Malatya Kayısısı

Malatya Kayısısı

Malatya Kayısısı

Kayısının Tarihçesi;

Tarihi kaynaklara göre Türkistan Orta Asya ve Batı Çin’i içerisine alan çok geniş bir bölgenin kayısının ana vatanı olduğu sanılmaktadır Günümüzden 5000 yıl gibi çok uzun bir zaman önce kayısı bu bölgede bilinmekte ve tarımı yapılmaktaydı Büyük İskender’in seferleri sırasında kayısı MÖ IV’yy’da Anadolu’ya getirilmiş yetişmesi için uygun iklim ve toprakları Anadolu’da bulunduğundan Anadolu kayısının ikinci vatanı olmuştur MÖ I Yy’da Roma ve Pers savaşları sırasında Ermeni tüccarlar tarafından önce İtalya’ya sonra da Yunanistan’a ***ürülmüştür İtalya ve Yunanistan’dan diğer Avrupa ülkelerine geçişi uzun yıllar almış 13 Yy’da İspanya ve İngiltere 17 Yy’da da Fransa ve Amerika’ya da ***ürülmüştür

Kayısı coğrafik olarak dünyanın hemen hemen her yerine dağılmış olsa da daha çok Akdeniz’e yakın olan ülkelerde Avrupa Orta Asya Amerika ve Afrika kıtalarına yayılmış ve burada yetişme alanları bulmuştur Dünya yaş kayısı üretiminde Türkiye birinci sıradadır Türkiye’yi İspanya İtalya birleşik devletler topluluğu İran Fransa Yunanistan ve ABD izlemektedir Bu birinci grup ülkelerin yaş kayısı üretimleri 100 bin tonun üzerindedir Birinci gruba Fas Pakistan Suriye Çin Güney Afrika Macaristan eski Yugoslavya Romanya Avustralya takip etmektedir

Dünya yaş kayısı üretiminin yaklaşık % 10-15’inin yapıldığı Türkiye’de 6 kayısı bölgesi bulunmaktadır Bu bölgeler;

Malatya Elazığ Erzincan bölgesi

Kars Iğdır bölgesi

Akdeniz (Mersin Mut Antakya) bölgesi

Marmara Bölgesi

Ege Bölgesi

İç Anadolu Bölgesi

Bu bölgeler içerisinde Malatya Elazığ Erzincan bölgesi dışındaki bölgelerin üretimleri sofralık tüketime yöneliktir Birinci bölgedeki kayısıların çoğunluğu kurutulmakta ve bu bölge dünya kuru kayısı üretiminin yaklaşık % 85-90’ını karşılamaktadır

KAYISI BAHÇESİ TESİSİ

Giriş

Kayısı derin iyi geçirgen iyi havalanan sıcak ve besin maddelerince zengin kumlu tınlı humuslu toprakları seven bir meyvedir Ağaçlar kuvvetli büyük yayvan taç teşkil eder 8-10 metreye kadar boylanabilir Kışı soğuk yazı sıcak iklimlerin meyvesidir Yaz aylarında nem oranının düşük olması meyvelerin kalitesi için önemlidir Kayısılar taze kurutulmuş veya meyve suyu olarak bütün yıl boyunca tüketilebilen meyvelerdendir Kayısı yetiştiriciliği uzun vadeli ve pahalı bir yatırımdır Bu sebeple bahçe kurarken çok iyi planlama yapılmalıdır Yapılacak hata toprak para ve emek israfıdır Bu nedenle bahçeler kurulmadan önce Tarım Kuruluşlarıyla sıkı işbirliği yapılarak çalışmalara başlanılmalıdır

Bahçe Yerinin Seçimi

-İlkbaharın geç donlarından etkilendiği için ova ve çukur yerlerden ziyade yamaç ve sırtlar tercih edilmelidir

-Güney güneydoğu ve güneybatı yönlerine dikilmelidir

-Irmak kenarlarından soğuk havaların toplandığı veya sis çöken çukur yerlerden kaçınılmalıdır

-Kayısı ağır ve çok nemli killi topraklar hariç olmak üzere derin geçirgen iyi havalanan sıcak ve besin maddelerince zengin ince dokulu tınlı veya tınlı-kireçli humuslu topraklarda en iyi şekilde yetişir

Dikime Hazırlık

Kayısı bahçesi tesis edilecek arazi ilkbaharda krizma edilerek veya derince birkaç kez alt üst etmek suretiyle işlenir toprak sonbahara kadar dinlenmeye bırakılır İmkanlar elverirse arazi tesviye edilmelidir Yamaç araziler arazinin meyil durumuna göre teraslama yapıldıktan sonra bahçe tesisi yapılmalıdır Ağır topraklarda dönüme 2-3 ton kadar çiftlik gübresi serpilip sürümle toprağa karıştırılmalıdır

Dikim Şekilleri

Bahçe tesis edilecek yerin şekli arazinin meyili ara ziraatı yapılıp yapılmayacağı gibi durumlar göz önüne alınarak dikim şekillerinden biri tatbik edilir Ayrıca toprağın verimlilik derecesi sulama imkanları ve dikilecek kayısı çeşidine göre aralık verilir

Kare Şeklinde Dikim

En çok kullanılan dikim şeklidir Bu usulde dikilen ağaçların sıralar arası ve sıra üzeri mesafeler birbirine eşittir Bu mesafeler 10x10 veya 12x12 metre olarak uygulanmalıdır Uygulamada ilk sıra tarla kenarından itibaren bir aralık boyunun yarısı kadar içeriden işaretlenir Bir aralık boyu 10 m bırakılacaksa tarla kenarından 5 m içeriden ilk işaretleme yeri tespit edilir

Dikdörtgen Şeklinde Dikim

Bu şekilde dikim ara ziraatı yapılmak istenildiğinde tercih edilir Dikdörtgen şeklinde tesis edilen bahçelerde sıralar arasındaki mesafeler sıra üzeri mesafelerden daha fazladır Bu mesafeler toprağın yapısına göre değişmekle beraber ortalama sıra arası 12 m sıra üzeri 10 m olarak tesis edilir

Üçgen Şeklinde Dikim

Üçgen şeklindeki dikim meyilli ve yamaç araziler için uygundur Bu usulde bahçe tesis etmek için fidanlar eşkenar üçgenin köşelerine dikilir Köşeler arasındaki mesafe 8 veya 10 m olmalıdır

Fidan Seçimi

-Tercih edilen çeşit ismine doğru olmalıdır

-Sertifikalı fidanlar dikilmelidir Bu ağacın hastalıksız olması için gereklidir

-Fidanlar bir yaşında olmalıdır

-Gövde pişkin ve düzgün gözler iyi teşekkül etmiş olmalıdır

-Aşı yeri kapanmış kökleri bol saçak köklü olmalı ve bu saçak kökler dağılmış bulunmalıdır

-Gövde ve kökler yaralı bereli olmamalıdır

-Hastalık ve zararlılardan arındırılmış olmalıdır

Dikim Zamanı

-Kış soğuklarının fazla olmadığı yerlerde sonbahar dikimi yapılmalıdır Çünkü;

a)Toprak ve iklim dikime daha uygundur

b)Kış yağışlarından istifade edip tutma oranı yüksektir

c)Erken gelişme sağlanır

-Mevsim uygun değil soğuklar fazla ise ilkbahar dikimi yapılmalıdır

Fidanın Dikilmesi

-Fidan dikilecek çukurlar sonbaharda yağışlardan önce açılmalı ve havalanması sağlanmalıdır

-Çukurlar 60 cm genişliğinde ve 60 cm derinliğinde olmalıdır

-Çukurlar açılmadan önce toprak işlenir Toprak hazırlığı bittikten sonra dikim şekline göre işaretlenir ve işaret yerlerine çakılan kazıkların yerlerinde kalmasına dikkat edilir

-Dikilecek fidanların çukurları açılırken üstten çıkan toprak bir tarafa alttan çıkan başka bir tarafa yığılarak birbirine karışmaması sağlanır

-Dikim yapılmadan önce fidanlara mutlaka dikim budaması yapılmalıdır

-Dikim budaması kök ve sürgün budaması şeklinde uygulanır

-Kök budamasında köklerdeki yara yerleri beyaz ve sağlam dokular meydana çıkıncaya kadar kesilir Çürük kırık bereli yerler ayıklanır Bir biri üzerine binmiş kökler temizlenir

-Sürgün budamasında gövde üzerindeki yan dalların tümü dipten kesilir Fidanın durumuna göre de 80-120 cm den çoban sopası gibi meyilli olarak kesilir

-Dikim için ilk olarak fidanın dikileceği yerin 15 cm kadar uzağına ve çukurun işlenmemiş olan toprak kısmına sonradan fidana destek olacak bir herek dikilir