Adana'da Asker Uğurlama Törenleri Nasıl Yapılır

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-14-2012

Adana'da asker uğurlama törenleri nasıl yapılır

Adana’da Asker Uğurlama - Karşılama Törenleri(Ağıtlar-Türküler)

1

Askere Uğurlama ve Karşılama Törenleri

Türk halkı askerliği kutsal bir görev sayar

Askerlik çağına gelmiş delikanlının askere yolcu edilmesi, askerlik dönüşü karşılanması bir gelenektir

Askerlik, delikanlının askere gideceğinin belli olmasından, askere uğurlanmasından, şiirlere konu olmasından, ardından ağıt yakılmasından, gönderdiği mektuplara, karşılanmasına kadar geleneği olan bir geçiş dönemidir

Her törende olduğu gibi askerliğin etrafında da bir âdetler, inanmalar, pratikler zinciri oluşmuştur

Türkiye’de askerliğini yapmamış insan yarım insan sayılır

Askerlik bir eğitim yuvası olarak görülür, insan hayatının bir dönüm noktası olarak kabul edilir

Bu nedenle askere gönderme, karşılama asker mektupları köylerde önemlidir,gururlanılır, ağlanır, duygulanılır

Köyde gençleri askere uğurlamak önemli bir olaydır

Askere gidecek olan delikanlı askere gitmeden on, onbeş gün önce bütün işlerden el çektirilir

Delikanlı bu süre dinlenir gezer, eğlenir

Tüm tertipler son günlerinde birbirlerini evlerine davet ederek birbirlerine ziyafet çekerler

Davetlilere çerez ikram edilir, çalıp oynanır

Ailesinin maddi durumu iyi olanlar ise davar kesip mevlit okuturlar

Askere gidecek olan delikanlı askere gitmeden önce bütün akrabalarını ve yakın dostlarını ziyarete gider

Ziyarete çıkmasa bile akraba ve yakın dostlar, genci yemeğe davet ederler

Bu yemeği veda yemeği şeklinde düzenlerler

Ziyaret ettiği akrabalar askere uğurlama sırasında belli bir miktar para verirler

Bu paranın miktarı önemli değildir, önemli olan verilmesidir

Bu bir gelenektir

Delikanlının askere gideceği yerin belli olacağı gün köydeki bütün gençler toplanarak giderler

Askere gidecek genci yalnız bırakmazlar

Asker adayı yola çıkmadan bir veya iki gün önce davetlilerle birlikte türbe ziyaretine gidilir

Bu ziyaretlere asker adayının götürülüş amacı, askerden sağ salim gelmesi için yardım dilemektir

Delikanlı kurban adar

Bazı aileler kına törenini yönetecek kına bayraktarını çağırır, bayraktar kına yakılırken kına ve asker duası okur

Askere gidecek gencin ailesinin durumu uygunsa mevlit okutur

Mevlit gencin askerliğini kazasız belasız bitirmesi için okutulur

Mevlit sırasında da bu niyetle dualar edilir

Âdete göre bir kurban kesilir

Kesilen kurbandan yemekler yapılır ve gelen misafirlere ikram edilir

Misafirlerle askere gidecek genç ilgilenir

Askere gidecek gencin askere gitmesine bir kaç gün kala sağ serçe parmağına kına yakılır

Halk kültüründe kına yakılması yaygındır

İnanışa göre koçlara yakılan kına, Allah'a kurban etmek için; kızların saçlarına gelinin ellerine yakılan kına, kocasına kurban etmek için; askere gidecek gencin eline yakılan kına, vatana kurban etmek içindir

Kınada davul zurnayla akraba, yakın dostlar ve köyün gençleri eğlenirler

Kınaya gelenler askere gidecek gence hediyeler getirirler

Kınadan sonra askere gidecek genç ve arkadaşları köyde erkeklerin toplu halde bulunduğu yerlere giderek herkesle tek tek vedalaşıp, helallik ister

Askere gideceği gün davul zurna getirtilir, Askere gidecek delikanlının arkadaşları evin önünde oynarlar

Evden ayrılırken üç el ateş edilir

Genci şehre götürecek araba gelin arabası gibi süslenir

Oğlanın koluna kırmızı kurdele bağlanır

Genci genellikle akşam gönderirler, otogarda herkes toplanır

Genç ailesi, yakın akrabaları, dostları ve köyün gençleri tarafından davul zurna eşliğinde uğurlanır

Gençler toplu halde halay çekerek genci oynatırlar

Vedalaşılırken gencin cebine para veya mendil konur

Delikanlının uzun süre ailesinden uzak kalacağı için her isteği yerine getirilir

Otobüse binmeden önce herkesle vedalaşır

Annesiyle vedalaşırken annesi oğluna simitten bir parça ısırttırır, simidi saklar

Simit evde bir odaya asılarak delikanlı askerden gelene kadar saklanır

Kısmetinin onu geri getireceğine inanılır

Genç askerden döndüğünde simit suda ıslatılarak kuşlar yesin diye atılır

Delikanlı eğer sözlüyse, sözlüsü ona bir mendil hediye eder

Bu dantelli mendili genç kız eliyle işler

Delikanlı bu mendili askerde kesinlikle kullanmaz, askerden geldikten sonra da saklar; bu gelenektir

Askere gidecek gencin durumu iyi değilse köyde para toplanarak gence asker harçlığı verilir

Askere giden genç adaklıysa iki koç alınır; koçlardan biri mahallede diğeriyse askere gideceği kışlanın önünde kesilir

Etler fakirlere ve askerlere verilir

Bazı köylerde asker annesi saçlarına beyaz güller bezeyerek davul zurna ve zılgıtlarla yalınayak kışla önüne kadar gelerek oğluyla helalleşir

Köylerde eskiden köyün muhtarı askerlik şubesine giderek köyden askere gideceklerin listesini alır, köyde ilan ederdi

Delikanlılar da toplu halde bütün köyü gezerek vedalaşıp helallik alırlardı; herkes asker adaylarına hediye verirdi

Asker dönüşü için kurban adanmışsa kurban kesilir

Kurban eti ya eve sokulmadan fakirlere dağıtılır ya da akraba ve komşular çağırılarak yemek verilir

Son yıllarda askere gönderme ve asker karşılama törenleri daha da canlı bir biçimde yapılmaya başlanmıştır

2

Adana’da Askerler Üzerine Söylenen Ağıtlar

2

1 Askere Giden Gençlerin Arkasından Söylenen Ağıtlar

Askere Ağıt

Hikâyesi: Bekir adında bir genç, vedalaşmayı sevmediği için, hiç kimseye veda etmeden askere gitmiş

Bekir’in habersiz askere gittiğini duyan iki çocuklu hamile eşi arkasından şu ağıdı yakmış:

Üstümdeki sırt büzüldü

Dizimin bağı çözüldü

Sana asker olmuş derler

Söyleycem söz hazırdı

Ankara’nın yolu hazır

İçerime çöktü hüzün

Arkandan da ağlaşıyor

Bir oğlunla bir de gızın

Medine’nin dili uzun

Evimize geldik güzün

Babasına mektup yazın

Kara kaşlı doğdu gızın

Tirenin yolu çok uzun

Evimize çöktü hüzün

Sen üzülme güzel oğlum

Baban gelecek bu güzün

Askere Ağıt

Hikâyesi: Dört tane oğlu olan bir kadın, oğullarından birini asker etmiş

Oğlunu askere yolcu ederken şu ağıdı söylemiş

Havada bulut ezgin

Ben söylerim üzgün üzgün

Kınamayın komşularım

Ağzımızın tadı bozgun

Elimi belime verdim

Birini askere saldım

aaa gelesen babamoğlu

Yenice yalınız galdım

Mustafa’ya Ağıt

Hikâyesi: Sekiz tane çocuğu olan bir kadının, en küçük oğlu askere gitmiş

Oğlunun askere gidişine dayanamayan kadın şu ağıdı söylemiş

Tiren geliyor öte öte

Dumanını tüte tüte

Mustafa’yı asker ettik

İstanbul’dan daha öte

Tiren gelir güldür güldür

Tirenin tekerlekleri demir

Oğlum seni vermez idim

Hükümetten geldi emir

Askere Ağıt

Hikâyesi: Askerdeki oğlunu çok özleyen yaşlı bir anne, oğlunu görmek için oğlunun askerlik yaptığı yere gitmiş

Bu sırada oğlu eğitimdeymiş, komutana yaklaşarak halini arz etmiş

Bunun üzerine komutan eğitim yapan askerleri göstererek, seç bakalım bunlardan hangisi demiş, uzaktan oğlunu seçemeyen ana şu ağıdı söylemiş,

Makasım yok ki biçeyim

Makinem yok ki diaaaim

Askerler talime çıkmış

Oğlumu nasıl seçeyim

Atları var at içinde

Nalı parlıyor kıçında

Askerler türkü söylüyor

Benim oğlum yok içinde

2

2 Askerden Dönen Gençlere Söylenen Ağıtlar

Askerden Dönen Gence Ağıt

Hikâyesi: Günün birinde oğlan askere gidince, oğlanın babası gelini kendine almış

Askerden eve dönen genç durumu öğrendikten sonra şu ağıdı söylemiş

Oğlan:

Keten gömlek giymiş, yanı dizinde

Bedir bedir benleri var yüzünde

Böyle güzel mi olur köylü gızında

Baba nerden aldın sen bu gelini

Baba:

Pınarın başında destin mi kaldı ?

Saldığım mektubu eller mi aldı ?

Oğlum el almasın diye ben aldım

Burçak burçak kokar teri gelinin

Oğlan:

Keten gömlek giymiş yakası nazik

Kollarını sıkmış altın bilezik

Öpmeye kıyamaz, sevmeye yazık

Baba nerden aldın sen bu gelini

Baba:

Kaleden kaleye atılamadım

Terazim kırıldı tartılamadım

Ne de kahirli kahirli söylüyon

Babanın elinden kurtulamadın

Askerden Dönen Gencin Ağıdı

Hikâyesi: Günün birinde bir genç askere gitmiş, savaşta esir düşmüş

Askere giderken karısı hamileymiş

Yıllar sonra esaretten kurtulup köye, evine gelmiş karısının koynunda yatan bir genç görmüş

Bunun üzerine aşağıdaki ağıdı söylemiş ama daha sonra bu delikanlının oğlu olduğunu öğrenmiş

Asker:

Derede arpa biçersin

Suyu pınardan içersin

Etrafını sel alınca

Nereden geçersin gelin

Gelin:

Derede arpa biçerim

Suyu pınardan içerim

Etrafımı sel alınca

Köprü kurar da geçerim

Asker:

Akşamını tandır gelin

Kandilini yandır gelin

Koynunda yatan yiğidi

Şimdi bana bildir gelin

10-14-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Adana'da Asker Uğurlama Törenleri Nasıl Yapılır Adana'da asker uğurlama törenleri nasıl yapılır Adana’da Asker Uğurlama - Karşılama Törenleri(Ağıtlar-Türküler) 1 Askere Uğurlama ve Karşılama Törenleri Türk halkı askerliği kutsal bir görev sayar Askerlik çağına gelmiş delikanlının askere yolcu edilmesi, askerlik dönüşü karşılanması bir gelenektir Askerlik, delikanlının askere gideceğinin belli olmasından, askere uğurlanmasından, şiirlere konu olmasından, ardından ağıt yakılmasından, gönderdiği mektuplara, karşılanmasına kadar geleneği olan bir geçiş dönemidir Her törende olduğu gibi askerliğin etrafında da bir âdetler, inanmalar, pratikler zinciri oluşmuştur Türkiye’de askerliğini yapmamış insan yarım insan sayılır Askerlik bir eğitim yuvası olarak görülür, insan hayatının bir dönüm noktası olarak kabul edilir Bu nedenle askere gönderme, karşılama asker mektupları köylerde önemlidir,gururlanılır, ağlanır, duygulanılır Köyde gençleri askere uğurlamak önemli bir olaydır Askere gidecek olan delikanlı askere gitmeden on, onbeş gün önce bütün işlerden el çektirilir Delikanlı bu süre dinlenir gezer, eğlenir Tüm tertipler son günlerinde birbirlerini evlerine davet ederek birbirlerine ziyafet çekerler Davetlilere çerez ikram edilir, çalıp oynanır Ailesinin maddi durumu iyi olanlar ise davar kesip mevlit okuturlar Askere gidecek olan delikanlı askere gitmeden önce bütün akrabalarını ve yakın dostlarını ziyarete gider Ziyarete çıkmasa bile akraba ve yakın dostlar, genci yemeğe davet ederler Bu yemeği veda yemeği şeklinde düzenlerler Ziyaret ettiği akrabalar askere uğurlama sırasında belli bir miktar para verirler Bu paranın miktarı önemli değildir, önemli olan verilmesidir Bu bir gelenektir Delikanlının askere gideceği yerin belli olacağı gün köydeki bütün gençler toplanarak giderler Askere gidecek genci yalnız bırakmazlar Asker adayı yola çıkmadan bir veya iki gün önce davetlilerle birlikte türbe ziyaretine gidilir Bu ziyaretlere asker adayının götürülüş amacı, askerden sağ salim gelmesi için yardım dilemektir Delikanlı kurban adar Bazı aileler kına törenini yönetecek kına bayraktarını çağırır, bayraktar kına yakılırken kına ve asker duası okurAskere gidecek gencin ailesinin durumu uygunsa mevlit okutur Mevlit gencin askerliğini kazasız belasız bitirmesi için okutulur Mevlit sırasında da bu niyetle dualar edilir Âdete göre bir kurban kesilir Kesilen kurbandan yemekler yapılır ve gelen misafirlere ikram edilir Misafirlerle askere gidecek genç ilgilenir Askere gidecek gencin askere gitmesine bir kaç gün kala sağ serçe parmağına kına yakılır Halk kültüründe kına yakılması yaygındır İnanışa göre koçlara yakılan kına, Allah'a kurban etmek için; kızların saçlarına gelinin ellerine yakılan kına, kocasına kurban etmek için; askere gidecek gencin eline yakılan kına, vatana kurban etmek içindir Kınada davul zurnayla akraba, yakın dostlar ve köyün gençleri eğlenirler Kınaya gelenler askere gidecek gence hediyeler getirirler Kınadan sonra askere gidecek genç ve arkadaşları köyde erkeklerin toplu halde bulunduğu yerlere giderek herkesle tek tek vedalaşıp, helallik ister Askere gideceği gün davul zurna getirtilir, Askere gidecek delikanlının arkadaşları evin önünde oynarlar Evden ayrılırken üç el ateş edilir Genci şehre götürecek araba gelin arabası gibi süslenir Oğlanın koluna kırmızı kurdele bağlanır Genci genellikle akşam gönderirler, otogarda herkes toplanır Genç ailesi, yakın akrabaları, dostları ve köyün gençleri tarafından davul zurna eşliğinde uğurlanır Gençler toplu halde halay çekerek genci oynatırlar Vedalaşılırken gencin cebine para veya mendil konur Delikanlının uzun süre ailesinden uzak kalacağı için her isteği yerine getirilir Otobüse binmeden önce herkesle vedalaşır Annesiyle vedalaşırken annesi oğluna simitten bir parça ısırttırır, simidi saklar Simit evde bir odaya asılarak delikanlı askerden gelene kadar saklanır Kısmetinin onu geri getireceğine inanılır Genç askerden döndüğünde simit suda ıslatılarak kuşlar yesin diye atılır Delikanlı eğer sözlüyse, sözlüsü ona bir mendil hediye eder Bu dantelli mendili genç kız eliyle işler Delikanlı bu mendili askerde kesinlikle kullanmaz, askerden geldikten sonra da saklar; bu gelenektir Askere gidecek gencin durumu iyi değilse köyde para toplanarak gence asker harçlığı verilir Askere giden genç adaklıysa iki koç alınır; koçlardan biri mahallede diğeriyse askere gideceği kışlanın önünde kesilir Etler fakirlere ve askerlere verilir Bazı köylerde asker annesi saçlarına beyaz güller bezeyerek davul zurna ve zılgıtlarla yalınayak kışla önüne kadar gelerek oğluyla helalleşir Köylerde eskiden köyün muhtarı askerlik şubesine giderek köyden askere gideceklerin listesini alır, köyde ilan ederdi Delikanlılar da toplu halde bütün köyü gezerek vedalaşıp helallik alırlardı; herkes asker adaylarına hediye verirdi Asker dönüşü için kurban adanmışsa kurban kesilir Kurban eti ya eve sokulmadan fakirlere dağıtılır ya da akraba ve komşular çağırılarak yemek verilir Son yıllarda askere gönderme ve asker karşılama törenleri daha da canlı bir biçimde yapılmaya başlanmıştır 2 Adana’da Askerler Üzerine Söylenen Ağıtlar 21 Askere Giden Gençlerin Arkasından Söylenen Ağıtlar Askere Ağıt Hikâyesi: Bekir adında bir genç, vedalaşmayı sevmediği için, hiç kimseye veda etmeden askere gitmiş Bekir’in habersiz askere gittiğini duyan iki çocuklu hamile eşi arkasından şu ağıdı yakmış: Üstümdeki sırt büzüldü Dizimin bağı çözüldü Sana asker olmuş derler Söyleycem söz hazırdı Ankara’nın yolu hazır İçerime çöktü hüzün Arkandan da ağlaşıyor Bir oğlunla bir de gızın Medine’nin dili uzun Evimize geldik güzün Babasına mektup yazın Kara kaşlı doğdu gızın Tirenin yolu çok uzun Evimize çöktü hüzün Sen üzülme güzel oğlum Baban gelecek bu güzün Askere Ağıt Hikâyesi: Dört tane oğlu olan bir kadın, oğullarından birini asker etmiş Oğlunu askere yolcu ederken şu ağıdı söylemiş Havada bulut ezgin Ben söylerim üzgün üzgün Kınamayın komşularım Ağzımızın tadı bozgun Elimi belime verdim Birini askere saldım aaa gelesen babamoğlu Yenice yalınız galdım Mustafa’ya Ağıt Hikâyesi: Sekiz tane çocuğu olan bir kadının, en küçük oğlu askere gitmiş Oğlunun askere gidişine dayanamayan kadın şu ağıdı söylemiş Tiren geliyor öte öte Dumanını tüte tüte Mustafa’yı asker ettik İstanbul’dan daha öte Tiren gelir güldür güldür Tirenin tekerlekleri demir Oğlum seni vermez idim Hükümetten geldi emir Askere Ağıt Hikâyesi: Askerdeki oğlunu çok özleyen yaşlı bir anne, oğlunu görmek için oğlunun askerlik yaptığı yere gitmiş Bu sırada oğlu eğitimdeymiş, komutana yaklaşarak halini arz etmiş Bunun üzerine komutan eğitim yapan askerleri göstererek, seç bakalım bunlardan hangisi demiş, uzaktan oğlunu seçemeyen ana şu ağıdı söylemiş, Makasım yok ki biçeyim Makinem yok ki diaaaim Askerler talime çıkmış Oğlumu nasıl seçeyim Atları var at içinde Nalı parlıyor kıçında Askerler türkü söylüyor Benim oğlum yok içinde 22 Askerden Dönen Gençlere Söylenen Ağıtlar Askerden Dönen Gence Ağıt Hikâyesi: Günün birinde oğlan askere gidince, oğlanın babası gelini kendine almış Askerden eve dönen genç durumu öğrendikten sonra şu ağıdı söylemiş Oğlan: Keten gömlek giymiş, yanı dizinde Bedir bedir benleri var yüzünde Böyle güzel mi olur köylü gızında Baba nerden aldın sen bu gelini Baba: Pınarın başında destin mi kaldı ? Saldığım mektubu eller mi aldı ? Oğlum el almasın diye ben aldım Burçak burçak kokar teri gelinin Oğlan: Keten gömlek giymiş yakası nazik Kollarını sıkmış altın bilezik Öpmeye kıyamaz, sevmeye yazık Baba nerden aldın sen bu gelini Baba: Kaleden kaleye atılamadım Terazim kırıldı tartılamadım Ne de kahirli kahirli söylüyon Babanın elinden kurtulamadın Askerden Dönen Gencin Ağıdı Hikâyesi: Günün birinde bir genç askere gitmiş, savaşta esir düşmüş Askere giderken karısı hamileymiş Yıllar sonra esaretten kurtulup köye, evine gelmiş karısının koynunda yatan bir genç görmüş Bunun üzerine aşağıdaki ağıdı söylemiş ama daha sonra bu delikanlının oğlu olduğunu öğrenmiş Asker: Derede arpa biçersin Suyu pınardan içersin Etrafını sel alınca Nereden geçersin gelin Gelin: Derede arpa biçerim Suyu pınardan içerim Etrafımı sel alınca Köprü kurar da geçerim Asker: Akşamını tandır gelin Kandilini yandır gelin Koynunda yatan yiğidi Şimdi bana bildir gelin