Yıllık Beyannamede Tarh Işlemleri
 

YILLIK BEYANNAMEDE TARH İŞLEMLERİ
10.1. Tarh Yeri


Genel kural gelir vergisinin mükellefin ikametgahının bulunduğu yer
vergi dairesince tarh edilmesidir. Ancak, işyeri ve ikametgahı ayrı vergi
daireleri bölgesinde bulunan mükelleflerin vergileri, Maliye Bakanlığınca
uygun görüldüğü takdirde ve mükellefe de önceden bildirilmek kaydıyla
işyerinin bulunduğu yerin vergi dairesince tarh olunur. Maliye Bakanlığı bu
yetkisini kullanmış olup, münhasıran nakliyecilik faaliyeti ile iştigal eden
kişiler hariç olmak üzere, ticari ve mesleki faaliyetlerde tarha yetkili vergi
dairesini işyerinin bulunduğu yer vergi dairesi olarak belirlemiştir. İşyerinin
birden fazla olması halinde ise iş merkezinin bulunduğu yer vergi dairesi
tarha yetkili vergi dairesi olacaktır.


Diğer ücretlerle, gezici olarak çalışanların ticaret ve serbest meslek
kazançlarının vergileri, bu ücret ve kazanç sahiplerinin ikametgahlarının
bulunduğu yerin vergi dairesince tarh edilmemişse, faaliyetlerini icra
ettikleri yerin vergi dairesince tarh olunacaktır.


Dar mükellefiyete tabi olanların vergileri ise beyannamelerini vermeye
mecbur oldukları yerin vergi dairesince tarh olunur. Türkiye’de işyeri
bulunduğunda, beyannamenin verileceği vergi dairesi işyerinin bulunduğu
yerdeki vergi dairesidir.

10.2. Tarhiyatın Muhatabı
Gelir vergisi, bu vergiyle mükellef olan gerçek kişiler namına tarh
edilir. Ancak bazı istisnai durumlarda tarhiyatın muhatabı değişmektedir.
Bunlar;
• Küçüklerle kısıtlılarda, bunların nam ve hesabına kanuni temsilcileri
tarhiyatın muhatabı tutulur. Kanunî temsilci veli, vasi ve kayyımdır.
• Dar mükellefiyette tarhiyata muhatap Türkiye’deki daimi temsilcidir.
Türkiye’de daimi temsilci yok ise kazanç ve iratları yabancı kişiye
sağlayanlar, tarhiyata muhatap tutulur.


• Ayrıca Türkiye’de birden fazla daimi temsilci bulunması halinde,
mükellefin tayin edeceği, tarhiyat tarihine kadar böyle bir tayin
yapılmamış ise temsilcilerden herhangi birisi tarhiyata muhatap
tutulur.
• Kaynakta kesinti suretiyle alınan vergilerde muhatap, mükellef
hesabına tevkifat yapmaya mecbur olanlardır.


10.3. Vergilendirme Dönemi


Gelir vergisinde vergilendirme dönemi geçmiş takvim yılıdır. Bu
genel prensibin istisnasını mükellefiyetin takvim yılı içerisinde kalkması
oluşturmaktadır. Mükellefiyetin takvim yılı içerisinde kalkması halinde,
takvim yılı başından mükellefiyetin kalktığı tarihe kadar geçen süre (kıst
dönem) vergilendirme dönemi olarak kabul edilecektir.
Mükellefiyetin takvim yılı içerisinde kalkması hallerine verilebilecek en
bariz örnekler memleketi terk ve ölüm hâlidir. Söz konusu mükellefiyetin
sona ermesi şekillerinde beyanname verme ve ödeme sürelerine ilerleyen
bölümlerde yer verilecektir.
Genel prensibin diğer bir istinasını ise diğer ücretlerde vergilendirme
dönemi, hizmetin ifa olunduğu takvim yılı olmasıdır.


10.4. Tarh Zamanı


Gelir vergisi beyannamesinin verilmesi gereken hallerde beyannamenin
verildiği günde tarh olunur. Yıllık gelir vergisi beyannamesinin hangi
hallerde ne zaman verileceği (ilerleyen bölümlerde ayrıntıları ile
açıklanacağı üzere) Gelir Vergisi Kanununda yer almış olup belirtilen
sürelerde beyannamenin verilmemesi vergi ziyaına sebebiyet verecek ve
tarhiyatın cezalı olarak yapılmasını gerektirecektir.