Çeçence Alfabeler
 

Alfabeler
Çeçenya'nın dağlık kesiminde Gürcü alfabesiyle ilk yazılı birkaç belge bulunmuş ancak bunun Çeçence olduğu kesin olarak doğrulanamamıştır. Daha sonra Çeçence, Arap alfabesiyle yazılmıştır. Bu alanda ilk reformlar Şeyh Şamil döneminde, daha sonra 1910, 1920 ve 1922 yıllarında yapıldı.
Kiril, Latin ve Gürcü harflerine dayanan Uslar alfabesi, daha çok akademik çevrelerce kullanıldı. Bu alfabe 1911 yılında yeniden düzenlendi, nacak Çeçenler arasında yaygınlık kazanmadı.
1925'te Latin alfabesinden uyarlanan bir alfabe geliştirildi. 1934'te İnguşça'nın yazımı içinde ortak hale getirildi. Ancak 1938 yılında kaldırıldı.




A a
Ã? ae
B b
C c
Ä? ç
Ch ch
Ä?h çh
D d


E e
F f
G g
Gh gh
H h
I i
J j
K k


Kh kh
L l
M m
N n
N̡ n̡
O o
Ö ö
P p


Ph ph
Q q
Qh qh
R r
S s
S s
T t
Th th


U u
Ü ü
V v
X x
X́ x́
Y y
Z z
Ž z




1938-1992 arasında Çeçence'nin yazımında kullanılan Kiril alfabesi.



Kiril

Kiril karşılığı

Latin harfleriyle karşılığı


А РDerece
Ğ Derece
A a


А РDerece
Ğ Derece
Ã? ae


Ğ? 6
6
B b


Ğ B
B
V v


Ğ" г
г
G g


Ğ"I гI
гIРDerece
Ä* g


Ğ" Ğ´
Ğ´
D d


Ğ? е
е
E e


Ё



Ğ? ж
ж
Ƶ ƶ


Ğ? Ğ·
Ğ·
Z z


Ğ? N
N
I i


Ğ? й
Ğ´OĞ Derece N
Y y


K к
к
K k


K к
к
Q q


K к
кРDerece
QÌ? qÌ?


KI кI
кIРDerece
Kh kh


Ğ? .n
.n
L l


Ğ? м
м
M m


Н н
н
N n


Ğ? O
O
O o


Ğ? O
O
Ö ö


Ğ? n
n
P p


Ğ?I nI
nIĞ Derece
Ph ph


Ğ*

R r


Ğ¡ C
C
S s


Ğ¢

T t


Ğ¢I I
IĞ Derece
Th th


Ğ£ y
y
U u


Ğ£ y
y
Ü ü


Ф

F f


Ğ¥

X x


Ğ¥
Ğ Derece
� �


Ğ¥I I
IĞ Derece
H h


Ц

C c


ЦI I
IĞ Derece
Ä? c


Ч

Ç ç


ЧI I
IĞ Derece
ÇÌ? çÌ?


Ш

Ş ş


Ğ©



(Ъ)
IOгIРDerece РDerece к
Ə É?


(Ğ«)



(Ь)
кIедРDerece РDerece к


Ğ*

E e


Ğ® ?
?
yu


Ğ® ?
?
yü


Я

ya


Я

yae


I I
IĞ Derece
J j


1992 yılında Latin kökenli Çeçen alfabesi geliştirildi. Rusya'dan ayrılma yanlısı hükümetin yenilgiye uğramasından sonra yeniden Kiril alfabesine dönüldü.




A a
Ã? ae
B b
C c
Ä? c
Ç ç
ÇÌ? çÌ?
D d


E e
F f
G g
Ä* g
H h
X x
� �
I i


J j
K k
Kh kh
L l
M m
N n
Å? Å?
O o


Ö ö
P p
Ph ph
Q q
QÌ? qÌ?
R r
S s
Ş ş


T t
Th th
U u
Ü ü
V v
Y y
Z z
Ƶ ƶ


Ə É?

Kaynak : Wikipedia