Belirgin Heyecan Türleri Neler?

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-15-2012

Belirgin Heyecan Türleri Neler?

--------------------------------------------------------------------------------

ÇATIŞMA psikolojide birlikte çözülemeyecek iki ya da daha çok güçlü güdünün bir arada ortaya çıkmasıdır

Örneğin bir genç kendini bir grubun parçası olarak görmek ve arkadaşları gibi davranmak için dansa gitmek isteyebilir

Batı kültüründe gençler için bu güçlü bir güdüdür

Ama genç beceriksizce dans ettiği için arkadaşlarının alaylarıyla karşılaşıyor ya da kendisiyle alay edildiğini sanıyor olabilir

Kaynak : yorumla

net - Linkleri Sadece Kayitli Uyelerimiz Gorebilir

Uye Olmak Icin Tiklayiniz

Bu durumda onurunun kırılmaması için dansa gitmekten kaçınma güdüsü de ortaya çıkacaktır

Genç ikilem içindedir; gitse de gitmese de sıkıntı duyacaktır

Bu durum yaklaşma- kaçınma çatışması olarak adlandırılır

Psikolojik olarak güdülenme sağlayan bir uyarandaki azalma bir başkasının güçlenmesini birlikte getirirse çatışma ortaya çıkar böylece yeni bir uyum sağlaması gerekir

Bütün çatışmalar aynı ölçüde rahatsız edici değildir

Çekici ve uygun iki iş arasında seçim yapmak zorunda kalan bir genç örneğinde olduğu gibi iki istenen durumun yol açtığı çatışma (yaklaşma-yaklaşma çatışması) kararsızlığa yol açsa da çok ender olarak büyük bir sıkıntı yaratır

İki tehlike ya da tehdit arasındaki çatışma (kaçınma-kaçınma çatışması) çoğunlukla daha rahatsız edicidir

Örneğin insan işinden nefret edebilir ama işsiz kalmaktan da korkar

Bir gereksinim ile bir korku arasındaki çatışma daha çok güçlü olabilir; hem annesine bağımlı olan hem de kendisini istemediği ve cezalandırdığı için ondan korkan çocuk örneğinde olduğu gibi

Güçlü bir tehdit ya da korku içeren çatışmalar kolay çözümlenmez; kişinin çaresizlik ve bunaltı duymasına yol açarlar

Ardından gelen uyum çabaları da gerçek sorunun çözümünden çok bunaltının giderilmesine yöneliktir

Çatışmalar çoğunlukla bilinçdışıdır; kişi rahatsızlık duygusunun nedenini açık biçimde tanımlayamaz

Korku ve düşmanlık gibi pek çok güçlü tepi kültürel kabul görmediğinden çocuk kısa sürede bunları kendisine bile açıklamamayı öğrenir

Çatışma böyle tepileri de birlikte getirdiğinde kişi duyduğu bunaltının nedenini bilemez

Bu durumda sorununu akılcı biçimde ele alamaz

(Ana Britannica 6

cilt s

333)

Belirli bir konuda karar vermede zorluk çekmeye gerginleşmeye başlayan kişi büyük bir olasılıkla çatışma içindedir

Bu kişi biraz sakinleşip iç dünyasını gözleyebilirse birbiriyle çatışan güdülerinin farkına varabilir

Birey çatışmasının temeline ulaşıp birbiriyle çatışan güdülerin farkına vardıktan sonra karar verme sürecini daha akıllıca ve daha kolayca yapabilir

Karar verme süreci çatışmanın türüne göre de değişir

Birbirinden farklı türden çatışmalar vardır ve her türlü çatışma kendine özgü sorunlarla beraber gelir

(Cüceloğlu Doğaninsan ve davranışı s

282)

KAYGI

Ne olduğu belirsiz niteliği kestirilemeyen bir fenalık duygusu halinde ortaya çıkan hoş olmayan duygu

Korku gibi kaygı (iç daralmasıbunaltı da denir) da bedensel bir rahatsızlık durumuna yol açabilir; ama korkudan belirli bir nedeni bulunmamasıyla ayırt edilir

kaygıya neden olan kişi için gizli bir şey bilinmeyen bir durumdur

Kaygının nedeni bilindiği halde tedirginlik duygusunun sürdüğü duruma ‘tasa’ adı verilir

Kaygı birçok belirtiyle kendini gösterir; bunların çoğu beden rahatsızlıkları biçimindedir: Hızlı ya da şiddetli çarpıntı; soluk alma güçlüğü ya da soluksuz kalma; titreme;terleme;ağız kuruması; göğüste sıkıntı;avuçların terlemesi;baş dönmesi;halsizlik;iç bulantısı;uykusuzluk;vb

(Grolıer İnternational Americana Ansiklopedisi8

cilt s

331)

Heyecanların nedenlerini bireyin çevresini algılayış tarzından ayırmak olanaksızdır

Belirli bir ortam içinde kendisini güven altında ve huzurlu hisseden bireyde korku ya da kaygı olmaz

diğer yandan aynı çevredeki başka biri çevreyi tehlikeli bulabilir ve bu algılamayla ilgili heyecanları yaşayabilir

Hangi sosyal ortamın nasıl algılanacağını içinde yetiştiğimiz kültür bize öğretir

Bu nedenle hangi ortamın hangi tür kaygı yaratacağı bir kültürden diğerine farklı olabilir

Ancak bütün toplumlar için geçerli bazı genellemeler yapmak olanağı vardır

Bu genellemeler kaygı duygusunun ortaya çıkmasına yol açan ortamlardaki bazı ortak yönleri belirtir

(1) Desteğin çekilmesi : Fatih’in annesi babası kardeşi Hatice evdeki odası çalışma masası komşularıarkadaşlarıevdeki köpek kedi onun yaşamının bir parçasıyken birdenbire kendisini yabancı bir şehirde yabancı bir evde aile akraba arkadaş ve tanıdıklarının hepsinden uzakta bulur

Yeni çevresinde şimdiye kadar alışagelmiş olduğu ‘destekler’ yoktur

Alışagelmiş çevrenin ortadan kalktığı böyle durumlarda insanlar kaygı duyar

(2) olumsuz bir sonucu bekleme : pek hazırlanmadan sınava girme trafik cezasının belirleneceği trafik mahkemesinde duruşmayı bekleme gibi olumsuz sonuçların çıkacağı durumlarda kaygı duyarız

(3) İç çelişki : inandığımız ve önem verdiğimiz bir fikirle yaptığımız davranış arasında bir çelişki ortaya çıktığı zaman kaygı türünden bir gerginlik duyarız

(4) Belirsizlik :Gelecekte ne olacağını bilmemek insanlar için en belli başlı kaygı nedenlerinden biridir

İlerde olumsuz türden olayların olacağını bilmek ne olacağını hiç bilmemeye yeğlenir

Tarih içinde insanoğlunu düşünmeye ve keşfetmeye iten nedenlerden biri belirsizliği kaldırmak güdüsü olmuştur

Kaygının yararlı veya zararlı olduğunu anlayabilmek için iki faktörü bilmemiz gerekir: (1)kaygının derecesi ve (2) başarmayı amaçladığımız görevin zorluk düzeyi

Kaygının şiddeti ve bizim başarmak istediğimiz görevin zorluk derecesi kaygının yararlı ya da zararlı olduğunu belirler

Zor bir fizik problemini anlayarak çözümleme gibi oldukça karmaşık bilişsel işlemleri içeren bir görevi başarma durumunda kaygının zararlı olduğu gözlenmiştir

Öte yandan belirli nesneleri önceden belirlenmiş gruplara seçtirme gibi basit bir işlemi gerektiren durumlarda orta derecedeki kaygı göreve daha erken başlamada ve daha erken bitirmede yararlı bulunmuştur

(Cüceloğlu Doğan İnsan ve Davranışı ss

277278)

Psikanaliz kuramı

Psikanalizde iki çeşit kaygı ayırt edilir

Travma kökenli kaygı işaret kaygısı

Travma kökenli kaygı aşırı uyarılmanın sonucudur

Olaylar zihnin kavrayabileceğinden daha hızlı bir biçimde gelişir; bu da bir bunalım duygusu yaratır

Freud doğumun her bebekte bir travma kökenli kaygı durumuna yol açtığını ve bu doğum travmasının daha sonraki kaygılar için model haline geldiğini ileri sürmüştür

İşaret kaygısının kişinin travma kökenli kaygısının çözülmesine karşı duyduğu korunma gereksinmesinden kaynaklandığı ileri sürülmüştür

10-15-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Belirgin Heyecan Türleri Neler? Belirgin Heyecan Türleri Neler? -------------------------------------------------------------------------------- ÇATIŞMA psikolojide birlikte çözülemeyecek iki ya da daha çok güçlü güdünün bir arada ortaya çıkmasıdır Örneğin bir genç kendini bir grubun parçası olarak görmek ve arkadaşları gibi davranmak için dansa gitmek isteyebilir Batı kültüründe gençler için bu güçlü bir güdüdür Ama genç beceriksizce dans ettiği için arkadaşlarının alaylarıyla karşılaşıyor ya da kendisiyle alay edildiğini sanıyor olabilir Kaynak : yorumlanet - Linkleri Sadece Kayitli Uyelerimiz Gorebilir Uye Olmak Icin Tiklayiniz Bu durumda onurunun kırılmaması için dansa gitmekten kaçınma güdüsü de ortaya çıkacaktır Genç ikilem içindedir; gitse de gitmese de sıkıntı duyacaktır Bu durum yaklaşma- kaçınma çatışması olarak adlandırılır Psikolojik olarak güdülenme sağlayan bir uyarandaki azalma bir başkasının güçlenmesini birlikte getirirse çatışma ortaya çıkar böylece yeni bir uyum sağlaması gerekir Bütün çatışmalar aynı ölçüde rahatsız edici değildir Çekici ve uygun iki iş arasında seçim yapmak zorunda kalan bir genç örneğinde olduğu gibi iki istenen durumun yol açtığı çatışma (yaklaşma-yaklaşma çatışması) kararsızlığa yol açsa da çok ender olarak büyük bir sıkıntı yaratır İki tehlike ya da tehdit arasındaki çatışma (kaçınma-kaçınma çatışması) çoğunlukla daha rahatsız edicidir Örneğin insan işinden nefret edebilir ama işsiz kalmaktan da korkar Bir gereksinim ile bir korku arasındaki çatışma daha çok güçlü olabilir; hem annesine bağımlı olan hem de kendisini istemediği ve cezalandırdığı için ondan korkan çocuk örneğinde olduğu gibi Güçlü bir tehdit ya da korku içeren çatışmalar kolay çözümlenmez; kişinin çaresizlik ve bunaltı duymasına yol açarlar Ardından gelen uyum çabaları da gerçek sorunun çözümünden çok bunaltının giderilmesine yöneliktir Çatışmalar çoğunlukla bilinçdışıdır; kişi rahatsızlık duygusunun nedenini açık biçimde tanımlayamaz Korku ve düşmanlık gibi pek çok güçlü tepi kültürel kabul görmediğinden çocuk kısa sürede bunları kendisine bile açıklamamayı öğrenir Çatışma böyle tepileri de birlikte getirdiğinde kişi duyduğu bunaltının nedenini bilemez Bu durumda sorununu akılcı biçimde ele alamaz(Ana Britannica 6 cilt s333) Belirli bir konuda karar vermede zorluk çekmeye gerginleşmeye başlayan kişi büyük bir olasılıkla çatışma içindedir Bu kişi biraz sakinleşip iç dünyasını gözleyebilirse birbiriyle çatışan güdülerinin farkına varabilir Birey çatışmasının temeline ulaşıp birbiriyle çatışan güdülerin farkına vardıktan sonra karar verme sürecini daha akıllıca ve daha kolayca yapabilir Karar verme süreci çatışmanın türüne göre de değişir Birbirinden farklı türden çatışmalar vardır ve her türlü çatışma kendine özgü sorunlarla beraber gelir (Cüceloğlu Doğaninsan ve davranışı s282) KAYGI Ne olduğu belirsiz niteliği kestirilemeyen bir fenalık duygusu halinde ortaya çıkan hoş olmayan duygu Korku gibi kaygı (iç daralmasıbunaltı da denir) da bedensel bir rahatsızlık durumuna yol açabilir; ama korkudan belirli bir nedeni bulunmamasıyla ayırt edilir kaygıya neden olan kişi için gizli bir şey bilinmeyen bir durumdur Kaygının nedeni bilindiği halde tedirginlik duygusunun sürdüğü duruma ‘tasa’ adı verilir Kaygı birçok belirtiyle kendini gösterir; bunların çoğu beden rahatsızlıkları biçimindedir: Hızlı ya da şiddetli çarpıntı; soluk alma güçlüğü ya da soluksuz kalma; titreme;terleme;ağız kuruması; göğüste sıkıntı;avuçların terlemesi;baş dönmesi;halsizlik;iç bulantısı;uykusuzluk;vb(Grolıer İnternational Americana Ansiklopedisi8cilt s 331) Heyecanların nedenlerini bireyin çevresini algılayış tarzından ayırmak olanaksızdır Belirli bir ortam içinde kendisini güven altında ve huzurlu hisseden bireyde korku ya da kaygı olmaz diğer yandan aynı çevredeki başka biri çevreyi tehlikeli bulabilir ve bu algılamayla ilgili heyecanları yaşayabilir Hangi sosyal ortamın nasıl algılanacağını içinde yetiştiğimiz kültür bize öğretir Bu nedenle hangi ortamın hangi tür kaygı yaratacağı bir kültürden diğerine farklı olabilir Ancak bütün toplumlar için geçerli bazı genellemeler yapmak olanağı vardır Bu genellemeler kaygı duygusunun ortaya çıkmasına yol açan ortamlardaki bazı ortak yönleri belirtir (1) Desteğin çekilmesi : Fatih’in annesi babası kardeşi Hatice evdeki odası çalışma masası komşularıarkadaşlarıevdeki köpek kedi onun yaşamının bir parçasıyken birdenbire kendisini yabancı bir şehirde yabancı bir evde aile akraba arkadaş ve tanıdıklarının hepsinden uzakta bulur Yeni çevresinde şimdiye kadar alışagelmiş olduğu ‘destekler’ yoktur Alışagelmiş çevrenin ortadan kalktığı böyle durumlarda insanlar kaygı duyar (2) olumsuz bir sonucu bekleme : pek hazırlanmadan sınava girme trafik cezasının belirleneceği trafik mahkemesinde duruşmayı bekleme gibi olumsuz sonuçların çıkacağı durumlarda kaygı duyarız (3) İç çelişki : inandığımız ve önem verdiğimiz bir fikirle yaptığımız davranış arasında bir çelişki ortaya çıktığı zaman kaygı türünden bir gerginlik duyarız (4) Belirsizlik :Gelecekte ne olacağını bilmemek insanlar için en belli başlı kaygı nedenlerinden biridir İlerde olumsuz türden olayların olacağını bilmek ne olacağını hiç bilmemeye yeğlenir Tarih içinde insanoğlunu düşünmeye ve keşfetmeye iten nedenlerden biri belirsizliği kaldırmak güdüsü olmuştur Kaygının yararlı veya zararlı olduğunu anlayabilmek için iki faktörü bilmemiz gerekir: (1)kaygının derecesi ve (2) başarmayı amaçladığımız görevin zorluk düzeyi Kaygının şiddeti ve bizim başarmak istediğimiz görevin zorluk derecesi kaygının yararlı ya da zararlı olduğunu belirler Zor bir fizik problemini anlayarak çözümleme gibi oldukça karmaşık bilişsel işlemleri içeren bir görevi başarma durumunda kaygının zararlı olduğu gözlenmiştir Öte yandan belirli nesneleri önceden belirlenmiş gruplara seçtirme gibi basit bir işlemi gerektiren durumlarda orta derecedeki kaygı göreve daha erken başlamada ve daha erken bitirmede yararlı bulunmuştur (Cüceloğlu Doğan İnsan ve Davranışı ss277278) Psikanaliz kuramı Psikanalizde iki çeşit kaygı ayırt edilir Travma kökenli kaygı işaret kaygısı Travma kökenli kaygı aşırı uyarılmanın sonucudur Olaylar zihnin kavrayabileceğinden daha hızlı bir biçimde gelişir; bu da bir bunalım duygusu yaratır Freud doğumun her bebekte bir travma kökenli kaygı durumuna yol açtığını ve bu doğum travmasının daha sonraki kaygılar için model haline geldiğini ileri sürmüştür İşaret kaygısının kişinin travma kökenli kaygısının çözülmesine karşı duyduğu korunma gereksinmesinden kaynaklandığı ileri sürülmüştür