Fiziko Kimya - Kimyasal Kinetik - Reaksiyon Basamağı (Mertebesi) Ve Molekülaritesi
 

Basamak

Reaksiyon hızı maddelerin derişimi ile orantılı olmalıdır. Ayrıca maddelerin derişimlerinin kuvvetleri ile de orantılı olmalıdır. Bu kuvvet, reaksiyona giren molekül sayısına eşittir.

RHa [X]2 Reaksiyona A maddesinden 2 molekül katıldığı için hız derişimin karesi ile orantılıdır.

Reaksiyon hızı, derişimin kaçıncı kuvveti ile orantılı ise reaksiyonun basamağı o kuvvet kadardır.

Hız derişimin birinci kuvveti ile orantılı olduğu için bu reaksiyonun basamağı bir olur.

Hız derişimin ikinci kuvveti ile orantılı olduğu için bu reaksiyonun basamağı iki olur.

Hız X� in ve Y�nin birinci kuvvetleri ile orantılı olduğu için reaksiyonun basamağı 1+1 =2 dir (kuvvetler toplamı).

Bir reaksiyonun basamağı, stokiyometrik denkleme bakılarak söylenemez. Basamak deneysel olarak bulunur. Deney sonunda reaksiyonun hızının derişimin kaçıncı kuvveti ile orantılı olduğu saptanır ve bu kuvvet o reaksiyonun basamağıdır denir.

04.02. Molekülarite

Bir kimyasal reaksiyon, bazı basamaklardan geçerek oluşuyorsa reaksiyonun hızı bu basamaklardan en yavaş olanın hızına eşit olacaktır. Bu en yavaş basamağa hız belirleyen basamak denir.

Bir reaksiyonun moleküleritesi, hız belirleyen basamakta rol alan moleküllerin yada iyonların sayısıdır.

Örnek

Deneyler bu reaksiyonun hızı için;

RH = k[N2O5] eşitliğini vermektedir.

2 mol N2O5 reaksiyona girdiği için reaksiyon basamağı ikidir.

Moleküleritesine göre;

Eğer bu tepkime reaksiyonun hız belirleyen basamağı ise moleküleritesi iki (bi-moleküler) oluyor.

Deneyler bu reaksiyonun hızı için;

RH = k[KClO] 2 eşitliğini vermektedir.

Moleküleritesine göre;

Eğer bu tepkime reaksiyonun hız belirleyen basamağı ise moleküleritesi üç (tri-moleküler) oluyor.

Uni-moleküler bir reaksiyon I. basamaktan, bi-moleküler bir reaksiyon II. basamaktan, tri-moleküler bir reaksiyon ise III. basamaktan olmakla birlikte bu cümlelerin tersi doğru değildir.