İslamiyet
 

İslamiyet
Temel Britannica

Tektanrılı dinlerin sonuncusu olan İslam, Tanrı'nın elçisi (resul) olarak anılan Hz. Muhammed tarafından insanlara bildiril*miştir. İslam dininin ilkeleri Tanrı'nın melek*lerinden Cebrail aracılığıyla indirilen kutsal kitap Kur'an'da belirlenmiştir.
İslam inancının temelini amentü (inandım) olarak da bilinen altı ilke oluşturur. Bunlar;

• bir tek Tanrı olduğuna,
• meleklerine,
• gönder*diği kitaplara (Tevrat, İncil, Zebur ve Kuran),
• peygamberlerine,
• ahirete (ölümden sonraki sonsuz âleme ve ölmüş bütün canlıların kıya*met günü yeniden dirileceğine),
• kadere (bü*tün iyiliklerin ve kötülüklerin Tanrı tarafın*dan verildiğine)

inanmaktır. Bu inancını dile getiren kişi kulluk yükümlülükleri altına gir*miş olur. İbadet olarak da bilinen bu görevler;

• Allah'tan başka Tanrı olmadığına, Hz. Muhammed'in onun kulu ve elçisi olduğuna tanıklık (kelime-i şahadet),
• namaz kılmak,
• zekât vermek (her yıl mallarının 40'ta l'ini yoksullara dağıtmak),
• oruç tutmak (her yıl Ramazan ayı boyunca)
• mali gücü yeterliy*se hacca (Kabe'yi ziyarete) gitmektir.

Ancak bu görevleri yerine getiren kişi tam bir Müslü*man sayılır. İslam dini ibadet görevlerinin ahlaka uyarak yerine getirilmesini de öngör*müştür. Yani bütün bunlar kişisel çıkar ya da gösteriş için değil yalnızca Tann'nın hoşnutlu*ğunu kazanmak için yapılırsa anlam kazanır.
İslam insanlar arasındaki ilişkileri düzenle*yen birçok ilke de getirmiştir. Temelini Kur'an'dan ve Sünnet'ten (Hz. Muhammed'in sözleri ve davranışları) alan bu ilkeler daha sonra çeşitli bölümlere ayrılarak yorumlanıp zenginleştirilmiştir.

Yayılması
İslam dini 7. yüzyılın başlarında Arabistan Yarımadası'nda doğduktan sonra hızla yayıl*maya başladı. Dört Halife döneminde (632-661) Arabistan Yarımadasının dışına taştı. Emevi Devleti'nin kuruluşuna kadar Suriye, Irak, İran, Mısır, Libya ve Kafkas*ya'ya yayılmıştı. Emeviler İslam dinini Akde*niz'deki adalara, Tunus, Cezayir, İspanya, Horasan, Afganistan ve Maveraünnehir'e ka*dar yaydılar. Abbasiler bura*larda İslam'ı kökleştirdiler. Aynı zamanda bilim ve düşünce bakımından da çok canlı bir dönem yarattılar. Ama bu kadar geniş bir alanda tek siyasal güç olma durumlarını zamanla yitirdiler ve ortaya bir*çok devlet çıktı.
10. yüzyıldan başlayarak Türkler, İslam dünyasında yeni bir güç olarak belirmeye başladı. 14. yüzyıldan sonra Osmanlılar İslam dünyasının büyük bölümünü denetimle*ri altına aldı. Osmanlılar, İslam'ı Avrupa ve Afrika içlerine yaydılar. 18. yüzyıldan başlayarak Osmanlı Devleti'nin siyasal ve askeri alanda gerilemesi İslam dünyasını da etkiledi. Gittikçe güçlenen batı dünyasının baskısı 19. yüzyılda sömürge*ciliğe dönüştü. Kuzey Afrika tümüyle batının sömürgesi oldu. Asya'daki küçük hanlıklar da Çarlık Rusya'sının eline geçti. Osmanlı Dev*leti de bir yarı sömürge durumuna düştü. Bu gelişmeler Müslümanlar arasında yeni akım*ların doğmasına yol açtı.
Bunlar arasında İslamcılık önemli bir yer tutar. 20. yüzyıl ise bütün dünyada olduğu gibi İslam dünyasında da sö*mürgeciliğe karşı mücadelenin yoğunlaştığı, milliyetçiliğin güçlendiği ve milli devletlerin doğduğu bir dönem oldu.

İslam Fırkaları ve Mezhepleri
İslam'ın yayılmasıyla birlikte ortaya çıkan siyasal çekişmeler özellikle halifelik sorunun*da odaklanmıştı. Bunun sonucunda Müslümanlar birbirlerine düşman topluluklara ayrıldılar. Fırka (bölük, parti) olarak adlandırılan bu toplulukların başlıcalaRI Sünniler, Şiiler ve Hariciler'di. Bu ayrılık aynı zamanda İslam'ın temel ilkelerini yorum*lama konusunda da farklılıklara yol açtı. Bu farklı yorumlardan da mezhepler doğdu. Za*manla bu ana kolların içinden de yeni mez*hepler çıktı. Bunların çoğu kısa sürede yan*daşlarını yitirip ortadan kalktı. Bir bölümü de küçük topluluklar halinde varlığını günümüze kadar sürdürdü. Bugün İslam dünyasında yaşayan en büyük mezhepler Sünnilik ve Şiilik'tir.