UMS/UFRS Uygulaması: Üretim İşletmesi Örneği
 

UMS/UFRS Uygulaması: Üretim İşletmesi Örneği
Dünyada yayılan küreselleşme kavramı ile birlikte sermaye piyasalarının entegrasyonu, tüm işletmelerin ana birimlerinden olan muhasebelerinde ortak bir dil kullanımını zorunlu kılmıştır. Bu ihtiyacı karşılamak amacıyla Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu (IASB- International Accounting Standards Board) tarafından Uluslararası Muhasebe Standartları (IAS- International Accounting Standards) ve Uluslararası Finansal Raporlama Standartları (IFRS International Financial Reporting Standards) yayınlanmıştır.

Şirketlerin; Yasal Mevzuata göre hazırlanan mali tablolar ile Uluslararası Muhasebe Standardı’na (UMS) göre hazırlanan mali tablolar arasındaki farkları oluşturan önemli seçilmiş standartlar hakkında genel bilgi sahibi olunmasına katkıda bulunmak amacıyla aşağıdaki örnek hazırlanmıştır. Kullanılan varsayımlar ise Türk muhasebe sistemi ile uluslararası muhasebe standardı arasında birçok şirkette yaygın olarak kullanılacağı düşünülen farklar dikkate alınarak eklenmiştir. Örnek muhasebe kayıtlarında Tek Düzen Hesap Planı (THP) kapsamında hesap numarası detayları verilmemiş, finansal tablolardaki hesap isimleri kullanılmıştır.
Bu örnekte sadece bilanço ve gelir tablosunun Uluslararası Muhasebe Standardına göre düzeltilmesi anlatılmıştır. Çalışmanın tamamlanması için özkaynak değişim tablosu ve nakit akım tablosu ile önemli muhasebe politikalarının özeti ve dipnotların da Uluslararası Muhasebe Standartlarına göre hazırlanması gerekmektedir.
ALAÇATI A.Ş.
ALAÇATI A.Ş.’nin yürürlükteki düzenlemeler çerçevesinde THP esas alınarak hazırlamış olduğu finansal tabloları sunulmuştur. THP kapsamında özet finansal tablo formatı esas alınmakla birlikte örnek muhasebe kayıtları yapılırken kullanılacak hesaplar finansal tablo üzerinde ayrı gösterilmiştir.

Hazırlanan örnekte aşağıdaki hesaplarla ilgili Uluslararası Muhasebe Standardının uygulanmasıyla oluşabilecek farklara değinilecek ve gerekli düzeltme kayıtları oluşturulacaktır.
a. Finansal Varlıklar ve Finansal Yükümlülükler
i. Menkul Kıymetler
ii. Ticari Alacaklar
iii. Ticari Borçlar
b. Stoklar
c. Maddi Duran Varlıklar
d. Karşılıklar
. Kıdem Tazminatı Karşılığı
f. Gelir Vergisi – Ertelenmiş Vergi
Tablo 1.a: Gelir Tablosu
ALAÇATI A.Ş
31 ARALIK 2010 TARİHİNDE SONA EREN YIL İÇİN
GELİR TABLOSU Satışlar 3,120,000 Satışların Maliyeti -1,820,000 Büt Satış Kari 1,300,000 Genel Yönetim Giderleri -103,000 Pazarlama Satış Ve Dağıtım Giderleri -866,000 Diğer Faliyetlerden Olağan Gelir Ve Karlar 4,300 Diğer Faliyetlerden Olağan Gider Ve Zararlar -29,400 Faiz Gelirleri Finansman Giderleri -279,000 Dönem Karı 27,000 Vergi Ve Diğer Yasal Yükümlülükleri -11,000 Dönem Net Karı 16,000
1. Finansal Varlıklar ve Finansal Yükümlülükler
Finansal varlıklar ve yükümlülükler bölümünde hazır değerler, menkul kıymetler, ticari ve diğer alacaklar banka kredileri, finansal kiralama yükümlülükleri, ticari ve diğer borçlar ve benzeri hesapların değerleme prensipleri, kayıtlara alınma ve kayıtlardan çıkarılma kriterleri anlatılmakta ve dipnot zorunlulukları açıklanmaktadır.
ALAÇATI A.Ş.’nin 5 Aralık 2010 tarihinde banka mevduatın 50.000 TL ile yıllık % 15 faiz oranından 4 ay vadeli mevduat hesabı açmıştır. Vade, 4 Nisan 2011 tarihinde bitmektedir.

2. Menkul Kıymetler
Sabit bir getirisi olmayan ve bir piyasada işlem gören finansal varlıklar ise gerçeğe uygun değeriyle gösterilirler.
ALAÇATI A.Ş. menkul kıymet portföyü Tablo 2’de verilmiştir. Şirket’in elindeki hisse senetlerini İMKB’de işlem görmektedir.

Tablo 2: Menkul Kıymetler
Edinme Tarihi Alış Fiyatı Lot Tutar - TL Yasal Kayıtlardaki Değerleme Prensibi İzmir A.Ş Hise Senedi 9 Nisan 2010 2 5,000 5,000 Maliyet Çeşme A.Ş Hisse Senedi 22 Aralık 2010 5 8,000 40,000 Maliyet Toplam Menkul Kıymetler 50,000
İzmir A.Ş Hisse Senedinin 31 Aralık 2010 itibariyle en iyi alış fiyatı 2.5 TL, Çeşme A.Ş’nin en iyi alış fiyatı 5.8 TL olmuştur.

3. Ticari Alacaklar
Ticari alacaklar iskonto edilmiş maliyet değeriyle gösterilmesi gereken hesaplardan bir diğeridir. Diğer taraftan tahsili şüpheli bir takım alacaklar varsa, şirketin buna ilişkin değerlendirmesini yapması ve bunu yansıtması
gerekmektedir. ALAÇATI A.Ş. yasal kayıtlarında açık hesaplar ile vadeli çek* ve senetler için bir reeskont işlemi yapmamış ve henüz yasal prosedürler başlatılmadığı için şüpheli alacak karşılığı ayırmamıştır.Vadeli çekler,vadelerinde tahsil edilmesi beklendiğinden ticari alacaklar altında gösterilmiştir. 31 Aralık 2010 tarihi itibariyle şirketin ticari alacaklar hesabının dökümü aşağıdaki gibidir:


Tablo 4: Ticari Alacakların Yaşlandırması
Toplam Alacak Kayıt Tarihi Ortalama Vade Alıcılar A 80,000 11 Aralık 2010 20 Gün B 115,000 29 Ekim 2010 60 Gün C 240,000 5 Nisan 2010 30 Gün Çekler X 85,000 5 Eylül 2010 6 Ocak Z 60,000 20 Aralık 2010 20 Şubat 2011 580,000 - Öngörülen Tahsil Edilemeyecek Bölüm Ayrılması Gereken Karşılık - - 4. Stoklar
Stoklara ilişkin maliyet unsurları, değerleme yöntemleri, net gerçekleşebilir değer analizi ve dipnot açıklamaları gibi finansal tablolar hazırlanırken dikkat edilmesi gereken hususlar açıklanmıştır.

ALAÇATI A.Ş.’nin 31 Aralık 2010 tarihi itibariyle eldeki stoklarının dökümü aşağıdaki gibidir:
İlk madde malzeme 50,000 Yarı mamul 21,000 Mamul 50,000 Mamulller Cam şişe 25,000 Cam obje 3,000 Cam vazo 22,000 ALAÇATI A.Ş.’nin 31 Aralık 2010 tarihi itibariyle elinde bulunan mamul maddeler için yapmış olduğu net gerçekleşebilir değer analizi şu şekilde sunulmuştur:

Satış Fiyatı Cam şişe 25,000 5 Aralık 2010 40,000 1,000 Cam obje 3,000 12 Aralık 2010 2,500 400 Cam vazo 22,000 22 Aralık 2010 25,000 2,000 5. Maddi Duran Varlıklar
ALAÇATI A.Ş’nin maddi duran varlık detayı Tablo’da verilmiştir. Görüldüğü üzere Şirket maddi duran varlıkları; arsa, bina, makine ve ekipman olarak sınıflandırmıştır.

Maddi Duran Varlıklar
Maddi Duran Varlıklar Alım Bedeli Alım Tarihi ARAZİ VE ARSALAR 60,000 01.05.2003 BİNALAR 100,000 09.08.2004 Çiğli Organize Ek Fabrikası Binası 75,000 15.12.2007 20,000 30.12.2008 TESİS MAKİNE VE CİHAZLAR 12.06.2005 42,200 13.08.2005 50,500 21.01.2006 TAŞITLAR 7,000 05.12.2003 10,000 25.12.2009 DEMİRBAŞLAR 200 12.12.2009 100 14.08.2007 425,000 Şirket yönetimi 31.12.2010 tarihi itibariyle arsa ve binaların değerini tespit ettirmek amacıyla ekspertiz yaptırmış olup, ekspertiz tarafından hazırlanan raporun ayrıntısı şu şekildedir:
Maddi Duran Varlıklar
Maddi Duran Varlıklar Yenileme Maliyeti ARAZİ VE ARSALAR 100,000 BİNALAR 120,000 Çiğli Organize Ek Fabrika Binası 45,000 20,000 Şirket Alsancak Daireyi kira geliri elde etmek için kullanmaktadır.Merkez binanın arsa payı %20, Çiğli Organize Fabrika Binasının %40’dır.
6. Maddi Olmayan Duran Varlıklar
Şirket, raporlama tarihi sonrasında yıl içinde gerçekleşen 10.000 TL. geliştirme gideri tespit etmiştir.
7. Ticari Borçlar
Ticari borçlar da iskonto edilmiş maliyet değeriyle gösterilmesi gereken finansal yükümlülükler arasında yer almaktadır. ALAÇATI A.Ş.’nin yasal kayıtlarında reeskont hesabı yapmadığı dikkate alındığında ticari borçların ortalama tahsilat vadesinin tespit edilmesi ve buna göre iskonto edilmiş maliyet değerinin hesaplanarak finansal tablolarda gerekli düzeltme kaydının yapılması gerekmektedir.
ALAÇATI A.Ş.’nin ticari borçlarının bilanço tarihi itibariyle ortalama tahsilat vadesinin 80 gün olduğu tespit edilmiştir. Iskonto oranı %12 olarak belirlenmiştir.
8. Kıdem Tazminatı Karşılığı
Şirket, çalışan personele ilişkin 3.000 TL kıdem tazminatı karşılığı tahakkuk ettirmiştir. Bunun 2.400 TL’si önceki yıllara, 600 TL’si cari yıla aittir.
9. Karşılıklar
ALAÇATI A.Ş 31 Aralık 2010 itibariyle avukatından aldığı raporda açılmış olan davalar ile ilgili durum şu şekilde raporlanmıştır.
10. Gelir Vergisi – Ertelenmiş Vergi
Yukarıda anlatılan farkların düzeltilmesi sonucunda vergi hesabının yapıldığı finansal tablolardan çok farklı bir sonuca ulaşılmış olacaktır. Bu durumda dönemsellik ilkesi gereği işlemlere ilişkin vergi etkisinin de ilgili dönemde yansıtılması gerekir. Bunun için vergi bilançosu ile Uluslararası Muhasebe Standardına göre hazırlanmış bilanço arasındaki vergiye konu geçici farklar üzerinden ertelenmiş vergi hesabının yapılması ve finansal tablolara yansıtılması gerekmektedir.
Tuğba Balıklı
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Kaynak: Muhasebe, Mevzuat, Trkiyenin Muhasebe Sitesi Muhasebe TR