TEKKE VE TASAVVUF HALK EDEBİYATI-Dini Tasavvufi Halk Edebiyatı- Tasavvuf Edebiyati
 

rapça tasavvuf kelimesi, tasavvuf edebiyatı aşık paşa, dini tasavufi tekke edebiyatındaki vahdeti vucut alayışı, mevlana vehümanizm kısaca önemli bilgileri, tasavvuf edebiyatı, yunus emre eserleri, aşık paşa, allah muhammed arapça yazılışı, dini tasavvufi halk resimleri, ilahi nefes nutuk şathiye nazım şekilleri, aşık tarzı şiir türleri ve şekilleri, mevlevilik ve tasavvuf, tasavvuf edebiyatı vikipedi, tarikat sufi, mevlana nin oğlu sultan veled, tasavvuf, fuzuli divanının osmanlıca yazılışı, tasavvufun amacı vikipedi, tasavvufi, aşık edebiyatı ile ilgili görseller, dini tasavvufi halk edebiyatı tanımı, şathiye nazim şekli, tasavvuf edebiyatının kuruluş nedeni, dini tasavvufi halk edebiyatı temsilcileri, dini tasavvufi halk edebiyatı,

TEKKE VE TASAVVUF HALK EDEBİYATI-Dini Tasavvufi Halk Edebiyatı- Tasavvuf Edebiyati
 

Dini-Tasavvufi Türk Halk Edebiyatı(Tekke Edebiyatı)


DİNİ-TASAVVUFİ TÜRK(TEKKE) HALK EDEBİYATI

“Tasavvuf”, dünya hayatının aşırılıklarından uzak durarak Allah’a gönülden bağlanma,Allah’ın varlığında insanın kendi varlığından vazgeçmesi,benliğini(nefsini) yok edip gönlünü ilahi aşkla doldurması esasina dayanan İslami bir düşünce akımıdır.Türkistanlı Hoca Ahmet Yesevi,Türk Tasavvufu'nun kurucu­larındandır.Anadolu'da tasavvufun,onun öğrencilerinin eliyle yayıldığı kabul edilir.Tasavvufçular(mutasavvıflar,sofiler), düşüncelerini halka yaymak için edebiyatı,özellikle şiiri araç kabul ederler.Bunun sonucu olarak Anadolu’da 13. yüzyıldan itibaren güçlü bir tasavvuf(tekke) edebiyatı oluşmuştur.
.

Vahdet-i Vücut(Varlığın birliği):Evrende sadece Allah ‘ın varlı­ği söz konusudur.Diğer varlık zannettiklerimiz,bu “mutlak varlığın”, Allah ‘ın bir parçasıdırlar ve görüntüsüdürler.

Tecelli:Allah'ın Varlığı'nın diğer varlıklarda;Özellikle gönlünü kö­tülükten,çirkinlikten arındırmış insanda belirgin hale gelme­sidir.

Tarikat:Allah’a varma yolunda,benzer biçimde düşünenlerin oluşturduğu topluluktur.

Tekke:Tasavvuf ehli kişilerin,tarikat mensuplarının bağlandık­Iarı ve eğitim gördükleri kuruluş.

Pir:Tarikat kurucusu.

Şeyh: 1)Tarikat kurucusu.
2)Tarikatta en yüksek dereceye erişmiş kimse.
3)Tarikat kollarından birinin başında bulunan kimse.

Derviş:Bir tarikata girmiş,onun kurallarına uygun yaşayan kimse.

Abdal:Gezgin derviş.

Halife:Tarikat kurucusunun ya da şeyhin kendisine vekil tayin ettiği,yetki verdiği kişi.

Genel Özellikler:
a)Gerek dini-tasavvufi görüşler,gerek bunların işlenişi yönünden Arap-İran Tasavvuf Edebiyatları'nın etkisi söz konusudur.Ancak etkilenme,Divan Edebiya­tı’ndaki boyutlarda değildir.
b)Tasavvufa alt kavramları anlatan terimler dolayısıyla yabancı sözcük ve tamlamalar Aşık Tarzı Edebiyat’tan daha fazladır.
c)Eserlerin çoğunIuğu yazılı olarak oluşturulmuş ya da sonradan yazıya geçiriImiştir.
d)Manzum eserler,düzyazılılardan çoktur.
e)AğırIıklı olarak hece öIçüsü kullanıImıştır ma aruzu kulla­nanlar da çoktur.
.

f)Dörtlüklerle kurulan ve koşma biçiminin özeIliklerini taşı­yan şiirIer çoğunIuktadır.Beyit birimiyle gazel,ka­side,mesnevi biçimli şiirler de yazıImıştır.Divan tarzı tevhit,münacaat,naat türü şiirlere rastlanır.
g)Tekkelerde ve halkın karşısında şiirlerin okunuşu sıra­sında ya da ayinlerde müzik eşIiği oldukça yaygındır.

Bu özelliklerin dışında kalan;Eserlerini aruz ölçüsüyle ve Di­van Edebiyatı diliyle,hatta tamamıyla Arapça-Farsça yazan tasavvufçular da vardır.Örneğin Mevlana,Anadolu’da yetişen ilk ve en büyük Türk Mutasavvıf olduğu halde,eserlerini Fars­ça yazmıştır.Şeyh Galip,Divan tarzında eser verdigi için Tek­ke Edebiyatı çerçevesinde düşünülmez,Divan Edebiyatı men­subu sayılır.

Yunus Emre(1240?-1320?):Tekke Edebiyatı’nın en bü­yük ismidir.Dünya çapında ün yapmıştır.Nerede ve ne za­man yaşadığına dair kesin bir bilgi yoktur.Eskişehir-Siv­rihisar,Karaman dolaylarında yaşadığı kabul edilir.Eskişehi -Sarıköyde Yunus’a ait olduğu kesine yakın bilinen bir mezar vardır.Halka halk diliyle seslenerek,halkın şairi olmayı bilmiştir.İlahileri yüzyıllardır hem halkın beIIeğinde hem de elle ço­ğaItıIan divanlarında yaşamış,günümüzde düzenli basım­Iarı da yapıImıştır.Tasavvuf terimlerinin dışındaki kullanımları sade halk diliyledir.Genellikle hece ölçüsünü,bazen de aruzu kuIIanmıştır.Beyit birimiyle yazılmış şiirIeri,dize ortalarına yerleştiriIen duygulu ve coşkun bir dille ilahi aşkı ve tasavvuf inanç­larını işlemiştir.İslam inançlarından kaynaklanan bir hümanizm(insanseverlik) düşüncesine sahiptir.Şiirleri “Yu­nus Emre Divanı” adıyla bir araya getirilip yayımlanmıştır.Risaletü’n-Nushiyye(Öğütler Kitabı) adlı öğretici eseri,mesnevi biçiminde ve aruzla yazılmıştır.
.

http://frmsinsi.net/images/forumsins...sinsi.net_.jpg

Mevlana:Eserlerini Farsça yazdığı için Türk Edebiyatı'nın herhangi bir bölümüne dahil edemedigimiz Mevlana(Celallettin-i Rumi),Anadolu'da yetişen mutasavvıf şairlerin en büyük isminden biridir.Mevlevi Tarikatı'nın rehberidir(kurucusu değildir;Çünkü tarikat,oğlu Sultan Ve­led tarafından kurulmuştur).Mevlana'nın beş eseri vardır:
1)Mesnevi(26 bin beyit).
2)Divan-ı Kebir(2073 gazel ve 1791 rubai içerir).
3) Mektubat(Kısa mektuplar).
4)Mecalis-i Sab’a(Yedi vaaz).
5)Fihi ma Fih(Raz:Özel düşünce ve sözleri).
Bu eserlerin bütünü,Türkçeye çevrilip yayımlanmıştır.
.



Hacı Bektaş Veli(1209-1270):Anadolu Tasavvufu'nun ku­rucularından olarak bilinir.Horasan’dan geIdiğine,Ahmet Ye­sevi’nin(veya onun halifesinin) müridi olduğuna dair bilgil­er vardır. Bektaşi Tarikatı'nın piri olarak bilinir.Kendisinin de hece vezniyle ilahi türü şiirIer söylediği rivayet edilirse de ona ait oIduğu kanıtIanmış bir manzume ortada yoktur.Makalat(makaleler) adlı Arapça eserinin de biri aslı buluna­mamış bir düzyazısı,diğeri manzum,iki çevirisi üzerinde çalışmaIar gerçekleştirilmiştir.
.



Hacı Bayram Veli(1352-1430):Ankara'da tarikat kurmuş bir bilgin ve şairdir.İlahi ve şathiye tarzı birkaç şiiri günü­müze kadar uIaşmıştır.Sade ve coşkun bir dili vardır.He­ce öIçüsü yanında aruzu da kullanmıştır.
http://frmsinsi.net/images/forumsins...sinsi.net_.jpg

Eşrefoğlu(1353-1469):Bursa,Ankara,Suriye gibi yerleri dolaştıktan sonra İznik’te bir tekke ve tarikat kurmuş,Hacı Bayram Veli’nin etkisinde bir tasavvufçudur.Bir divan oIuşturan şiirlerinden bir böIümü aruzla,bir bölümü ise sa­de halk diliyle ve dörtlükler halinde yazılmıştır.Müzekkin ­Nüfus adlı düzyazılı ve tasavvufla ilgili bir eseri vardır.

Kaygusuz Abdal(XV. yy):Efsaneye göre Alanya Be­yi'nin oğIu iken tasavvufu tercih etmiştir.ŞiirIerinde Yunus Emre'nin etkisi sezilir.Hece ölçüsüyle ve sade bir dille ilahiler,nefesler ve şathiyeler söyIemiştir.Yergi özeIliği de taşıyan şathiyeIeri ilginçtir.
.

Kazak Abdal(XVI yüzyıl):Romanya TürkIerinden oIduğu söylenir.Bektaşi Tarikatı'na bağIıdır.Taşlama özellikli şiirIe­riyle bilinir.
.

http://frmsinsi.net/images/forumsins...sinsi.net_.jpg

Uyarı:Tasavvuf büyüklerinin hayatları ve kerametleri ile ilgili öykülere menakıpname veya velayetname adı verilir.Menakıpnameler,efsane-menkıbe biçiminde ve olağanüstülüklerle karışık olarak halk arasında doğar,sonra yazıya geçirilir.Genellikle düzyazı biçimindedirler.Manzum-düzyazı karışık olanları ya da tamamen manzum olanları da vardır.

Tasavvuf,Türklerin İslamiyet'i kabulunden sonra Anadolu'da kendini göstermiştir.Tasavvuf düşünürlerine "mutasavvıf" denir.Mutasavvıflara göre Allah'ı bilmeden,O'na ulaşılamaz.Dini tasavvufi halk edebiyatı;Allah Aşkı,doğruluk,nefse hakim olma,ahlak,toplum gibi konuları işler.

Manzum Eserler:Şiirsel özelliğe sahip,dini tasavvufi halk edebiyatı ürünleridir.

İlahi:Türk Halk Edebiyatı'nda din ve tasavvuf konularında,ezgiyle söylenen şiir türüdür.İlahinin özel bir biçimi yoktur.Koşma ve semai biçimlerinde olur.7-8 heceli olanları genellikle dörtlüklerden,11 ve daha çok heceli olanları ise beyitlerden oluşur.

Nefes:Alevi ve Bektaşi şairlerin;Ayinlerde,meclislerde ezgiyle okunan ve koşma biçimindeki şiirleridir.

Nutuk:Tarikata yeni giren dervişlere tarikat derecelerini,tarikat adâbını öğretmek için söylenmiş şiirlerdir.

Deme:Tükmen Alevi Bektaşilerinin,aşık tarzı halk edebiyatı nazım türü olan nefese verdiği isimdir.

Devriye:Özellikle Alevi-Bektaşi Edebiyatı'nda,tasavvuf düşüncesinin devir kuramını konu edinen şiirlerdir.Destan,koşma,nefes ve ilahi gibi biçimlerinde yazılırdı.

Şathiye:Tekke şairlerinin,tasavvuf konularını örtülü bir biçimde işledikleri ve Tanrı'ya senli benli bir söyleyişle seslendikleri şiir türüdür.Şathiyelerde dinsel inançlar konu edilinirken,yer yer alaycı bir dil kullanılır.İlk bakışta saçma sanılan bu sözlerin,yorumlandığında tasavvufla ilgili türlü kavramlara değindiği görülür.Şeriata aykırı ya da anlamsız gibi söylenmiş şathiyeler,varlık birliği inancına bağlı türlü görüşleri yansıtır.

Mensur Eserler:
.

Düz yazı(nesir) olarak yazılmış yapıtlardır.

Fütüvvetname:Fütüvvetle ilgili değerlendirmelere,geleneklere yer verildiği;Fütüvvetin ilkelerini,tarihini,niteliklerini ve törelerini konu edinen yapıtlara verilen addır.Bu yapıtlarda;Fütüvvetlerin özellikleri açıklanır,fütüvvet yoluna girerken uyulması gereken kurallar belirtilir.Günümüze ulaşan en eski fütüvvetname,10. yüzyılda mutasavvıf Sülemi tarafından yazılan Arapça Kitab ül-fütüvve'dir.
Silemi;Yapıtlarında füttüvetin kurallarından,yolundan ve yordamından söz eder;Fütüvveti uygunsuz davranışlardan kaçınmak,Tanrı'ya itaat etmek,ahlak üstünlüklerini ve güzelliklerini korumak şeklinde tanımlar.

Gazavetname:Türk Edebiyatı'nda,savaşları konu edinen yapıtlara verilen isimdir.
Gazavetname ile daha çok din düşmanları üzerine gazilerin düzenledikleri akın ve savaşları,bu sırada gösterilen kahramanlıkları anlatan yapıtlar kastedilir.Bir kentin ya da bir kalenin alınmasını konu edinen yapıtlara "fetihname", düşmanın yenilgisiyle biten savaşları konu edinenlere ise "zafername" denirse de,bu gibi farklılıklar daha sonra birbirine karıştırılmış ve bunların bütününe birden "gazavetname" denilmiştir.

Menakıbname:Menakıbnamelerde;Kahramanların,din ulularının,tarikat büyüklerinin yaşamları ve gösterdikleri kerametler yer alır.Kahramanlar;Olağanüstü nitelikler taşır,olağanüstü işler yaparlar.

Battalname:Battal Gazi'nin menkıbeleşmiş hayatı üzerine kurulmuş destansı halk hikayesidir.Yapıtta;Battal Gazi'nin tarihsel kişiliği çerçevesinde oluşan menkıbelerin yanısıra,başkalarına ait kahramanlıkların Battal'a mal edilmesi ve hikâyecinin düşsel katkısı ile oluşan;Böylece gerçek tarihten iyice uzaklaşan serüvenler anlatılır.Battal'ın adı çerçevesinde oluşmuş iki halk hikayesi vardır:Arapça "Z'at ül-himme" (halk ağızında Zelhimme) ile Türkçe "Battalname".
.

Yazıdaki bazı cümle düşüklüklerini ve imla,noktalama hatalarını düzenlemek durumunda kaldım.İlgili kişi(ler)den,bu durumdan dolayı özür diliyorum


Edebiyatım.com dan alıntı

TEKKE VE TASAVVUF HALK EDEBİYATI-Dini Tasavvufi Halk Edebiyatı- Tasavvuf Edebiyati
 

Dini Tasavvufi Halk Edebiyatı
http://frmsinsi.net/images/forumsins...sinsi.net_.jpg
Tasavvuf, Türklerin İslamiyet'i kabulunden sonra Anadolu'da kendini göstermiştir. Tasavvuf düşünürlerine "mutasavvıf" denir. Mutasavvıflara göre, Allah'a bilmeden O'na ulaşılamaz. Dini tasavvufi halk edebiyatı, Allah aşkı, doğruluk, nefse hakim olma, ahlak, toplum gibi konuları işler.
Manzum Eserler



http://frmsinsi.net/images/forumsins...sinsi.net_.jpg

Şiirsel özelliğe sahip, dini tasavvufi halk edebiyatı ürünleridir.
İlahi
Türk Halk Edebiyatı'nda din ve tasavvuf konularında, ezgiyle söylenen şiir türüdür. İlahinin özel bir biçimi yoktur. Koşma, semai biçimlerde olur. 7-8 heceli olanları genellikle dörtlüklerden, 11 ve daha çok heceli olanları ise beyitlerden oluşur.
Nefes


http://frmsinsi.net/images/forumsins...sinsi.net_.jpg
Alevi ve Bektaşi şairlerin, ayinlerde, meclislerde ezgiyle okunan, koşma biçimindeki şiirleridir.
Nutuk
Tarikata yeni giren dervişlere, tarikat derecelerini, tarikat adâbını öğretmek için söylenmiş şiirlerdir.
Deme
Tükmen Alevi Bektaşilerinin, aşık tarzı halk edebiyatı nazım türü olan nefese verdiği isimdir.
Devriye
Özellikle Alevi-Bektaşi Edebiyatı'nda, tasavvuf düşüncesinin devir kuramını konu edinen şiirlerdir. Destan, koşma, nefes, ilahi gibi biçimlerde yazılırdı.
Şathiye
Tekke şairlerini,n tasavvuf konularını örtülü bir biçimde işledikleri, Tanrı'ya senli benli bir söyleyişle seslendikleri şiir türüdür. Şathiyelerde, dinsel inançlar konu edilinirken yer yer alaycı bir dil kullanılır. İlk bakışta saçma sanılan bu sözlerin, yorumlandığında tasavvufla ilgili türlü kavramlara değindiği görülür. Şeriata aykırı ya da anlamsız gibi söylenmiş şathiyeler, varlık birliği inancına bağlı türlü görüşleri yansıtır.
Mensur Eserler
Düz yazı (nesir) olarak yazılmış yapıtlardır.
Fütüvvetname
Fütüvvetle ilgili değerlendirmelerin, geleneklerin yer verildiği, fütüvvetin ilkelerini, tarihini, niteliklerini, törelerini konu edinen yapıtlara verilen addır. Bu yapıtlarda, fütüvvetlerin özellikleri açıklanır, fütüvvet yoluna girerken uyulması gereken kurallar belirtilir. Günümüze ulaşan en eski fütüvvetname, 10. yüzyılda mutasavvıf Sülemi tarafından yazılan Arapça Kitab ül-fütüvve'dir.
Silemi, yapıtlarında, füttüvetin kurallarından, yol ve yordamından söz eder; fütüvveti uygunsuz davranışlardan kaçınmak, Tanrı'ya itaat etmek, ahlak üstünlüklerini, güzelliklerini korumak şeklinde tanımlar.
Gazavetname
Türk Edebiyatı'nda, savaşları konu edinen yapıtlara verilen isimdir. Gazavetname ile daha çok din düşmanları üzerine, gazilerin düzenledikleri akın ve savaşları, bu sırada gösterilen kahramanlıkları anlatan yapıtlar kastedilir. Bu kentin ya da bir kalenin alınmasını konu edinen yapıtlara "fetihname", düşmanın yenilgisiyle biten savaşları konu edinenlere ise "zafername" denirse de, bu gibi farklılıklar daha sonra birbirine karıştırılmış ve bunların tümüne birden "gazavetname" denilmiştir.
Menakıbname
Menakıbnamelerde, kahramanların, din ulularının, tarikat büyüklerinin yaşamları, gösterdikleri kerametler yer alır. Kahramanlar, olağanüstü nitelikler taşır, olağanüstü işler yaparlar.
Battalname
Battal Gazi'nin menkıbeleşmiş hayatı üzerine kurulmuş destansal halk hikayesidir. Yapıtta, Battal Gazi'nin tarihsel kişiliği çerçevesinde oluşan menkıbelerin yanısıra, başkalarına ait kahramanlıkların Battal'a mal edilmesi ve hikâyecinin düşsel katkısı ile oluşan; böylece gerçek tarihten iyice uzaklaşan serüvenler anlatılır. Battal'ın adı çerçevesinde oluşmuş iki halk hikayesi vardır: Arapça "Z'at ül-himme" (halk ağızında Zelhimme) ile Türkçe "Battalname".

TEKKE VE TASAVVUF HALK EDEBİYATI-Dini Tasavvufi Halk Edebiyatı- Tasavvuf Edebiyati
 

TEKKE VE TASAVVUF HALK EDEBİYATI Tasavvuf Edebiyati

.
Tasavvuf kelimesi, Arapça "suf" (yün) kelimesinden türemiştir. Her türlü zevkin, rahatlığın, insanı Tanrıdan uzaklaştıracağına inananların kaba yün giysiler kullanmaları yüzünden onlara "Sufi" (yüne bürünmüş) denilmiştir.
.
Tarihte tasavvuf, Hicret'in II. yüzyılında başlar. (VIII. yy) Tasavvuf anlayışında amaç, gönlü tüm dünyasal şeylerden (adem) arıtarak, ölmeden önce Tanrı'ya varmaktır. Tasavvuf anlayışına göre, etrafımızda gördüğümüz herşey, varlıkta (vücud-u mutlak) varolan Tanrı'nın, varlığını belli etmek için yokluğa (adem-i mutlak) yansıması sonucunda varolmuştur. Tanrı'nın sırlarının da yaratılan en mükemmel varlık olan insanda toplandığını görürüz. İnsanın, Tanrı'nın gözbebeğindeki görüntü olduğuna inanılır.
.
Tasavvuf eğitimi veren kurumlara "tekke" denir. Tekkelerin yaşayışları dış dünyaya kapalıdır; kendi içlerinde kurumlardır. Tasavvuf anlayışındaki yollara "tarikat" denir. Kuran hadislerinin tasavvuf anlayışına göre çeşitli biçimlerde yorumlanması sonucunda yüzlerce tarikat oluşmuştur. Mevlevi - Şehir aydınları; Bektaşi - Halk aydınları için kullanılan isimlerdir. Tasavvuf anlayışını benimseyen kişiye "mutasavvıf" denir.
.


Tasavvuf anlayışında ölümden sonra da hayat olduğuna inanılır. Ve ölümden sonra Tanrı'ya varmak tasavvufta vardır. Ancak bir mutasavvıfın en büyük isteği, ölmeden önce Tanrı'ya ulaşmaktır (Fena-fillah).


*Dini tasavvufi düşünceyi yaymak düşüncesiyle gelişen bir edebiyattır.
*Bu edebiyatın konusu Allah aşkı ve Vahdet-i Vücud düşüncesidir.
*Şairleri hem divan edebiyatı hem de halk edebiyatı nazım şekillerinde kullanılmıştır.
*Aruz vezni ve hece vezni birlikte kullanılmıştır.
*Dili halkın anlayabileceği bir dildir.
.
NAZIM ŞEKİLLERİ
İLAHİ *Allah’ı övmek ve ona yalvarmak için yazılan şiirlere denir.
*Özel bir ezgiyle okunur.
*Hecenin 7’li 8’li 11’li kalıbıyla söylenir.
NEFES
*Bektaşi şairlerinin söyledikleri şiirlere denir.
*Tasavvuftaki Vahdet-i Vucud düşüncesi anlatılır.
*Hz. Muhammed ve Hz. Ali için övgülerde söylenilir.
NUTUK Pirlerin ve mürşitlerin, tarikata yeni giren dervişlere tarikat derecelerini ve tarikat adabını öğretmek için söyledikleri şiirlerdir.
DEVRİYE Devir kuramını anlatan şiirlere denir.
ŞATHİYE
İnançlardan teklifsizce, alaylı bir dille söz eder gibi yazılan şiirlerdir.

TEKKE VE TASAVVUF EDEBİYATI SANATÇILARI
.
YUNUS EMRE (1249–1322)
*Eskişehir’de doğup öldüğü söylenir.
*Hayatı efsanelerle örülmüştür.
*Dili sadedir.
.
*Allah inancını ve insan sevgisini işler.
*Şiirlerinde coşkun bir lirizm vardır. Lirik bir şairdir.
*Şiirlerinde hem aruz hem de hece vezni kullanılmıştır.
*İşlediği konular yönüyle evrenseldir.
Eserleri: Divan, Risaletün Nushiye
PİR SULTAN ABDAL (?-1560)
*16.yy! da yaşamış bir Bektaşi şairidir. Sivas’ın Banaz köyünde doğmuştur. Hızır Paşa tarafından Sivas'ta öldürülmüştür.
*Tasavvuf, tabiat, aşk ve halkın gerçek yaşayışıyla ilgili konular işler.
*Divan edebiyatında etkilenmemiştir. Dili sadedir.
HACI BEKTAŞ-I VELİ (1209-1270)
13.yy’da yaşamıştır, Türkistan’ın Nişabur şehrinde doğmuştur. A.Yesevi’nin isteğiyle Anadolu’ya gelmiştir.
Bilinen en önemli eseri ‘’Makalat’’tır. Sohbetler sözler anlamına gelir. Hz Adem’in yaratılışı, Şeytan ve Şeytani işler, Allah’ın birliği gibi konuları ele almıştır.

.
yazılar Vikipedi, özgür ansiklopedi