Mukarnas(Arapça"da El-kurnas;dağda Burun Gibi çıkıntı Yapan Sivrilik.")
 

MUKARNAS


http://frmsinsi.net/attachment.php?a...1&d=1304511612

Mukarnas(Arapça"da el-kurnas;dağda burun gibi çıkıntı yapan sivrilik.")KARNAS ve STALAKTİT olarak da bilinir.İslam mimarlığında görülen düşey bir yüzeyden üstündeki dışa taşan bir yüzeye geçmek gerekirse,ona bindirmelik görevi yapmak izen kullanılan üç boyutlu geometrik yapım ve bezeme öğesi.Mukarnas tekniğinde sistem,pirzmatik öğelerin belirli geometrik şemaya göre,her biri bir alttakinden dışa taşan sıralar halinde üst üste dizilmesinden oluşur.Mukarnasın sütun başlıklarında taçkapılarda.şerefelerde,nişlerde,tromp ve pandantif gibi geçiş öğelerinde tonoz ve kubbelerde kornişlerde çok geniş bir uygulama alanı olmuştur.Ayrıca yapıların sokağa gelen dış köşeleri ,mezar taşları ,çeşme yalakları,vb.gibi çeşitli yerlerde de mukarnas sık sık kullanılmıştır.

Mukarnasın en eski örneğinin Nişabur kazılarından çıkan ve 9.yüzyıla tarihlenen alçı parçalar olduğu kabul edilir.Bazı sanat tarihçileri de trompu mukarnasın öncüsü olarak yorumlarlar.Ama mukarnasın tronptan başka pandandif,konsol ,kemer,niş gibi çeşitli yapım ve bezeme öğelerinden gelişmiş bir bireşim olduğunu varsaymak daha doğrudur.

ilk örnekleri alçı ve tuğladan yapılmış olan mukarnas,zamanla kullanıldığı yöreye göre taşa ve ahşaba da uygulanmıştır.Prizmatik öğelerin yalın biçimde bırakıldığı ya da mozaik çiniyle ayna parçalarıyla kaplandığı örneklerde vardır.Bazı örnekler de kalemişi ya da taş oyma bitkisel ve geometrik örgelerle bezenmiştir.

İslam kültürü çerçevesinde filizlenen mukarnasın 11.yüzyılda Doğu"dan Batı"ya doğru yayıldığı ve her yerde İslam kültürünün egemen olduğu sürece kullanılmasının devam ettiği görülür.Örneğin İran"da yakın zamana değin uygulanmıştır.Anadolu"da ise 16.yüzyılda gelişmesinin en üst noktasına varmış,18.yüzyıla değin bilinen örneklerin tekrarıyla devam etmiş.Osmanlı mimarlığına Batı etkisinin girmesinden sonra ortadan kalkmıştır.20.yüzyılın başlarında I.Ulusal Mimarlık akımı doğrultusundaki yapılarda yeniden kullanılmıştır.Çeşitli İslam ülkelerinde değişik nitelikli mukarnas uygulamaları

1- Türkistan,İran ve Azerbaycan

2- Irak,Suriye,

3- Mısır

4- Kuzey Afrika,Sicilya ve İspanya

5- Anadolu üslupları olarak ayrılabilir.

Kaynak;AnaBritannica cilt 23 frmsinsi.net için derlenmiştir.