Yunus Emre ( ?- 1320-21)
 

http://www.aysetulun.com/turk_tarihi/Yunusemre.jpg


Türk edebiyatının yetiştirdiği en büyük şairlerden biri... Adı üstüne çeşitli söylentiler, hikâyeler uydurulmuş, hayatı efsanelere karıştırılmış bir Derviş... Tanrı âşkı ile insan sevgisini, ölümsüz bir örgü içinde mısra, mısra söylemiş bir halk adamı...

Hangi tarihte, nerede doğdu, kesin olarak bilinmiyor. Söylentiler çeşitli. En kesine yakın tahmin, Sakarya dolaylarında doğmuş bir Türkmen köylüsü olduğudur. Yaşadığı 13. yüzyıl Anadolusu, o kadar karışık akınların Arap saçına döndüğü bir zamandır ki, kimin nereden geldiğini bulup çıkarmak mümkün değil... Şiirlerinde kendisine "Miskin", "Cahil" terimlerini kullandığı için, bazı edebiyat tarihçileri Yunus’u, okur-yazar olmayan biri gibi görmek isterler. Oysa bu terimler, dervişliğin gereği alçak gönüllülükten gelmektedir. Yunus, belki ilk yıllarında okur yazar değildi ama, Tekkeye girdikten sonra okuma yazmadan başka, zamanının bilgilerini öğrendiği, hatta tasavvuf bildiği bugün için tartışmasızdır.




Yunus, her halde doğup büyüdüğü çevrede kurulu olan Taptuk Emre'nin tekkesine kapılanmış olmalıdır. Bu dergâhta Yunus'un odun taşıyarak şeyhine hizmet ettiği ve en küçük mertebeden başlayarak, en ileri mertebeye kadar yükseldiği biliniyor. O kadar ki, sonunda Taptuk Emre'nin kızı ile evlenmiştir.

Yunus, Taptuk Emre'nin dergâhında piştikten ve tarikatın önemli fikir ve yollarını başkalarına açıklayacak ölçüye geldikten sonra, bir söylentiye göre, Şeyhinin emri ile, bir söylentiye göre, kendi isteği ile, bitip tükenmez Anadolu gezilerine çıkmıştır. Yunus, her uğradığı köyde, handa, konakta, tanrı sevgisi ve insan muhabbeti üzerinde konuşmuş, şiirler söylemiş, çağının kargaşalığını, beraberlik potası içinde eritmeye çalışmıştır.


Aşkın aldı benden beni,
Bana seni gerek seni;
Ben yanarım dünü, günü,
Bana seni gerek seni,..

Aşkın, âşıklar öldürür.
Aşk denizine daldırır
Tecelli ile doldurur
Bana seni gerek seni.

Sofilere sohbet gerek
Ahilere ahret gerek
Mecnunlara Leylâ gerek
Bana seni, gerek seni.

Yunus durur benim adım
Gün geçtikçe artar odum
İki cihanda maksudum
Bana seni gerek seni...

Böyle söyleye, konuşa, köy, köy, kasaba, kasaba Anadolu’yu gezmiş ve bu arada Konya'ya giderek zamanın büyük mutasavvıfı Mevlânâ Celaleddin Rumî ile görüşmüştür. Yunus, Doğu Anadolu'yu gezmiş, Şam’a kadar uzanmış, sonra tekrar doğduğu topraklara dönüp, ömrünün gerisini burada tamamlamıştır. Mezarı, Porsuk Suyunun Sakarya'ya döküldüğü kavşakta, Sarıköy'dedir. Fakat öylesine sevilmiş bir şairdir ki, birçok yerlerde "Bu, Yunus'un Mezarıdır" diye aslı astarı olmayan hikâyelerle Yunus'a mezar tayin ederler. Belki bu mezarlar da bir başka Yunus'a aittir ama, herkes o Yunus'un, Yunus Emre olmasına özenir.


Son yıllarda Yunus'un Sarıköy'deki mezarı onarılmış, bir park içine alınmış, anıt ha-line getirilmiştir. Giriş kapısında: "Sevelim, sevilelim" sözü vardır. Mezarının altındaki çeşme taşına da: "Haktan inen şerbeti, içtik elhamdülillah" kazılmıştır.

Yunus, Ahmet Yesevi'den kaynaklanıp 13. yüzyılda Anadolu'ya atlayan Tasavvuf edebiyatının yetiştirdiği en büyük şairlerden biridir. Tasavvufu, halkın anlayabileceği arı bir dille yazıyor ve o yüzyılın Türkçesi ile, günümüzde bile ifade edilmesi güç fikirleri kolayca anlatabiliyordu. Yunus Emre, şiirleriyle, Türkçe’nin büyük ve zengin bir dil olduğunu ispatlamış şairlerin başında gelir. Tanrı, insan ve ölüm problemleri tarihler boyunca insanları düşündürmüştür. Böylesine bir metafizik konu, Yunus'un dilinde sular seller gibi akıp söylenmektedir. Yunus, felsefi şiir yazan öteki şairlerin sıkıntısını hiç çekmemiş, çünkü, bütün soyut düşünceleri somutlaştırarak anlatmasını bilmiştir.


Yunus, mistik bir şairdir. Fakat realist bir anlatıma sahiptir. Bu yüzden, tasavvufla hiç ilişiği olmayan insanlar bile, onun şiirlerini zevkle, lezzetle okuyabilirler, anlayabilirler. Yazarken, hiç özentili değildir. Bazen kafiyeyi ihmal ettiği, yarım kafiyeleri bol bol kullandığı görülür. Onun için şiir, objektif birlikte değil, sübjektif birliktedir.



Şiirlerini daha çok ilâhi ve nefes biçiminde yazmıştır. Bu ilâhi ve nefeslerden oluşan kitabına "Yunus Emre Divanı" denmekte ise de, bunun, divan edebiyatı şairlerinin divanlariyle hiçbir ilgisi yoktur. Belki divan edebiyatı tarihçileri bu kadar büyük bir şairi kendilerinin dışında görmeğe razı olamadıkları için, Yunus'un kitabına divan denmesini istemişlerdir. Yunus Emre, iki eser bırakmıştır. Biri, "Risaletün Nushiyye"ydi ki, mesnevî biçiminde kaleme alınmıştır. Bu mesnevide şairin gerçek gücünü bulmak mümkün değildir. Fakat 365 parça şiirden oluşan "Yunus Emre Divanı" tasavvufun, lirizmin, söyleme sanatının zirvesidir. Ancak, bütün titiz çalışmalara rağmen, bu divanlara, Yunus'tan başkalarının da şiirleri girdiği kesindir. Çünkü o kadar sevilmiştir ki, birçok şair Yunus'tan çok sonra da bu ağızla şiirler söylemiş ve bunu Yunus'a bağlayarak bir tatmine kavuşmuştur.

Yunus'un bir bölüm şiiri, Adnan Saygun tarafından bestelenmiş ve "Yunus Emre Oratoryası" adı ile yayınlanmış ve dünyanın birçok ülkelerinde icra edilmiştir.

Cevap : Yunus Emre ( ?- 1320-21)
 

Yunus Emre (1238-1320), Anadolu'da tasavvuf edebiyatının ilk büyük şairi ve Türkçe şiirin öncüsüdür. Yunus Emre'nin bugün de tazeliğini koruyan şiirleri hem 13. yüzyıl Anadolu insanının, hem de bütün insanlığın sorunlan, umutları ve korkularıyla sıkı sıkıya bağlıdır. Halk tarafından yaşamı destanlaştırılan ve ermiş bir kişi olarak kabul edilen Yunus Emre'nin Anadolu'nun birçok yerinde mezarına rastlanır.



Yunus Emre, Anadolu Selçuklu Devleti' nin Moğol akınları karşısında yıkılma sürecine girdiği; beylerin yer yer ayaklanıp saltanat davasına kalkıştıkları; yağmaların, el koymaların, ağır vergilerin Anadolu'yu altüst ettiği bir dönemde yaşamıştır. Bu dönemde Moğol baskısıyla çok sayıda Türkmen İran ve Horasan'dan Anadolu'ya göçmüştü. Bu yeni gelen Türkmen boylarıyla birlikte her tür inanç ve düşünce de Anadolu'ya girmekte ve kendisine bir yaşam alanı yaratmaktaydı.


Ortam da bu yayılışa uygundu. Canından bezen halk, mistik inançlarla avunmak, sabrı, azla yetinmeyi ilke edinerek çileci bir yaşama gömülmek durumundaydı. Yunus Emre'nin gerçek yaşamına ilişkin bilgiler sınırlıdır. Babasının adı İsmail'dir. Medrese eğitimi görerek İslam bilimlerinin yanı sıra Arapça ve Farsça öğrendiği, tasavvuf tarihi üzerinde çalıştığı sanılır. Yunus Emre, Ahmed Yesevi'nin halifelerinden Hacı Bek-taş Veli ya da Sinan Ata'nın halifelerinden Tapduk Emre'nin tekkesinde hizmet etmiş, onun düşüncelerini yaymak için Anadolu'yu dolaşmış, sonunda kendisi de şeyh olmuştur.


Bursa'da Emre Sultan köyünde, Erzurum'da Dutçuköyü'nde, Eskişehir'de Sanköy'de, Ünye'de, Keçiborlu'da, Aksaray'da ve Kara- man'da olmak üzere Anadolu'nun birçok yerinde adına mezarlar bulunan Yunus Emre' nin nerede ölüp nerede gömüldüğü kesin olarak bilinmemektedir. Ayrıca, halk arasında Yunus Emre'nin yaşamına ilişkin birçok söylence vardır. Anadolu Tasavvuf şiirinin en önemli temsilcilerinden olan Yunus, vahdet-i vücud (varlığın birliği) öğretisine ulaşan bir tasavvuf yorumunu benimsemiştir. Ona göre Tanrı' dan başka varlık yoktur.

Var olan her şey onun çeşitli biçimlerde görünmesidir. İnsanın kendisine ve başkalarına yakıştırdığı varlık kuruntudan başka bir şey değildir. Yunus Emre'nin iki yapıtı vardır: Risaletü'n-Nushiye ve Divan. Risaletü'n-Nushiye aruz ölçüsüyle yazılmış bir mesnevidir. 563 beyitten oluşan şiirin ilk 13 beyitlik bölümünü bir düzyazı ile 550 beyitlik asıl bölüm izler. Yunus Emre yapıtının düzyazı bölümünü akla ve bilgiye ayırmıştır. Risaletü'n-Nushiye'nin geri kalan ana bölümünde "Ruh ve Nefis Destanı", "Kanaat Destanı", "Öfke Destanı", "Sabır Ahvali", "Nekeslik Halleri" ve "Akıl Destanı" yer alır. Yunus Emre'nin Divan'ı onun günümüze kadar tazeliğini ve çekiciliğini koruyan şiirlerini, ilahilerini, nutuk ve nefeslerini içerir.



Bu divandaki şiirlerin bir bölümünü aruz ölçüsüyle yazmıştır. Ama Yunus ilahilerinin çoğunu en özgün ve güzel olanlarını hece ölçüsüyle yazmıştır. Halk şiirine özgü dörtlüklerle yazdığı şiirlerden başka gazel biçimiyle, beyitlerle de yazmış, gazel biçimini heceye uygulamıştır. Aruz kullandığı zaman da çoğunlukla uyak konusunda halk şiiri geleneğini izlemiştir. Yarım uyaklarla yazmış, sık sık redife de başvurmuştur. Yunus Emre'nin dili geçiş çağı şairinin dilidir.

Arapça ve Farsça sözcüklerle birlikte onların Türkçe karşılıklarını da kullanır. Şiirlerinde tasavvuf felsefesini inceliklerine inerek anlatmaz. Tasavvuf onun yapıtlarına aşk, sevgili, dost, şarap, bahçe, gül, bülbül gibi seçilmiş simgeler olarak girer. Ama bu simgelere bilinçli olarak değişik anlamlar yükler. Böylece şiiri çeşitli ve çok zengin yorumlara açılarak tekdüzelikten kurtulur. İnsanın sevinçlerini, acılarını, düşlerini ve düş kırıklıklarını anlatma olanağını kazanır.

Cevap : Yunus Emre ( ?- 1320-21)
 

Türk halk şair ve düşünürlerinin öncülerinden olan Yunus Emrehttp://www.forumcax.com/images/fx/ifadeler/virgul.gif sevgiyi felsefe haline getirmiş örnek bir insandır. Bazı kaynaklarda Anadolu'ya gelen Türk boylarından birine bağlı oluphttp://www.forumcax.com/images/fx/ifadeler/virgul.gif 1238 dolaylarında doğduğu rivayet edilirse de bu kesin değildir. Aynı şekilde 1320 yıllarında Eskişehir'de öldüğü yolundaki rivayetler gibi.

Türk tasavvufunun dilde ve şiirde kurucusu olan Yunus Emre'nin şiirlerinde ahlakhttp://www.forumcax.com/images/fx/ifadeler/virgul.gif hikmethttp://www.forumcax.com/images/fx/ifadeler/virgul.gif dinhttp://www.forumcax.com/images/fx/ifadeler/virgul.gif aşk gibi konuların hemen hepsi tasavvuftan çıkar ve tasavvuf görüşü çerçevesinde bir yere oturtulur. Mısralarında didaktik ahlak telkinlerinde bulunan Yunus Emrehttp://www.forumcax.com/images/fx/ifadeler/virgul.gif "gönül kırmamak" konusuna ayrı bir önem verir ve "üstün bir değer" olarak şiirlerinde bu konuyu özenle işler. Bu arada Yunus Emre'yi öne çıkaran bir başka önemli özelliği dehttp://www.forumcax.com/images/fx/ifadeler/virgul.gif şiirlerinde işlediği konuları ve telkinleri bizzat kendi hayatında uygulamasıdır. "Din tamam olunca doğar muhabbet" diyen Yunushttp://www.forumcax.com/images/fx/ifadeler/virgul.gif İslam'ın sabırhttp://www.forumcax.com/images/fx/ifadeler/virgul.gif kanaathttp://www.forumcax.com/images/fx/ifadeler/virgul.gif hoşgörürlükhttp://www.forumcax.com/images/fx/ifadeler/virgul.gif cömertlikhttp://www.forumcax.com/images/fx/ifadeler/virgul.gif iyilikhttp://www.forumcax.com/images/fx/ifadeler/virgul.gif fazilet değerlerini benimsemeyi telkin eder.

11http://www.forumcax.com/images/fx/ifadeler/virgul.gif12 ve 13. asırlarda Türkistan ve Anadolu Türkleri arasında çok yayılan tasavvufun Türk şairleri arasında iki büyük sözcüsü vardır: Türkistan'da “Ahmet Yesevi”http://www.forumcax.com/images/fx/ifadeler/virgul.gif Anadolu'da “Yunus Emre”... Yunus Emre'nin tasavvuf anlayışında dervişlik olgunlukturhttp://www.forumcax.com/images/fx/ifadeler/virgul.gif aşktır; Allah katında kabul görmektir; nefsini yenmekhttp://www.forumcax.com/images/fx/ifadeler/virgul.gif iradeyi eritmektir; kavgayahttp://www.forumcax.com/images/fx/ifadeler/virgul.gif nifakahttp://www.forumcax.com/images/fx/ifadeler/virgul.gif gösterişehttp://www.forumcax.com/images/fx/ifadeler/virgul.gif hamlığahttp://www.forumcax.com/images/fx/ifadeler/virgul.gif riyayahttp://www.forumcax.com/images/fx/ifadeler/virgul.gif düşmanlığahttp://www.forumcax.com/images/fx/ifadeler/virgul.gif şekilciliğe karşı çıkmaktır.

Yunus'taki insanlık sevgisihttp://www.forumcax.com/images/fx/ifadeler/virgul.gif neredeyse kendisiyle özdeşleşmiş "sevgi felsefesi"nin bir parçası ve hatta sonucudur. Nitekim Yunus'un insan sevgisini ilahi sevgi ile nasıl bağdaştırdığını gösteren en çarpıcı mısralarından birisi;

Yaradılanı hoş gör
Yaradan'dan ötürü 'dür.

Yunus Emre'ye göre insanlarhttp://www.forumcax.com/images/fx/ifadeler/virgul.gif dinhttp://www.forumcax.com/images/fx/ifadeler/virgul.gif mezhephttp://www.forumcax.com/images/fx/ifadeler/virgul.gif ırkhttp://www.forumcax.com/images/fx/ifadeler/virgul.gif millethttp://www.forumcax.com/images/fx/ifadeler/virgul.gif renkhttp://www.forumcax.com/images/fx/ifadeler/virgul.gif mevkihttp://www.forumcax.com/images/fx/ifadeler/virgul.gif sınıf farkı gözetilmeksizin sevilmeyi hak etmektedirler. Madem ki insanoğlu ruh yönüyle Allah'tan gelmektedir; öyleyse insanlar hiçbir şekilde birbirlerinden bu anlamda ayrılamazlar.