Devamlı Yerleşmeler Nedir

Devamlı yerleşmeler nedir

Beşeri coğrafya bakımından “insanın herhangi bir bölgeyi yurt edinmesi,orada sürekli yaşamasıdır”Bu tanımlama ile asıl göz önünde tutulanlar sedanter hayat süren, yani köyde veya şehirde oturmakta olan insanlardırBununla beraber, yerleşme konusuna göçebe halkı da dahil etmek gerekirÇünkü, yeri belli bir evi olmamasına ve durmadan yer değiştirmelerine rağmen, göçebeler yine de belli bir bölgenin sınırlar içinde kalırlarKendilerinin malı olan veya kendilerinin malı saydıkları meralarda hayvanlarını beslerler

Bunların yanında yerleşme olayının taşıdığı çok geniş bir anlam da vardır;av peşinde dolaşan yahut meyve toplamakla geçinen ilkel gezici insanların topladıklarını yemek, dinlenmek ve özellikle gece vakti sığınmak üzere, en azından bir gece de olsa, tabi halde buldukları yahut yaptıkları barınaklar gibi, göçebe çoban kavimlerin daha uzun zaman bir yerde kalan çadır toplulukları, mevsimlerin seyrine uyarak yer değiştiren ,yazın yaylaya-dağa çıkan, kışın ovaya inen yarı göçebelerin yılın bir kısmında oturduklar ve çeşitli isimlerle adlandırdıkları ova, dağ ve yayla eğreti yerleşmeleri;nihayet tek, ayrı kendi başına olan mesken, çiftlik,küçük köy, köy, kasaba ve şehir, geçici yahut devamlı, toplu yahut dağınık, büyük yahut küçük bütün bu yerleşmeler, yerleşme tesisleri;tek ev ve ev toplulukları yerleşme olayı kavramına girebilir

İnsan öteden beri, ihtiyacının tamamına yakınını topraktan karşılamıştırBu yüzden toprağa çok bağlıdırOrada yerleşir, bulunduğu uygarlığın ona kazandırdığı olanaklar derecesinde çevresine uyar ve topraktan yaralanırGörülüyor ki “yerleşme” toplum hayatının ilk belirtisidir



İlk insanlar için yerleşme çok ilkel bir olaydıMağarada, ağaç kovuklarında yaşadılarFakat yüzyıllar geçtikçe büyük gelişmeler olduDemek ki, bugün görülen türlü yerleşme şekilleri uzun bir tarihi gelişimin sonucudurYerleşmenin ilk adımı olan evden başlayarak büyük kente kadar başlıca tipleri gözden geçirelim;

EV VE EV ŞEKİLLERİ

Coğrafi Çevre

Ev geçici bir olaydırDeğil köylerde, büyük şehirlerde rastladığımız en eski evlerin bile ilk yapılış tarihi nihayet birkaç yüzyıldan geriye gitmezdenilebilir ki, evler bunları yapan yahut yaptıran insanlar gibi, kısa ömürlü, geçici olaylardır; yapıldıktan bir müddet sonra yıkılır yerine yenileri yapılır

Bununla birlikte zaman zaman yenileşen bu olayların genel karakterinde, belki de diğer bütün beşeri coğrafya olaylarından daha fazla bir devamlılık, değişmeyen bir takım şeyler görülürUzun bir gelişim ve geçmişin izlerini taşıyan bu şekillerin devamında gelenek ve görenek hiç şüphesiz büyük bir rol oynamaktadırFakat gelenek görenek ve diğer psikolojik,etnik, tarihi, ekonomik faktörlerin yanında, bölgeye göre değişen ve her bölgenin karakteristiğini teşkil eden evlerin temel şekillerinde coğrafi faktörlerin etkisi de büyüktür ve inkar edilemeyecek kadar da meydandadır

Yeryüzünde coğrafi çevreye açıkça uyan pek çok ev örnekleri bulunabilirKuzey Kutup bölgesinde Eskimoların kar kulübeleri,çöl ve kuru steplerde göçebe çobanların çadırları yahut çiftçilerin düz damlı toprak evleri, orman bölgelerindeki ahşap evler, bataklık sahanlarında ve göl kenarlarında kazıklar üzerine yapılan evler bunların en iyi örnekleridir

Ev Şekilleri

A)Doğal Sığınaklar

İlk insanlar ev ihtiyaçlarını doğal sığınaklarla karşıladılarMağaralar, ağaç kavukları vb gibiPaleolitik dönemi insanı bu tip sığınaklarda yaşadıNeolitikte, mağaranın yanı başında başka ev şekilleri de ortaya çıktı:Kazıklar üzerine kurulmuş, çalı ve dallardan yapılmış evler gibi

Şu olay çok ilginçtiroğal mağaralar bugün de dünyanın geniş bir kısmında ev olarak kullanılmaktadırKalker, kum taşı, püskürük tüf, lös gibi kolay işlenir kayalar içinde insan tabiatın daha önce hazırladığı bir kovuğu biraz daha geliştirip düzenleyerek ev haline getiriyorBu yer altı evleri sadece fakir geri kalmış ülkelerde değil, bazı ileri ülkelerde de görülmektedir-İTALYA,FRANSA gibi-Yeter ki,iskana uygun doğal mağara yahut oyulmaya ve işlenmeye uygun,hava ile temas ettiğinde sertleşen tabakalar bulunsun

Türkiye’de Doğu,Güneydoğu,Güney ve özellikle de Orta Anadolu’nun Ürgüp Bölgesi mağara meskenleri bunlara iyi birer örnek olarak gösterilebilirÜrgüp Bölgesi,volkan tüflerine oyulmuş mağara meskenleri, eski devirlerden kalma kiliseler ve sanat eserleri ile dünyanın en ilgi çekici bölgelerinden biridirTürkiye’de yine savaş ve istila ya da güvenliğin tehlikede olduğu dönemlerde volkanik tüflerle oluşturulmuş dikkate değer mağara tiplerine Burdur Yöresinde de rastlanmaktadırTürkiye dışında İspanya’da özellikle güney eyaletlerinde halen meskun mağaralar mevcutturAndalusia (Endülüs) da Granada Bölgesinde 3000 nüfusu aşan bir kasaba halkı Pliyosen devrine ait konglomeralarda oyulmuş mağaralarda yaşamaktadırFransa’da da Loire ve Dordogne Bölgelerinde vadiler üzerinde yükselen kalker yamaçlarda oyulmuş bugün kısmen meskun, kısmen mahzen ve depo olarak kullanılan birçok mağara yerleşimlerine rastlanırAfrika’da Tunus’un Güneyinde, Matmata Bölgesinde yumuşak kum taşından oyulmuş7-8 metre derinlikte, dikkate değer yerleşmeler görülürİnsan yapısı meskun mağaralara diğer bir güzel örneklerine de Kuzey Çin’de Lös Sahasında rastlanmaktadır ki bu mağaralar çok eski zamanlardan beri bulunmaktadırAyrıca Sumatra’da bazı kabileler hala ağaç kabuklarında yaşamaktadır

Sonuç olarak görülüyor ki;doğal halde ya da jeolojik şartların elverişli bulunduğu yerlerde tamamıyla insan tarafından oyulmuş ya da az çok değiştirilmiş mağara yerleşimler bitin insanlık tarihi boyunca her zaman kullanılmış olduğu gibi halen de yeryüzünde yaygındır

B)Dal ve Yapraklarla Yapılmış Kulübeler

En ilkel ev şeklidirYan yana toprağa çakılı dallarla bir paravana meydana getirilirBu dallar bir esas direğe doğru eğilir ve karşı karşıya kurulan iki paravana birbirine doğru eğilerek üst uçları bağlanırBu tip evler Seylan, Andama Adaları ve Brezilya yerlileri tarafından halen kullanılmaktadır

C)Çadır:

Göçebe evlerin en yaygın ve en mükemmel tipi,çöl ve steplerde çobanların, dayandıkları kaynak ve sürdükleri yaşam tarzına uygun olarak kullandıkları çadırdırHepsinde de yer değiştirmek esas olmakla beraber,göçebelerin yaşayışları arasında farklılıklar vardırBu yüzden çadır adı altında toplanan bu evlerin şekilleri hep birbirine benzemezBu fark bir yandan çadırın yapıldığı malzemeden, bir yandan da şekli ve kullanışından doğarGöçebenin hayat birliği yaptığı hayvan hangisi ise, çadır ondan sağlanan malzeme ile yapılırHatta Sibirya’nın bazı bölgelerinde olduğu gibi ağaç kabuklarından da yararlanılır

Asıl olarak çadırın esas malzemesi hayvan yününden dokunan keçedirSoğuk çöllerde yün ve keçi kılı, sıcak çöllerde ise, daha çok deve tüyünden dokunan keçe,Orta Asya’da Türk ve Moğolların çadırları, çadırın en eski ve mükemmel tipidirKuzey Kutbu Tundra Kuşağında yaşayan Laponlar, Samoyetler, Tunguzlar ve Eskimolar da yazın ren geyiği derisinden yaptıkları çadırlarda yaşarlar