Nazım
 

Edebiyatta, sözün ölçülü ve ahenkli olarak söylenmesine denir. Nazım ölçülü ve ahenkli olarak söylenmiş veya yazılmış sözlerin genel adıdır. Bu bakımdan nazım ile şiir arasında fark vardır. Her şiir bir nazımdır, ama her nazım şiir olmayabilir. Şiir olabilmesi için, o nazımın sanat endişesiyle kaleme alınmış, söyleyişte güzelliğe ve orijinalliğe dikkat edilmiş bulunması gerekir. Bir bakıma şiir, nazımın güzellik ve incelik bakımından olgunlaşmış şeklidir denilebilir.


Nazım söyleyen kişiye nazım, nazımla yazılmış eserlere manzum eser veya manzume adı verilir. Nazımla söylenmiş veya yazılmış eserler, şekil ve muhteva bakımından birbirinden farklılıklar gösterirler. Şekil farklılıklarından nazım şekilleri, muhteva farklılıklarından da nazım türleri ortaya çıkmıştır.


Nazım şekilleri: Manzum eserlerin mısralarının sayısına ve kafiyelerinin düzenine göre almış oldukları isimdir. Edebiyatımızda nazım şekilleri Halk ve Divan Edebiyatı nazım şekilleri olmak üzere ikiye ayrılırlar.


Halk Edebiyatı nazım şekilleri: Halk Edebiyatı'na ait olan, bu edebiyata mansup şairler tarafından kullanılan nazım şekilleridir. Divan Edebiyatı nazım şekilleri: Divan Edebiyatına ait olan bu edebiyata mensup şairler tarafından kullanılan nazım şekilleridir.


Örnek:


Nazım Şekilleri:


Halk Edebiyatı'nda en çok kullanılan nazım şekilleri: Koşma, Destan, Varsağı, Türkü, Mani, İlahi, Semai, Nefes, Divan, Kalenderi, Hoyrat.


Divan Edebiyatı nazım şekilleri: Gazel, Kaside, Mesnevi, Rubai, Tuyuğ, Kıt'a, Murabba, Müstezad, Şarkı, Tardiyye, Terkib-i Bend, Terci-i Bend, Beyit, Mısra, Terbi, Muhammes, Tahmis, Taştır, Müseddes, Tesdis, Müsebba, Müsemmen, Mütessa, Muaşşer.


Edebiyatımıza Batı'dan gelen nazmı şekilleri ise şunlardır: Sone, Terza-rima, Serbest Müstezad.


Nazım Türleri:


Halk Edebiyatı nazım türleri: Güzelleme, Koçaklama, Taşlama, Ağıt, Destan, Muamma, Ninni.


Divan Edebiyatı nazım türleri: Tevhid, Na't, Medhiye, Hicviye, Mersiye, Hezl, Fahriye, Lûgaz, Muamma, Saki-name, Sür-name, Gazavat-name, Şehrengiz, Mesnevi.


Örnek:


GEÇMİŞ YAZ


Rü'ya gibi bir yazdı.

Yaraddın hevesinle,

Her anını, her rengini, her şi'rini hazdan.

Hala doludur bahçeler en tatlı sesinle!

Bir gün, bir uzak hatıra özlersen o yazdan


Körfezdeki dalgın suya bir bak, göreceksin:

Geçmiş gecelerden biri durmakta derinde;

Mehtab... iri güller... ve senin en güzel aksin...

Velhasıl o rüya duruyor yerli yerinde!


(Yahya Kemal)


Yukarıya aldığımız örnek, nazım halinde yazılmış bir eserdir.Edebiyat, Alm. Literatur (f), Fr.Littérature (f), İng. Literature. Düşünce, duygu ve hayallerin sözlü veya yazılı olarak güzel ve tesirli biçimde anlatılması sanatı. Okuyana estetik bir tat vermek amacıyla yazılmış olan ya da böyle bir amacı olmasa bile, biçimsel özellikleriyle bu düzeye ulaşabilen bütün yazılı yapıtlar. Bu anlamıyla edebiyat görece yeni bir terimdir.