İllerimiz İsimlerini Nerden Almış?

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-07-2012

ADAPAZARI

Bu ilimize Adapazarlılar kasaca Ada der

Çünkü Sakarya ve Çark suyu arasında yer alan şehir, tıpkı bir adayı andırır

"Pazar sözüne gelince: Burası onyedinci yüzyılda yörenin Pazar yeriydi

İşte, Adapazarı bu iki sözcüğün "Ada" ve "Pazar" sözcüklerinin birleşmesinden oluştu

Adapazarı, Sakarya ilimizin merkezidir

AFYONKARAHİSAR

Afyon Türkülerinde sık sık "Hisar" sözcüğü geçer

"Hisarın bedenleri çevirin gidenleri" Bu hisar sözcüğünün Afyon Türkülerinde sık sık yinelenmesi nedensiz değildir

Eski adı Akroenos olan şehri Selçuklular uzun süren bir kuşatmadan sonra ele geçirdiler

"Hisar" kuşatma anlamına gelir

Acılarla elde edilen yere "Karahisar" dediler ve orada, kara taşlardan bir kale kurdular

Onaltıncı yüzyılda bölgede afyon yetiştirlmeye başlayınca, Karahisar'ın başına bir de Afyon eklendi ve şehir "Afyonkarahisar" adını aldı

ANTAKYA

MÖ 300 yıllarında Makedonya Kralı Seleukoz bu yörede Antakya'yı kurdu ve şehre babasının ismi olan Antiokhia adını verdi

Zamanla büyüyen kent, başkent halini aldı

ANKARA

İslam kaynaklarında Ankara'nın adı Enguru olarak geçer

Kimilerine göre Ankara sözü Farsça "Üzüm" anlamına gelen Engür'den, ya da Yunanca'da Koruk anlamına gelen"Aguirada'dan türemiştir

Bazılarına Hint-Avrupa dillerindeki "Eğmek" anlamına gelen Ank ya da Sankskritçe de; "Kıvrıntı",, anlamına gelen ankaba'dan veya Latince'den çengel anlamına gelen uncus'dan türediği ileri sürülmektedir

Frig dilinde Ank "engebeli, karışık arazi anlamına gelir

" Şehrin diğer isimleri; Ankyra, Ankura, Ankuria, Angur, Engürlü, Engürüye, Angare, Angera, Ancora, Ancora ve son olarak Ankara şeklini almıştır

ANTALYA

MÖ ll

ci yüzyılda Bergama karalı Attalos ll tarafından kuruldu

Şehir önceleri ismini kurucusundan aldı ve Attaleia adıyla anıldı

Daha sonra bu isim Adalia, Antalia ve en son Antalya şekline dönüştü

ARTVİN

İskitler tarafından kuruldu

Artvin sözü iskitçe'dir

AYDIN

İlk olarak Argoslar tarafından kuruldu

Anadolu beylerinden Aydınoğlu Mehmet bey'den aldı

Aydın, Mehmet beyin babasının ismidir

AMASYA

Amasya şehrini tarihçi Strabon'a göre Amazon karalı Amasis kurdu ve ona Amasis kenti anlamına gelen "Amasesia" ismini verdi

AKSARAY

Selçuklu Sultanı İzzettin Kılıçarslan, şehirde cami, medrese, kümbetler ve büyük ve beyaz bir saray yaptırdı

Şelir "Aksaray" adını işte bu beyaz saraydan aldı

AĞRI

İsmi sınırları içindeki "Ararat" dağından alır

Çok eski çağlarda yeryüzü korkunç bir su baskınınına uğradı

(Nuh Tufanı) Nuh peygamber bütün canılardan bir çifti alarak bir gemiye bindirdi

Gemi Cudi (İslam kaynaklarına göre) (Hristiyan kaynaklarına göre de Ararat – Ağrı) dağına kondu

Ararat, önce aran sonra da Ağrı adını aldı

BALIKESİR

Şehrin adının eski hisar anlamına gelen Paleokastio'dan türediği sanılmaktadır

Halk arasında dolaşan bir söylentiye göre de balı çok anlamına gelir

Çünkü Kesir Arapça'da çok anlamına gelmektedir

BAYBURT

Eldeki kaynaklara göre kasabanın ortaçağdaki adı "Paypert" ya da "Pepert" idi

Bayburt adı buradan gelmektedir

BİLECİK

Bizanslılar döneminde burada Bilekoma adlı bir kale vardı

Osman bey burayı alınca bu adı Bilecik olarak adını verdi

BİNGÖL

Buradaki bir çok göllerden dolayı bu isim kendisine verildi

BİTLİS

Kimi tarihçilere göre, "Bageş" ya da "Pagiş" sözcüklerinden türemiştir

Kimilerine göre de Büyük İskender'in komutanı "Lis" ya da "Badlis" burada bir kale kurmuş

Bitlis sözcüğü bu komutanın isminden kaynaklanıyormuş

BOLU

Önceleri Bithynion Romalılar döneminde ise Claudiopolis adı verildi

Türkler burayı alınca Claudiopolis sözcüğünü kısaltıp sadece polis dediler

Daha sonra bu da halk dilinde değişerek Bolu oldu

BURDUR

Eski adı Askaniya'dır

İsmini yanında kurulmuş olduğu Burdur gölünden alır

BURSA

Eski çağlardaki Bitinya bölgesinin başkentidir

Buraya kurucusu Bitinya kralı Prusias'ın adı verildi

(MÖ:ll

yüzyıl)

ÇORUM

Rivayete göre Çoğurum kelimesinden türetilmiştir

Bu da bölgede zamanında Rumların çoğunluğu oluşturmasından kaynaklanmaktadır

ÇANKIRI

İlkçağda "Gangra" kalesinin eteğinde kuruldu

İsmini Gangra kalesinden alan Çankırı'ya yakın zamana kadar Çangırı ve Çenğiri deniliyordu

ÇANAKKALE

Marmara ve Ege denizlerini birleştiren Boğaz'daki şehir ve kasabaların en büyüğü ve il merkezidir

Boğazın doğu kıyısında ve en dar yerinde kurulmuştur

Burada denizini şekli tıpkı bir çanağı andırır

Bugünkü ismini buradan alır

DENİZLİ

Deniz-ili kelimelerinin birleşmesinden oluşmuştur

İl eski Türkçe'de ülke, memleket anlamına gelir

Yani deniz memleketi denilir

Bir diğer rivayete göre de kelimenin aslı domuz-ili'dir

Bu da bölgede domuz çokluğundan kaynaklanmaktadır

DIYARBAKIR

Bakır ülkesi anlamına gelmektedir

Bu ismin kaynağı Diyar-ı Bekir'dir

Bekir'in memleketi anlamına gelir

Bunun nedeni de Bekir b

Va'il adlı Arap göçebe boyunun buraya yrleşmiş olmasından kaynaklanır

Diyarbakır'ın eski adı Amid veya Amed'dir

Gelen veya bizim anlamına gelir

Dede Korkut kitabında Amid'e Hamid de denilmiştir

ESKİŞEHİR

Eski adı (dorlion) Doylaion'dur

1080 yılında Türkler burayı ele geçirdi

1175 yılında burasını Bizans geri aldı

Kılıçarslan bu şehri daha sonra geri alınca, ona "Bizim eski Şehrimiz" anlamına gelen Eski Şehir adını verdi

ERZURUM

Ardı Rum kelimesinden gelir

Yani Rum toprağı demektir

Diğer bir rivayete göre de Selçuklular buraya Erzen-Rum demişlerdir

Erzen darı demektir

Şehir o zamanlar bir tahıl ambarı olarak kullanılmıştır

ERZİNCAN

Erzincan ovasından adını alır

Ezirgan diye halk tarafından söylenir

Buranın eski adı Eriza'dır

ELAZIĞ

1834 yılında Mezra denilen yerde kuruldu

1862 yılında buraya o sıradaki padişah Abdülaziz'in onuruna "Mamuretülaziz" adı verildi

Bu ismi uzun bulan halk onu Elaziz olarak kısalttı

1937 yılında Elazığ'a çevrildi

EDİRNE

Romalılar döneminde imparator Hadrianus tarafından kurulduğu için şehir "Hadrianopolis" dını alır

Hadrianus'un şehri anlamına gelen bu sözcük, sonradan değşimlere uğrayarak Edirne halini aldı

GÜMÜŞHANE

Burada daha önceleri gümüş madenleri olduğundan, bu şehre Gümüşhane denilmiştir

GAZİANTEPŞehrin eski adı Ayıntab'dır

Kelime anlamı, pınarın gözü demektir

Halk bunu Antep olarak değiştirmiştir

Halk Kurtuluş savaşında Fransızlara karşı başarılı bir savaş verince 6 Şubat 1921'de çıkartılan bir yasayla Gazi ünvanı verildi

İZMİR

Şehrin asıl adı "Smyrna"dır

İzmir kelimesi smyrna'nın halk arasındaki kullanış şeklidir

Homeros destanlarında bu kent ismini Kıbrıs Kralı Kinyras'ın kızı Smyra'dan alır ve tanrıça Artemis İzmirli'dir

Kimi kaynaklara göre de, İzmir şehrini ilk kuran Hititler değil, Amazonlar'dır

(Hititler de buraya Navlühun adını vermişlerdir

İSTANBUL

MÖ

658 yılında Megara kralı Byzas tarafından kurulduğundan bu şehre kurucusundan dolayı Bizantion adı verilmiştir

Roma imparatoro Marcus Avrelius döneminde imparatorun manevi babasının adıyla "Antion" olarak anıldı

Bizans İmparatoru Konstantin bu şehri yeniden kurunca buraya kendi adını verdi

Şehre "Konstantin veya Konstanpolis" adı verildi

Araplar "Kostantiniye, Romalılar Konstantinopolis" demişlerdir

Daha sonra bu ismin kısaltılmış şekli olan "Stin-polis" deyimi kullanıldı

İşte İstanbul bu "Stin-Polis" şehrinden türetildi

Türkler burayı alınca Müslüman şehir anlamında "İslambol" adını verdiler

Fakat daha sonra İstanbul olarak değiştirildi

10-07-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	İllerimiz İsimlerini Nerden Almış? ADAPAZARI Bu ilimize Adapazarlılar kasaca Ada der Çünkü Sakarya ve Çark suyu arasında yer alan şehir, tıpkı bir adayı andırır "Pazar sözüne gelince: Burası onyedinci yüzyılda yörenin Pazar yeriydi İşte, Adapazarı bu iki sözcüğün "Ada" ve "Pazar" sözcüklerinin birleşmesinden oluştu Adapazarı, Sakarya ilimizin merkezidir AFYONKARAHİSAR Afyon Türkülerinde sık sık "Hisar" sözcüğü geçer "Hisarın bedenleri çevirin gidenleri" Bu hisar sözcüğünün Afyon Türkülerinde sık sık yinelenmesi nedensiz değildir Eski adı Akroenos olan şehri Selçuklular uzun süren bir kuşatmadan sonra ele geçirdiler "Hisar" kuşatma anlamına gelir Acılarla elde edilen yere "Karahisar" dediler ve orada, kara taşlardan bir kale kurdular Onaltıncı yüzyılda bölgede afyon yetiştirlmeye başlayınca, Karahisar'ın başına bir de Afyon eklendi ve şehir "Afyonkarahisar" adını aldı ANTAKYA MÖ 300 yıllarında Makedonya Kralı Seleukoz bu yörede Antakya'yı kurdu ve şehre babasının ismi olan Antiokhia adını verdi Zamanla büyüyen kent, başkent halini aldı ANKARA İslam kaynaklarında Ankara'nın adı Enguru olarak geçer Kimilerine göre Ankara sözü Farsça "Üzüm" anlamına gelen Engür'den, ya da Yunanca'da Koruk anlamına gelen"Aguirada'dan türemiştir Bazılarına Hint-Avrupa dillerindeki "Eğmek" anlamına gelen Ank ya da Sankskritçe de; "Kıvrıntı",, anlamına gelen ankaba'dan veya Latince'den çengel anlamına gelen uncus'dan türediği ileri sürülmektedir Frig dilinde Ank "engebeli, karışık arazi anlamına gelir" Şehrin diğer isimleri; Ankyra, Ankura, Ankuria, Angur, Engürlü, Engürüye, Angare, Angera, Ancora, Ancora ve son olarak Ankara şeklini almıştır ANTALYA MÖ llci yüzyılda Bergama karalı Attalos ll tarafından kuruldu Şehir önceleri ismini kurucusundan aldı ve Attaleia adıyla anıldı Daha sonra bu isim Adalia, Antalia ve en son Antalya şekline dönüştü ARTVİN İskitler tarafından kuruldu Artvin sözü iskitçe'dir AYDIN İlk olarak Argoslar tarafından kuruldu Anadolu beylerinden Aydınoğlu Mehmet bey'den aldı Aydın, Mehmet beyin babasının ismidir AMASYA Amasya şehrini tarihçi Strabon'a göre Amazon karalı Amasis kurdu ve ona Amasis kenti anlamına gelen "Amasesia" ismini verdi AKSARAY Selçuklu Sultanı İzzettin Kılıçarslan, şehirde cami, medrese, kümbetler ve büyük ve beyaz bir saray yaptırdı Şelir "Aksaray" adını işte bu beyaz saraydan aldı AĞRI İsmi sınırları içindeki "Ararat" dağından alır Çok eski çağlarda yeryüzü korkunç bir su baskınınına uğradı(Nuh Tufanı) Nuh peygamber bütün canılardan bir çifti alarak bir gemiye bindirdi Gemi Cudi (İslam kaynaklarına göre) (Hristiyan kaynaklarına göre de Ararat – Ağrı) dağına kondu Ararat, önce aran sonra da Ağrı adını aldı BALIKESİR Şehrin adının eski hisar anlamına gelen Paleokastio'dan türediği sanılmaktadır Halk arasında dolaşan bir söylentiye göre de balı çok anlamına gelir Çünkü Kesir Arapça'da çok anlamına gelmektedir BAYBURT Eldeki kaynaklara göre kasabanın ortaçağdaki adı "Paypert" ya da "Pepert" idi Bayburt adı buradan gelmektedir BİLECİK Bizanslılar döneminde burada Bilekoma adlı bir kale vardı Osman bey burayı alınca bu adı Bilecik olarak adını verdi BİNGÖL Buradaki bir çok göllerden dolayı bu isim kendisine verildi BİTLİS Kimi tarihçilere göre, "Bageş" ya da "Pagiş" sözcüklerinden türemiştir Kimilerine göre de Büyük İskender'in komutanı "Lis" ya da "Badlis" burada bir kale kurmuş Bitlis sözcüğü bu komutanın isminden kaynaklanıyormuş BOLU Önceleri Bithynion Romalılar döneminde ise Claudiopolis adı verildi Türkler burayı alınca Claudiopolis sözcüğünü kısaltıp sadece polis dediler Daha sonra bu da halk dilinde değişerek Bolu oldu BURDUR Eski adı Askaniya'dır İsmini yanında kurulmuş olduğu Burdur gölünden alır BURSA Eski çağlardaki Bitinya bölgesinin başkentidir Buraya kurucusu Bitinya kralı Prusias'ın adı verildi (MÖ:llyüzyıl) ÇORUM Rivayete göre Çoğurum kelimesinden türetilmiştir Bu da bölgede zamanında Rumların çoğunluğu oluşturmasından kaynaklanmaktadır ÇANKIRI İlkçağda "Gangra" kalesinin eteğinde kuruldu İsmini Gangra kalesinden alan Çankırı'ya yakın zamana kadar Çangırı ve Çenğiri deniliyordu ÇANAKKALE Marmara ve Ege denizlerini birleştiren Boğaz'daki şehir ve kasabaların en büyüğü ve il merkezidir Boğazın doğu kıyısında ve en dar yerinde kurulmuştur Burada denizini şekli tıpkı bir çanağı andırır Bugünkü ismini buradan alır DENİZLİ Deniz-ili kelimelerinin birleşmesinden oluşmuştur İl eski Türkçe'de ülke, memleket anlamına gelir Yani deniz memleketi denilirBir diğer rivayete göre de kelimenin aslı domuz-ili'dir Bu da bölgede domuz çokluğundan kaynaklanmaktadır DIYARBAKIR Bakır ülkesi anlamına gelmektedir Bu ismin kaynağı Diyar-ı Bekir'dir Bekir'in memleketi anlamına gelir Bunun nedeni de Bekir b Va'il adlı Arap göçebe boyunun buraya yrleşmiş olmasından kaynaklanır Diyarbakır'ın eski adı Amid veya Amed'dir Gelen veya bizim anlamına gelir Dede Korkut kitabında Amid'e Hamid de denilmiştir ESKİŞEHİR Eski adı (dorlion) Doylaion'dur 1080 yılında Türkler burayı ele geçirdi 1175 yılında burasını Bizans geri aldı Kılıçarslan bu şehri daha sonra geri alınca, ona "Bizim eski Şehrimiz" anlamına gelen Eski Şehir adını verdi ERZURUM Ardı Rum kelimesinden gelir Yani Rum toprağı demektir Diğer bir rivayete göre de Selçuklular buraya Erzen-Rum demişlerdir Erzen darı demektir Şehir o zamanlar bir tahıl ambarı olarak kullanılmıştır ERZİNCAN Erzincan ovasından adını alır Ezirgan diye halk tarafından söylenir Buranın eski adı Eriza'dır ELAZIĞ 1834 yılında Mezra denilen yerde kuruldu1862 yılında buraya o sıradaki padişah Abdülaziz'in onuruna "Mamuretülaziz" adı verildi Bu ismi uzun bulan halk onu Elaziz olarak kısalttı 1937 yılında Elazığ'a çevrildi EDİRNE Romalılar döneminde imparator Hadrianus tarafından kurulduğu için şehir "Hadrianopolis" dını alır Hadrianus'un şehri anlamına gelen bu sözcük, sonradan değşimlere uğrayarak Edirne halini aldı GÜMÜŞHANE Burada daha önceleri gümüş madenleri olduğundan, bu şehre Gümüşhane denilmiştir GAZİANTEPŞehrin eski adı Ayıntab'dır Kelime anlamı, pınarın gözü demektir Halk bunu Antep olarak değiştirmiştir Halk Kurtuluş savaşında Fransızlara karşı başarılı bir savaş verince 6 Şubat 1921'de çıkartılan bir yasayla Gazi ünvanı verildi İZMİR Şehrin asıl adı "Smyrna"dır İzmir kelimesi smyrna'nın halk arasındaki kullanış şeklidir Homeros destanlarında bu kent ismini Kıbrıs Kralı Kinyras'ın kızı Smyra'dan alır ve tanrıça Artemis İzmirli'dir Kimi kaynaklara göre de, İzmir şehrini ilk kuran Hititler değil, Amazonlar'dır (Hititler de buraya Navlühun adını vermişlerdir İSTANBUL MÖ 658 yılında Megara kralı Byzas tarafından kurulduğundan bu şehre kurucusundan dolayı Bizantion adı verilmiştir Roma imparatoro Marcus Avrelius döneminde imparatorun manevi babasının adıyla "Antion" olarak anıldı Bizans İmparatoru Konstantin bu şehri yeniden kurunca buraya kendi adını verdi Şehre "Konstantin veya Konstanpolis" adı verildi Araplar "Kostantiniye, Romalılar Konstantinopolis" demişlerdir Daha sonra bu ismin kısaltılmış şekli olan "Stin-polis" deyimi kullanıldı İşte İstanbul bu "Stin-Polis" şehrinden türetildi Türkler burayı alınca Müslüman şehir anlamında "İslambol" adını verdiler Fakat daha sonra İstanbul olarak değiştirildi