Enerji Tasarrufu Nasıl Sağlanır? Enerji Tasarrufu Sağlamanın Yolları Nelerdir?

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-11-2012

Enerji Tasarrufu Nasıl Sağlanır? Enerji Tasarrufu Sağlamanın Yolları Nelerdir?
Enerji Tasarrufu Nasıl Sağlanır? Enerji Tasarrufu Sağlamanın Yolları Nelerdir?

AYDINLATMADA ve EV ALETLERİNDE YAPILAN ENERJİ TASARRUFU
Evlerimizde kullandığımız elektrikli ev aletleri istenilen hizmet ve konfor seviyesini etkilemeksizin daha az enerji ile kullanılabilir Verimli aydınlatma sistemlerini ve ev aletlerini kullanarak elektrik faturalarında azalma sağlanabilir Verimli aletlerin fiyatları benzer modellerinden pahalı olabilir Bununla birlikte verimli aletlerin satınalınması esnasında ödenen fiyat farkı daha sonra elektrik faturalarındaki düşüş ile kullanıcıya geri ödenir
1999 verilerine göre, ülkemizde elektriğin % 47 gibi önemli oranı bina ve hizmetler sektöründe tüketilmiştir
Enerji türleri içerisinde elektrik enerjisinin maliyeti oldukça yüksektir Bu nedenle elektriğin tüketimi konusuna önem vermek gerekir Enerji maliyetlerinin ve enerjiye olan talebin artması, enerji tasarrufunu zorunlu hale getirmiştir
Enerji ihtiyacının % 62'sini ithal etmek zorunda olan ve fosil yakıt kullanarak elektrik enerjisine dönüşüm sağlayan santralların toplam veriminin % 30 olduğu ülkemizde enerjinin verimli kullanımının önemi açıkça görülmektedir
Çoğumuz çevresel olaylara duyarlı olmakla birlikte, artan enerji kullanımı ile orantılı olarak artış gösteren çevresel zararları azaltma konusunda ne yapabileceğimizden emin değilizdir

Eğer elektriği daha verimli kullanmayı seçersek Türkiye'de çevresel sorunların çözümüne önemli bir katkı sağlarız

STANDARTLARIN TÜKETİCİYE SAĞLADIĞI YARARLAR
Standartlar, kalite, güven ve değişebilirlik açısından kesin garantiler ifade eder İhtiyacı en iyi şekilde karşılayabilecek bir ürün seçimi, bazen çok uzun zaman ve çaba harcanmasını gerektirebilir Bunun sonucunda hatalı seçim yapmak ve memnun olmamak da mümkündür Oysa bu karşılaştırma, tercih ve seçim işlemleri, standartlar sayesinde çok kolay ve kısa bir süre içinde başarı ile sonuçlandırılabilir
Gelecekte bütün elektrikli ev aletleri, enerji tüketimlerini gösteren etiketleri bulundurmak zorunda olacaklardır Avrupa Birliği ülkelerinde, ilk aşamada buzdolapları ve derin dondurucular için bu sınıflandırma yapılmıştır Ülkemizde de, Avrupa Birliği mevzuatlarına parelel olarak enerji etiketlemesi ile ilgili yasal düzenleme çalışmaları tamamlanmak üzeredir
Elektrikli ev aletlerinde enerji etiketlemesi ile;
•Tüketiciye alacağı ürünün yılda ne kadar enerji tüketeceği bilgisinin satınalma sırasında sağlanması,
•İmalatçıların ürettikleri cihazların enerji tüketimlerini azaltmak için önlem almaya teşvik edilmesi,
dolayısıyla enerjinin akılcı ve verimli kullanılmasının sağlanması amaçlanmıştır
Enerji Etiketi Örneği

Etikette yer alacak bilgiler aşağıdaki şekilde olmalıdır
I

İmalatçının adı veya ticari markası yazılacaktır

II

İmalatçının model tanımı belirtilecektir

III

Cihazın enerji verim sınıfı EK- V’ e uygun olarak belirlenecektir

Uygun harf ilgili ok işareti ile aynı hizaya yazılacaktır

IV

Bir ürüne Avrupa Topluluğu Konseyi’nin 880/92/EEC sayılı direktife istinaden “Topluluk çevre etiketi ödülü” vermesi halinde,
çevre ödülü işareti sözkonusu direktifte belirtilen kurallara uymak kaydıyla ürüne iliştirilebilir

V

Enerji Tüketimi, 5 inci maddenin üçüncü fıkrasının (d) bendinde belirtilen standarda uygun olarak ve kWh /yıl cinsinden açıklanabilir

(24 saatteki tüketim x 365 belirtilecektir)

VI

Yıldız vererek belirtilmesi gerekmeyen (çalışma sıcaklığı > -6°C olan) tüm gıda saklama bölümlerinin net depolama hacmi toplamı yazılacaktır

VII

Yıldız vererek belirtilmesi gereken (çalışma sıcaklığı £ -6°C olan) tüm dondurulmuş gıda saklama bölümlerinin net depolama hacmi toplamı belirtilecektir

VIII

Belirtilen standartlara göre dondurulmuş gıda saklama bölmesinin yıldız sayısı

Bu bölme için yıldız verilmesi gerekmiyorsa bu satır boş bırakılacaktır

IX

Gürültü seviyesi (desibel cinsinden) yazılacaktır

AB Enerji Verimliliği Etiketi sınıflandırması bir aletin yıllık enerji tüketimi bazında yedi gruptan oluşmaktadır A harfi en düşük enerji tüketim sınıfını göstermektedir A sınıfı bir elektrikli alet almanız durumunda ortalama enerji tüketiminden % 45 daha az enerji tüketecektir G harfi sınıfına ait bir alet de ortalama enerji tüketiminden en az %25 daha fazla enerji tüketecektir Böylece A, B ve C harfli sınıfa ait elektrikli aletlerin tüketimi ortalama tüketimden daha düşük olacaktır
ENERJİ VERİMLİ LAMBA VE ALETLERİN SEÇİMİ
Yeni bir ev için veya mevcut olanın değiştirilmesi amacıyla yeni lambalar ve aletler satınalınacağında, ekonomik gücün yetebileceği en verimli olanlar alınmalıdır Karar verirken dikkat edilecek birkaç önemli nokta vardır Aletlerin verim oranlarının bilinmesi, nerede bulunabileceği, satınalma ve kullanım süresince enerji maliyetinin kullanıcıyı nasıl etkileyeceği önemli noktalardır Aynı zamanda, evlerde kullanılan hangi aletlerin en fazla enerjiyi tükettiği ve belirli aletlerin enerji maliyetlerinin nasıl tahmin edileceği bilinmelidir
Bazen enerji verimli aletler satınalırken daha fazla, bazen ise daha az ödenir Fakat her iki durumda da enerji verimliliği uzun süre kullanımlarda tasarruf sağlar Kullanıcı başlangıçta tasarruf etmeyi düşünerek ucuz ama verimi düşük bir aleti tercih edebilir Fakat bunun sonucunda her ay daha yüksek elektrik faturası ile kaşılaşacaktır Bir alete sahip olunduğu sürece kullanma maliyetini ödeme yükümlülüğüne girilir Bu kullanma maliyetleri katlanarak artabilir Örneğin; bir buzdolabını 13-15 yıl kullanmak genellikle satınalma maliyetinin 1,5-2 katına mal olur Verimli bir aletin satınalma ve kullanımı süresince maliyetlerinin toplamı düşük verimli bir aletin toplam maliyetinden azdır
AYDINLATMADA ENERJİ TASARRUFU
Evlerde aylık elektrik faturalarının yaklaşık %20'si aydınlatma amaçlı kullanıma aittir Verimli aydınlatma hem faturalarda hem de gözlerde rahatlama sağlayacağından daha düşük faturalar ve daha kaliteli aydınlatma ile memnun edici sonuçlar elde edilecektir
Aydınlatmada enerji tasarrufunun basit tedbirlerle sağlanması bizim için önemli bir avantajdır Burada önemli olan konuya gereken ilginin gösterilmesidir Aydınlatmada enerji tasarrufu, aydınlatmanın kalitesini düşürmeden iyi bir aydınlatmanın gereklerini yerine getirerek yapılmalıdır ıyi bir aydınlatma daha verimli aydınlatma elemanlarıyla sağlandığı için, sonuçta aynı aydınlatma seviyelerini daha az enerji tüketimi ile sağlamış oluruz
Düşük verimli ışık kaynakları yerine yüksek verimli ışık kaynakları kullanılarak uygun aydınlatma ve enerji tasarrufu sağlanabilir
Ülkemizde yaygın olarak kullanılan lamba tipleri aşağıda yer almaktadır;
Akkor Lambalar
Işık elde etme biçimi ısıl ışıma olan akkor lambada, tungsten telden geçen elektrik akımı teli ısıtarak akkor duruma getirir ve telin ısınmaya başlamasıyla elektrik enerjisi ışınım enerjisine dönüşür

Bu lambaların yayımladıkları ışınımların çok büyük bir bölümü ısı, küçük bir bölümü görünür ışınımlardır

Bu nedenle, verimleri çok düşüktür

(h=10-20 lm/W)

Akkor Halojen Lambalar
Akkor halojen lamba, akkor lambanın atmosferindeki gaz karışımının değiştirilmesi (halojen eklenmesi) ile oluşturulmuş bir ısıl ışır kaynaktır

Bu tür lambaların atmosferinde kullanılan halojen moleküllerinin tungsten teli yenilemeleri nedeniyle, tel sıcaklığı artabilmektedir

Bunun sonucunda da, aynı güçteki akkor lambaya göre, hem ışık verimi hem de renk sıcaklığı biraz yükseltilebilmektedir

Fluoresan Lambalar
Işınım elde etme biçimi ısıl ışıma olan fluoresan lambalarda, ışık üretimi iki aşamada ortaya çıkar Birinci aşama, alçak basınçlı civa buharı ortamında lambanın iç yüzeyine fluoresan madde sürülerek elektrik akımı geçirilmesi ile gerçekleştirilen 'elektrik deşarj' olayı ile ışınım oluşturulmasıdır Fluoresan lambaların verimi temelde lamba gücü arttıkça artmaktadır Ancak, aynı güçteki lambalar ele alındığında, verim değişimi doğrudan doğruya fluorışıl tozun yapısına bağlı olmaktadır
Işık kaynaklarının enerji tasarruflu üretilmesi doğrultusunda yapılan çalışmalar sonucunda tüp şeklindeki fluoresan lambalarda da büyük gelişmeler gerçekleştirilmiştir 38 mm çaplı 20 W, 40 W, 65 W' lık lambalar yerine, 26 mm çaplı sırasıyla 18 W, 36 W ve 58 W' lık fluoresan lambalar kullanıma sunulmuştur Lambaların çapları küçültülüp ışık akıları artırılmış, çok değişik renk sıcaklıklı ve renk ayırım özellikli lambalar üretilmeye başlanmıştırKüçük çaplı lambalar daha ekonomiktir
Kompakt Fluoresan Lambalar
Kompakt fluoresan lambalar konutlar ve ofisler için uygun olup, akkor lambaları kompakt fluoresan aydınlatmaya dönüştürmek kolaydır Akkor lamba kullanılan hemen hemen her yerde kompakt fluoresan lambalar kullanılabilir Örneğin 75 Watt'lık akkor flamanlı lamba yerine, 15 Watt'lık bir kompakt fluoresan lamba kullanarak, aynı aydınlatma %80 daha az enerji tüketerek elde edilir
Ülkemizde, bu lambalar, pahalı olması nedeniyle gelişmiş ülkelere oranla yaygınlaşamamıştır Verimli lamba fiyatlarında oldukça fiyat farkı görülmektedir Fakat toplam maliyetleri gözönüne aldığımızda kompakt fluoresan lambaların kullanım ömrü süresince maliyetinin daha az olduğunu görülmektedir İki faktör bunu doğrulamaktadır; bunlardan birincisi kullanım ömrünün akkor lambaya göre 8 kat uzun olması, ikincisi ise, akkor lambanın % 20'si kadar enerji kullanmalarıdır
Aşağıdaki formül, 8000 saat kullanım ömrü baz alınarak ayrı ayrı lambaların toplam aydınlatma maliyetlerini hesaplayarak karşılaştırma olanağı verir

“Elektrik Maliyeti = Elektriğin kWh Maliyeti x Watt Değeri x Kullanım ömrü (h)/1000”

Akkor Lamba ve Kompakt Fluorasan Lambanın Karşılaştırılması
Üç yıl süresince (4,380 saat), günde 4 saat ve aynı miktarda aydınlatma sağlayan iki lamba tipi için basit bir karşılaştırma yapalım Bu sürede 6 adet akkor flamanlı lamba kullanırken, kompakt fluorasan lambanın 38 yıl daha kullanım ömrü devam edecektir
Lamba Tipi 100WAkkor Flamanlı 23W Kompakt Florasan Satınalma fiyatı $075 $1100 Lamba ömrü 750 saat 10,000 Günlük kullanım saati 4 saat 4 saat İhtiyaç duyulan lamba sayısı 3 yılda 6 adet 68 yılda 1 adet Toplam lamba maliyeti $450 $1100 Lümen 1,690 1,500 Toplam elektrik maliyeti 8cent/kilowatt-saat $3504 $806 Toplam maliyet(3 yıl süresinde) $3954 $1906 Fluoresan Lambalarda Manyetik ve Elektronik Balastların Çalışma Prensibi :
Balastlar, fluoresan tüpleri ve kompakt fluoresan lambalara ilk çalışma komutunu verir ve çalıştırırlar Fluoresan lambalar civa ve argon gazı ile doludurlar Balastdan güç alan lambanın ucundaki elektrodlar gazı ionize etmek için elektrik deşarjı meydana getirirler Civa atomları normal enerji seviyesine geri dönerken ultraviyole fotonlar yayarlar Lambanın fosfor kaplaması fotonları, fluoresanları absorbe eder ve görünür ışık üretir
Manyetik Balastlar: Manyetik veya elektromanyetik olarak adlandırılan balastlarda bir demir cevheri etrafında alüminyum veya bakır tel vardır Bakır tel balastlar, alüminyum olanlara göre % 10 daha verimlidir Manyetik balastlar, AC standart frekansta, 50 Hertz de çalışırlar Elektrik tüketicilerinin extra düşük kayıplı balastları kullanmaları tavsiye edilmektedir
Elektronik Balastlar : Elektronik balastlar, lambanın titreme ve gürültüsünü azaltan manyetik balastlara göre daha yüksek frekansta çalışırlar Elektronik balastlar, manyetik balastlardan % 25 daha az elektrik kullanırlar Bir çok elektronik balastın lambayı kısma olanağı sağlaması ile daha fazla enerji tasarrufu mümkündür Daha verimli aydınlatma sistemleri daha az ısı üretirler Elektronik balastların IEC 928 ve 929 uluslararası standartlar ile uyumlu ve yüksek güç faktörüne sahip olduğundan emin olunmalıdır
Elektronik ve manyetik balastlar daha yüksek hat kayıplarına yol açan şekil bozulması veya faz atlaması nedeniyle düşük güç faktörüne sahip olabilir Faz güç-faktörünü düzeltmek için balastlara kapasitörler monte edilebilir veya üretim sırasında balastla birleşik olarak üretilebilir
Aşağıdaki Tabloda konutlarda kullanılan lamba tiplerinin özellikleri verilmiştir
Tipi Güç (Watt) Verim ömür (saat) Işığın Rengi Renk Geri Verimi Maliyet Kullanım önerileri Akkor Flamanlı Normal 15 1000 -10 20 -1000 sıcak iyi düşük Kısa süreli çalışmalarda, genel amaçlı yerlerde, Halojen 20 2000 -20 25 -2000 3000 sıcak çokiyi orta Yüksek yoğunluklu aydınlatmada, iyi renk geriverimi gereken yerlerde, Fluoresan Tüp 6 - 65 50 - 95 -4000 7000 çeşitli renkler ortadan iyiye orta Sürekli veya kesintili aydınlatmada, Genel amaçlar için, iyi renk geriverimi gereken yerlerde, Kompakt 9 - 25 45 - 80 -8000
-10000
sıcak iyi orta İç ortamlarda, yüksek kaliteli aydınlatma gereken yerlerde, Verimlilik; lümen/watt olarak ifade edilmektedir

(Giren enerji birimi başına çıkan ışık akısı birimi

)
Doğru Aydınlatmanın Seçilmesi
Doğru ampulün seçimi, onun ne amaçla ve nerede kullanılacağına bağlıdır Ampul seçiminde aydınlatma seviyesi, açık kalma süresi ve değiştirilme kolaylığı gibi faktörlerin yanısıra aşağıdaki hususlar da gözönüne alınmalıdır Doğru aydınlatmaya yaklaştıkça daha fazla para ve doğal kaynaklardan tasarruf edilecektir
Saatlik maliyet verimliliği Lamba sayısı arttıkça, daha uzun ömürlü ve verimli olanlarına yatırım yapmak en doğru karardır

Yatırım daha kısa sürede geri ödeme sağlar

Başlama Karakteristikleri Çeşitli tipteki ampullerin ilk çalışma karakteristikleri farklıdır

Örneğin, ilk çalışma esnasında manyetik balastlı fluoresan lambalar gecikmeli aydınlatırken, elektronik balastlı fluoresan lambalar anında aydınlatırlar

Manyetik ve elektronik balastlı fluoresanların her ikisi de 1-2 dakika sonra tam aydınlığa ulaşırlar

Renk Standart akkor lambalar sıcak sarı-beyaz bir renk vermektedir

Halojen lambalar daha beyazdır

Fluoresan lambalar sıcak sarıdan soğuk beyaza kadar farklı renklerde aydınlatırlar

Ağırlık Özellikle hafif, kırılgan armatür ve içindeki tesbit parçaları için lamba ağırlığı, karar vermede önemli bir faktör olabilir

Manyetik balastlı kompakt fluoresan lambaların ağırlığı, elektronik balastlı kompakt fluoresanlardan daha fazladır

Yerleştirme İç mekan kullanımı için tasarlanan lambalar dış aydınlatmada kullanılmamalıdır

Örneğin soğuk su ile temas etmesi durumunda ince camlı lamba kırılabileceği için dış aydınlatmada akkor lambalar tavsiye edilmez

Yönlendirme Lamba seçiminde ihtiyaç olan yere ne kadar faydalı aydınlatmanın yönlendirileceği gözönüne alınmalıdır

Özel (lokal) uygulamalarda düşük voltajlı halojen lambalar kısmen spot ışık istenilen spesifik yerleri aydınlatmak için uygundur

Ayarlama Ayar anahtarı mod ayarlama (kısma) yoluyla standart akkor lambalarda enerji tasarrufu olanağı verir

Fakat bütün lamba tipleri, ayar anahtarı kullanımına uygun değildir

Belirli bir saatte otomatik olarak lambaları kapatan bir saatin monte edilmesi veya çevrede birisi olduğu zaman lambaları açacak optik veya ultrasonik sensörlerin kullanılması ile bu anahtarları alternatif şekillerde kullanmak mümkündür

Fiyat En ucuz ampulü seçmek, uzun dönemde para tasarrufu sağlamaz

Çünkü lambanın kullanım ömrü boyunca aydınlatma enerjisi maliyeti kendisinin alış maliyetinden on kat daha fazla olacaktır

Bu nedenle enerji verimli lambalar başlangıçta pahalıya mal olurken, düşük faturalar ile yatırım kısa sürede kendini çok çabuk geri öder

Lümen/Watt oranı Lamba seçiminde etkinlik faktörü (lümen/Watt) yüksek, uzun ömürlü, zamanla oluşan ısı akısı düşümü az olan lambalar tercih edilmelidir

(Tipik akkor bir lambanın lümen/watt oranı 15:1 iken fluoresan bir lambanın oranı 60:1)

09-11-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Enerji Tasarrufu Nasıl Sağlanır? Enerji Tasarrufu Sağlamanın Yolları Nelerdir? Enerji Tasarrufu Nasıl Sağlanır? Enerji Tasarrufu Sağlamanın Yolları Nelerdir? Enerji Tasarrufu Nasıl Sağlanır? Enerji Tasarrufu Sağlamanın Yolları Nelerdir? AYDINLATMADA ve EV ALETLERİNDE YAPILAN ENERJİ TASARRUFU Evlerimizde kullandığımız elektrikli ev aletleri istenilen hizmet ve konfor seviyesini etkilemeksizin daha az enerji ile kullanılabilir Verimli aydınlatma sistemlerini ve ev aletlerini kullanarak elektrik faturalarında azalma sağlanabilir Verimli aletlerin fiyatları benzer modellerinden pahalı olabilir Bununla birlikte verimli aletlerin satınalınması esnasında ödenen fiyat farkı daha sonra elektrik faturalarındaki düşüş ile kullanıcıya geri ödenir 1999 verilerine göre, ülkemizde elektriğin % 47 gibi önemli oranı bina ve hizmetler sektöründe tüketilmiştir Enerji türleri içerisinde elektrik enerjisinin maliyeti oldukça yüksektir Bu nedenle elektriğin tüketimi konusuna önem vermek gerekir Enerji maliyetlerinin ve enerjiye olan talebin artması, enerji tasarrufunu zorunlu hale getirmiştir Enerji ihtiyacının % 62'sini ithal etmek zorunda olan ve fosil yakıt kullanarak elektrik enerjisine dönüşüm sağlayan santralların toplam veriminin % 30 olduğu ülkemizde enerjinin verimli kullanımının önemi açıkça görülmektedir Çoğumuz çevresel olaylara duyarlı olmakla birlikte, artan enerji kullanımı ile orantılı olarak artış gösteren çevresel zararları azaltma konusunda ne yapabileceğimizden emin değilizdir Eğer elektriği daha verimli kullanmayı seçersek Türkiye'de çevresel sorunların çözümüne önemli bir katkı sağlarız STANDARTLARIN TÜKETİCİYE SAĞLADIĞI YARARLAR Standartlar, kalite, güven ve değişebilirlik açısından kesin garantiler ifade eder İhtiyacı en iyi şekilde karşılayabilecek bir ürün seçimi, bazen çok uzun zaman ve çaba harcanmasını gerektirebilir Bunun sonucunda hatalı seçim yapmak ve memnun olmamak da mümkündür Oysa bu karşılaştırma, tercih ve seçim işlemleri, standartlar sayesinde çok kolay ve kısa bir süre içinde başarı ile sonuçlandırılabilir Gelecekte bütün elektrikli ev aletleri, enerji tüketimlerini gösteren etiketleri bulundurmak zorunda olacaklardır Avrupa Birliği ülkelerinde, ilk aşamada buzdolapları ve derin dondurucular için bu sınıflandırma yapılmıştır Ülkemizde de, Avrupa Birliği mevzuatlarına parelel olarak enerji etiketlemesi ile ilgili yasal düzenleme çalışmaları tamamlanmak üzeredir Elektrikli ev aletlerinde enerji etiketlemesi ile; •Tüketiciye alacağı ürünün yılda ne kadar enerji tüketeceği bilgisinin satınalma sırasında sağlanması, •İmalatçıların ürettikleri cihazların enerji tüketimlerini azaltmak için önlem almaya teşvik edilmesi, dolayısıyla enerjinin akılcı ve verimli kullanılmasının sağlanması amaçlanmıştır Enerji Etiketi Örneği Etikette yer alacak bilgiler aşağıdaki şekilde olmalıdır I İmalatçının adı veya ticari markası yazılacaktır II İmalatçının model tanımı belirtilecektir III Cihazın enerji verim sınıfı EK- V’ e uygun olarak belirlenecektir Uygun harf ilgili ok işareti ile aynı hizaya yazılacaktır IV Bir ürüne Avrupa Topluluğu Konseyi’nin 880/92/EEC sayılı direktife istinaden “Topluluk çevre etiketi ödülü” vermesi halinde, çevre ödülü işareti sözkonusu direktifte belirtilen kurallara uymak kaydıyla ürüne iliştirilebilir V Enerji Tüketimi, 5 inci maddenin üçüncü fıkrasının (d) bendinde belirtilen standarda uygun olarak ve kWh /yıl cinsinden açıklanabilir (24 saatteki tüketim x 365 belirtilecektir) VI Yıldız vererek belirtilmesi gerekmeyen (çalışma sıcaklığı > -6°C olan) tüm gıda saklama bölümlerinin net depolama hacmi toplamı yazılacaktır VII Yıldız vererek belirtilmesi gereken (çalışma sıcaklığı £ -6°C olan) tüm dondurulmuş gıda saklama bölümlerinin net depolama hacmi toplamı belirtilecektir VIII Belirtilen standartlara göre dondurulmuş gıda saklama bölmesinin yıldız sayısı Bu bölme için yıldız verilmesi gerekmiyorsa bu satır boş bırakılacaktır IX Gürültü seviyesi (desibel cinsinden) yazılacaktır AB Enerji Verimliliği Etiketi sınıflandırması bir aletin yıllık enerji tüketimi bazında yedi gruptan oluşmaktadır A harfi en düşük enerji tüketim sınıfını göstermektedir A sınıfı bir elektrikli alet almanız durumunda ortalama enerji tüketiminden % 45 daha az enerji tüketecektir G harfi sınıfına ait bir alet de ortalama enerji tüketiminden en az %25 daha fazla enerji tüketecektir Böylece A, B ve C harfli sınıfa ait elektrikli aletlerin tüketimi ortalama tüketimden daha düşük olacaktır ENERJİ VERİMLİ LAMBA VE ALETLERİN SEÇİMİ Yeni bir ev için veya mevcut olanın değiştirilmesi amacıyla yeni lambalar ve aletler satınalınacağında, ekonomik gücün yetebileceği en verimli olanlar alınmalıdır Karar verirken dikkat edilecek birkaç önemli nokta vardır Aletlerin verim oranlarının bilinmesi, nerede bulunabileceği, satınalma ve kullanım süresince enerji maliyetinin kullanıcıyı nasıl etkileyeceği önemli noktalardır Aynı zamanda, evlerde kullanılan hangi aletlerin en fazla enerjiyi tükettiği ve belirli aletlerin enerji maliyetlerinin nasıl tahmin edileceği bilinmelidir Bazen enerji verimli aletler satınalırken daha fazla, bazen ise daha az ödenir Fakat her iki durumda da enerji verimliliği uzun süre kullanımlarda tasarruf sağlar Kullanıcı başlangıçta tasarruf etmeyi düşünerek ucuz ama verimi düşük bir aleti tercih edebilir Fakat bunun sonucunda her ay daha yüksek elektrik faturası ile kaşılaşacaktır Bir alete sahip olunduğu sürece kullanma maliyetini ödeme yükümlülüğüne girilir Bu kullanma maliyetleri katlanarak artabilir Örneğin; bir buzdolabını 13-15 yıl kullanmak genellikle satınalma maliyetinin 1,5-2 katına mal olur Verimli bir aletin satınalma ve kullanımı süresince maliyetlerinin toplamı düşük verimli bir aletin toplam maliyetinden azdır AYDINLATMADA ENERJİ TASARRUFU Evlerde aylık elektrik faturalarının yaklaşık %20'si aydınlatma amaçlı kullanıma aittir Verimli aydınlatma hem faturalarda hem de gözlerde rahatlama sağlayacağından daha düşük faturalar ve daha kaliteli aydınlatma ile memnun edici sonuçlar elde edilecektir Aydınlatmada enerji tasarrufunun basit tedbirlerle sağlanması bizim için önemli bir avantajdır Burada önemli olan konuya gereken ilginin gösterilmesidir Aydınlatmada enerji tasarrufu, aydınlatmanın kalitesini düşürmeden iyi bir aydınlatmanın gereklerini yerine getirerek yapılmalıdır ıyi bir aydınlatma daha verimli aydınlatma elemanlarıyla sağlandığı için, sonuçta aynı aydınlatma seviyelerini daha az enerji tüketimi ile sağlamış oluruz Düşük verimli ışık kaynakları yerine yüksek verimli ışık kaynakları kullanılarak uygun aydınlatma ve enerji tasarrufu sağlanabilir Ülkemizde yaygın olarak kullanılan lamba tipleri aşağıda yer almaktadır; Akkor Lambalar Işık elde etme biçimi ısıl ışıma olan akkor lambada, tungsten telden geçen elektrik akımı teli ısıtarak akkor duruma getirir ve telin ısınmaya başlamasıyla elektrik enerjisi ışınım enerjisine dönüşür Bu lambaların yayımladıkları ışınımların çok büyük bir bölümü ısı, küçük bir bölümü görünür ışınımlardır Bu nedenle, verimleri çok düşüktür (h=10-20 lm/W) Akkor Halojen Lambalar Akkor halojen lamba, akkor lambanın atmosferindeki gaz karışımının değiştirilmesi (halojen eklenmesi) ile oluşturulmuş bir ısıl ışır kaynaktır Bu tür lambaların atmosferinde kullanılan halojen moleküllerinin tungsten teli yenilemeleri nedeniyle, tel sıcaklığı artabilmektedir Bunun sonucunda da, aynı güçteki akkor lambaya göre, hem ışık verimi hem de renk sıcaklığı biraz yükseltilebilmektedir Fluoresan Lambalar Işınım elde etme biçimi ısıl ışıma olan fluoresan lambalarda, ışık üretimi iki aşamada ortaya çıkar Birinci aşama, alçak basınçlı civa buharı ortamında lambanın iç yüzeyine fluoresan madde sürülerek elektrik akımı geçirilmesi ile gerçekleştirilen 'elektrik deşarj' olayı ile ışınım oluşturulmasıdır Fluoresan lambaların verimi temelde lamba gücü arttıkça artmaktadır Ancak, aynı güçteki lambalar ele alındığında, verim değişimi doğrudan doğruya fluorışıl tozun yapısına bağlı olmaktadır Işık kaynaklarının enerji tasarruflu üretilmesi doğrultusunda yapılan çalışmalar sonucunda tüp şeklindeki fluoresan lambalarda da büyük gelişmeler gerçekleştirilmiştir 38 mm çaplı 20 W, 40 W, 65 W' lık lambalar yerine, 26 mm çaplı sırasıyla 18 W, 36 W ve 58 W' lık fluoresan lambalar kullanıma sunulmuştur Lambaların çapları küçültülüp ışık akıları artırılmış, çok değişik renk sıcaklıklı ve renk ayırım özellikli lambalar üretilmeye başlanmıştırKüçük çaplı lambalar daha ekonomiktir Kompakt Fluoresan Lambalar Kompakt fluoresan lambalar konutlar ve ofisler için uygun olup, akkor lambaları kompakt fluoresan aydınlatmaya dönüştürmek kolaydır Akkor lamba kullanılan hemen hemen her yerde kompakt fluoresan lambalar kullanılabilir Örneğin 75 Watt'lık akkor flamanlı lamba yerine, 15 Watt'lık bir kompakt fluoresan lamba kullanarak, aynı aydınlatma %80 daha az enerji tüketerek elde edilir Ülkemizde, bu lambalar, pahalı olması nedeniyle gelişmiş ülkelere oranla yaygınlaşamamıştır Verimli lamba fiyatlarında oldukça fiyat farkı görülmektedir Fakat toplam maliyetleri gözönüne aldığımızda kompakt fluoresan lambaların kullanım ömrü süresince maliyetinin daha az olduğunu görülmektedir İki faktör bunu doğrulamaktadır; bunlardan birincisi kullanım ömrünün akkor lambaya göre 8 kat uzun olması, ikincisi ise, akkor lambanın % 20'si kadar enerji kullanmalarıdır Aşağıdaki formül, 8000 saat kullanım ömrü baz alınarak ayrı ayrı lambaların toplam aydınlatma maliyetlerini hesaplayarak karşılaştırma olanağı verir “Elektrik Maliyeti = Elektriğin kWh Maliyeti x Watt Değeri x Kullanım ömrü (h)/1000” Akkor Lamba ve Kompakt Fluorasan Lambanın Karşılaştırılması Üç yıl süresince (4,380 saat), günde 4 saat ve aynı miktarda aydınlatma sağlayan iki lamba tipi için basit bir karşılaştırma yapalım Bu sürede 6 adet akkor flamanlı lamba kullanırken, kompakt fluorasan lambanın 38 yıl daha kullanım ömrü devam edecektir Lamba Tipi 100WAkkor Flamanlı 23W Kompakt Florasan Satınalma fiyatı $075 $1100 Lamba ömrü 750 saat 10,000 Günlük kullanım saati 4 saat 4 saat İhtiyaç duyulan lamba sayısı 3 yılda 6 adet 68 yılda 1 adet Toplam lamba maliyeti $450 $1100 Lümen 1,690 1,500 Toplam elektrik maliyeti 8cent/kilowatt-saat $3504 $806 Toplam maliyet(3 yıl süresinde) $3954 $1906 Fluoresan Lambalarda Manyetik ve Elektronik Balastların Çalışma Prensibi : Balastlar, fluoresan tüpleri ve kompakt fluoresan lambalara ilk çalışma komutunu verir ve çalıştırırlar Fluoresan lambalar civa ve argon gazı ile doludurlar Balastdan güç alan lambanın ucundaki elektrodlar gazı ionize etmek için elektrik deşarjı meydana getirirler Civa atomları normal enerji seviyesine geri dönerken ultraviyole fotonlar yayarlar Lambanın fosfor kaplaması fotonları, fluoresanları absorbe eder ve görünür ışık üretir Manyetik Balastlar: Manyetik veya elektromanyetik olarak adlandırılan balastlarda bir demir cevheri etrafında alüminyum veya bakır tel vardır Bakır tel balastlar, alüminyum olanlara göre % 10 daha verimlidir Manyetik balastlar, AC standart frekansta, 50 Hertz de çalışırlar Elektrik tüketicilerinin extra düşük kayıplı balastları kullanmaları tavsiye edilmektedir Elektronik Balastlar : Elektronik balastlar, lambanın titreme ve gürültüsünü azaltan manyetik balastlara göre daha yüksek frekansta çalışırlar Elektronik balastlar, manyetik balastlardan % 25 daha az elektrik kullanırlar Bir çok elektronik balastın lambayı kısma olanağı sağlaması ile daha fazla enerji tasarrufu mümkündür Daha verimli aydınlatma sistemleri daha az ısı üretirler Elektronik balastların IEC 928 ve 929 uluslararası standartlar ile uyumlu ve yüksek güç faktörüne sahip olduğundan emin olunmalıdır Elektronik ve manyetik balastlar daha yüksek hat kayıplarına yol açan şekil bozulması veya faz atlaması nedeniyle düşük güç faktörüne sahip olabilir Faz güç-faktörünü düzeltmek için balastlara kapasitörler monte edilebilir veya üretim sırasında balastla birleşik olarak üretilebilir Aşağıdaki Tabloda konutlarda kullanılan lamba tiplerinin özellikleri verilmiştir Tipi Güç (Watt) Verim ömür (saat) Işığın Rengi Renk Geri Verimi Maliyet Kullanım önerileri Akkor Flamanlı Normal 15 1000 -10 20 -1000 sıcak iyi düşük Kısa süreli çalışmalarda, genel amaçlı yerlerde, Halojen 20 2000 -20 25 -2000 3000 sıcak çokiyi orta Yüksek yoğunluklu aydınlatmada, iyi renk geriverimi gereken yerlerde, Fluoresan Tüp 6 - 65 50 - 95 -4000 7000 çeşitli renkler ortadan iyiye orta Sürekli veya kesintili aydınlatmada, Genel amaçlar için, iyi renk geriverimi gereken yerlerde, Kompakt 9 - 25 45 - 80 -8000 -10000 sıcak iyi orta İç ortamlarda, yüksek kaliteli aydınlatma gereken yerlerde, Verimlilik; lümen/watt olarak ifade edilmektedir (Giren enerji birimi başına çıkan ışık akısı birimi) Doğru Aydınlatmanın Seçilmesi Doğru ampulün seçimi, onun ne amaçla ve nerede kullanılacağına bağlıdır Ampul seçiminde aydınlatma seviyesi, açık kalma süresi ve değiştirilme kolaylığı gibi faktörlerin yanısıra aşağıdaki hususlar da gözönüne alınmalıdır Doğru aydınlatmaya yaklaştıkça daha fazla para ve doğal kaynaklardan tasarruf edilecektir Saatlik maliyet verimliliği Lamba sayısı arttıkça, daha uzun ömürlü ve verimli olanlarına yatırım yapmak en doğru karardır Yatırım daha kısa sürede geri ödeme sağlar Başlama Karakteristikleri Çeşitli tipteki ampullerin ilk çalışma karakteristikleri farklıdır Örneğin, ilk çalışma esnasında manyetik balastlı fluoresan lambalar gecikmeli aydınlatırken, elektronik balastlı fluoresan lambalar anında aydınlatırlar Manyetik ve elektronik balastlı fluoresanların her ikisi de 1-2 dakika sonra tam aydınlığa ulaşırlar Renk Standart akkor lambalar sıcak sarı-beyaz bir renk vermektedir Halojen lambalar daha beyazdır Fluoresan lambalar sıcak sarıdan soğuk beyaza kadar farklı renklerde aydınlatırlar Ağırlık Özellikle hafif, kırılgan armatür ve içindeki tesbit parçaları için lamba ağırlığı, karar vermede önemli bir faktör olabilir Manyetik balastlı kompakt fluoresan lambaların ağırlığı, elektronik balastlı kompakt fluoresanlardan daha fazladır Yerleştirme İç mekan kullanımı için tasarlanan lambalar dış aydınlatmada kullanılmamalıdır Örneğin soğuk su ile temas etmesi durumunda ince camlı lamba kırılabileceği için dış aydınlatmada akkor lambalar tavsiye edilmez Yönlendirme Lamba seçiminde ihtiyaç olan yere ne kadar faydalı aydınlatmanın yönlendirileceği gözönüne alınmalıdır Özel (lokal) uygulamalarda düşük voltajlı halojen lambalar kısmen spot ışık istenilen spesifik yerleri aydınlatmak için uygundur Ayarlama Ayar anahtarı mod ayarlama (kısma) yoluyla standart akkor lambalarda enerji tasarrufu olanağı verir Fakat bütün lamba tipleri, ayar anahtarı kullanımına uygun değildir Belirli bir saatte otomatik olarak lambaları kapatan bir saatin monte edilmesi veya çevrede birisi olduğu zaman lambaları açacak optik veya ultrasonik sensörlerin kullanılması ile bu anahtarları alternatif şekillerde kullanmak mümkündür Fiyat En ucuz ampulü seçmek, uzun dönemde para tasarrufu sağlamaz Çünkü lambanın kullanım ömrü boyunca aydınlatma enerjisi maliyeti kendisinin alış maliyetinden on kat daha fazla olacaktır Bu nedenle enerji verimli lambalar başlangıçta pahalıya mal olurken, düşük faturalar ile yatırım kısa sürede kendini çok çabuk geri öder Lümen/Watt oranı Lamba seçiminde etkinlik faktörü (lümen/Watt) yüksek, uzun ömürlü, zamanla oluşan ısı akısı düşümü az olan lambalar tercih edilmelidir (Tipik akkor bir lambanın lümen/watt oranı 15:1 iken fluoresan bir lambanın oranı 60:1)