|
Prof. Dr. Sinsi
|
Arkadaşlar Size Tarih Ders Notlarını Veriyorum !
A TARİH BİLİMİ
1 Tarih Biliminin Konusu
Tarihin Tanımı:
Tarih, geçmiş zamanlarda yaşayan insan topluluklarının, her türlü faaliyetlerini yer ve zaman belirterek, sebep-sonuç ilişkisi içinde, tarafsız olarak anlatan bilim dalıdır
Bütün yönleriyle insanlığın geçmişini inceler
Geçmişle gelecek arasında kurulan bir köprüdür
Tarih insanlığın ortak mirasıdır
Tarih, insan topluluklarının sosyal, ekonomik, siyasi, kültürel, dini faaliyetlerini, birbirleriyle olan ilişkilerini, kültürlerini, yer ve zaman belirterek, olayların sebeplerini, gelişmelerini ve sonuçlarını birlikte inceleyen bir bilim dalıdır
Tarih sadece geçmişi araştırmakla kalmamakta, geçmişle günümüz ve gelecek arasında bir köprü görevi görmektedir
Tarihine sahip çıkmayan, tarihini unutmuş bir millet, hafızasını kaybeden bir insana benzer
Tarih Biliminin Özellikleri
1 Geçmişteki olayları inceler
2 İnsan toplulukları tarafından meydana getirilir
3 Belgelere dayanmalıdır
4 Yer ve zaman belirtilmelidir
5 Sebep-sonuç ilişkisi olmalıdır
6 Objektif (tarafsız) olunmalıdır
7 Tarihî olaylar tekrarlanamaz
8 Deney ve gözlem yapılamaz
9 Olayın meydana geldiği devrin şartları ve değer yargıları iyi bilinmelidir
10Araştırma mümkün olduğu kadar olayın geçtiği yerde yapılmalıdır
Tarihin Konusu:
Geçmiş zamanda yaşayan insan topluluklarının her türlü faaliyetidir
Tarihimizi Öğrenmenin Gerekliliği:
Türk milleti tarihin en eski ve en köklü milletlerinden biridir Türkler; Asya, Avrupa ve Afrika kıtalarına yayılan devletler kurmuşlardır Bu bölgelerde Türk dilinin, Türk sanatının, Türk kültürünün izleri bugün bile sürmektedir
MÖ III yüzyılda Hunlarla başlayan Türk Tarihi günümüze kadar varlığını sürdürmüştür
Tarihimizi iyi öğrenmekle;
Vatan, Millet sevgimiz gelişecektir
Millet olarak geleceğe daha güvenle bakabilecek duruma gelebiliriz
Tarih Biliminde Yer ve Zamanın Önemi:
Yer ve zamanın belirtilmesiyle olayın gerçek olup olmadığını anlarız
Olayın geçtiği yer ile olayın meydana geldiği zaman dilimi o olayın sebep ve sonuçlarını belirlememizde gereklidir Çünkü o yerin iklimi, yaşam şartları, madenleri, o zaman içindeki nüfusu, o zaman içindeki toplumsal değerler olayın meydana geliş sebeplerini oluşturabilirler
Tarih Biliminde Sebep-Sonuç İlişkisinin Önemi:
Tarihte, bütün olaylar bir zincirin halkaları gibi birbirine bağlıdır Her olay kendisinden önceki olayın sonucu, kendisinden sonraki olayın sebebidir Önceki olayı bilmezsek, sonraki olayı kavrayamayız
Tarih Biliminde Olay ve Olgu Kavramları:
Olay, insanları ilgilendiren, sosyal, siyasal ve dînî alanlarda meydana gelen, başlangıcı ve bitişi beli olan gelişmedir
Olgu, aynı özellikteki tarihi olayları kapsayan ve belli bir süreci ifade eden genel bir kavramdır Meselâ:
Olay > Anadolu'nun Türkler tarafından fethi
Olgu > Anadolu'nun Türkleşmesi
Olay > Amerika'nın keşfi
Olgu > Sömürgeciliğin başlaması
2 Tarih Biliminin Yöntemi
Tarih Biliminin Yöntemi:
Tarih biliminin en önemli özelliği, tekrar edilememesi, deney ve geçmiş olaylarda gözlemlerin yapılamamasıdır
Tarih biliminin yöntemi; kaynakların araştırılması, tasnif, tahlil, tenkit ve sentezinin yapılmasıdır
Tarihî olayları araştıran bir tarihçi, sırasıyla aşağıdaki yöntemleri uygular
1 Kaynak Arama: Önce olayla ilgili kaynaklar aranır Kaynaklar ikiye ayrılır:
a) Ana Kaynaklar / Birinci El Kaynaklar: Olayın geçtiği döneme ait kaynaklardır
b) İkinci El Kaynaklar: Ana kaynaklardan yararlanılarak hazırlanan kaynaklardır Ayrıca kaynakları yazılı ve yazısız kaynaklar diye de ikiye ayırabiliriz:
1 Yazılı Kaynaklar: Kitabeler, fermanlar, kanunlar, mahkeme kayıtları, noterlik yazıları, gazeteler, dergiler vb
2 Yazısız (Sözlü) Kaynaklar: Evler, kaleler, tapınaklar, heykeller, silah, eşyalar, destanlar, efsaneler, fıkralar, atasözleri örf ve adetler vb
2 Verileri Tasnif, Tahlil ve Tenkit Etme:
a) Tasnif (Sınıflandırma): Elde edilen bilgiler zamana, mekâna ve konuya göre tasnif edilir
b) Tahlil (Analiz, İnceleme): Kaynaklardan elde ettiğimiz bilgiler güvenilir mi? Karşılaştırma yapılarak bilgiler bu yönde incelenir
c) Tenkit (Eleştiri): Elde edilen bilgilerin işe yarayıp yaramadığı, hangi bilgilerin kullanılacağı belirlenir
3 Sentez (Birleştirme):
Kaynaklardan elde edilen bilgilerin düzenlenerek yazılması aşamasıdır Yazarken;
Olaylar, o dönemin şartları göz önüne alınarak,
İyi bilinmeyen bir olayı, benzer olaylarla açıklamaya çalışmamak ilkelerine dikkat edilmelidir
3 Tarihin Tasnifi (Sınıflandırılması)
1Zamana Göre Sınıflandırma: (Yontma Taş Çağı, Ortaçağ Tarihi, 9 Yüzyıl Tarihi gibi)
2Mekâna (Yere) Göre Sınıflandırma: (Türkiye Tarihi, Avrupa Tarihi, Çorum Tarihi gibi)
3Konuya Göre Sınıflandırma: (Tıp Tarihi, Sanat Tarihi, Hukuk Tarihi gibi)
Tarihin Sınıflandırılmasının Sebebi:
Öğrenmeyi, öğretmeyi ve araştırmayı kolaylaştırmaktır
Tarih ve Yazı İlişkisi
Yazı, Mezopotamya'da Sümer şehir devletleri zamanında bulunmuştur (MÖ 3200-3500)
Yazı, tarih bilgilerinin ortaya çıkmasına hız kazandırmıştır
Yazının bulunuşu tarihçiler tarafından tarihin başlangıcı olarak kabul edilir
Tarih yazının icadıyla başlar
Tarihçiler yazının bulunuşunu tarihin başlangıcı olarak kabul ederler Çünkü yazının bulunuşu ile birlikte o dönemler hakkındaki bilgilerimiz birdenbire artmıştır
Bu nedenle yazının icadından önceki dönemlere, o dönem hakkındaki bilgilerimiz sadece yazısız belgelere dayandığı ve az olduğu için Karanlık Devirler veya Tarih Öncesi Devirler denir
Yazının bulunuşundan sonra bilgilerimiz birden bire artar Yazının icadından sonraki dönemlere de Tarih Devirleri (Çağları) denir
Tarihin Çağlara Ayrılması
A) TARİH ÖNCESİ DEVİRLER
I TAŞ DEVRİ:
a) Kabataş Devri: İnsanlığın en ilkel dönemidir Araç gereç yoktur İnsanlar toplayıcılıkla geçinir
b) Yontmataş Devri: Araç gereç yapımı vardır Avcılık başlar Mağara resimleri yapılır Devrin sonuna doğru ateş bulunur
c) Cilalıtaş Devri: Topraktan kap-kacak yapımı başlar Tarım faaliyeti başlar, hayvanlar evcilleştirilir
Cillataş ile bakır devri arasındaki geçiş dönemine Kalkolitik Devir denir
II MADEN DEVRİ:
a) Bakır Devri: Madenler işlenir
b) Tunç Devri: İlk şehir (site) devletleri kuruldu
c) Demir Devri: Devrin sonunda yazı bulundu
B) TARİH DEVİRLERİ
a) İlkçağ: (Yazının İcadı MÖ 3200 – Kavimler Göçü 375)
b) Ortaçağ: (Kavimler Göçü 375 – İstanbul’un Fethi 1453)
c) Yeniçağ: (İstanbul’un Fethi 1453 – Fransız İhtilali 1789)
d) Yakınçağ: (Fransız İhtilali 1789 – Günümüze dek
Tarihi çağlara ayırmanın bilimsel bir yönü yoktur Araştırmayı ve öğrenmeyi kolaylaştırmak içindir
Günümüz için atom çağı, uzay çağı, bilgi çağı gibi tanımlamalar da yapılmaktadır
4 Tarihin Diğer Bilimlerle İlişkileri
1 Coğrafya: Tarih, olayın geçtiği yerin fizîki ve beşerî özelliklerini Coğrafya'dan öğrenir
2 Arkeoloji: Toprağın ve suyun altında kalmış olan tarihi eserleri ortaya çıkarır Kazı bilimi
3 Kronoloji: Tarihi olayların zamanlarını belirleyerek, meydana geliş sıralarını düzenler Takvim bilimi
4 Paleografya: Eski yazıların okunmasını sağlayan bilim dalıdır Yazı bilimi
5 Epigrafya: Taş, mermer gibi sert cisimler üzerine yazılan yazıları inceler Kitabeler Bilimi
6 Sosyoloji: Sosyal olayları, insanlar ve toplumlar arası ilişkileri inceler
7 Antropoloji: Toplumların ırk yapılarını inceler
8 Filoloji: Dilleri ve diller arasındaki bağları inceler
9 Etnografya: Örf, adet, gelenek ve görenekleri inceler
10 Diplomatik: Günümüze kadar gelmiş olan resmi belgeleri, fermanları vb inceler
11 Heraldik (Mühür Bilimi): Resmi belgelerdeki mühür, arma ve özel işaretleri inceler
12 Nümizmatik / Meskûkât: Para Bilimi
13 Kimya (Karbon 14 Metodu): Herhangi bir tarihî eserin yaşını hesap eden bilimdir
14 Onomatoloji: Yer adlarını inceleyen bilim dalıdır
15 Şecere: Soy kütüğü bilimidir
Bunlardan başka tarihe yardımcı bilimler arasına Felsefe, İstatistik, Psikoloji, Astronomi, Tıp gibi birçok bilimi katabiliriz
B ZAMAN VE TAKVİM
1 Takvimin Ortaya Çıkışı ve Tanımı
Takvim: Zamanı günlere, aylara, yıllara bölme metodudur
İnsanlar zamanı ölçerken ölçü aracı olarak güneşi ve ay'ı kullanmışlardır
Güneşi kullananlar dünyanın güneş etrafında bir tam dönüşünü esas almışlardır (365 gün 6 saat)
Bu şekilde güneşe göre oluşturulan takvimlere Güneş Takvimi diyoruz
Ay'ı kullananlar ise ayın dünya etrafında 12 kez dönmesini (12 x 295 =354) esas almışlardır Bu şekilde aya göre oluşturulan takvimlere Ay Takvimi diyoruz
Tarihte ilk güneş takvimini Mısırlılar,
İlk ay takvimini de Sümerler kullanmışlardır
Her toplum kendi takvimini oluştururken kendileri için önemli saydıkları bir günü başlangıç olarak kullanmışlardır
Örnek olarak;
Romalılar, Roma'nın kuruluşunu,
Müslümanlar, Hz Muhammed’in hicretini,
Hıristiyanlar, Hz İsa'nın doğumunu takvimlerinin başlangıcı yapmışlardır
2 Türklerin Kullandıkları Takvimler
1 12 Hayvanlı Türk Takvimi:
Türklerin kullandığı en eski takvimdir
Güneş yılını esas alır
Bu takvimde her yıl bir hayvan adıyla anılıyordu
2 Celâlî Takvimi:
Büyük Selçuklular zamanında Melikşah tarafından Ömer Hayyam ve ekibine hazırlatılan bu takvim güneş yılına göre hazırlanmıştı
3 Hicrî Takvim:
Ay yılını esas alır
Başlangıç olarak Hz Muhammed'in Mekke'den Medine'ye hicret ettiği 622 yılını alır
Günümüzde Ramazan ayı, kutsal gün ve gecelerde bu takvimi kullanmaktayız
4 Rumî Takvim:
Osmanlı Devleti'nde resmî ve malî işlerde kullanılmak üzere 19 yüzyıl başlarından itibaren yürürlüğe giren takvimdir
Güneş yılını esas alır
5 Milâdî Takvim:
1926'dan itibaren kullandığımız takvimdir Güneş yılını esas alır Temeli Mısırlılara dayanır İyon ve Yunanlılar kanalıyla Batı'ya aktarılmıştır Romalılar Sezar zamanında Jülyen takvimi olarak düzenlemiş ve kullanmışlardır Yeniçağ'da Papa XII Gregor tarafından yeniden yapılan düzenlemelerle Gregoryen Takvimi olarak anılmıştır Miladî takvim Hz İsa'nın doğuşunu başlangıç olarak kabul eder
Yüzyıl (Asır)
Tarihlendirmede 100 yıllık zaman dilimi kullanılır Bu zaman dilimine yüzyıl (yy) denir
|