Atabetü'l Hakayık
 

Atabetü'l Hakâyık


ATABETÜ'L-HAKAYIK

Eser, Edib Ahmet Yüknekî tarafından yazılmış ve Dâd Sipehsalar (Mehmed) Bey'e sunulmuştur.

ESERİN MUHTEVASI:

*Eserde dindarlığın faziletinden, ilmin saadete götüren yol oluşundan, Cömertliğin bütün ayıpları, kirleri yıkayan, hatta şan, şeref ve güzellik arttırıcı bir tabiat olduğundan; tevazuun iyiliğinden, kibrin ve ihtirasın kötülüğünden ve diğer iyiliklerden bahsolunmuştur.
* Eser, gazel şeklinde söylenmiş 40 beyit ve 101 dörtlük olmak üzere 484 mısra tutarındadır ki bu giriş bölümüdür; esas metinde 102 dörtlük vardır ve bunlar birtakım başlıklar altında sıralanmıştır: "Bilginin faydası ve bilgisizliğin zararı hakkında(12 dörtlük),dilin muhafazası hakkında(l2 dörtlük),dünyanın dönekliği hakkında(l2 dörtlük) ... gibi."
* Eser, zamanın âlim ve Edipleri tarafından takdire şayan görülmüş, 14. asır Herzem Türkçesi eserlerinden "Muînü'l-Mürîd" ve "Cevahirü'l-Esrar" gibi tasavvufi yapıtlara da tesir etmiştir.
* Eserin hemen hemen her bölümünde, Kur’an-ı Kerim ve hadis kültürü hâkimdir.
* Atabetü'l-Hakayık'da görülen yarım ve müreddef kafıyelerde de, eski Türk şiirindeki kafiye zevkinin bir devamı vardır
* Eserdeki dörtlükler, mani şeklinde kafiyelenmiştir.

DİL HUSÛSİYETLERİ:

* Kitap, Kaşgar-Hakaniye lehçesiyle yazılmıştır. * Eserde milli bir söyleyiş hâkimdir.
* Arapça ve Farsça kelimeler oldukça fazladır.
*Eser, son derece sade bir Türkçe ile yazılmıştır. Kaşgar dilini bilen herkesin, bu eseri kolay*ca anlayacağı söylenir.
* Eserde, lirizm ve sanatkarânelikten ziyade, didaktik bir ifade hâkimdir.

ESERİN NÜSHALARI:

* Kitabın, hem Uygur hem Arap harfleriyle yazılmış bir nüshası, yalnız Uygur harfleriyle ya*zılmış bir nüshası ve yalnız Arap harfleriyle yazılmış bir nüshası olmak üzere üç tane nüshası vardır. Bunların en güzeli Semerkand nüshasıdır.
* Arap harfleriyle dördüncü fakat eksik nüshası ise, sonradan kaybolmuştur.

BİBLİYOGRAFYA:

* Reşit Rahmeti Arat: "Atabetü 'l-Hakâyık neşri, Metin."
*M.F. Köprülü : "Hibet AI-Hakâyık, Edib Ahmed, Hibet AI-Hakâyık Hakkında Yeni Bir Vesi*ka, Hibet AI-Hakâyık Hakkında Yeni Bir Vesika Daha, Hibet AI-Hakâyık Tetkiklerinin Bu*günkü Hali, başlıklı makaleler, Türk Dili ve Edebiyatı Hakkında Araştırmalar."

Not:1906 senesinde Necib Asım, hem Uygur hem Arap harfleriyle yazılmış olan nüshası bul*muş ve 1918 'de neşretmiştir. Yalnız Uygur harfleriyle olanı da Kilisli Rıfat Bey bulmuştur.