuru o olayın içine çekmek, onun içinde yaşatıp okuru duygulandırmaktır

Öykü, roman gibi yazınsal türlerin kullanıldığı öykülemeye sanatsal öyküleme denir

Örnek :

Hamdi amcamı en son 1960-1961 yıllarında gördüm

Bir iş nedeniyle Ankara'ya gelmişti

Beni görmeden gitmeyi içine sindirememiş, telefon edip geleceğini söylemişti

Tıpkı çocukluğumda babamı beklediğim gibi, camdan cama koşup gelişini bekledim

Uzun yıllar sonra birbirimizi görüp konuşacaktık

Amca yeğen birbirimize sarıldık

Hem sevinçten hem de annemi babamı anımsayıp ağladık

Çocuklarımı kucağına aldı

Onları öpüp öpüp sevdi

Kardeşim Leman Hanım, bunları görseydi, dedi

O gün onu son görüşüm oldu

Öldüğünü duyduğum zaman ne yapacağımı şaşırdım

Düşünceyi Geliştirme Yolları (Anlatımda Başvurulan Yollar) : Bir düşüncenin, bir konunun, bir açıklamanın tam olarak anlatılabilmesi için yararlanılan yönteme "düşünceyi geliştirme yolu" ya da "anlatımda başvurulan yol" adı verilir

Bir paragrafta düşünceyi geliştirme yollarından yalnız biri kullanılabileceği gibi, bunların birkaçı da kullanılabilir

10-21-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Anlatım Biçimleri - Anlatım Biçimleri Ve Örnekleri Anlatım Biçimleri - Anlatım Biçimleri ve Örnekleri Anlatım Biçimleri: Anlatım Biçimleri : Bir düşünceyi, bir duyguyu, bir tasarıyı, bir olayı sözle ya da yazıyla ifade etmeye anlatım denir Birbirinden farklı konuları, olayları, gözlem ve izlenimleri anlatırken kullanılan yöntemlere ise anlatım biçimi denir Açıklayıcı Anlatım : Bu anlatım biçiminde temel amaç, okura herhangi bir konu üzerinde bilgi verme, iyice anlaşılmayan ya da yanlış anlaşılan bir sözü, bir düşünceyi açıklığa kavuşturmaktır Bu anlatım biçiminde temel amaç bilgi vermek olduğu için belirtilen yargı tartışılmaz; konuyla ilgili karşıt görüşlere yer verilmez Anlatım oldukça ciddi, kuru ve öğreticidir Açıklamanın yapılabilmesi, bir bilginin tam ve eksiksiz olarak verilmesi için tanımlamalardan, örneklemelerden, karşılaştırmalardan ve sayısal verilerden yararlanılır Fıkra, makale, deneme, gezi, eleştiri, röportaj gibi yazı türlerinde açıklayıcı anlatım biçimi yoğun olarak görülür Örnek : Çağdaş eğitim, bireyi bilgi ile donatmaktan çok, ona kendi kendine bilgi edinme yollarını öğretmeyi amaçlar Bireyde, sağlıklı düşünme, doğru anlama, toplum içinde türlü durumlara olumlu uyum sağlayabilme yeteneklerinin geliştirilmesini ister Sağlıklı düşünme, öncelikle dilin işleyiş düzeninin kavranmasına bağlıdır Bu sebeple kişinin eğitimi ile ana dili arasında doğrudan bir bağlantı vardır Tartışmacı Anlatım : Bu anlatım biçiminde birbirine karşıt düşünceleri, bir konuyla ilgili kanıları değiştirmek, çürütmek ya da onların yerine yenisini koymak amaçlanır Tartışmacı anlatımda yazar, inandırıcılığı sağlayabilmek için ciddi ve ağırbaşlı bir anlatım yerine sohbete varan rahat bir anlatım kullanır Yazarın sık sık sorular sorup bunlara yanıtlar vermesi, bu anlatımın ayırt edici bir başka özelliğidir Tartışmacı anlatım, bilimsel inceleme ve araştırmaya dayalı yapıtlar başta olmak üzere eleştiri, fıkra, deneme, makale, röportaj gibi yazı türlerinde de sık sık rastlanan bir anlatım biçimidir Örnek : Gene bir eski özlemdir, gidiyor Yeniye kötü kötü bakıyorlar, mana yokmuş, güzel değilmiş, düşünmekten, çalışmaktan kaçınan kimselerin ne yaptıklarını bilmeden ortaya attıkları şeylermiş Geçmişin büyük eserlerini inceleyip de onlardan örnek almalıymışız Oysa ki asıl, yeni zordur; yeninin manasını anlamak, güzelliğini duymak zordur Bunun için alışkanlıklarımızı aşmak, dikkatimizi işletmek gerekir Betimleyici Anlatım : Varlıkların kendilerine özgü ayırıcı niteliklerini, bu niteliklerin duyu organlarımız üzerindeki etki ve izlenimlerini görünür kılmaya, onları sözcükler aracılığıyla resimlendirmeye betimleme denir Bir anlatımın betimlemelere dayandırılması ve betimlemenin amaç olarak kullanılması ile oluşturulan anlatım biçimine betimleyici anlatım denir Betimlemede, görme, işitme, tatma, dokunma ve koklama duyularına yönelik bir anlatım vardır Herhangi bir varlığın, nesnenin, olayın veya çevrenin, duyu organlarımız üzerinde bıraktığı izlenimler belirli bir plana göre okura aktarılır Betimleyici anlatım biçimi, amacına göre iki çeşittir: Açıklayıcı Betimleme : Bu tür betimlemelerde amaç bilgi vermektir Betimlenen varlık yada nesne tanıtıcı ve ayırıcı özellikleriyle nesnel bir tutumla okura aktarılır Sanatsal Betimleme : Bu betimlemede temel amaç, izlenim kazandırmaktır Anlatımda, genel ayrıntılardan, ayırıcı ayrıntılara doğru gidilir Kısaca gözlemlenen varlık ya da nesnenin anlatıcı üzerinde bıraktığı etki yansıtılır Örnek : Burada müthiş karasinek vardı Hele kebapçının bulunduğu yerde Bir dükkanda ve etrafında bu kadar sinek olmasının bir hikmeti vardır, elbette Öyküleyici Anlatım : Tasarlanan, gözlemlenen ya da yaşanan bir olayı yer, zaman ve kişi kavramlarına bağlayarak anlatan anlatım biçimine öyküleme denir O halde öykülemede dört temel kavram bulunur: Öykülemede, konuyu geliştiren olgu ya da olgular vardır ki buna olay denir Öykülemede, olayın geçtiği çevre ya da yer kavramı bulunur Olayın akışı içinde aklımızda yarattığımız kavram, zaman öğesini oluşturur Olayın içinde yer alan veya bu olayı yaratan öğelere kişi adı verilir İki farklı öyküleme biçimi vardır: Açıklayıcı Öyküleme : Birtakım bilgileri zamansal oluşuma (kronolojiye) göre anlatan ve sanatsal bir kaygının güdülmediği bir öyküleme biçimidir Temel amaç herhangi bir şeyi tarihsel gelişimi içinde okura aktarmak, bu konuda onu bilgilendirmektir Sanatsal Öyküleme : Bu öykülemede bilgilendirme amacı yoktur Temel amaç bir olay anlatıp okuru o olayın içine çekmek, onun içinde yaşatıp okuru duygulandırmaktır Öykü, roman gibi yazınsal türlerin kullanıldığı öykülemeye sanatsal öyküleme denir Örnek : Hamdi amcamı en son 1960-1961 yıllarında gördüm Bir iş nedeniyle Ankara'ya gelmişti Beni görmeden gitmeyi içine sindirememiş, telefon edip geleceğini söylemişti Tıpkı çocukluğumda babamı beklediğim gibi, camdan cama koşup gelişini bekledim Uzun yıllar sonra birbirimizi görüp konuşacaktık Amca yeğen birbirimize sarıldık Hem sevinçten hem de annemi babamı anımsayıp ağladık Çocuklarımı kucağına aldı Onları öpüp öpüp sevdi Kardeşim Leman Hanım, bunları görseydi, dedi O gün onu son görüşüm oldu Öldüğünü duyduğum zaman ne yapacağımı şaşırdım Düşünceyi Geliştirme Yolları (Anlatımda Başvurulan Yollar) : Bir düşüncenin, bir konunun, bir açıklamanın tam olarak anlatılabilmesi için yararlanılan yönteme "düşünceyi geliştirme yolu" ya da "anlatımda başvurulan yol" adı verilir Bir paragrafta düşünceyi geliştirme yollarından yalnız biri kullanılabileceği gibi, bunların birkaçı da kullanılabilir