|
T.C Kronoloji
1923
1923 27 EKİM - 25 Ekim 1923 günü Çankaya Köşkü'nde vardan karar gereğince Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti'nin son Bakanlar Kurulu Başkanı Ali Fethi (Okyar) Bey, bütün arkadaşlarıyla birlikte Meclis'e istifalarım verdiler. Bakanlar Kurulu'nu o tarihe kadar Meclis seçiyordu. Siyasî buhrandan orduyu dışarıda tutmak için, o zaman hükümete dahil bulunan Genelkurmay Başkaru'nın istifa etme-mesi uygun görülmüştü. Kabinenin topluca görevden çekilmesi. Gazi Mustafa Kemal Paşa'nın muhaliflerinin bir liste üzerinde birleşe-memeleri. Cumhuriyetin gelmekte olduğuna bir işaret sayılabilirdi. 28 EKİM - Mustafa Kemal Paşa, o günün gecesi; Ankara'da bulunan Ke-malettin Sami Paşa, Halit Paşa, İsmet (İnönü) Paşa, Kazım (Özalp) Paşa, Fethi (Okyar) Bey, milletvekili Fuat (Bulca) ve Ruşen Eşref (Ünaydm)'ı yemeğe davet etti. Yemekte onlara: "Yarın, Cumhuriyeti ilan edeceğiz!" dedi. Sofrada bulunanların hiçbiri farklı bir düşüncede değildi. Yemek sürdürülmedi. Dışişleri Bakam İsmet Paşa kaldı, diğerleri ayrıldılar. Mustafa Kemal Paşa, İsmet Paşa'yla hemen 20 Ocak 1921 Anayasasi'na eklenecek maddeler üzerinde çahşmaya başladılar ve ilk maddenin sonuna: 'Türkiye Devleti'nin şekl-i hükümeti Cumhuriyettir" cümlesi eklendi. 3. madde şu şekilde değiştiril-di: 'Türkiye Devleti Büyük Millet Meclisi tarafmdan idare olunur. Meclis, hükümetin inkısam (bölünme) ettiği şuabat-ı (şubeler) idare-ye İcra Vekilleri Heyeti (Bakanlar Kurulu) vasıtasıyla idare eder." 29 EKİM - İl Ankara Yer TBMM'nin şimdi müze olan o zamanki küçük tarihi binası. Saat 20.30 suları... Gün 29 Ekim 1923 Pazartesi. Kişiler 159 milletvekili. (Kalpaklı, fesli, sanklı... tam 159 kişi.) Başkan Çorum Milletvekili İsmet (Eker) Bey. Kürsüde Meclis'in en yaşü üyesi Abdurrahman Şeref Bey var. - Hakimiyet, kayıtsız şartsız milletindir. Kime sorarsanız sorun... Bu sonuç "Cumhuriyet" demektir. Doğacak çocuğun adıdır. Ama bu ad bazılanna hoş gelmezmiş, varsın gemlesin. Başkan sonucu ilan ediyor: - İttifakla kabul edilmiştir. Türkiye Devleti bir Cumhuriyet'tir. 23 Nisan, solunda ise 1335 tarihi yazılıdır. Meclisin altmda bulunan dünya haritası bilgiyi, orak ve tırpanlar tanma önem verileceğini, iki taraftaki meşe dallan da barışı dile getirir. En altta kağnısıyla birlikte bir köylü kadın görülmektedir. Madalyanın öteki yüzünde ay yıldızla çevrilmiş olarak Millî sınırlan gösterilen Türkiye Cumhuriyeti haritası vardır. Bu harita üzerindeki tek yıldız, Ankara şehrini işaret eder. Yıldızdan çıkan ışınlardan biri Kars'a kadar uzanmaktadır. En altta l Ekim 1338 (1922) yazıhdır. Milletvekillerine yeşil şeritli, cephede bulunanlara kırmızı, cephe gerisinde çalışanlara beyaz şeritli madalya verilmiştir. Cephede görev almış milletvekillerinin madalya şeritleri yan kırmızı, yan yeşil renktedir. Ek bir kanunla 15.5.1919 - 9,9.1922'ye kadar Kurtuluş Savaşı'na katılan Alay Sancaklan'na da madalya verilmiştir. 15 ARALIK - istiklal Mahkemesinde basın sanıklannm mahkemesine başlandı. 18 ARALIK - Türkiye - Macaristan Dostluk Antlaşması imzalandı. 19 ARALIK - Askerlikten milletvekili olanlar hakkında (385) saydı kanun kabul edildi. 24 ARALIK - Türkiye - Amerika hakem, mahkeme antlaşması (Claims Paktı) imzalandı. 26 ARALIK - Cumhuriyetin ilanı dolayısıyla genel af (Kanun no. 391)kabul edildi. 31 ARALIK - Mustafa Kemal'in İzmir seyahati başladı |
"1924 "
2 OCAK - Ankara istiklal Mahkemesinde gazeteciler beraat etti. Gazeteciler ve İstanbul Barosu Başkanı Lütfi Fikri Bey Hiyanet-i Vataniye Kanunu'na aykırı davranmakla suçlanıyorlardı. Gazeteciler beraat ederken Lütfi Fikri Bey 5 yıl kürek cezasına mahkum oldu.
2 OCAK - Cuma günü hafta tatili olarak kabul edildi. (Kanun no. 394.Yürürlüğe girmesi: 15.2.1924) 2 OCAK - Gazi Mustafa Kemal Paşa İzmir'e geldi. 4 OCAK - Erdemli'nin kurtuluş yıldönümü. 5 OCAK - Adana'nın kurtuluş yıldönümü. 5 OCAK - Ceyhan'm kurtuluş yıldönümü. 5 OCAK - İçel'in kurtuluş yıldönümü. > 5 OCAK - Tarsus'un kurtuluş yıldönümü. 6 OCAK - Yazar Hafız İbrahim Efendi > İstiklal Mahkemesi tarafından bir sene hapse mahkum edildi. Hafız İbrahim Efendi İslamiyette Ahlak ve Kadınlarda Tesettür adlı broşürde irtica propagandası yapmakla suçlanıyordu. 7 OCAK - Yabancı okulların binalan içindeki dinî alamet ve işaretlerin kaldınîması için Milli Eğitim Bakanlığınca genelge yayınlandı. 7 OCAK - Osmaniye'nin kurtuluş yıldönümü. , 9 OCAK - Dörtyol'un kurtuluş yıldönümü. 10 OCAK -1. İnönü Zaferi yıldönümü. 14 OCAK - Askerlik süresi (398 sayılı) kanunla 1.5 yıla indirildi. 22 OCAK - Gazi Mustafa Kemal Paşa, Halife'nin tutumunu İsmet (İnönü) Paşa'ya şikayet etti. 28 OCAK - Türkiye - Avusturya Dostluk Antlaşması imzalandı. 29 OCAK- Türkiye - Polonya Dostluk Antlaşması imzalandı. 31 OCAK - Lozan Barış Antlaşması, İtalya Hükümeti tarafından onay¬landı. 2 ŞUBAT - TBMM yeni bir 'Meclis' binası yapılması için karar verildi. 3 ŞUBAT - Anayasa Encümeni'nde 'Devlet Reisi'nin Meclisi feshedebile-ceğine dair olan (25.) madde kabul edildi. 6 ŞUBAT - İstanbul'da faaliyette bulunan 'İstiklal Mahkemesi' ismi biti¬rerek Ankara'ya döndü. 6 ŞUBAT - Hüseyin Cahit Yalçın ve diğer gazeteciler İzmir'de Gazi Mustafa Kemal Paşa tarafından kabul edildiler. Bu, Mustafa Kemal'in bir çeşit basın toplantısı da oldu. 7 ŞUBAT - İstanbul'da 'Kadınlar Birliği' kuruldu. 9 ŞUBAT - Gazi M. Kemal Paşa, Söke ve Kuşadasi'nı ziyaret etti. 13 ŞUBAT - Baro Başkanı, Lütfü Fikri'nin 'Hilafet' yazışı ile ilgili cezasınin affına dair (412 sayılı) kanun kabul edildi. 13 ŞUBAT - Maraş'ın kurtuluş yıldönümü. 13 ŞUBAT </B>- Erzincan'ın kurtuluş yıldönümü. 13 ŞUBAT - Görele'nin kurtuluş yıldönümü. 14 ŞUBAT - Gazi Mustafa Kemal Paşa ile İsmet (İnönü) Paşa'nın, Hilafetin kaldırılmasıyla ilgili konuşmaları. 14 ŞUBAT - Vakfıkebir'in kurtuluş yıldönümü. 14 ŞUBAT - İstanbul'dan kalkan deneme uçağı 3 saatte Ankara'ya vardı. 14 ŞUBAT - Ardahan'ın kurtuluş yıldönümü. 15 ŞUBAT - İzmir'de Harp Oyunları başladı (15-22 Şubat 1924) ve hila¬fetin kaldınîmasına karar verildi. Gazi Mustafa Kemal Paşa'nın başkanlığında; ordu, kolordu komutanla¬rıyla, İsmet Paşa ve Genelkurmay Başkanı toplandı. Dört önemli karar alındı: 1- Halifeliğin kaldınîması, 2- Ser'iye ve Evkaf Bakanhğı'nm kaldınîması, 3- Öğretim ve eğitimin birleştirilmesi, 4- Genelkurmay Başkanlığı'nın, Bakanlar Kurulu dışına çıkaruması, 15 ŞUBAT - Gümüşhane'nin kurtuluş yıldönümü. 15 ŞUBAT - Tosya'nın kurtuluş yıldönümü. 17 ŞUBAT - Kelkit'in kurtuluş yıldönümü. 17 ŞUBAT - Akçaabat'ın kurtuluş yıldönümü. 21 ŞUBAT - Bayburt'un kurtuluş yıldönümü. 22 ŞUBAT - Mustafa Kemal Paşa İzmir'de konuştu: 'Bizim Cumhuriyetimiz yalnız halkın isteğine ve ordunun delaletine hürmet eder.' 23 ŞUBAT - Mustafa Kemal Paşa Ankara'ya döndü. 23 ŞUBAT - Milletvekili maaşlannm 300 liraya çıkaniması hakkındaki (4219 saydı) kanun kabul edildi. 23 ŞUBAT - Çıldır'ın kurtuluş yıldönümü. 23 ŞUBAT - Ardahan'ın kurtuluş yıldönümü. 23 ŞUBAT - Hanak'ın kurtuluş yıldönümü. 24 ŞUBAT - Trabzon'un kurtuluş yıldönümü. 25 ŞUBAT - İspir'in kurtuluş yıldönümü. 25 ŞUBAT - Maçka'nın kurtuluş yıldönümü. 26 ŞUBAT - Anayasa Encümeni mazbatası Türkiye Büyük Millet Mecli- si'ne verildi. 26 ŞUBAT - Sürmene'nin kurtuluş yıldönümü. 26 ŞUBAT - Arakü'nm kurtuluş yıldönümü. 27 ŞUBAT - TBMM tarafından Halifeliğe seçilen Abdülmecit Efendi (1868-1944)'nin Cuma Selamlığına cüppe ve Fatih'in kavuğu ile çıkma isteği, garip bulunarak kabul edilmedi. 27 ŞUBAT - Vasıf Çınar'ın; Mecliste 'Cumhuriyet'te HilMet bütçesi konu olamaz...' yolundaki konuşması. 27 ŞUBAT - Çaykara'nın kurtuluş yıldönümü. 28 ŞUBAT - Hakimiyet Gazetesinde; (sayı: 1058) Anayasa Komisyonu tarafmdan düzenlenen kanun taslağı yayınlandı. 28 ŞUBAT - Of'un kurtuluş yıldönümü. 28 ŞUBAT - Posof'un kurtuluş yıldönümü. 29 ŞUBAT - İstanbul'da Halife Abdülmedd Efendi'nin son selanlık töreni. 1 MART - Gazi Mustafa Kemal Paşa, TBMM'nin İkinci dönem l. toplanma yılım açta. 2 MART - Rize'nin kurtuluş yıldönümü. 2 MART - Halk Fırkası Grup toplantasmda; Şer'iye ve Evkaf Vekaletle-ri'nin kaldınîmasına ve öğretimin birleştirilmesine karar verildi. 3 MART - Hilafetin kaldınîması. Urfa Milletvekili 'şeyh' unvanlı Saffet Efendi ile 50 arkadaşmın 'Hilafetin kaldınîmasına ve Osmanlı Hane¬danı mensuplannm Türkiye Cumhuriyeti sınırlan dışma çıkanimasma' dair verdikleri önerge görüşülüp kabul edildi. Bu karar aynı gün İstanbul Valisi Haydar ve Polis Müdürü Sadettin Bey tarafmdan Halife'ye bildirildi. 3/4 Mart gecesi de Emniyet Genel Müdürü Muhittin Üstündağ tarafından uygulandı. (Kanun No. 431). 3 MART - Tevhid-i Tedrisat Kanunu: (No. 430) kabul edildi. Böylelikle bütün okullar Millî Eğitim Bakanlığı'na bağlanıyor, şer'iye ve Evkaf Vekaletleri de (Diyanet ve Vakıflar) da kalkmış olduğundan bu okullar da aynı Bakanlığa bağlanıyordu. Bu kanunda. İstanbul Darülfü-nunu'na bağlı bir 'İlahiyat Fakültesi' açılacağı da kayıtlanıyordu. 3 MART - Türk - Alman Dostluk Antlaşması Ankara'da imzalandı. 3 MART - Şer'iye ve Erkan-ı Harbiye-i Umumiye vekaletlerinin kaldınî¬masına dair kanun (No. 429)'un kabulü ile bu iki vekaletin kaldırıl¬masıyla ordunun politika ile ilişkisi kesildi. 3 MART - Diyanet İşleri Başkanlığı kuruldu. 3 MART - Vakıflar Genel Müdürlüğü kuruldu. 3 MART - Aşkale'nin kurtuluş yıldönümü. 4 MART - İstanbul Müftülüğü yayınladığı bir bildiriyle; bundan böyle Cuma namazlannda okunan hutbede, Halife'nin adı yerine Millet ve Cumhuriyet'ten söz edilmesi ve milletle Cumhuriyet'in saadet ve te-alisi için dua edilmesi gereği ilgililere bildirildi. 5 MART - İsmet (İnönü) Paşa tarafından yeni Kabine kuruldu. 5 MART - Ziraat ve Ticaret Bakanlıkları kuruldu. 7 MART - Kadirli'nin kurtuluş yıldönümü. 7 MART - Artvin'in kurtuluş yıldönümü. 7 MART - Şavşat'm kurtuluş yıldönümü. 8 MART - Borçka'nın kurtuluş yıldönümü. 8 MART - Maradit'in kurtuluş yıldönümü. 8 MART - 'Mehakim'i şer'iye'nin ilgasına ve Mehakimin teşkilatına ait Ahkamı Mukaddil Kanun' (No. 429) kabul edildi. Bu suretle dinî mahkemeler kaldınîdı ve bir kısım mahkemelerin birleştirilmesi sağ¬landı. 9 MART - Çat'ın kurtuluş yıldönümü. 9 MART - Çayeli'nin kurtuluş yıldönümü. 11 MART - Diyarbakır - Ergani Demiryolu înşası (Kanunu No. 448) kabul edildi. 12 MART - Erzurum'un kurtuluş yıldönümü. 12 MART - Pazar'm kurtuluş yıldönümü. 12 MART - Ardeşen'in kurtuluş yıldönümü. 13 MART - Pasinler'in kurtuluş yıldönümü. 18 MART - Çanakkale Zaferi. Türk'ün 'Çanakkale Geçilmez' sözünü ta- rihe yazdırdığı günün (18 Mart 1915) yıldönümü. 18 MART - Köy Kanunu kabul edildi. 18 MART - Hınıs'ın kurtuluş yıldönümü. 18 MART - Karayazı'nm kurtuluş yıldönümü. 18 MART - Narman'm kurtuluş yıldönümü. 18 MART - Tekman'ın kurtuluş yıldönümü. 18 MART - Varto'nun kurtuluş yıldönümü. 21 MART - Tortum'un kurtuluş yıldönümü. 22 MART - Feke'nin kurtuluş yıldönümü. 23 MART - TBMM, Cumhurbaşkani'nm meclisi feshetmesi hakkım ka¬bul etmedi. 23 MART - Samsun - Sivas - Ankara (Musaköy) demiryollarının inşası kanunu (No. 449) kabul edildi. 23 MART - Bulanık'in kurtuluş yıldönümü. 23 MART - Malazgirt'in kurtuluş yıldönümü. 24 MART - Fındıklı'nm kurtuluş yıldönümü. 25 MART - Oltu'nun kurtuluş yıldönümü. 27 MART - Halk Fırkası İsmet (İnönü) Paşa'ya güven oyu verdi. 28 MART - Horasan'ın kurtuluş yıldönümü. 28 MART - Olur'un kurtuluş yıldönümü. 31 MART - Gevaş'ın kurtuluş yıldönümü. 1 NİSAN - II. İnönü Zaferi'nin yıldönümü. 1 NİSAN - Erciş'in kurtuluş yıldönümü. 2 NİSAN - Van'ın kurtuluş yıldönümü. 3 NİSAN - Hakimlerin kıyafetlerine dair (No, 461) kanun kabul edildi. 3 NİSAN - Özalp'in kurtuluş yıldönümü. 7 NİSAN - Senkaya'nın kurtuluş yıldönümü. 11 NİSAN - Urfa'nın kurtuluş yıldönümü. 13 NİSAN -1. Dünya Savaşı liderlerinden; Talat, Cemal ve Bahattin şa- kir'in ailelerine maaş bağlanması (No. 478) hakkındaki kanun kabul edildi. 13 NİSAN - Türk - Alman Dostluk Antlaşması (Kanun No. 483) imzalandı. 14 NİSAN - Doğubeyazıt'ın kurtuluş yıldönümü. 14 NÎSAN - Tutak'm kurtuluş yıldönümü. 14 NÎSAN - Patnos'un kurtuluş yıldönümü. 15 NİSAN - Lozan Barış Antlaşması İngiliz Kralı tarafından imzalandı. 15 NİSAN - Ağn'nın kurtuluş yıldönümü. 16 NİSAN - Eleşkirt'in kurtuluş yıldönümü 16 NİSAN - Savaş sırasında düşmana yardım etmiş olanlar için 'Genel Af (No. 487) kanunu kabul edildi. 17 NİSAN - Japon Millet Meclisi'nde 'Lozan Antlaşması' onaylandı. 18 NİSAN - Manisa Mesir Şenlikleri (18-26) 20 NİSAN - Teşkilat-ı Esasiye Kanunu 'Anayasa' (No. 491) kabul edildi. I: 20 Ocak 1921 gün 84 sayı. II: 29 Ekim 1923 </B>gün 364 sayılı 'Ek' ile 'Cumhuriyet' yönetimi sağlandı. III: Bu kanun küçük değişmelerle 27 Mayıs 1960 ve 9 Temmuz 1961'e kadar yürürlükte kalmıştır. 21 NİSAN - Ziraat Bankası tarafından köylüye kredi açılması hakkında (No. 498) kanun kabul edildi. 22 NİSAN - Demir Yollan Genel Müdürlüğü kuruldu. 22 NİSAN - Anadolu - Bağdat demiryolunun satın aünması ve tamir edilmesi (No. 506,507) hakkındaki kanun kabul edildi. 22 NİSAN - İzin alınmadan ağaç kesilmemesi (No. 513) kanunu kabul edildi. 22 NİSAN - Hakkari'nin kurtuluş yıldönümü. 23 NİSAN - Türk Ocakları yeniden kuruldu. 23 NİSAN - Ulusal Egemenlik Bayrami'nm yıldönümü. Bütün yurtta büyük gösterilerle kutlandı. 24 NİSAN - 494 sayılı 'Teşkilatı Esasiye Kanunu' (Anayasa) yürürlüğe girdi. 25 NİSAN - Kars'ın düşman işgalinden kurtuluş yıldönümü (18.4.1918). 25 NİSAN - Pozantı'nın kurtuluş yıldönümü. 25 NİSAN - Ardahan'ın düşman işgalinden kurtuluş (25.4.1918) yıldönümü. 30 NİSAN - Diyanet İşleri Başkanlığına; Kurtuluş Savaşı sırasında Ankara Hükümeti'ni destekleyen. İstanbul Hükümeti'nin, Kurtuluş Ha-reketini kötüleyen fetvalanna karşılık veren, büyük din adamı vatanperver Mehmet Rıfat Börekçi (1861-1941) atandı, l. Dönemde 6 ay ka¬dar Menteşe Milletvekilliği yapan Börekçi, ölümüne kadar bu görevde kaldı. 1 MAYIS - Muş'un kurtuluş yıldönümü. 7 MAYIS - İstanbul'da 'Cumhuriyet Gazetesi' yayınlanmaya başladı. 19 MAYIS - Mustafa Kemal Paşa'nm Samsun'a çıktığı. Kurtuluş Sava-şı'nm başladığı (19 Mayıs 1919) gününün yıldönümü. (Daha sonra Gençlik ve Spor Bayramı olarak kabul edilmiştir. 20.6.1938 ve 3466 sayılı kanun) 19 MAYIS - İstanbul'da Musul müzakereleri başladı. 31 MAYIS - Türkiye - İsveç Dostluk Antlaşması imzalandı. 1 HAZİRAN - Affedilmeyen 150'liklerin kesin listesinin hazırlanmasına başlandı. 2 HAZİRAN - Kozan'ın kurtuluş yıldönümü. 13 HAZİRAN - Operatör Emin Bey İstanbul Şehreminliğine atandı. 21 HAZİRAN - Sakarya'nın kurtuluş günü. 22 HAZİRAN - Sapanca'nın kurtuluş yıldönümü. 28 HAZİRAN - İzmit'in kurtuluş yıldönümü. l TEMMUZ - Kabotaj ve Denizcilik Bayramı. 10 TEMMUZ - Birecik'in kurtuluş yıldönümü. 24 TEMMUZ - Lozan Barış Antlaşmasi'nın yıldönümü. 8 AĞUSTOS - Bitlis'in kurtuluş yıldönümü. 16 AĞUSTOS - Türkiye - Hollanda Dostluk Antlaşması imzalandı. 18 AĞUSTOS - Türkiye - Yunanistan Antlaşması Atina'da imzalandı. 25 AĞUSTOS - Türkiye ile Cemiyeti Akvam (Milletler Cemiyeti) Musul konusunda antlaşmaya vardı. (I. Dünya Savaşı sonunda silah bırakmadan sonra İngilizler'in 8 Kasım 1918'de asayişi düzenlemek bahanesiyle işgal ettikleri Musul, Yavuz Sultan Selim devrinde 1516'da Osmanlı İmparatorluğu 'na katılmışta. Eski Türk kültür merkezlerinden biridir.) 26 AĞUSTOS - İş Bankası kuruldu. Genel Müdürlüğüne eski İktisat Ve¬kili Celal (Bayar) Bey atandı. 26 AĞUSTOS - Kocatepe (Savaş yeri) töreni yıldönümü. 26 AĞUSTOS - Zafer Haftası (Afyon İl Merkezinde). 27 AĞUSTOS - Afyon'un kurtuluş yıldönümü. 28 AĞUSTOS - Türkiye ile Fransa arasında Lozan Barış Antlaşması yürürlüğe girdi. 28 AĞUSTOS - Mustafa Kemal Paşa, 'Dumlupmar Zaferi' törenine katıldı. 30 AĞUSTOS - Mustafa Kemal; Zafer Bayrami'nın 2. yıldönümünde, Dumlupinar'da uzun bir konuşma yaparak savaşı anlattı. 30 AĞUSTOS - Kütahya'nın kurtuluş yıldönümü. 30 AĞUSTOS - Çivril'in kurtuluş yıldönümü. 31 AĞUSTOS - Uşak - Sivaslı kurtuluş yıldönümü. 1 EYLÜL - Musiki Muallim Mektebi kuruldu. 1 EYLÜL - Gediz'in kurtuluş yıldönümü. 1 EYLÜL - Uşak'in kurtuluş yıldönümü. 2 EYLÜL - Eskişehir'in kurtuluş yıldönümü. 3 EYLÜL - Bayramiç'in kurtuluş yıldönümü. 3 EYLÜL - Burhaniye'nin kurtuluş yıldönümü. 3 EYLÜL - Eşme'nin kurtuluş yıldönümü. 3 EYLÜL - Emet'in kurtuluş yıldönümü. 3 EYLÜL - Güne/in kurtuluş yıldönümü. 3 EYLÜL - Selendi'nin kurtuluş yıldönümü. 3 EYLÜL - Tavşanlının kurtuluş yıldönümü. 4 EYLÜL - Alaşehir'in kurtuluş yıldönümü. 4 EYLÜL - Bayındır'in kurtuluş yıldönümü. 4 EYLÜL - Bigadic'in kurtuluş yıldönümü. 4 EYLÜL - Bozüyük'ün kurtuluş yıldönümü. 4 EYLÜL - Buldan'ın kurtuluş yıldönümü. 4 EYLÜL - Kula'nın kurtuluş yıldönümü. 4 EYLÜL - Sarıgöl'ün kurtuluş yıldönümü. 4 EYLÜL - Söğüt'ün kurtuluş yıldönümü. 4 EYLÜL - Sivas Kongresi'nin (4 Eylül 1919, Perşembe günü saat 14.00'de Sivas Lisesi'nin toplantı salonunda) yıldönümü. 5 EYLÜL - Bilecik'in kurtuluş yıldönümü. 5 EYLÜL - Demirci'nin kurtuluş yıldönümü. 5 EYLÜL - Gördes'in kurtuluş yıldönümü. 5 EYLÜL - Kandıra'nın kurtuluş yıldönümü 5 EYLÜL - Keles'in kurtuluş yıldönümü. 5 EYLÜL - Kuyucak'ın kurtuluş yıldönümü. 5 EYLÜL - Nazilli'nin kurtuluş yıldönümü. 5 EYLÜL - Ödemiş'in kurtuluş yıldönümü. 5 EYLÜL - Pazaryeri'nin kurtuluş yıldönümü. 5 EYLÜL - Salihli'nin kurtuluş yıldönümü. 5 EYLÜL - Simav'ın kurtuluş yıldönümü 5 EYLÜL - Sultanhisar'ın kurtuluş yıldönümü. 5 EYLÜL - Sultanhisar - Atça Bucağı kurtuluş yıldönümü. 5 EYLÜL - Susurluk'un kurtuluş yıldönümü. 6 EYLÜL - Akhisar'ın kurtuluş yıldönümü. 6 EYLÜL - Balıkesir'in kurtuluş yıldönümü. 6 EYLÜL - Balya'nın kurtuluş yıldönümü. 6 EYLÜL - Gönen'in kurtuluş yıldönümü. 6 EYLÜL - İnegöl'ün kurtuluş yıldönümü. 6 EYLÜL - İvrindi'nin kurtuluş yıldönümü. 6 EYLÜL - Köşk Bucağı'nm kurtuluş yıldönümü. 6 EYLÜL - Söke'nin kurtuluş yıldönümü. 6 EYLÜL - Umurlu'nün kurtuluş yıldönümü. 6 EYLÜL - Yenişehir'in kurtuluş yıldönümü. 7 EYLÜL - Aydın'ın kurtuluş yıldönümü. 7 EYLÜL - Germencik'in kurtuluş yıldönümü. 7 EYLÜL - Turgutlu'nun kurtuluş yıldönümü. 8 EYLÜL - Mustafakemalpaşa'nın kurtuluş yıldönümü. 8 EYLÜL - Manisa'nın kurtuluş yıldönümü. 8 EYLÜL - Selçuk'un kurtuluş yıldönümü. 9 EYLÜL - Türkiye - Rusya Deniz Antlaşması imzalandı. 9 EYLÜL - Menemen'in kurtuluş yıldönümü. 9 EYLÜL - İzmir'in kurtuluş yıldönümü. 9 EYLÜL - Edremit'in kurtuluş yıldönümü. 10 EYLÜL - Gazi Mustafa Kemal Paşa, yanmda eşi Latife Hanım oldu¬ğu halde yurt gezisine çıkh. (10 Eylül - 8 Ekim) 10 EYLÜL - Mustafa Kemal Paşa, Bursa'ya geldi. 10 EYLÜL - Orhangazi'nin kurtuluş yıldönümü. 10 EYLÜL - Bursa'nın kurtuluş yıldönümü. 11 EYLÜL - Orhaneli'nin kurtuluş yıldönümü. 11 EYLÜL - Gemlik'in kurtuluş yıldönümü. 11 EYLÜL - Bursa Ticaret Borsası kuruldu. 12 EYLÜL - Urla'nın kurtuluş yıldönümü. 12 EYLÜL - Foça'nın kurtuluş yıldönümü. 12 EYLÜL - Mudanya'nın kurtuluş yıldönümü. 12 EYLÜL - Haymana' nm kurtuluş yıldönümü. 12 EYLÜL - Kırkağac'ın kurtuluş yıldönümü. 13 EYLÜL - Polatlı - Sakarya Şehitlerim Anma Töreni. 13 EYLÜL - Soma'nın kurtuluş yıldönümü. 13 EYLÜL - Karacabey'in kurtuluş yıldönümü. 13 EYLÜL - Kınık'ın kurtuluş yıldönümü. 14 EYLÜL - Manyas'ın kurtuluş yıldönümü. 14 EYLÜL - Kuşadası'nm kurtuluş yıldönümü. 14 EYLÜL - Karaburun'un kurtuluş yıldönümü. 14 EYLÜL - Dikili'nin kurtuluş yıldönümü. 14 EYLÜL - Bergama'nın kurtuluş yıldönümü. 15 EYLÜL - Mustafa Kemal Paşa, Hamidiye Savaş Gemisi ile İstanbul'dan geçti. 15 EYLÜL - Ayvalık'm kurtuluş yıldönümü. 15 EYLÜL - Burhaniye'nin kurtuluş yıldönümü. 15 EYLÜL - Bandırma'nm kurtuluş yıldönümü. 16 EYLÜL - Mustafa Kemal Paşa, Trabzon'da halkla temas ederek çeşitli konuşmalar yaptı. 16 EYLÜL - Çeşme'nin kurtuluş yıldönümü. 18 EYLÜL - Çan'ın kurtuluş yıldönümü. 18 EYLÜL - Biga'nın kurtuluş yıldönümü. 18 EYLÜL - Yenice'nin kurtuluş yıldönümü. 18 EYLÜL - Ayvacık'in kurtuluş yıldönümü. 20 EYLÜL - Mihalıççık'ın kurtuluş yıldönümü. 20 EYLÜL - Bozcaada'nın kurtuluş yıldönümü. 20 EYLÜL - Sivrihisar'ın kurtuluş yıldönümü. 22 EYLÜL - Mustafa Kemal Paşa'nın Latife Hanımla beraber Samsun'u ziyareti. Gazi: İstiklal Ticaret Okulu öğretmenlerine şöyle seslenmiştir: '... Dünyada her şey için, uygarlık için, hayat için, basan için, en hakiki mürşit ilimdir, fendir. İlmin ve fennin haricinde mürşit aramak gaf¬lettir, cehalettir, delalettir...' 22 EYLÜL - Ezine'nin kurtuluş yıldönümü. 22 EYLÜL - imroz'un kurtuluş yıldönümü. 22 EYLÜL - Lapseki'nin kurtuluş yıldönümü. 22 EYLÜL - Emirdağ'ın kurtuluş yıldönümü. 24 EYLÜL - Bolvadin'in kurtuluş yıldönümü. 26 EYLÜL - Mustafa Kemal Paşa; eşi Latife Hanımla Amasya'yı ziyaret etti. 28 EYLÜL - Türkiye - İspanya Dostluk Antlaşması imzalandı. 28 EYLÜL - Kağızman'ın kurtuluş yıldönümü. 29 EYLÜL - Sarıkamış'ın kurtuluş yıldönümü. 29 EYLÜL - Selim'in kurtuluş yıldönümü. 30 EYLÜL - Mustafa Kemal Paşa'nın eşi Latife Hanımla birlikte Sivas'ı ziyareti. 30 EYLÜL - Kars - Göle'nin kurtuluş yıldönümü. 4 EKİM - Gazi Paşa'nm, eşi ile beraber Erzurum'u ziyareti. 4 EKİM - Kars - Tuzluca'nın kurtuluş yıldönümü. 6 EKİM - Çanakkale'nin kurtuluş yıldönümü. (Yerine 18 Mart) 6 EKİM - İstanbul'un kurtuluş yıldönümü. 7 EKİM - Okul grevlerinin son bulması. 7 EKİM - Gazi Paşa'nm, eşi Latife Hanımla birlikte Sarıkamış'ı ziyareti. 9 EKİM - İngiltere'nin bir nota vererek Türk Silahlı Kuvvetleri'nin 24.7.1923 hattının gerisine çekilmesüü istemesi. (Hakkari Valisini esir alan Masturilerin Ümadiye'ye kadar takibi dolayısıyla Silahlı Kuvvetlerimiz sinin geçmişlerdi.) 10 EKİM - Ankara - Sivas demiryolu döşenmesine başlandı. 11 EKİM - Türkiye - Çekoslovakya Dostluk Antlaşması (No. 614) imza¬landı. 11 EKİM - Mudanya Mütarekesi'nin yıldönümü. (11 Ekim 1922. Kurtu¬luş Savaşı'nda kazandığımız büyük zafer üzerine yapılmıştır. Görüş¬meleri; Türk temsilcisi ismet (İnönü) Paşa, İngiliz, General Harring-. ton, Fransız General Charpy, İtalyan General Monbelli arasında ya¬pıldı. Yunan Generali Mazarakis başkanlığındaki Yunan heyeti kon¬ferans sonuna kadar, limanda kendilerini getiren gemide beklediler.) 12 EKİM - Mustafa Kemal Paşa, Şebinkarahisar'dan TBMM'yi toplantı-ya çağırdı. 12 EKİM - Mustafa Kemal Paşa Suşehri'ni ziyaret etti. 13 EKİM - Ankara'nın başkent oluşunun yıldönümü. 18 EKİM - Mustafa Kemal Paşa Ankara'ya döndü. 18 EKİM - Meclis'te 'Musul' için gizli celse yapıldı. 18 EKİM - Saimbey'in kurtuluş yıldönümü. 22 EKİM - Digor'un kurtuluş yıldönümü. 23 EKİM - Erzurum depreminde zarar görenlere yardım Kanunu (No. 516) kabul edildi. 24 EKİM - Mustafa Kemal Paşa, eşi Latife Hanımla birlikte Doğu gezisi-ne çıktı. 25 EKİM - Türk düşünürü Ziya Gökalp (Doğu: 1875) öldü. 26 EKİM - Ordu komutanlannın politika ile uğraşmalanndan doğan buhranın yoğunlaşması. Belli başlı ordu komutanlannın Meclise ka-tllmalan. Bu arada Kazım Karabekir Paşa'nm Ordu Müfettişliğinden istifa ederek yerine Ali Sait Paşa'nın atanması. (Buhran, 26-31 Ekim arasında yoğunlaşmıştır.) 28 EKİM - Türkiye - İspanya Dostluk Antlaşması (No. 626) imzalandı. 29 EKİM - TBMM 2. binasma taşındı. Cumhuriyet Bayrarru'nm ilk kut¬lama töreni bu binada yapıldı. 30 EKİM - Mustafa Kemal Paşa, ordu komutanlanndan TBMM'deki yer- lerinden istifa etmelerim istedi. (Kanun No. 923) 30 EKİM - Ali Fuat Paşa, ordu müfettişliğinden çekildi. 30 EKİM - Kars'ın kurtuluş yıldönümü. 31 EKİM - Cafer Tayyar Paşa milletvekilliğim tercih etü. 31 EKİM - Cevat Paşa, her iki görev yerinden de çekildi. 31 EKİM - Susuz'un kurtuluş yıldönümü. l KASIM - Mustafa Kemal Paşa, TBMM'nin ikinci dönem, ikinci toplanma yılım, Meclis'in ikinci binasında açtı. l KASIM - Fethi (Okyar) Bey, yeniden Meclis Başkanhğı'na seçildi. İsmet Paşa kabineyi kurmakla görevlendirildi. l KASIM - Silivri'nin kurtuluş yıldönümü. 1 KASIM - Saray'in kurtuluş yıldönümü. 2 KASIM - Demirköprü'nün kurtuluş yıldönümü. 2 KASIM - Muratlı'nin kurtuluş yıldönümü. 2 KASIM - Vize'nin kurtuluş yıldönümü. 3 KASIM - Arpaçay'ın kurtuluş yıldönümü. 4 KASIM - Çorlu'nun kurtuluş yıldönümü. 8 KASIM - Lüleburgaz'm kurtuluş yıldönümü. 8 KASIM - Pınarhisar'ın kurtuluş yıldönümü. 9 KASIM - Başbakan İsmet (İnönü) Paşa kabinesi, 19'a karşı 147 oyla gü¬ven oyu aldı. 9 KASIM </B>- 10 Milletvekili Halk Partisi'nden aynlarak Terakkiperver Fırkasi'nı kurdular. 9 KASIM - Kırklareli'nin kurtuluş yıldönümü. 9 KASIM - Babaeski'nin kurtuluş yıldönümü. 9 KASIM - Pehlivanköy'ün kurtuluş yıldönümü. 10 KASIM - 'Halk Fırkası' adı 'Cumhuriyet Halk Fırkası' olarak değiştirildi. 10 KASIM - Gazi Mustafa Kemal Paşa Bursa'yı ziyaret etti ve Bursalılarla konuştu. 15 KASIM - Tekirdağ'ın kurtuluş yıldönümü. 15 KASIM - Malkara'nın kurtuluş yıldönümü. 15 KASIM - Hayrabolu'nun kurtuluş yıldönümü. 16 KASIM - Mürefte'nin kurtuluş yıldönümü. 16 KASIM - Kasım 1918'de kapatılmış olan 'Alınan Usesi' yeniden açıldı. 18 KASIM - Şarköy'ün kurtuluş yıldönümü. 18 KASIM - Uzunköprü'nün kurtuluş yıldönümü. 18 KASIM - Gazi Mustafa Kemal Paşa yurt gezisinden döndü. 20 KASIM - İsmet (İnönü) Paşa başbakanlıktan çekildi. 21 KASIM - Keşan'ın kurtuluş yıldönümü. 21 KASIM - İpsala'nın kurtuluş yıldönümü. 21 KASIM - Fethi (Okyar) Bey, İçişlerine Recep (Peker) ve Dışişlerine Şükrü (Kaya)'yı alarak kabineyi kurdu. 22 KASIM - Ankara'da bakanlık binaları yapımı için beş milyon aynl-ması hakkındaki (No. 524) kanun kabul edildi. 25 KASIM - Edirne'nin kurtuluş yıldönümü. 26 KASIM - Kazım (Özalp) Paşa, TBMM Başkanlığı'na seçildi. 26 KASIM - Maydos'un kurtuluş yıldönümü. 26 KASIM - Gelibolu'nun kurtuluş yıldönümü. 27 KASIM - Fethi (Okyar) kabinesi, oybirliğiyle güven oyu aldı. l ARALIK - Türkiye - Estonya Dostluk Antlaşması (Kanun No. 1027) imzalandı. 4 ARALIK - Şehit yetimlerine İstiklal Madalyası verilmesine dair (No.525) kanun kabul edildi. 7 ARALIK - Kilis'in kurtuluş yıldönümü. 8 ARALIK - Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasi'na Kazım Karabekir Paşa başkan ve Ali Fuat Paşa genel sekreter seçildi. 9 ARALIK - Türkiye - Finlandiya Dostluk Antlaşması (No. 706) imzalandı. 11 ARALIK - İmar VeldUeti'nin kaldınîmasına dair (No. 529) kanun kabul edildi. 16 ARALIK - Bursa'da açık milletvekilleri için seçim yapıldı. Dr. Emin Bey'e karşı Nurettin Paşa seçildi. 17 ARALIK - İstanbul Patrik'i Konstantin VI, Arapoğlu, Bursalı olduğundan mübadeleye tabi tutuldu. 19 ARALIK - Denize dökülen düşman askerinin İzmir'i yakmasıyla ilgili sigorta davası, Londra'da görülmekte olduğu mahkemede karara bağlandı. 20 ARALIK - 'Kırkkilise' adinin 'Kırklareli' olarak değiştirilmesine dair (537 sayılı) kanun kabul edildi. 25 ARALIK - Gaziantep'in kurtuluş yıldönümü. 27 ARALIK - Atatürk'ün Ankara'ya gelişinin yıldönümü. 29 ARALIK - Bahriye Bakanlığı kurulmasma dair (539 sayılı kanun) kabul edildi. 30 ARALIK - Yeniden kurulan Bahriye Vekilliğine (Deniz Kuvvetleri Bakanlığı), Üsküdarlı İhsan Bey tayin edildi. |
"1925"
1 OCAK - Lozan Barış Antlaşmasi'na göre Türkiye Devleti, 'Gümrük vergileri'ni uygulamaya başladı.
1 OCAK - Gazi Mustafa Kemal Paşa, eşi Latife Hanımla beraber Konya'yı ziyaret etti. 3 OCAK - Türkiye - Letonya Dostluk Antlaşması (Kanun No. 707) imzalandı. 7 OCAK - Cumhuriyet Halk Fırkası genel sekreterliğine Recep (Peker) tayin edildi. 9 OCAK - Gazi Mustafa Kemal Paşa, Konya'da 'Musul Komisyonu'nu kabul etti. 13 OCAK - Gazi Mustafa Kemal Paşa, Osmaniye ve Dörtyol'u ziyaret etti. 13 OCAK - Kurtuluş Savaşı komutanlanndan Halit Paşa, Meclis'te Ali (Çetinkaya) tarafından bir kaza kurşunu ile vuruldu. Tahkikat sonunda Afyon Milletvekili suçsuz görüldü. Paşa, yapılan bütün tıbbi müdahalelere rağmen kurtarılamadı. İstanbul'a getirilen cenazesi, büyük törenle defnedildi. 17 OCAK - TBMM Nurettin Paşa'nın seçim mazbatasma itiraz etti. 19 OCAK - Gazi Mustafa Kemal Paşa, Mersin'i ziyaret etti. 19 OCAK - Bakanlar Kurulu, gümrük vergisinin Amerikan ürünlerine de uygulanacağına dair karar aldı. 26 OCAK - Türkiye - Danimarka Dostluk Antlaşmağı (Kanun No. 807) imzalandı. 28 OCAK - Terakkiperver Fırka İstanbul Şubesi, Kara Kemal tarafından kuruldu. 30 OCAK - Patrik Konstantin VI sınıırdışı edildi. 2 ŞUBAT - Gazi Mustafa Kemal Paşa Ankara'ya döndü. 5 ŞUBAT - Nurettin Paşa, Bursa'da yeniden milletvekili seçildi. 11 ŞUBAT - şeyh Sait isyanı. Eski adı 'Genç' olan Bingöl Hinin Ergani ilççesine bağlı 'Eğil' bucağının 'Pınar' köyünde başlayan ayaklanma, Elazığ ve oradan da Diyarbakır'a sıçradı. 16 ŞUBAT - Tayyare Cemiyeti (Türk Hava Kurumu) kuruldu. 17 ŞUBAT - Aşır Vergisi (Kanun no. 552) kaldınîdı. (Uygulamada köylüyü büyük sıkmtılara sokan bu vergi, toprak ürünlerinden onda bir ölçüsünde alınıyordu. 18 ŞUBAT - Müverrih (tarih yazan) Abdurrahman şeref (Doğ: 1832) öldü. 19 ŞUBAT - Ankara'da kurulacak Telsiz İstasyonu' (No. 554) kanunu kabul edildi. 24 ŞUBAT - Ulaştırmanın kısırlığı ve işin ciddiyetim bir kısım idare amirlerinin anlamaması nedeniyle Doğu'da isyan genişledi. Elazığ, asiler tarafmdan işgal edildi. 25 ŞUBAT - Güney'de bir ay süre ile sıkıyönetim ilan edildi. 25 ŞUBAT - Dinin politik amaçlarla suiistimal edilemeyeceği hakkında (No. 556) kanun kabul edildi. 26 ŞUBAT - Bir Fransız sirkelinin yönettiği Tütün Rejisi'nin 1.3.1925'den itibaren lağvma ve sigara kağıdı fabrikası kurulmasına dair (No. 558) kanun kabul edildi. 28 ŞUBAT - Doğu'daki isyan dolayısıyla Meclis'te gizli celse yapıldı. 2 MART - Halk Fırkasi'nın Fethi (Okyar) kabinesine 60'a karşı 93 oyla güvensizlik verildi, kabine çekildi. 2 MART - İsmet (İnönü) Paşa, Dışişlerine Tevfik Rüştü (Aras), Millî Savunmaya Recep (Peker), İçişlerine Cemil Bey'i alarak 2. kabinesin! kurdu. 3 MART - Asiler, Ergani'yi işgal etti. 4 MART - 578 sayılı Takrir-i Sükun' Kanunu ile Hükümete 2 yıl için olağanüstü yetki verildi. Bu suretle Meclis iki ayn İstiklal Mahkemesi kurdu. Bunlardan biri isyan bölgesinde görevlendirildi. Bu mahkemenin ölüm kararları derhal yerine getirilecek, Ankara İstiklal Mahkemesi'nin ölüm kararlanysa. Meclisin onayından geçecekti. 4 MART - İsmet Paşa Kabinesi 23 oya karşı 154 oy ile güven aldı. 6 MART - İstanbul'da 6 gazete ve dergi Bakanlar Kurulu kararıyla kapatıldı. 6 MART - Gazi Mustafa Kemal Paşa, bir bildiri yayınlayarak yurttaşları birlik ve beraberliğe çağırdı. 7 MART - TBMM, kurulacak İstiklal Mahkemeleri üyelerini seçti. 8 MART - Diyarbakır ve dolaylannda asilerle Türk Silahlı Kuvvetleri arasmda şiddetli çarpışmalar başladı. 10 MART - Eski Adliye Nazın Hukuk Profesörü Seyit Bey öldü. 18 MART - Anadolu Anonim Türk Sigorta şirketi kuruldu. 23 MART - TBMM'de sıkıyönetim bir ay daha uzatıldı. 23 MART - Mustafa Kemal Paşa, Franklin Bouiilon şerefine ziyafet ver¬di. 31 MART - İsyan bölgesinde Harp Divanınca verilecek ölüm cezalarının yerine getirilmesine dair (595 sayılı kanun) kabul edildi. 5 NİSAN - 'şeker Fabrikaları kurulmasına dair (601 saydı) kanun' kabul edildi. 5 NİSAN - Ankara'da şemsiperii başlık giymiş subaylara tesadüf edilmeye başlandı. 12 NİSAN - Doğu isyanuun elebaşuanndan 'Şeyh Said' esir edildi. 13 NİSAN - Ankara İstiklal Mahkemesi'nin gösterdiği lüzum üzerine Terakkiperver Fırkası üyelerinin evleri arandı. 16 NİSAN - Tanin Gazetesi kapatıldı. 16 NİSAN - Kütahya - Tavşanlı demiryolu hattının yapılmasına dair (625) sayılı kanun kabul edildi. 17 NİSAN - Gazeteci Hüseyin Cahit Yalçın tutuklandı. 17 NİSAN -1. Dünya Savaşı'nda dar hat olarak yapılan Ankara - Yahşihan hattı genişletilerek hizmete açıldı. 19 NİSAN - 29 Ekim'in 'Ulusal Bayram' olarak kabulü hakkındaki (628) sayılı kanun kabul edildi. 19 NİSAN - Sanayi ve Maadin Bankasi'nın 'Sümerbank' kurulması hakkındaki kanun (633 sayı) kabul edildi. 20 NİSAN - Sıkıyönetim 7 ay daha uzatıldı. 20 NİSAN - İstiklal Mahkemeleri çahşması 6 ay daha uzatıldı. 22 NİSAN - Ceza Hukuku değ4ikliğinde (Cumhuriyeti koruma da dahildir) fıkrasının eklenmesi hakkında (635 saydı) kanun kabul edildi. 22 NİSAN - Tıp Fakültesi'nin, İstanbul Haydarpaşa'daki özel binasmda kalması hakkındaki TBMM karan. 22 NİSAN - TBMM 6 ay tatil karan aldı. 22 NİSAN - Harita Genel Müdürlüğü Kanunu kabul edddi. 22 NİSAN - Yüksek Askerî Şura Kanunu kabul edüdi. 22 NİSAN - Ticaret ve Sanayi Odalan Kanunu kabul edildi. 27 NİSAN - Gazeteci Hüseyin Cahit (Yalçın)'ın yargılanmasına Ankara İstiklal Mahkemesi'nde başlandı. 1 MAYIS - Adana'da şiddetli bir deprem oldu. 2 MAYIS - Türkiye - Norveç Dostluk Antlaşması hakkındaki (774) sayı¬lı kanun kabul edildi. 5 MAYIS - Ankara'da, Mustafa Kemal Paşa tarafından 'Gazi Çiftliği' adı verilen, çiftliğin kurulmasma başlandı. 7 MAYIS - Gazeted Hüseyin Cahit Yalçın'm mahkemesi son buldu. Çorum'a müebbet olarak sürülmesine karar verildi. 27 MAYIS - Diyarbakır'da 'Şeyh Sait' ve yandaşlannm mahkemesine başlandı. 3 HAZİRAN - Ankara İstiklal Mahkemesinin teklifi ile, 'Takrir-i Sükun Kanunu'na dayanılarak 'Terakkiperver Fırkasi'nın kapatılması hakkında Bakanlar Kurulu karan. 14 HAZİRAN - Alpullu Şeker Fabrikası açıldı. 21 HAZİRAN - Türk - Yunan Antlaşması Ankara'da imzalandı. 29 HAZİRAN - Diyarbakır İstiklal Mahkemesi Şeyh Said ile 46 yandaşını ölüme mahkum etti. Güney Bölgesinde tekkeler kapatıldı. Ölüm kararları ertesi günü yerine getirildi. 5 AĞUSTOS - Gazi Mustafa Kemal Paşa, Latife Hanim'dan (Uşaklıgil) ayrıldı. (29 Ocak 1923'te evlenmişlerdi). 11 AĞUSTOS - Ahmet Emin (Yalman) tutuklandı ve Vatan Gazetesi kapatıldı. 15 AĞUSTOS - Ankara İstiklal Mahkemesi Lütfü Fikri'yi beraat ettirdi.Tarikat-ı Selahiye'ye mensup 11 kişiyi ölüme mahkum etti. 15 AĞUSTOS - Kayseri Tayyare ve Motor Fabrikaları için 'Junkers Firması' ile anlaşma yapıldı. 24 AĞUSTOS - Gazi Mustafa Kemal Paşa, sabahın erken saatlerinde Çankaya'dan Kastamonu'ya hareket etti. Ağustos ayı başlarında Kastamonulu bir heyet kendilerim davet etmişti. 24 AĞUSTOS - Gazi, Kastamonu'da geceyi Terzi Mehmet Emin Ağa'nın evinde geçirdi. Paşa'nın Kastamonu'da 'Panama şapkası' ile görül-mesi, halkı açık başla selamlaması, bu memleket gezisinin ardından yeni bir devrimin geleceğine işaret miydi? | 25 AĞUSTOS - Gazi Mustafa Kemal Paşa, Kastamonu belediye salonun-da halka seslendi: "... Biz her yönden medeni insan olmalıyız. Çok acılar gördük. Bunun sebebi, dünyanın durumunu anlamayışımız-dır. Fikrimiz, zihniyetimiz tepeden tırnağa kadar medeni olacaktır. Şunun bunun sözüne ehemmiyet vermeyeceğiz. Bütün Türk ve islam alemine bakın; zihniyetlerim, fikirlerim medeniyetin emrettiği değişme ve yükselmeye uyduramadıklarmdan ne büyük felaket ve ıstırap içindedirler. Bizim de şimdiye kadar geri kalmamız ve en nihayet son felaket çamuruna batışımız bundandır... Behemehal ileri gideceğiz. Çünkü mecburuz. Millet açık olarak bilmelidir, medeniyet öyle kuvvetli bir ateştir ki, ona uzak kalanları yakar, mahveder. İçin¬de bulunduğumuz medeniyet ailesinde, layık olduğumuz mevkii bulacak ve koruyacak ve onu yücelteceğiz. Refah, saadet ve insanlık bundadır...' 26 AĞUSTOS - Gazi Mustafa Kemal Paşa, 25 Ağustos sah günü akşamı İnebolu'ya geldi. İki gününü halkla temasla geçirdi. 27 Ağustos Perşembe günü, inebolu Türk Ocağı'nda, fes ve çarşaf ile ilgili Devrim Tarihimizin en önemli konuşmalanndan birim yaptı: 'Arkadaşlar! Ben sevgili memleketimizin hemen her yerini gezdim, gördüm. Vatan-daşlarımızın büyük kitleleri ile yakından temas ettim. Bütün bu can¬dan temaslarınım bende bıraktığı silinmez hatıratı hürmetle yad ve tezkar ederken, beyan etmeliyim ki, bu havalide. Çarıkın ve Kastamonu havalisinde ilk defa seyahat ediyorum... Efendiler! Türkiye Cumhuriyetim tesis eden Türk halkı, medenidir. Tarihte medenidir, hakikatte medenidir. Fakat ben, sizin öz kardeşiniz, arkadaşınız, babanız gibi söylüyorum. Medeniyim diyen Türkiye Cumhuriyeti halkı, fikriyle, zihniyetiyle medenî olduğunu ispat ve izhar etmek mecburiyetindedir... Bizim kıyafetimiz milli midir?... (Hayır sesleri). Bizim kıyafetimiz medeni ve beynelmilel midir?.... (Hayır, hayır sedaları). 28 AĞUSTOS - Cuma günü sabahleyin Devrekani'ye hareket etti. 28 AĞUSTOS - Gazi Mustafa Kemal Paşa, Taşköprü'yü ziyaret etti. Halkla kıyafet konusunda konuştu. Kasabadan ayrıldığında terziler, bezden şapka dikmeye başlamışlardı. Ertesi Cumartesi günü (Kasabanın pazarı) gençler ve memurlar şapka ile dolaşıyor ve kasabaya basma uydurma bez sarmış ya da fesli bir tek kişiyi sokmuyorlardı. 29 AĞUSTOS - Gazi, Daday ilçesin! de ziyaret etti. Halkla konuşmalar yaptı. 30 AĞUSTOS - Gazi Mustafa Kemal Paşa'nın, Kastamonu gezisinin son günü. Güneşli bir pazar sabahı. Gazi, yine sesleniyor Kastamonulu¬lara: 'Efendiler ve ey Millet! İyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti, şeyhlerin, denişlerin müritleri ve mensuplannın memleketi olamaz. En doğru ve en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır.' 1 EYLÜL - Gazi; Kurtuluş Savaşı'na büyük katkıları olan, yüzlerce evladmı şehit ve yaralı veren, tek bir kıpırdama olmayan Kastamonu ve dolaylannda gördüklerinden memnun olarak Ankara'ya döndü. 1 EYLÜL -1. Tıp Kongresi, Ankara'da yapıldı. 2 EYLÜL - Tekke ve türbelerin kapatılmasına, dini kıyafetlere ve memurların başlıklanna dair (2493 sayılı) Bakanlar Kurulu karan yayınlandı 4 EYLÜL - İstanbul'da, Taksim'de yapılan bir baloya ilk defa Müslüman kadınlar katıldı. 10 EYLÜL - İstanbul Heybeliada yangını; (60 ev, 30 dükkan, 2 han). 1.3 EYLÜL - Gazi Mustafa Kemal Paşa; İstiklal Mahkemesi tarafından vatana hıyanet suçu ile mahkum edilen gazetecileri affetti. 13 EYLÜL - Bakanlar Kurulu, Avrupa'ya öğrenci gönderilmesine karar verdi. 19 EYLÜL - Türkiye - İsveç Dostluk Antlaşması imzalandı. 23 EYLÜL - Gazi Mustafa Kemal Paşa, Samsun'da İstiklal Ticaret Okulu'nda verilen çayda öğretmenlere seslendi. "Dünyada her şey için, maddiyat için, maneviyat için, hayat için, muvaffakiyet için en hakiki mürşit ilimdir, fendir. İlim ve ferinin haricinde mürşit aramak gaflettir, cehalettir. Yalnız, ilmin ve fennin yaşadığı¬mız her dakikadaki safhalannm tekamülünü idrak etmek ve terakki-yatı zamanla takip etmek şarttır. En mühim, en esaslı nokta, terbiye meselesidir. Terbiyedir ki, bir mille¬ti ya hür, ya müstakil, şanlı, ali bir heyeti içtimaiye halinde yaşatır, ya bir milleti esaret ve sefalete terk eder. Milli terbiyenin ne demek olduğunu bilmekte artık bir güna teşevvüş kalmamalıdır. Bir de milli terbiye esas olduktan sonra onun lisanım, usulünü, vasıtalarım da milli yapmak zarureti gayri kabili münakaşadır. Milli terbiye ile inkişaf ve ila edilmek istenilen genç dimağları bir taraftan da paslandıncı, uyuşturucu, hayali zevaitle doldurmak¬tan dikkatle içtinap etmek lazımdır. 26 EYLÜL - Gazi Mustafa Kemal Paşa, Burea'da Hidiv Abbas Hilmi Paşa'yı kabul etti. 5 EKİM - İstanbul Darphanesinde ilk Cumhuriyet altım basıldı. 8 EKİM - Gazi, yurt seyahatine çıktı. Bursa'ya geldi. 9 EKİM - Gazi, Balıkesir'de halka seslendi: '... Türk Milletim, kendi nefsini bile anlamaktan yasaklayan sebepler, engeller yok edilmiştir, yıkılmıştır ve devamlı olarak yıkılacaktır... Millet tuttuğu yolda süratle, şiddetle yürüyecektir. Gazi Paşa, Cumhuriyetin ilanından evvel. Kurtuluş Savaşı'nm hemen bitiminde, 7 şubat 1923'te Balıkesir, Paşa Camii minberinden öğle namazından sonra onlara şöyle seslennüşti: 'İnsanlara feyiz ruhu vermiş olan dinimiz son dindir, en mükemmel dindir. Çünkü dinimiz akla, mantığa, hakikate tamamen tevafuk ve tetabuk ediyor... Efendiler! Camiler birbirimizin yüzüne bakmaksızın yatıp kalkmak için yapılma¬mıştır. Camiler itaat ve ibadet ile beraber din ve dünya için neler ya¬pılmak lazım geldiğim düşünmek yani meşveret için yapılmıştır. Millet işlerinde her ferdin zihni başlı basma faaliyette bulunmak elzem¬dir... İstikbal ve istiklalimiz için, bilhassa hakimiyetimiz için neler düşündüğümüzü meydana koyalım... Minberler halkın dimağları, vicdanları için bir feyiz membaı, bir nur membaı olmuştur. Böyle olabilmek için minberlerden aksedecek söz¬lerin bilinmesi, anlaşılması, fennî hakikatlara uygun olması lazım¬dır... Dolayısıyla hutbeler tamamen Türkçe ve zamanın icaplarma uygun olmalıdır.' 10 EKİM - Gazi Paşa, Manisa'yı ziyaret etti. 11 EKİM - Resmî merasimde giyilecek elbise ve teferruatı hakkında (2626 sayılı) Bakanlar Kurulu karan kabul edildi. (Frak, silindir, vb...) 12 EKİM - Gazi Mustafa Kemal Paşa, İzmir sonbahar manevralarım iz¬ledi ve konuştu. 14 EKİM - Gazi, İzmir Erkek Öğretmen Okulu'nda şereflerine verilen çay toplantısında öğretmenlere ve yeni kuşağa seslendi. 14 EKİM - Türkiye'de ilk betonarme köprü. Menderes Nehri üzerinde yapıldı. (3 gözlü, 75 m. uzunluğunda). 15 EKİM - İstanbul Erkek Lisesi onuncu sınıf öğrencilerinin, Arapça öğretmeni Tahir Bey'in sandalyesine iğne yerleştirmeleri ve suçluyu söylememeleri üzerine olay büyüdü. Basın haftalarca bu konuyu işledi. Disiplin Kurulu sınıfın tüm mevcudu olan 46 öğrenciye, okuldan uzaklaştırma cezası verdi. Karar Bakanlıkça da onaylandı. Öğrenciler bir yıl okuldan uzak kaldılar, ertesi yıl cezaları affedilerek tekrar okullanna döndüler. 17 EKİM - Gazi Mustafa Kemal Paşa, Konya'yı ziyaret etti. 18 EKİM - Türkiye - Bulgaristan Dostluk Antlaşması imzalandı. 19 EKİM - Ankara Tıp Fakültesi açıldı. 21 EKİM -1926 yılı bütçesinde gelir; 218 milyon Türk Lirası olarak hesaplandı. 21 EKİM - Gazi Paşa, Ankara'ya döndü. 28 EKİM - Türkiye - Yugoslavya Barış ve Dostluk Antlaşması (No. 702) imzalandı. 29 EKİM - Cumhuriyefin yıldönümü şenlikleriyle beraber İstanbul'da şapka kullananlar çoğaldı. 1 KASIM - Gazi Mustafa Kemal Paşa, TBMM'nin ikind dönem, üçüncü toplanma yılım açh. 2 KASIM - Kastamonu Vilayeti halkı. Gazi Paşa hazretlerinin hayat bo¬yunca Cumhurbaşkanı kalmaları için TBMM'ye teklifte bulundular. 5 KASIM - Ankara Hukuk Mektebi açıldı. Gazi'nin bir konuşmasıyla açılan bu okul; 1931'de fakülte olmuş, 1946'da Ankara Üniversite-si'ne bağlanmıştır. 9 KASIM - ismet (İnönü) Paşa Kabinesi, 2'ye karşı 159 oyla güven aldı. 14 KASIM - Bakanlar Kurulu, mevcut 150 milyon kağıt paranın değişti-rilmesini TBMM'ye teklif etti. 14 KASIM - Gazi Mustafa Kemal Paşa'nın I. Dünya Savaşı bitiminde. İstanbul'da şişli (Halaskar Gazi) Caddesi'nde oturduğu 123 saydı eve 'plaka' konuldu. 14 KASIM - Sivas'ta, bir takım gericilerin devrimlere karşı baş kaldırmaları anında bastınîdı. Gericilik, teşebbüsten ileri gidemedi. 16 KASIM - Samsun - Sivas ve Ankara - Kayseri - Sivas demiryollarının inşasına dair (662 sayılı) kanun kabul edildi. 20 KASIM - Ankara - Sivas hattı (Yerköy) hizmete açıldı. 21 KASIM - Sıkıyönetim Meclis tarafından 1 yıl süre ile uzatıldı. 22 KASIM - İstanbul Darülfünunu'nda bir 'İnkılap Tarihi Kürsüsü' kurulması için karar alındı. 23 KASIM - Danıştay (Şuray-ı Devlet/in yeniden kurumlaşma dair (669 sayılı) kanun kabul edildi. 25 KASIM - Şapka iktisabı hakkında (671 saydı) kanun kabul edddi. Bir tane ret oyu verildi. 25 KASIM - Erzurum'da bazı gericüerin gösteri yapmaya kalkışmaları üzerine şehirde bir ay süre ile sıkıyönetim kabul edildi. 80 kişi tutuk¬landı. Tutuklananlardan bazdan daha sonra ölüm cezasına çarpnni-ddar. 25 KASIM - Türk Tarih Encümeni İstanbul'da toplanarak 'Cumhuriyet Armasi'nm esaslarım tespit etti. 26 KASIM - İstanbul Belediye Başkanı Op. Emin Bey de Mario Serra arasmda Yıldız Sarayı'nda bir milletlerarası oyun yeri işletmeye açılması hakkında antlaşma imzalandı. 27 KASIM - Maraş'ta ufak bir gerici topluluğu, camideki yeşil bayrağı alarak Hükümet Konağı önünde 'Müslümanlık elden gidiyor, şapka istemeyiz' diye bağırarak gösteri yapmak istediler. Yürüyüş dağıtıldı, kırk kişi tutuklandı. 28 KASIM - Rize'de gericilerin kıpırdanmaları hissedildi. 82 kişi tutuklandı. Bilahare 8 kişi ölüm cezasma çarptırıldı. 29 KASIM - Sivas'ta gericilerin baş kaldırma teşebbüsleri, anında bash-nidı. 30 KASIM - Tekke ve zaviyelerle türbelerin kapatılmasına ve türbedar¬lıklarla birtakım unvanların yasaklanmasına ve kaldmimasına dair (677 saydı) kanun kabul edildi. 30 KASIM - Büyük Millet Medisi'ne 'Hakimiyet Milletindir' levhası asıldı. 7 ARALIK - İstiklal Mahkemesi Erzurum'da çabşmalara başladı. 9 ARALIK - Memur üniformalannm yerli malı olmasma dair (688 sayılı) kanun kabul edildi. 12 ARALIK - Eski Donanma Cemiyeti hukukunun Tayyare Cemiyetine devrine dair (689 saydı) kanun kabul edildi. 12 ARALIK - Başbakan İsmet (İnönü) Paşa, TBMM'sinde son gericilik olayları hakkında açddama yaptı. Bastınîdığııu ve vatandaşların kandırıldığım, tertip olduğunu söyledi. 12 ARALIK - Ankara - Ereğli demiryolunun inşasına dair (692) saydı kanun kabul edildi. 17 ARALIK - Türkiye - Sovyetler Birliği Tarafsızlar Anüaşması Paris'te imzalandı. (Kanun No. 726) (7.11.1945'te Sovyetler tarafından bozuldu). 21 ARALIK - Milli Eğitim Bakam Hamdullah Suphi (Tannöver)'in yerine Necati Bey atandı. 26 ARALIK - îstddal Mahkemesi tarafmdan Ankara'da yargdanmalanna karar verilen 27 sanık, Ankara'ya sevk edddi. Tutuklular arasmda 'Frenk Mukallitliği' kitabı yazan İskilipli Atıf Hoca da bulunuyordu. 26 ARALIK - Günün yirmi dört saate taksimine dair (697 saydı) kanun kabul edddi. 30 ARALIK - Banknotların değiştirilmesi hakkında (701 saydı) kanun kabul edddi. |
" 1926 "
1 OCAK - Gece yarısından itibaren milletlerarası takvim ve saatte yapılan değişiklik uygulanmaya başlandı. 9 OCAK - Piyango hakkının Hava Kurumu'na ait olduğuna dair (710 sayılı) kanun kabul edildi. 10 OCAK - Ankara İstiklal Mahkemesi, Albay Osman ve yardımcılarını, karışıklık çıkarmak suçundan ölüme mahkum etti. 14 OCAK - Mali yılın l Haziran'dan itibaren başlamasma dair (715 sayılı) kanun kabul edildi. 14 OCAK - Ölen Süleyman Sim Bey'in yerine Bayındırlık Bakanlığına Behiç Bey atandı. 18 OCAK - Patlayıcı maddelerle balık tutmayı yasaklayan (721 sayılı) kanun kabul edildi. 18 OCAK - İstanbul Belediye Başkanı Op. Emin Bey istifa etti. 25 OCAK - Subayların 3 yıllık Doğu hizmeti hakkındaki (722 saydı) kannun kabul edildi. 26 OCAK - İstanbul Belediye Başkanlığına Muhittin (Üstündağ) tayin edildi. 30 OCAK - Dr.Adnan (Adivar) milletvekilliğinden istifa etti. 30 OCAK - Türkiye - Şili Dostluk Antlaşması imzalandı. 6 ŞUBAT - Varşova Büyükelçisi İbrahim Tali Bey, Diyarbakır milletvekilliğine seçildi. 11 ŞUBAT - İstanbul'da 'Milliyet' gazetesi yayınlanmaya başladı. 13 ŞUBAT - Men'i Israfat Kanunu (Sayı 737) kabul edildi. 13 ŞUBAT - Konya'da Mevlana Celaleddin-i Rumi Türbesinin 'Müze' haline getirilmesi kabul edildi. 17 ŞUBAT - 'Türk Medeni Kanunu' (sayı 743) kabul edildi. (Bu kanuna göre evlenme akdinin evlendirme memuru tarafından yapdacağına dair 'medenî nikah' esası, aynı kanunun 110. maddesinde kayıtlandı). 18 ŞUBAT - Türkiye - Suriye Antlaşması imzalandı. 18 ŞUBAT - Türkiye - Amerika geçici ticaret antlaşması imzalandı. 27 ŞUBAT - Temettü Vergisi yerine (755 saydı) Kazanç Vergisi kanunu kabul edildi. | 27 ŞUBAT - Başbakan İsmet (İnönü) Paşa Mersin'de incelemelerde bu-lundu. 28 ŞUBAT - İstiklal Mahkemeleri'nin çalışması, 7 Eylül 1926 tarihine kadar uzatıldı. 1MART - Türk Ceza Kanunu (No. 765) kabul edildi. 3 MART - Hakimler Kanunu (No. 766) kabul edildi. 3 MART - Tıp daçlanna verilecek Türkçe adlarla ilgili 'Codex' komisyonu hakkındaki (767 sayılı) kanun kabul edildi. 11 MART - Türkiye - Sovyetler Birliği Ticaret ve Seyrisefain Antlaşması imzalandı. 13 MART - Mustafa Kemal Paşa'nın anıları 'Hakimiyet' ve 'Milliyet' gazetelerinde yayınlanmaya başladı. 14 MART - İstanbul milletvekilliğinden çekilen Dr. Adnan (Adıvar)'m yerine 9. Kolordu eski komutanlanndan İhsan Paşa seçildi. 16 MART - Bitlis Valisi Kazım (Dirik) Paşa, İzmir Valili'ğine naklen atandı. 17 MART - Kayseri - Ulukışla demiryolunun inşasma dair (787 sayılı) kanun kabul edildi. 18 MART - Antalya'da deprem. 22 MART - Memurin Kanunu (No. 788) kabul edüdi. 22 MART - Türk Dili Akademisi'ne dair (789 sayılı) kanun kabul edildi. 22 MART - Müskirat inhisannm (İçki Tekeli) devlete geçmesine dair (790 saydı) kanun kabul edildi. 24 MART - Fevzi Paşa - Diyarbakır demiryolunun yapılmasına dair (793 saydı) kanun kabul edddi. 25 MART - Türkiye - Almanya geçici ticaret antlaşması imzalandı. 1 NİSAN - 30 Ağustos'un 'Zafer Bayramı' olarak kabulü hakkındaki (795) saydı kanun kabul edildi. 10 NİSAN - İktisadi kurumlarda yazışmanın Türkçe yapdmasına dair (805 saydı) kanun kabul edddi. 11 NİSAN - Kabine; İtalya Başbakanı Musolini'nin 'Doğu Akdeniz' de ilgdi demeci üzerine kısmi seferberUk karan aldı. 13 NİSAN - İstanbul - Üsküdar İcadiye yangını (28 ev yandı). 17 NİSAN - Ankara'da, Musul konuşu de dgdi görüşmelere başlanıldı. 19 NİSAN - Ankara'da Sovyet Elçiliği yeni binası hizmete açddı. 19 NİSAN - Türkiye sahdierinde nakliyat-ı bahriye (Kabotaj) ve limanlarla karasulan dahdinde icra-yı sanat ve ticaret hakkındaki (815 sayılı) kanun kabul edddi. (1 Temmuz 1926'dan itibaren 'Kabotaj Bay¬ramı' olarak kutlanacaktır). 19 NİSAN - Adli Tıp Kanunu kabul edildi. 22 NİSAN - Borçlar Kanunu (No. 818) kabul edildi. 22 NÎSAN - Türkiye - İran Dostluk ve Güven Antlaşması imzalandı. 26 NİSAN - İranlılarla evlenmeyi yasaklayan kanunun kaldınîması hakkındaki (824 sayılı) kanun kabul edildi. 30 NİSAN - Samsun - Kavak demiryolu hizmete açıldı. 7 MAYIS - Gazi Mustafa Kemal Paşa, Adana'yı ziyaret etti. 13 MAYIS - Sıtma mücadelesi hakkındaki (839 sayılı) kanun kabul edildi. 16 MAYIS - Son Osmanlı Padişahı (VI. Mehmet Vahdettin) San Remo İtalyan kıyı şehrinde öldü. (1861-1926: Osmanlı padişahlarının 36'ncısı ve sonuncusudur. Abdülmecid'in en küçük oğludur). 17 MAYIS - İstanbul'da Türkische Post' Gazetesi yayınlanmaya başladı. 17 MAYIS - Ticaret Vekili Ali Cenan! Be/in yerine Rahmi Bey atandı. 18 MAYIS - İstiklal Mahkemeleri'nin görev süresi 7.3.1927 tarihine ka¬dar uzatıldı. 20 MAYIS - İlkokul öğretmenleri hakkında (824 sayılı) kanun kabul edil¬di. 21 MAYIS - Musul Antlaşmasi'nın kabulü hakkında. Bakanlar Kurulu karar aldı. 21 MAYIS - Gazi Mustafa Kemal Paşa'nın Bursa seyahati. 23 MAYIS - Emlak ve Eytam Bankası Kanunu (No. 844) kabul edildi. 26 MAYIS - İstiklal Savaşı'na katılmayan memurların işten çıkaniması- na dair (854) saydı kanun kabul edildi. 26 MAYIS - Çekirge mücadelesi hakkında (858 saydı) kanun kabul edildi. 28 MAYIS - Ödemiş'te 'Ük Kurşun' (28 Mayıs 1919) anıtı törenle açıldı. 29 MAYIS - Ticaret Hukuku Kanunu (No. 865) kabul edildi. 29 MAYIS - On bir din kaldınîması hakkında (877 saydı) kanun kabul . edüdi. 30 MAYIS - Ankara'da otomatik telefon şebekesi kurulması hakkında (876 saydı) kanun kabul edddi. 30 MAYIS - İç41erinde 18 dçenin kurulmasıyla dgüi (Baskil, Gölpazan, Osmaneli, Bozüyük, Sorgun, Çumra, Hadım, Cihanbeyli, Bucak, Kü¬re, Torbalı, Nizip, Susurluk, Gercüş, Hilvan, Yaylak, Polatlı, Serik) kanun kabul edildi 31 MAYIS - Türkiye - Sovyetler Birliği Antlaşması imzalandı. | 2 HAZİRAN - Türkiye - Finlandiya Ticaret Antlaşması (No. 1084) kanu¬nu kabul edildi. 5 HAZİRAN - Ankara'da, Türkiye - İngdtere - Irak arasında Musul Antlaşması imzalandı. 5 HAZİRAN - Gazi Mustafa Kemal Paşa, 'Gülcemal' Vapuru ile Marmara Denizi'nde gezinti yaptı. Büyükada açıklanna kadar yaklaştı. 6 HAZİRAN - Musul Konuşu ile ilgili olarak. Halk Fırkası gizli bir toplantı yaptı. 8 HAZİRAN - Kızılay pullannın bayram günlerinde kullanılmasma dair (919 sayılı) kanun kabul edildi. 9 HAZİRAN - Bursa kaplıcalannın ıslahı için (923 sayılı) kanun kabul edildi. 10 HAZİRAN - TBMM toplantısı geri bırakıldı. 13 HAZİRAN - Ankara telsiz istasyonunun temeli atıldı. 15 HAZİRAN - Gazi Mustafa Kemal Paşa'nın îzmir'e ziyareti (16 Haziran 1926) fırsat bilen hasımları, bir suikast düzenlediler. Gazi otomobille şehirden geçerken, Gaffarzade Oteli yakmında dar bir dönemeçte Ziya Hurşit ve adamları kendisine ateş edip, kargaşalıktan yararlanarak Sakız Adasına kaçacaklardı. Suikastçıların kaçmasını sağ¬layacak olan motorcu Şevki, hazırlıkları İzmir Valisi Kazım Dirik'e haber vererek suikastçıları yakalattı. 16 HAZİRAN - Gazi Mustafa Kemal Paça, Balıkesir yolu ile îzmir'e geldi. 18 HAZİRAN - Ankara İstiklal Mahkemesi, İzmir'de görevlendirildi. 18 HAZİRAN - Gazi Mustafa Kemal Paşa, suikast dolayısıyla Anadolu Ajansi'na demeç verdi: '...Benim naçiz vücudum bir gün elbette toprak olacaktır. Fakat, Türkiye Cumhuriyeti ilelebet payidar kalacaktır...' 19 HAZİRAN - Türkiye - İtalya müzahereti hukukiye ve mücrimlerin geri verilmesi hakkında antlaşma imzalandı. 20 HAZİRAN - Geniş ölçüde tutuklama yapıldı. Tutuklananlar arasın-da milletvekillerinin ve ordu kumandanı paşaların da bulunması he¬yecanı artırdı. Şark Fatihi Kazım Karabekir Paşa da tutuklananlar arasında idi. Başbakan İsmet (İnönü) Paşa, Emniyet Müdürüne emir vererek Karabekir Paşa'yı serbest bıraktırdı. TBMM'nin karan olma¬dan milletvekillerinin tutuklanmaması lazımdı. İstiklal Mahkemesi; 'TBMM adına yargı yetkisi kullandığım...' ileri sürerek, işine kansan İsmet Paşa'nın tutuklanmasına karar verdi. 26 HAZİRAN - İstiklal Mahkemesi; İzmir'de Milli Kütüphane binasm-da sanıklan yargılamağa başladı. Ali (Çetinkaya) Başkan. Ali (Rize), Dr. Reşit Galip, üye ve Necip Ali (Küçükada) da savcıydı. 26 HAZİRAN - Antalya'da deprem. 29 HAZİRAN - Türkiye - Arjantin Dostluk Antlaşması (No. 956) imza¬landı. 30 HAZİRAN - Gazi Mustafa Kemal Paşa, Çeşme'yi ziyaret etti. 1 TEMMUZ - Yeni Ceza Kanunu yürürlüğe girdi. 1 TEMMUZ - Türkiye, Uluslararası Cenevre Antlaşmasi'na katıldı. l TEMMUZ - Kabotaj Bayramı (Bkz. 19.4.1926) kutlandı. 4 TEMMMUZ - Kazım Karabekir ve Ali Fuat Paşalar, İzmir'de İstiklal Mahkemesi'nde sorguya çekildiler. 5 TEMMUZ - İstiklal Mahkemesi ile aralan açılan Başbakan İsmet Paşa, tutuklama karan üzerine Mustafa Kemal Paşa'nın tavsiyeleriyle iz¬mir'e geldi. İstiklal Mahkemesi heyetiyle ayn ayn görüştü. Yapıl¬makta olan oleinlerin usule uygun olduğu taraflarca kabul edildi. 6 TEMMMUZ - Cavid Be/in sorgusu yapıldıktan sonra İstiklal Mahke-. mesi Çeşme'de toplantıya devam etti. 8 TEMMUZ - İsmail Canbulat ve Bekir Sami Beyler savunmalarım yaptılar. 11 TEMMUZ - Gazi Mustafa Kemal Paşa, Ankara'ya döndü. 13 TEMMUZ - İzmir suikastı karara bağlandı: İzmir Milletvekili Şükrü, Saruhan Milletvekili Halis Turgut, İstanbul Milletvekili İsmail Canbulat, Erzurum Milletvekili Rüştü (Paşa), Eski Lazistan Milletvekili Ziya Hurşit, Trabzon Milletvekili Hafız Mehmet, San Efe Edip, Emekli Teğmen Çopur Hilmi, Emekli Baytar Albay Rasim, Laz İsmail, Gürcü Yusuf, eski Ankara Valisi Abdülkadir ve Kara Kemal.. ölüm cezasma çarptınîdılar. Kazım Karabekir, Ali Fuat (Cebesoy), Refet (Bele), Cafer Tayyar, Mer¬sinli Cemal Paşalarla, Milletvekillerinden Faik, Sabit, Halet, Feridun, Fikri, Kamil Zeki, Bekir Sami, Beşim Necati, Münir Hüsrev... beraat ettiler. 13 TEMMUZ -13 ölüm cezası 13/14 Temmuz 1926 gecesi yerine getiril¬di. Bunlar arasında suikastla yakın ilgili; Kurtuluş Savaşı komutanla-rmdan Tümgeneral Rüştü (Doğ: 1872), yine komutanlardan 'Ayia' adıyla ünlü Albay Mehmet Akif (doğ: 1882) de vardı. 15 TEMMUZ - 'Karadeniz' Vapuru'nda düzenlenen 'Seyyar Sergi' Hamburg limanına vardı. l AĞUSTOS - Ankara'da Ali Çetinkaya'nın başkanhğmda İstiklal Mahkemesi, suikast davasınm 2. bölümüne başladı. Sanıkların çoğu eski îttihad ve Terakki Fırkası mensubu olduklanndan bu davaya 'Ittihatçılar Davası' da denilmektedir. 2 AĞUSTOS - 'Lotus' adlı Fransız Gemisi, Türk sularında 'Bozkurt' adh Türk gemisini batırdı. Çarpışma, uluslararası bir davanın doğmasına sebep oldu, Türk delegasyonu ve onun başkanı hukukçu Mahmut Esat Bozkurt, bu vesileyle Türk Hukuk bilgisini dünya kamuoyuna duyurmak fırsatım buldu. 10 AĞUSTOS - Hariciye Nazın Ahmet Nesimi, Maliye Nazın Cavit ve gazeteci Hüseyin Cahit (Yalçın) sorguya çekildi. 16 AĞUSTOS - Enver Paşa tarafmdan, Batum'dan Wrangel Ordusu mensuplarım toplamak üzere îstanbul'a gönderilen ve 1920'de tutuklanan Naim Cevad da sorguya çekildi. 26 AĞUSTOS - Ankara İstiklal Mahkemesi kararım bildirdi: Eski Maliye Nazın Cavid, Dr. Nazım, Milletvekili Hilmi ölüm cezasına çarptınîdı. Gazeteci Hüseyin Cahit (Yalçın) beraat etti. Rauf (Orbay) ve eski İzmir Valisi Rahmi Bey gıyaben onar yıl kalebentliğe mahkum edildiler. Ali Osman ve Salih Kahya da onar yıl hapis cezası aldı. Diğer 37 sanık ise beraat ettiler. Ölüm kararlan o gece Ankara'da Cebeci'de yerine getirildi. 26 AĞUSTOS - İlk milli banka olan 'İş Bankasi'nın kuruluş yıldönümü, (26 Ağustos 1924) Ankara Gazi Çifliği'nde kutlandı. 27 AĞUSTOS - Gıyabında ölüm cezası verilmiş olan suikastla ilgili Kara Kemal intihar etti. 28 AĞUSTOS - İstanbul'da, Türk Mahkemesi tarafmdan 'Lotus' davasına başlandı. 1 EYLÜL - İzmir suikastım haber veren Sevki'ye (6500) lira ikramiye verildi. 11 EYLÜL - Ankara'da otomatik telefon işletmeye açıldı. 15 EYLÜL - 'Lotus' gemisi süvarisi 'Desmons', Türk hakimleri tarafından 2 ay 20 gün hapse mahkum edildi. 22 EYLÜL - İstanbul, Kurtuluş (Tatavla) yangını (207 ev ve dükkan yandı). 26 EYLÜL - İstanbul'da 'Yıldız Gazinosu' açıldı. 4 EKİM - Medenî Kanun, Borçlar Kanunu ve Ticaret Kanunu yürürlüğe girdi, (mecelle ve ahkamı seciye kaldınîdı). 4 EKİM - İstanbul'da Saraybumu'nda heykeltıraş Kriepel tarafmdan yapılan 'Gazi' heykeli törenle açıldı. (İlk Gazi heykeli). 6 EKİM - Kayseri Uçak Montaj Fabrikası açıldı. 8 EKİM - İstanbul - Kartal Maltepe'si yangını (110 ev, dükkan). 12 EKİM - 'Lotus' davasma ait Türk-Fransız karar anlaşmazlığı, Cenevre'yE Uluslararası Mahkemeye götürüldü. l KASIM - Gazi Mustafa Kemal Paşa, TBMM'nin ikinci dönem, dördüncü toplamın yılmı açtı. 1 KASIM - Refet (Bele) Paşa, milletvekilliğinden çekildi. 3 KASIM - TBMM, izmir suikastınm başarıya ulaşmaması dolayısıyla Gazi Mustafa Kemal Paşa'yi tebrik etti. 16 KASIM - Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri 'Hayati Bey' öldü. 22 KASIM - TBMM, Güneydoğu Anadolu'da sıkıyönetimi 23 Kasım 1927 tarihine kadar uzattı. 22 KASIM - Ali Haydar Be/den boşalan Ankara Şehrenünliğine Asaf Bey atandı. 26 KASIM - Alpullu Seker Fabrikası hizmete açıldı. l ARALIK - Türkiye - Yunanistan 'Mübadele olunan malların hesaplaşması' antlaşması imzalandı. 5 ARALIK - İzmir'de suikast davasında suçsuz bulunan paşalar emekliye sevk edildi. 8 ARALIK - Türkiye - Sovyetler, 'Sular' Antlaşması imzalandı. 17 ARALIK - Uşak Şeker Fabrikası hizmete açıldı. 20 ARALIK - Türkiye - Macaristan Ticaret Antlaşması imzalandı. 30 ARALIK - Türkiye - Şili Dostluk Antlaşması imzalandı. |
" 1927 "
1927
4 OCAK - Şair Süleyman Nazif (Doğum1870) öldü. 6 OCAK - İstanbul liman şirketi ile mavnacılar arasındaki anlaşmazlığa polis müdahale etti. Polislerden dördü yaralandı.Gözaltına alınan 300 mavnacıdan 34'ü tutuklandı. 18 OCAK - Lozan Barış Antlaşması, Amerika Senatosunda; 34'e karşı 50 oyla kabul edilmedi 28 OCAK - Eczacılar Kanunu (No. 960) kabul edildi. 1 ŞUBAT - Milletvekili seçimi yapıldı. 7 ŞUBAT - Türkiye - şimendifer inşası antlaşması imzalandı. (Milletvekilleri geçici bir zaman için idari işler de alabilirler), 17 ŞUBAT - Türkiye - Amerikan arasında politik 4lerin işlemesini temin amacıyla Türkiye Dışişleri Bakam Tevfik Rüştü (Aras) ile Amerika defa Büyükelçisi Bristol arasında mektup değiş-tokuşu yapıldı. 2 MART - 4.3.1925 tarihli 'Takriri Sükun Kanunu' 4.3.1929 tarihine kadar uzatıldı. 7 MART -İstiklal Mahkemeleri kaldırılı. 21 MART -1 ve 2. TBMM'ye katılanların emeklilikleri üe ilgili (995 sayı- sayılı) kanun kabul edildi. 21 MART - Ankara'da Türk Ocağı'nm temeli atıldı. 25 MART - Türkiye - Lehistan Şehbenderlik Antlaşması imzalandı. 10 NİSAN - Binaların numaralandırılmasma ve sokakların adlandırılmasına dair (1003 sayılı) kanun kabul edildi. 28 NİSAN - Ankara'da Türk Ocakları Kurultayı açıldı. 4 MAYIS - Türkiye-İsviçre Ticaret Antlaşması (Kanun No. 1119) imzalandı. 21 MAYIS - Muamele Vergisi (1039 saydı) kanunu kabul edildi. 25 MAYIS - Türkiye-Meksika Dostluk Antlaşması imzalandı. 26 MAYIS - Muhasebe-i Umumiye Kanunu (1050 sayı) kabul edildi. 28 MAYIS - Teşviki Sanayi Kanunu (1055 sayı) kabul edildi. 28 MAYIS - Affedilmeyen "150'likler"in Türk vatandaşlığından çıkarılmasına dair (1064 sayılı) kanun kabul edildi. 28 MAYIS - Türkiye Cumhuriyeti dahilinde bilumum mebani-i resnüye ve milliye üzerindeki tuğra ve methiyelerin kaldınîması hakkında (1057 saydı) kanun kabul edildi. 29 MAYIS - İsmet (İnönü) Paşa tarafından Ankara-Kayseri demiryolu hizmete açıldı. 31 MAYIS - Türkiye - Çekoslovakya Ticaret ve İkamet Antlaşması imzalandı. 15 HAZİRAN - Türkiye - Brezilya Dostluk Antlaşması imzalandı. 18 HAZİRAN - Hukuk Usulü Mahkemelerine ait (1086 sayılı) kanun yürürlüğe girdi. 20 HAZİRAN - Ziraat ve Baytar Enstitüleriyle, yüksek okulların kurulmasına ve ziraat eğitiminin yemden düzenlenmesine dair (1109 sayılı) kanun kabul edildi. 21 HAZİRAN - Mecburi Askerlik Kanunu kabul edildi. 25 HAZİRAN - Yozgat ilinin adı TBMM'nce 'Bozok' olarak değiştirildi. 25 HAZİRAN - Genel Müfettişlik hakkında (1164 saydı) kanun kabul edildi. 1TEMMUZ - Gazi Mustafa Kemal Paşa, Kurtuluş Savaşı'ndan sonra ilk defa İstanbul'a geldi. (16 Mayıs 1919'da ayrılmıştı). 4 TEMMUZ - Gazi Mustafa Kemal, İsmet (İnönü), Kazım Özalp Paşalar ordudan ayrıldıar. 11 TEMMUZ - Türkiye-Arnavutluk Konsolosluk Kanunu kabul edildi. 16 TEMMUZ - Gazi Mustafa Kemal Paşa, Bursa'da Başbakan İsmet Paşa de buluştu. 17 AĞUSTOS - Çerkez Ethem'in kardeşi Reşit, Atina'dan İsmet (İnönü) Paşa'ya mektup gönderdi. 27 AĞUSTOS - Sisam Adasi'ndan, Türkiye'ye karışıklık çıkarmak için sızan Haa Sami Çetesi kıskıvrak yakalandı. 28 AĞUSTOS - Türkiye-Belçika-Lüksemburg Ticaret Antlaşması imzalandı. 30 AĞUSTOS - Gazi Mustafa Kemal Paşa seçimle ilgili bildiri yayınladı. 4 EYLÜL - 9 Eylül İzmir Sergisi açıldı. (4-25 Eylül 1927) 7 EYLÜL - Lahey Mahkemesi 'Lotus' deniz kazası hakkındaki Türk tezini kabul etti. 8 EYLÜL - Türkiye-Brezüya Dostluk Antlaşması imzalandı. 8 EYLÜL - Gazi Mustafa Kemal Paşa'nın ilk hastalığı. Almanya'dan Prof. Von Romberg ve Kraus davet edildi. 9 EYLÜL - Samsun-Havza demiryolu hizmete açıldı. 9 EYLÜL - İstanbul-Küçükpazar yangını (90 ev - dükkan yandı). 12 EYLÜL - İstanbul Savaşı tarahndan Yıldız Gazinosu kapatıldı. 15 EYLÜL - Nüfus savunma hazırlık yapılması için Başbakan İsmet Paşa genelge yayınladı. 26 EYLÜL - Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliğine 'Mehmet Tevfik Bey' atandı. 1 EKİM - Gazi Mustafa Kemal Paşa Bursa'ya geldi. 10 EKİM - Gazi Mustafa Kemal Paşa Ankara'ya döndü. 10 EKİM - Memurların maaşı ilk defa peşin olarak ödendi. 15 EKİM - Gazi Mustafa Kemal Paşa, CHP Büyük Kongresi'ni açtı: (Gazi Mustafa Kemal Paşa, görüşmelerden sonra tekrar söz alarak her gün 6 saat konuşmak suretiyle 6 gün, "36 saaf'te tarihî söylevlerim vermiştir. 'Nutuk' adı altında çeşitli baskıları yapılan bu tarihî söy¬levde; 19 Mayıs 1919'dan başlayarak Kurtuluş Savaşı, bütün ayrıntıları ve kapalı yönleriyle gözlerimizin önüne serilmektedir. 19 EKİM - Gazi Mustafa Kemal Paşa, bütün mallarım Cumhuriyet Halk Partisi'ne bıraktı. 28 EKİM - İlk nüfus sayımı: 13.648.270. (1935: 16.158.018, 1940: 17.820.950, 1945: 18.790.174, 1950: 20.947.188, 1955: 24.064.763,1960: 27.754.820,1965: 31.391.421,1970: 35.666.549) 30 EKİM - St. Nazaire Firmasi'yla 'Yavuz' savaş gemisinin onarımı antiaşması. Bahriye Vekili ihsan Bey arasında imzalandı. l KASIM - Gazi Mustafa Kemal Paşa, 3. defa Cumhurbaşkanı seçildikten sonra, TBMM'nin 3. dönem, l. toplantı yılım açtı. (O tarihte milletvekili sayışı 316'dır). 3 KASIM - İsmet Paşa Kabinesi; İçişlerine şükrü Kaya, Maliye'ye Saraçoğlu, Savunma'ya Abdülhalik (Renda) getirilerek kuruldu. 4 KASIM - Ankara'da, Çankaya Caddesi üzerinde ve Müze önünde hey¬keltıraş Kanonika tarafmdan yapılan Atatürk heykeli törenle açıldı. 5 KASIM - İsmet (İnönü) Paşa Kabinesi güven oyu aldı. 6 KASIM - Smırlannuzdan sızan Hacı Sami Çetesi hakkında hüküm verildi. 8 KASIM - İstanbul ve İzmir'de komünistlerin tutuklanmasına başlandı. 18 KASIM - Ankara Telsizi hizmete açıldı. 21 KASIM - Samsun - Amasya hattı hizmete açıldı. 23 KASIM - Doğu Bölgesinde sıkıyönetim kaldınîdı. 24 KASIM - Ankara'da; Taşhan'da (Ulus) heykeltıraş Kriepel tarafmdan yapılan 'Zafer Anın' törenle açıldı. 27 KASIM - Güney Doğu'da 8 ili içine alan bir Genel Müfettişlik kuruldu. Müfettişliğe İbrahim Tali atandı. 17 ARALIK - 'Ceride-i resmiyye'; 763. sayıdan itibaren 'Türkiye Cumhuriyeti Resmi Gazete" adıyla yayınlanmaya başlandı. 1927: 22-598. sayılan "Resmi Ceride" adıyla; 1927: 599-762. sayılan 'Türkiye Cumhuriyeti Resmi Ceride" adıyla yayınlanmıştı. 24 ARALIK - Yavuz Savaş Gemisi'nin onanmı ile ilgili dedikodular üzerine İsmet Paşa'nm teklifi ile Bahriye Vekili ihsan Bey aleyhine TBMM, Araştırma Komisyonu kurdu. 26 ARALIK - 'Marmara' Vapuru ile çarpışma sonunda 'Sevinç' adlı yolcu gemisi Mudanya açıklannda battı. |
1928
1928
1 OCAK - Anadolu Demiryolu satan alındı. 8 OCAK - Adliye Vekili Mahmut Esat (Bozkurt), Latin harfleri ile ilgili olarak Türk Ocağı'nda konuşma yaptı. 15 OCAK - Kayseri-Sivas hattının devletçe yapılmasına karar verildi. 16 OCAK - İktisat Vekaletmin kaldmiması hakkındaki (1198 sayılı) kanun kabul edildi. 16 OCAK - İktisat Vekaletinin tekrar kurulmasma dair (1200 sayılı) kanun kabul edildi. 26 OCAK - TBMM tarafmdan Bahriye Vekili İhsan Be/in dokunulmaz-lığının kaldırılmasma ve Yüce Divan'a sevkine karar verildi. 29 OCAK - Hıristiyanlık propagandası yaptığı anlaşılan Bursa Amerikan Kız Koleji, Bakanlar Kurulu kararıyla kapatıldı. 31 OCAK - Türk Maarif Cemiyeti Türkiye Eğitim Demeği' kuruldu. 3 ŞUBAT - İstanbul'da ilk 'Hutbe' Türkçe olarak yerine getirildi. 4 ŞUBAT - Türkiye-İsveç Ticaret Antlaşması imzalandı. 12 ŞUBAT - Türkiye-Macaristan Ticaret Antlaşması imzalandı. 19 ŞUBAT - Yardımsevenler Demeği kuruldu. 1 MART - Yüksek İktisat şürası, Başbakan İsmet Paşa tara&ndan açıldı. 10 MART - TBMM, eski Ticaret Bakanı Ali Cenani Bey hakkında araştırılma yapılmasına karar verdi. 12 MART - Türkiye-Estonya Ticaret Antlaşması (1307 sayı) imzalandı. 18 MART - Eski Bahriye Vekili İhsan Bey, Yavuz-Havuz meselesi dolayısıyla vatana hıyanet suçu ile suçlandı. 31 MART - İzmir (Torbalı) depremi. 3 NİSAN - Milano'da Türkiye Dışişleri Bakam Dr. Tevfik Rüştü Aras, İtalya Başbakam Musolini ile görüştü. 5 NİSAN - Halk Partisi; Anayasa'da yapılacak değişiklikler ve laiklik ilkeleri üzerinde karara vardı. 10 NİSAN - İsmet Paşa ve 120 arkadaşmın teklifi üzerine Anayasa'dan dini terimlerin kaldırılması hakkındaki (1222 sayılı) kanun kabul edildi. Bu suretle laiklik esası yer aldı. 11 NİSAN - Temyiz Mahkemesi Teşkilat Kanunu kabul edildi. 14 NİSAN - TBMM; Ticaret Bakanı Ali Cenani Be/i Yüce Divan'a sevk etmeye karar verdi. 14 NİSAN - Yargıtay Kuruluş Kanunu kabul edildi. 16 NİSAN - Eski Bahriye Vekili İhsan Bey suçlu görülerek cezalandırıldı. 17 NİSAN - Ankara'da 'Ankara Palas' Oteli hizmete açıldı. 1 MAYIS - Sinop milletvekili Zeki, Dr. Reşat'ın katili olarak gıyabında ölüme mahkum edildi. 6 MAYIS - Sirkeci-Haydarpaşa arasında Feribot İşletilmesi hakkında (1232 sayılı) kanun kabul edildi. 9 MAYIS - Ankara Numune Hastanesi'nin yapılmasına dair (1240 sayılı) kanun kabul edildi. 14 MAYIS - Eski Ticaret Vekili Ali Cenani Bey, milletvekilliğim korumak suretiyle para cezasına mahkum edildi. 19 MAYIS - İçişlerinde, 10 ilçenin kurulması hakkındaki (Borçka, İpsala, Dikili, Kartal, Beykoz, Silivri, Erdek, Ayvalık, Ladik, Dadye) kanun kabul edildi. 20 MAYIS - Afgan Kralı Amanullah Han ve eşi Türkiye'yi resmen ziya¬ret etti. (20-27 Mayıs 1928) (Memleketim Batı uygarhğma ulaştırmaya çalışmıştır. Habibullah Han'm küçük oğludur. Bu çalışmaları olumlu sonuç vermedi. Taht¬tan uzaklaştırıldı. Roma'da 1960 yılında öldü.) 20 MAYIS -Uluslararası sayıların kabulü hakkında (1288 sayılı) kanun kabul edildi. 23 MAYIS - Türk Vatandaşlığı Kanunu' (No. 1312) kabul edildi. 25 MAYIS - Türkiye-Afganistan Politik ve Ekonomik İşbirliği Antlaşması (No. 1362) Ankara'da imzalandı. 28 MAYIS - Türkiye-Almanya Konsolosluk Antlaşması imzalandı. 28 MAYIS - Türkiye-Letonya Ticaret Antlaşması imzalandı. 28 MAYIS - Van Gölünde, Vapur İşletilmesi hakkında (1347 sayılı) kanun kabul edildi. 30 MAYIS - Türkiye-İtalya Tarafsızlık Antlaşması imzalandı. 4 HAZİRAN - Gazi Mustafa Kemal Paşa, Ankara'dan İstanbul'a geldi. 6 HAZİRAN - Türkiye - Sovyetler Birliği Meralar Antlaşması imzalan¬dı. 26 HAZİRAN - Latin alfabesinin Türkçe'ye uygulanmasının mümkün olup olmadığım incelemek üzere Ankara'da 'Latin Harfleri Komisyonu' toplandı. 28 HAZİRAN - Millet Mektepleri hakkında Bakanlar Kurulu karan. 1 TEMMUZ - Komünistlerin izmir'de yapılan mahkemesi son buldu. 12 TEMMUZ - Kuraklık dolayısıyla Bakanlar Kurulu acil kararlar aldı. 12 TEMMUZ - İstanbul Belediye Başkanı Muhiddin Üstündağ, İstanbul Vali Yardımcılı'ğına da atandı. 15 TEMMUZ - Malatya Elektrik Santralı açıldı. 17 TEMMUZ - Başbakan İsmet Paşa, Latin Harfleri Komisyonu'nun çalışmalarına katıldı. 8 AĞUSTOS - İstanbul, Taksim'de 'Cumhuriyet Anıtı' törenle açıldı. (1927 yılında İstanbul Belediyesinde 'Taksim Meydanı Abide Komisyo¬nu' kurulmuş ve çalışmalara başlamışta. Heykelin ünlü İtalyan heykeltıraşı 'Pietro Kanonika'ya yaptırılması kararlaştırıldı. 16.500 İngiliz lirasına kabul etti. Heykelin açılışında konuşan Komisyon Başkanı Hakkı şinasi Paşa, bu büyük anlamlı anıtı şöylece anlatmıştır: '...... Bu şanlı kafile geçmişin kapısından çıkıyor. O kapının ardında bin bir bela ve korkunç tehlikenin imtihanı var.' Anıtı yapan Kanonika da eserim şöyle anlahyor: 'Anıtın düzeninde Türk Milleti'nin Gazi Mustafa Kemal Paşa ile birlikte yapmış olduğu savaşlardan ilham aldım. Bu savaşa ve Gazi ile diğer arkadaşlarma ait hemen bütün fotoğrafları inceledim. Anıtta görülen büyük kapının bir tarafı, Türkiye'yi Kurtuluş Savaşı sı¬rasında canlandırmaktadır. Önde Gazi ve ardmda askerler bulun¬maktadır. Gazi'nin sağ tarafında ayakları dibinde duran bir kadın vardır. Bu kadın bir örtüye bürünmüştür. Kucağında çocuğu ile bir¬likte titreyen bu kadına Gazi, 'Yağmur yağmasına rağmen niçin örtüyü üzerine almadığım' soruyor. Kadın ise sükunetle örtüyü kaldırarak bombaları gösteriyor ve bunların ıslanmaması için yağmurda ıslandığım söylüyor. Kapının öte tarafında da Cumhuriyet'in ilanı canlandırılmaktadır. Burada önde Gazi, Cumhurbaşkanı kıyafetiyle, ardmda da Millî Mücadele'de kendisine en çok yardımı dokunmuş kimseler (İsmet Paşa ve Fevzi Çakmak) vardır. Kapının iki tarafında da Türkiye'nin iki alayı-nı canlandıran birer asker ile bayrak vardır. Üst kısminin bir yönünde ağlayan, öte yönünde gülen birer Türk çehresi vardır.' 9 AĞUSTOS - Gazi Mustafa Kemal Paşa'nın, Saraybumu'nda yazı dev-rimini müjdeleyen sözleri: 'Arkadaşlar! Güzel dilimizi ifade etmek için yeni Türk harflerim kabul ediyoruz. Arkadaşlar! Bizim güzel, ahengi zengin lisanımız yeni Türk harfleriyle kendini gös¬terecektir. Yüzyıllardan beri kafalanmızı demir çerçeve içinde bu¬lunduran, anlaşılmayan ve anlamadığımız işaretlerden kendimizi kurtarmak mecburiyetindeyiz. lisanımızı muhakkak anlamak istiyoruz, bu yeni harflerle behemehal pek çabuk bir zamanda, mükemmel bir suretle anlayacağız. Ben bu-' na eminim siz de emin olunuz. Vatandaşlar! Yeni Türk harflerim çabuk öğreniniz. Bütün millete, köylüye, çobana.T hamala, sandalcıya öğretiniz. Bunu vatanperverlik vazifesi büiniz.' Bu vazifeyi yaparken düşününüz ki bir milletin, bir içtimai hey'etin yüzde sekseni okuma yazma bilmez... Bu ayıptır. Bundan insan olan¬lar utanmak lazımdır. Bu millet utanmak için yaratılmış bir millet değildir; iftihar etmek için yaratılmış ve iftiharla tarihim doldurmuş bir millettir. Milletin yüzde sekseni okuma yazma bilmiyorsa hata bizlerde değildir. Onlardır ki, Türk sedyesin! anlamayarak birtakım zincirlerle kafalarınızı sarmışlardır... Hataları düzelteceğiz...' 11 AĞUSTOS - İbrahim Necmi Dümen, İstanbul Dolmabahçe Sarayı'nda Latin harfleriyle ilk dersi verdi. 23 AĞUSTOS - Gazi Mustafa Kemal Paşa Tekirdağ'ı ziyaret etti. Memurları Türk harHerinden imtihan etti. 25 AĞUSTOS - IV. Muallimler Birliği Kongresi'nde Ankara öğretmenleri, yeni Türk harflerim öğreteceklerine dair and içtiler. 29 AĞUSTOS - İsmet Paşa, Dolmabahçe Sarayı'nda, Gazi Mustafa Kemal Paşa'nın yanında 'Latin Harfleri' ile ilgili basın toplanhsı yaptı. Okuma savaşı açılacağım duyurdu. 4 EYLÜL - İkinci İzmir Sergisi açıldı (4-20 Eylül 1928) 14 EYLÜL - Gazi Mustafa Kemal Paşa, yeni Türk harfleriyle ilgili yurt gezisine çıktı (14-21 Eylül). İstanbul'dan ayrıldı. 16 EYLÜL - Gazi Mustafa Kemal Paşa Samsun'da. 16 EYLÜL - Ankara'da; Maarif Vekaleti'nde yeni harflerle ilgili müste¬şarlar toplantısı yapıldı. 18 EYLÜL - Gazi Mustafa Kemal Paşa, Amasya'da. 19 EYLÜL - Gazi Mustafa Kemal Paşa, Sivas'ta. 20 EYLÜL - Gazi Mustafa Kemal Paşa, Kayseri'de. 21 EYLÜL - Gazi Mustafa Kemal Paşa, Ankara'ya döndü. 26 EYLÜL - Türk Dili Sözlüğü'nü hazırlamak için ön komisyon kuruldu. 29 EYLÜL - Yeni Türk Harfleri Marşı yayınlandı. 4 EKİM - Kalecik dolaylannda deprem. 14 EKİM - Ankara Ziraat Enstitüsü'nün temeli atıldı. 15 EKİM - Bayındırlık Bakam Behiç Beyin yerine Recep (Peker) getirildi. 31 EKİM - CHP grup toplantısında 'Latin Harfleri' konusunda karara varıldı. l KASIM - Gazi Mustafa Kemal Paşa, TBMM'nin 3. Dönem 2. Toplanma yılım açtı: Efendiler! Türk Harflerinin kabulü ile hepimize, bu memleketin bütün vatanım se¬ven yetişkin evlatlarına, mühim bir vazife teveccüh ediyor. Bu vazi¬fe, milletimizin kamilen okuyup yazmak için gösterdiği şevk ve aşka bilfiil hizmet ve yardım etmektir... Türk Milleti'ne kolay bir okuma -yazma anahtarı vermek lazımdır..' 1 KASIM - Türk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakkındaki (1353 sayılı) kanun kabul edildi. 8 KASIM - İsmet Paşa Kabinesi oy birliğiyle güven aldı. 11 KASIM - İlmî terimler için 15 üyeli 'Türk Dili Kurumu' kuruldu. 11 KASIM - Millet Mektepleri Teşkilat Talimatnamesi hakkında (7284 saydı) Bakanlar Kurulu karan. 12 KASIM - İstanbul'da devlet memurları, yeni Türk harflerinden imtihan edildi. (12-30 Kasım 1928) 24 KASIM - Millet mekteplerinin teşkilatlandınîmasına başlanıldı. 1ARALIK - Gazete ve sokak levhalannm yeni harflerle yazılması mecburiyeti kabul edildi. 1ARALIK - İstanbul'da bulunan elçilikler Ankara'ya taşınmaya başladı. 1 ARALIK - İkinci İktisat şürası toplandı. (1-14 Aralık 1928) 2 ARALIK - General Kazım (Orbay) Paşa başkanlığında, Türk Askeri Öğretim Komisyonu Afganistan'ın başkenti Kabil'e vardı. 9 ARALIK - Türkiye-İsviçre Uzlaşma Antlaşması imzalandı. 10 ARALIK - Soyadı Komisyonu toplandı. 10 ARALIK - Anadolu hattının satın ahnmasına dair Antlaşma, Ankara'da (1375-1377) sayı imzalandı. 31 ARALIK - Haydarpaşa-Eskişehir-Konya ve Yenice-Mersin demiryolu satın alındı. |
1929
1929
1 OCAK - Türk harflerinin öğretilmesini sağlayacak 'Millet Mektepleri' yurdun her tarafında açıldı. Bu okullar 1936 yuma kadar sürdürüldü. 1OCAK - Maarif Vekili, devrim kişilerinden Mustafa Necati Bey (Doğ:1894) öldü. 4 OCAK - Türkiye-Uruguay Dostluk Antlaşması (No. 1536) imzalandı. 5 OCAK - Türkiye-Macaristan Tarafsızlık ve Adli Antlaşması (No. 1417) imzalandı. 5 OCAK - Anadolu, Bağdat, Adana-Mersin demiryollarının ve Haydar¬paşa Limanı'nm satın alınması (No. 1375-77) kanunlaştı. ; 6 OCAK - Latin harflerine karşı Sivas'ta bir hareket olduğuna dair yan-1 lış bir haberin İstanbul basınında yer almaşı, sert tepkilerin doğması- na sebep oldu. 8 OCAK - Ankara'dan başka şehirlerin, telefon tesisatı kanunu (No.44 1379) kabul edildi. 9 OCAK - İstanbul iline bağlı turistik Yalova'nın ilçe haline getirilmesi hakkındaki kanun (No. 1533) kabul edildi. 11 OCAK - şair Abdülhak Hamit Tarhan (1851-1937) açık bulunan İstanbul milletvekilliğine seçildi. 21 OCAK - İstanbul Kurtuluş'ta (Eski Tatavla) büyük yangın. 27 OCAK- Millet Mektepleri açıldı.Aynı gün Anadolu demiryolu hattı ile Haydarpaşa Limanı millileştirildi. 11 ŞUBAT - Alınan Emden Savaş Genüsi İstanbul Limanı'm ziyaret etti. (11-16 şubat 1929) 12 ŞUBAT - Troçki İstanbul'a geldi. 17 ŞUBAT - Başbakan İsmet Paşa, 'İlmî Istılahlar Encümeni'nde öztürkçe konuşma yaptı. 27 ŞUBAT - İsmet Paşa tarafından vekaleten idare edilen Millî Eğitim Bakanhğı'na, Vasıf (Çınar) atandı. 28 ŞUBAT - Şişli'de Gazi Mustafa Kemal'in Kurtuluş Savaşı hazırlıklarım yaphğı evin, müze haline getirilmesi için bir komisyon kuruldu. 3 MART - İstanbul'da Ta Hronika' adlı gazetede Türk aleyhtarı yazıların yayınlanması üzerine gazete idarehanesi, yüksek öğrenim genç¬leri tarafından tahrip edildi. 6 MART - Türkiye-Bulgaristan Tarafsızlık Antlaşmağı imzalandı. 23 MART - Alınan Reisicumhuru Hindenburg, Türkiye Dışişleri Bakam Tevfik Rüştü (Aras)'ı kabul etti. 24 MART - İcra ve İflas Kanunu (no. 1424-1425) kabul edildi. 25 MART - Kağıt para sayışırım 158 milyon lira olarak tespiti hakkındaki (1408 sayılı) kanun kabul edildi. 27 MART - İtalyan Kralı Victor Emmanuel U, Türkiye Dışişleri Bakam Dr. Tevfik Rüştü (Aras)'ı kabul etti. l NİSAN - Türk Askerî Komisyonu Afganistan'dan geri çağrıldı. 4 NİSAN - Yerli Mallar Haftası ilan edildi. 7 NİSAN - Maarif Vekili Vasıf (Çınar) istifa etti. 11 NİSAN - Bursa'da sürdürülen hıyaneti vataniye da vasinin ikind kararı açıklandı. 4 ölüm cezası verildi. 23 NİSAN - İlk defa 'Çocuk Bayramı ve Haftası' uygulandı. 6 MAYIS - Subayların evlenebilecekleri yaşla ilgili '25 yaş' (1434 saydı) kanun kabul edildi. 16 MAYIS - Türkiye-Almanya Hakem ve Uzlaşma Antlaşması imzaladı. 18 MAYIS - Şebinkarahisar ve Suşehri'nde deprem. 28 MAYIS - Türkiye-Almanya Karşılıklı Himaye Antlaşması imzalandı. 1 HAZİRAN - Ziraî Kredi Kooperatifleri Kanunu kabul edildi 2 HAZİRAN-Muş ili kuruldu, 8 HAZİRAN - Millî Sanayi Korunma Kanunu kabul edildi. 11 HAZİRAN - Türkiye-Romen Ticaret, İkamet ve Seyrüsefer Antlaşması imzalandı. 13 HAZİRAN - Türkiye-Felemenk Ticaret Antlaşması imzalandı. 1 TEMMUZ - Ankara-İstanbul Şehirlerarası telefon konuşması başladı. 5 TEMMUZ - Mersin-Adana demiryolları. Devlet Demiryollarına devredildi. 17 TEMMUZ - İzmir Ceza Mahkemesi; Dr. Hikmet (Kıvılcımlı) ve arka- "...... arkadaşları komünistlik propagandasından dolayı 4 yıl hapse mahkum borçi,etti. Kamı 3 AĞUSTOS - Türkiye-Hicaz-Necid arasmda 'Mekke Dostluk Antlaşma- ve hesı' (No. 1621) imzalandı, 5 AĞUSTOS - Gazi Mustafa Kemal Paşa İstanbul'a geldi. 11 AĞUSTOS - Türk Yerli Mallar Sergisi İstanbul'da Galatasaray Use- kili V si'nde açıldı. (11-25 Ağustos 1929) 12 AĞUSTOS - Türkiye-Füüandiya Ticaret ve Seyrüsefer Antlaşması imzalandı. 14 AĞUSTOS - Eskişehir Temyiz Mahkemesi 20 komüniste, 7 yıl ağır leri'nhapis cezası verdi. 29 AĞUSTOS - Türk-Fransız Ticaret ve Seyrüsefer Antlaşması Ankara'da imzalandı. 1 EYLÜL - İlk ve orta öğretim okulları ders cetvellerinden 'Arapça' ve 'Farsça' dersleri kaldırıldı. Emil 4 EYLÜL - İcra ve İflas Kanunu yürürlüğe girdi. 6 EYLÜL - Türkiye-İtalya Konsolosluk Antlaşması imzalandı. 9 EYLÜL - Fevzi Paşa demiryolu hizmete açıldı. 9 EYLÜL - İzmir'de Gazi Mustafa Kemal Paşa'nın emirleriyle '9 Eylül Yerli Mallar Sergisi' açıldı. Kara! 17 EYLÜL - Ankara'da 3. Tıp Kongresi açıldı. (17-19 Eylül 1929). 27 EYLÜL - Türkiye-İsveç Ticaret Antlaşması (No. 1671) imzalandı. 1 EKİM - Türk-Amerikan Ticaret Antlaşması (No. 1584) imzalandı, landı 1 EKİM - Gazi Mustafa Kemal Paşa Ankara'ya döndü, 8 EKİM - Yüksek okullarda Fransızca'dan ayn ikinci bir yabancı dil okutulması kabul edildi. 11 EKİM - Yavuz savaş gemisinin onaniması son buldu ve Türk Deniz Kuvvetleri'ne katıldı, 14 EKİM - İngiliz Deniz Kuvvetleri'nin 'Queen Elisabeth' savaş gemisi İstanbul Limani'nı ziyaret etü. Gazi Mustafa Kemal Paşa, Amiral Fi-eid'i kabul etti. 17 EKİM - Türkiye-Sovyetler Birliği arasmda Karadeniz Deniz Süahlan-nin Smırlandınîması Antlaşması imzalandı. 25 EKİM - İstanbul-Berlin ilk hava postası başladı. 25 EKİM - Osmanlı Ceza Kanunu yürürlükten kalktı. 30 EKİM - İstanbul'da 'Askerî Müze' hizmete girdi. 1 KASIM - Gazi Mustafa Kemal Paşa, TBMM'nm 3. Dönem, 3. Toplanma yılım açtı: "...... Maliyemiz, çetin bir seneyi muvaffakiyetle geçirmektedir. Dış borçların ödenmesi, Anadolu Hattı taksitlerinin ödenmesi ve Teadül Kanunu'nun tatbiki malî bünyenin sağlandığı ve bütçemizin hakiki ve hesaplı olması sayesinde başarılmıştır...' 1 KASIM - Millet Mektepleri ikinci yıl faaliyetine hızla başladı. 7 KASIM - Gazi Mustafa Kemal Paşa Ankara'da, eski İtalya Maliye Vekili Volpi'yi kabul etti. 9 KASIM - İsmet Paşa Kabinesi güven oyu aldı. 12 KASIM - Kayseri-Gemerek Demiryolu hizmete açıldı. 13 KASIM - Kurtuluş Savaşı'ndan sonra ilk defa Fransız Deniz Kuvvetleri'nden 'Edgar Quinet' zırhlısı İstanbul'a geldi. 23 KASIM - Bursa'da, tekkelerde ayin yapanlar tutuklandı. 25 KASIM - Ankara'da Ziraat Bankası binası hizmete açıldı. 26 KASIM - Türkiye-Sovyet Rusya Geçiri Ticaret Antlaşması imzalandı. 30 KASIM - Gazi Mustafa Kemal Paşa; Alman tarih ve biyografi yazan Emil Ludwig (1881-1948)'i kabul etti. 2 ARALIK - Yalova ilçe oldu. 8 ARALIK - Gazi Mustafa Kemal Paşa, Yalova'ya geldi. (8-15-12.1929) 13 ARALIK - Ankara'da 'Müh* İktisat ve Tasarruf Birliği' kuruldu. 16 ARALIK - Gazi Mustafa Kemal Paşa Ankara'da Sovyet Devlet adamı Karahan'ı kabul etti. 21 ARALIK - Türk-İrlanda Geçiri Ticaret Antlaşması imzalandı. 23 ARALIK - Türkiye-Bulgaristan Suçluların ladesi Antlaşması imzalandı. |
1930
1930
30 OCAK - Millî İktisat ve Tasarruf Cemiyeti (Ulusal Ekonomi ve Artırma Kurumu) kuruldu. 1 ŞUBAT - istatistik Umum Müdürlüğü kuruldu. 3 ŞUBAT - Türkiye-Fransa Hakem, Dostluk ve Uzlaşma Antlaşması imzalandı. 3 NİSAN - 'Belediyeler Kanunu' (No. 1580) kabul edildi. (Bu kanunla kadmlara seçme ve seçilme hakkı tanınmaktadır. 28 NİSAN - Türkiye-îspanya Uzlaşma, Adlî Tesviye ve Hakem Antlaşması imzalandı. 4 MAYIS - İpekiş kuruldu. 19 MAYIS - içişleri Bakanlığı Kuruluş Kanunu kabul edildi. 21 MAYIS - Türkiye-Macaristan Ticaret Antlaşması imzalandı. 22 MAYIS - Mustafa Kemal Paşa'ya altından 'Alfabe' verildi. (Bu altın plaka halen Anıt-Kabir'deki müzede bulunmaktadır. 27 MAYIS - Türkiye-Bulgaristan Ticaret ve Seyrüsefer Antlaşması Ankara'da imzalandı. 31 MAYIS - Türkiye-Danimarka İkamet, Ticaret ve Seyrüsefer Antlaşmaşı Ankara'da imzalandı. 7 HAZİRAN - Türkiye-Almanya Seyrüsefer Antlaşması imzalandı. 10 HAZİRAN - Türkiye-Yunanistan Ahali Mübadelesi Antlaşması imzalandı. 11 HAZİRAN - Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası Kanunu (No.1715) kabul edildi. 14 HAZİRAN-Askerî Yargıtay kuruldu. 21 HAZİRAN - Türkiye Ormancılar Cemiyeti kuruldu. 22 HAZİRAN - Jandarma Genel Komutanlığı Kuruluş Kanunu kabul edildi. 22 HAZİRAN - Türkiye-Avusturya Hukuk ve Ticaret Antlaşması imzalandı. 12 AĞUSTOS - 'Serbest Cumhuriyet Fırkası' kuruldu. Kurucusu: Fethi, (Okyar) 22 AĞUSTOS - Türkiye-Çekoslovakya Suçluların ladesi ve Adlî Müzaharet Antlaşması imzalandı, 30 AĞUSTOS - Ankara-Kayseri demiryolu Sivas'a ulaşh. Yolu İsmet Paşa hizmete açta. 1 EYLÜL - İstanbul Vilayetme bağlı olarak; Fatih, Eminönü, Kadıköy,Beşiktaş ilçeleri kuruldu. 1 EYLÜL - Bursa vilayetine bağlı İznik ilçesi kuruldu. 3 EYLÜL - Türkiye-Almanya Suçluların İadesi Antlaşması Berlin'de İmzalandı. 17 EYLÜL - Türkiye-Litvanya Dostluk Antlaşması imzalandı. 18 EYLÜL - Türkiye-Romanya Mezarlıkları Muhafaza Antlaşması imzalandı. 25 EYLÜL - İsmet Paşa (İnönü) Başbakanlıktan istifa etti. 26 EYLÜL - Adana'da 'Ahali Cumhuriyet Fırkası' kuruldu. Kurucusu:Abdülkadir Kameli Öğütçü. 27 EYLÜL - İsmet (İnönü) Paşa, kabineyi yeniden kurdu. 29 EYLÜL - Edirne'de Türk Cumhuriyet Amele ve Çiftçi Fırkası' kurulması teşebbüsüne izin verilmedi. 10 EKİM - Türkiye-Japonya Ticaret Antlaşması Ankara'da imzalandı. 30 EKİM - Türkiye-Yunanistan Dostluk ve Ticaret Antlaşması Ankara'da imzalandı. l KASIM - Gazi Mustafa Kemal Paşa, 3. Dönem, 4. Toplanma yılı açta. 'Büyük Millet Meclisi'nin Muhterem Azası! ......Geçen yılımız, mühim hadiselerle doludur. Senelerden beri hariçte beslenen fesat ve tecavüz emelleri, bu sene şark vilayetlerimizde, va-tandaşlanmızın huzurunu bozan vakalara sebep oldu... Geçen hadi¬seler, cumhuriyetin kuvvetini, bir daha göstermiştir... Efendiler! Geçen senenin mühim hadiselerinden biri de Sivas'a şimendiferin ulaşmasıdır...' 17 KASIM - Serbest Cumhuriyet Fırkası, kendi kendisini feshetti. 13 ARALIK - Türkiye-İsviçre Ticaret ve İkamet Antlaşması Ankara'da imzalandı. 21 ARALIK - 'Ahali Cumhuriyet Fırkası' feshedildi. 23 ARALIK - Menemen Olayı, Nakşibendi tarikatına bağlı Derviş Meh¬met ve kendisine katılan birkaç kişinin Menemen'de bir gericilik ola-yma sebep olmaları. Kazada yedek subaylığım yapan ilkokul öğretmeni Mustafa Fehmi Kubilay (1906-1930)'m bir manga askerle gericilerin üzerine yürümesi. Derviş Mehmet'in Kubilay'in gövdesinden ayırdığı başım bir mızrağa takarak canavarlığım daha da artırması olayı. Bu menfur olayda, Hasan ve Şevki adlarmda bekçilerimiz de şehit olmuşlardır. Bugün Menemen'de üç şehidin adım taşıyan bir anıt vardır. (Orgeneral) Mustafa Muğlalı başkanhğında kurulan özel bir mahkeme, suçluları ölüme mahkum etmiştir |
1931
1931
17 OCAK - Türkiye-Çekoslovakya Ticaret Antlaşması imzalandı 30 OCAK - Gümrük ve Tekel Bakanlığı kuruldu. 16 MART - Turkiye-Norveç İkamet, Ticaret ve Seyrüsefer Antlaşması imzalandı. 17 MART - Türkiye-Çekoslovakya Uzlaşma Hakem ve Adlî Tevsiye Antlaşması imzalandı. 23 MART - Türkiye'de ilk tahsillerim okulda yapacak Türk vatandaşı çocukların Türk okullanna girmelerine dair (1778 saydı) kanun ka¬bul edildi. 26 MART - Ölçüler Kanunu kabul edüdi. (No. 1782) 8 NİSAN - Türkiye-Belçika Uzlaşma, Hakem ve Adlî Tesviye Antlaşma¬sı imzalandı. 15 NİSAN - Türk Tarih Kurumu kuruldu. (İlk adı: Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti) 23 NİSAN - Fevzi Paşa-Malatya demiryolu hattı işletmeye açıldı. 4 MAYIS - Milletvekilleri seçimi yapıldı. 5 MAYIS - Gazi Mustafa Kemal Paşa, 3. defa Cumhurbaşkanlığına seçildi. İsmet (İnönü) Paşa, yeniden kabineyi kurmakla görevlendirüdi. 10 MAYIS - Gazi Mustafa Kemal Paşa, CHP 3. Büyük Kongresi'ni açtı: 'Efendiler! ......Birinci umumî kongremiz bundan on iki sene evvel Sivas'ta, bir mektep dershanesinde yapılmıştı. Gelen murahhaslar türlü takipler altında, bir çok müşküllerle karşılaşmışlardı. Müzakerelerimiz dahi¬lî ve haricî düşmanların süngü ve idam tehditleri altında...' 1 HAZİRAN - Mudanya-Bursa demiryolu satın alındı. 27 TEMMUZ - Gümrük Muhafaza Genel Komutanlığı kuruldu. 30 TEMMUZ - Türkiye-Belçika İkamet Antlaşması imzalandı. 5 AĞUSTOS - İstanbul-Teşvikiye yangını (74 ev, 7 dükkan yandı). 29 AĞUSTOS - Türkiye-Polonya İkamet Antlaşması Ankara'da imzalandı. 29 AĞUSTOS - Türkiye-Polonya Ticaret ve Seyrüsefer Antlaşması Ankara'da imzalandı. 1 KASIM - Gazi Mustafa Kemal Paşa, TBMM'nin 4. Dönem, 1. Toplanma yılını açtı. 29 ARALIK - Gümrük ve İnhisarlar Bakanlığı Kanunu (1909 sayılı) kabul edildi, 30 ARALIK - Tanm Bakanlığı kuruldu. |
1932
1932
15 OCAK - Samsun'a heykeltıraş Krippel tarafmdan yapılan 'Atatürk Heykeli' açıldı. 17 OCAK - Kurtuluş Savaşı komutanlanndan Korgeneral Ahmet Derviş (doğ: 1884) Paşa öldü. 22 OCAK - İstanbul'da Yerebatan Camü'nde ilk defa Hafız Yaşar (Okur) tarafmdan Türkçe Kur'an okundu. 23 OCAK - Türkiye-İran Uzlaşma, Adlî Tesviye ve Hakem Antlaşması imzalandı. 18 ŞUBAT - Kurtuluş Savaşı komutanlanndan Korgeneral Nurettin (doğ: 1873) Paşa öldü. 19 ŞUBAT - Türkiye-îsveç Uzlaşma, Adlî Tesviye ve Hakem Antlaşması imzalandı. 19 ŞUBAT - Halkevleri kuruldu. (8. Ağustos 1951 tarih ve 5830 sayılı kanun ile kapatıldı.) 8 MART - Türkiye-Danimarka Uzlaşma, Adlî Tesviye ve Hakem Antlaşması imzalandı. 14 NİSAN - Türkiye-Yugoslavya Afyon Antlaşması imzalandı. 16 NİSAN - Türkiye-Hollanda Uzlaşma, Adlî Tesviye ve Hakem Antlaşması imzalandı. 23 NİSAN - Kütahya-Balıkesir demiryolu hattı işletmeye açıldı. 29 MAYIS - Türkiye-Macaristan iadei mücrimin antlaşması imzalandı. 12 HAZİRAN - Hicaz Naibi Emir Faysal Türkiye'yi ziyaret etü. 28 HAZİRAN - Solhan (Hakkari) üçesi kuruldu. 9 TEMMUZ - Türkiye, Milletler Cemiyetine katıldı. 12 TEMMUZ - Türk Dil Kurumu kuruldu. 11 Temmuz 1932 akşamı, Türk Tarih Kurumu Kurultayı'nm sona erdiği saatlerde Mustafa Kemal Paşa: ' - Dil işlerim de düşünmek zamanı gelmiştir.' diyerek, yürünecek yolu çizmiştir. Türk dilinin, kendi benliğine, aslındaki güzellik ve zenginliğine kavuşması için bütün devlet teşkilabmızın, dikkatli, alakalı olmasını isteriz!... 18 TEMMUZ - Ezanın Türkçe okunmağı Diyanet İşleri Başkanlığınca ü-gilere duyuruldu ve başlandı. TÜRKÇE EZAN Tanrı uludur şüphesiz bilirim, bildiririm Tann'dan başka yoktur tapacak şüphesiz bilirim, bildiririm Taru"mm elçisidir Muhammed Haydin namaza, Haydin felaha Namaz uykudan hayırlıdır Tann uludur, Tanrıdan başka yoktur tapacak... 18 TEMMUZ - Türkiye Milletler Cemiyetine girdi. 27 TEMMUZ - İzmir'de Atatürk Anıtı, İsmet (İnönü) Paça tarafından aaldı. 1 AĞUSTOS - Türkiye Güzeli Keriman Halis Dünya Güzeli seçildi. 26 EYLÜL - Birinci Türk Dil Kurultayı Dofanabahçe Sarayı'nda toplandı. 27 EYLÜL - Gazi Mustafa Kemal Paşa, Amerika Birleşik Devletleri'nin ünlü komutanı, İkinci Dünya Savaşı'nda Uzak Şark'ta Japonlan dize getiren beş yıldızlı General MC. Arthur'u kabul etti. (Konuşma 1951'de açıklandı. Gazi bu konuşmada; yeni bir dünya savaşının yakın olduğuna, bu savaşta Amerika' nin tarafsız kalamayacağına, italya Başbakanı Mussolini'nin durumunu koruyamayacağma ve izlediği politikanın sonunda bütün müstemlekelerinin elinden gideceğine, savaş sonrası Bolşevik tehlikesinin artacağma... işaret etmistir...) 1 KASIM - Gazi Mustafa Kemal Paşa, TBMM'nin 4. Dönem, 2. toplanma yılım açtı: 'Aziz arkadaşlarım! 'Beynelmilel siyasî ve iktisadî buhranlardan, beşeriyetin duymakta olduğu sıkıntı ve acı devam etmektedir. Siyasî buhranın mahiyeti, Silahlan Bırakma Konferansınm müşküllerinde hulasa olarak müşahede edilebilir, İktisadî buhran ise, milletler arasında mübadelenin azalması ve daralması şeklinde sahasını genişletmiş ve tesirim artırmıştır, Bizim kanatimizce beynelmilel siyasî emniyetin inkişafı için, ilk ve en mühim şart, milletlerin hiç olmazsa sulhu muhafaza fikrinde, samimî olarak birleşmesidir. 5 KASIM - Türkiye-îran dostluk antlaşması imzalandı. 1 ARALIK - Demiryolu Malatya'ya ulaştı. 15 ARALIK - Samsun-Sivas demiryolu hizmete açıldı. |
1933
1933
1 OCAK - Ölçüler Kanunu uygulanmaya başladı. - 8 OCAK - Birinci beş yıllık plan kabul edildi. 16 OCAK - Türkiye-Norveç uzlaşma, adlî tesviye ve hakem antlaşması imzalandı. 1 ŞUBAT - Bursa'da Türkçe ezanı protesto eden gericilerin kısa süren gösterişi dağıldı. 6 ŞUBAT - Gazi Mustafa Kemal Paşa Bursa'da, Bursalılara seslendi: '......Konunun kesin nedeni din değildir. Kesin olarak bilinmelidir ki, Türk milletinin millî dili ve millî benliği bütün hayatmda hakim ve esas olacaktır...' (Bu önemli konuşma 'Bursa Nutku' olarak adlandırılacaktır.) 15 NİSAN - Samsun-Çarşamba demiryolu satın alındı. 22 NİSAN - Türkiye ile Osmanlı Düyunu Umumiye Hamilleri arasında antlaşma imzalandı. (No. 2234). Bu surede Osmanlı borçlaruun tasfiyesi sağlandı. 27 NİSAN - Adana-Fevzi Paşa demiryolu hizmete açıldı. 5 MAYIS - Atina'da (Türk-Elen Ticaret Odası) kuruldu. 8 MAYIS - Türkiye-Yunanistan Ticaret Antlaşması imzalandı. 16 MAYIS - Cumhurbaşkanlığı Dairesi Kanunu kabul edildi. 20 MAYIS - Başvekalet Teşkilat ve Vazife Kanunu kabul edildi. 20 MAYIS - 'Hava Yolları Devlet İşletmesi İdaresi' kuruldu. 23 MAYIS - PTT Genel Müdürlüğü kuruldu. 31 MAYIS - İstanbul Darülfünun'un ilgasına ve Maarif vekaletince yeni bir üniversite kurulmasına dair (2252 saydı) kanun kabul edildi. 1 HAZİRAN - Türkiye-İsviçre İadei Mücrimin Antlaşması imzalandı. 3 HAZİRAN - Sümerbank Kanunu kabul edildi. 8 HAZİRAN - Halk Bankası ve Halk Sandıkları Kanunu kabul edildi. 8 HAZİRAN - Ankara Halk Sandığı hizmete girdi. 11 HAZİRAN - Cumhuriyet haninin Onuncu Yıldönümünü Kutlama Kanunu (No. 2305) kabul edildi. 18 HAZİRAN - Gazi Mustafa Kemal Hazretleri'nm Medeni Kanun'un 452. maddesine göre olan tasarruflannın mahfuz hisseler hakkında ki hüknumden müstesna olduğuna dair (2307 saydı) kanun kabul edildi. 18 HAZİRAN - İzmir Rıhtım şirketi satan alındı. (No. 2309) 24 HAZİRAN - iller Bankası Kanunu kabul edildi. 29 HAZİRAN - Sivas-Erzurum demiryolu hizmete açıldı. 1 TEMMUZ - Deniz Yolları İşletmesi kuruldu. 1 AĞUSTOS - İstanbul Darülfünun'un yerini 'Üniversite' aldı. 2 EYLÜL - Ulukışla-Kayseri demiryolu hizmete açıldı. 9 EYLÜL - İzmir Fuarı'mn kuruluşuna bir başlangıç olan '9 Eylül Panayırı' o tarihte Genelkurmay Başkanı olan Mareşal Fevzi Çakmak tarafından açıldı. 14 EYLÜL - Türkiye-Yunanistan Samimî Antlaşma Misakı imzalandı. 4 EKİM - Yugoslav Kralı Aleksandr Türkiye'yi ziyaret etti. 6 EKİM - Turhal'da Türkiye'nin 4. şeker fabrikasının temeli atıldı. 17 EKİM - Türkiye - Romanya Dostluk, Saldırmazlık Hakem ve Uzlaşma Antlaşması imzalandı. 26 EKİM - Genel Af kabul edildi. 29 EKİM - Cumhuriyetimizin 10. Yıldönümü büyük törenlerle yurdun dört bir köşesinde içten gelen sevgi gösterileriyle kutlandı. Gazi Mustafa Kemal Paşa'mn Onuncu Yıl Nutku; Türk Milleti! Kurtuluş Savaşı'na başladığımızın 15'inci yılındayız. Bugün Cumhuriyetimizin Onuncu yılım doldurduğu en büyük bayramdır. Kutlu olsun! Bu anda Büyük Türk Milleti'nin bir ferdi olarak, bu kutlu güne ka¬vuşmanın en derin sevinci ve heyecanı içindeyim. Yurttaşlarım'. Az zamanda çok ve büyük işler yaptık. Bu işlerin en büyüğü, temeli Türk kahramanlığı ve yüksek Türk kültürü olan TÜRKİYE CUMHURİYETİ'dir. Bundaki muvaffakiyeti Türk Milleti'nin ve onun değerli Ordusunun bir ve beraber olarak azimkarane yürümesine borçluyuz. Fakat yaptıklanmızı asla kafi göremeyiz. Çünkü daha çok ve daha büyük işler yapmak mecburiyetindeyiz. Yurdumuzu dünyanın en ma¬mur ve en medenî memleketleri seviyesine çıkaracağız. Milletimizi en geniş refah, vasıta ve kaynaklanna sahip kılacağız. Millî kültürümüzü muasır medeniyet seviyesinin üstüne çıkaracağız. Bunun için bizce zaman ölçüşü geçmiş asırların gevşeüci zihniyetine göre değil, asnimzin sur'at ve hareket mefhumuna göre düşünülmelidir. Geçen zamana nisbetle, daha çok çalışacağız. Daha az zamanda, daha büyük 41er başaracağız. Bunda da muvaffak olacağımıza şüphem yoktur. Çünkü, Türk Milleti'nin karakteri yüksektir. Türk Milleti güçlükleri yenmesini bilmiştir. Ve çünkü, Türk Milleti'nin yürümekte oldu¬ğu terakki ve medeniyet yolunda, elinde ve karaşında tuttuğu meşale, müspet ilimdir. Şunu da ehemmiyetle tebarüz ettirmeliyim ki, yüksek bir insan cemiyeti olan Türk Milleti'nin tarihî bir vasfı da, güzel sanatlan sevmek de onda yükselmektedir. Bunun içindir ki, Milletimizin yüksek karakterini, yorulmaz ve çalışkanlığım, fıtrî zekasmı, ilme bağlılığım, güzel sanatlara sevgisini, miUî birlik duygusunu mütemadiyen ve her türlü vasıta ve tedbirlerle besleyerek inkişaf ettirmek millî ülkümüzdür. Türk Milleti'ne çok yaraşan bu ülkü, onun, bütün beşeriyete hakiki huzurun temini yolunda, kendisine düşen medenî vazifeyi yapmakta, muvaffak kılacaktır. Büyük Türk Milleti, on beş yıldan beri, giriştiğimiz işlerde muvaffakiyet vaat eden çok sözlerimi işittin. Bahtiyarım ki, bu sözlerimin, hiç birinde Milletinim, hakkımdaki itimadım sarsacak bir isabetsizliğe uğramadım. Bugün, ayni inan ve katiyetle söylüyorum ki, millî ülküye, tam bir bütünlükle yürümekte olan Türk Milletinin Büyük Millet olduğunu bütün medenî alem, az zamanda, bir kere daha tanıyacaktır. Asla şüphem yoktur ki, Türklüğün unutulmuş büyük medenî vasfı ve büyük medenî kabiliyeti bundan sonraki inkişafı ile atin'in yüksek medeniyet ufkundan yeni bir güneş gibi doğacaktır. Türk Milleti! Ebediyete akıp giden her on senede, bu büyük millet bayramım daha büyük şereflerle, saadetlerle huzur ve refah içinde kutlamanı gönülden dilerim. Ne mutlu Türküm diyene!...' Cumhuriyetimizin 10. yıldönümünü dile getiren bir de 'Onuncu Yıl Marşı' vardı. Faruk Nafiz Çamübel ve Behçet Kemal Çağlar tarafından müştereken yazılan bu marş, üç gün bayram, ardmdan gelen günler, haftalar ve yıllar devamlı söylendi. Bu marşı bilmeyen, öğrenmeyen, haykırmayan... Bir tek Türk vatandaşı kalmadı, 'Onuncu Yıl Marşı' ölümsüz bir marşti. Öldü zannedilen bir "Hasta Adam"dan nasıl dipdiri güçlü bir Türkiye Cumhuriyeti' nin doğduğunu haykırıyordu dünyaya ONUNCU YIL MARŞI Çıktık açık alınla on yılda her savaştan; On yılda on beş milyon genç yarattık her yaştan, Başta bütün dünyanın saydığı başkumandan! Demir ağlarla ördük ana yurdu dört baştan. Türküz: Cumhuriyetin göğsümüz tunç siperi; Türk'e durmak yaraşmaz, Türk önde, Türk ileri, Bir hızda kötülüğü geriliği boğarız, Karanlığın üstüne güneş gibi doğarız, Türküz, bütün başlardan üstün olan başlarız; Tarihten önce vardık, tarihten sonra varız. Türküz: Cumhuriyetin göğsümüz tunç siperi; " Türk'e durmak yaraşmaz, Türk önde Türk ileri. . . Çizerek kanımızla öz yurdun haritasını, Dindirdik memleketin yıllar süren yasım; Bütünledik her yönden İstiklal kavgasını... Bütün dünya öğrendi Türklüğü saymasını! Türküz: Cumhuriyetin göğsümüz tunç siperi; Türk'e durmak yaraşmaz, Türk önde Türk ileri. Örnektir milletlere açtığımız yeni iz; İmtiyazsız, sınıfsız, kaynaşmış bir kitleyiz: Uyduk görüşte bilgi, gidişte ülküye biz. Tersine dönse dünya yolumuzdan dönmeyiz. Türküz: Cumhuriyetin göğsümüz tunç siperi; Türk'e durmak yaraşmaz, Türk önde Türk ileri. 1 KASIM - Gazi Mustafa Kemal Paşa, TBMM'nin 4. Dönem, 3. Toplanma yılım açtı: : 'Büyük Millet Meclisi'nin Muhterem azası!; ......Bu sene Cumhuriyetin Onuncu yılım kutlamakla bahtiyar olduk, Milletimizin gösterdiği taşkın sevinçler, gönüllerimizi iftiharla doldurdu... Geçen on sene gelecek devirler için, bir başlangıçtan başka bir şey değildir...' 5 KASIM - Eskişehir Seker Fabrikası hizmete girdi. 7 KASIM - Turhal Şeker Fabrikasrnın temeli atıldı. 3 ARALIK - Milli Eğitim Bakanlığı 'İnkılap Tarihi'nin liselerin her sını-fında okutulmasına karar verdi. |
1934
1934
21 OCAK - Türkiye-Sovyetler Birliği Kredi Antlaşması imzalandı. 29 OCAK -Uluslararası bir festivale katılan ilk Türk filmi "Leblebici Horhor Ağa"nın çekimi bitti. Muhsin Ertuğrul'un yönettiği, senaryosu "Mümtaz Osman" takma adıyla Nazım Hikmet tarafından yazılan film, aynı yıl 2. Venedik Film Festivali'nde "Onur Diploması" ile ödüllendirildi. 3 ŞUBAT - Atina'da Balkan Pakta (Türkiye-Romanya-Yunanistan-Yugoslavya arasında imzalandı. (Kanun No. 2381) 12 ŞUBAT - Ünlü Türk Şair ve edibi Cenap Sahabettin (doğ: 1870) öldü. 26 ŞUBAT - İstanbul Belediyesi evlerin bazılannda görülen 'kafesler'in kaldırılmasma karar verdi. 4 MART - Üniversite ve Yüksek Okullara 'Devrim' dersi konuldu. 4 MART - Ankara Radyosu yayma başladı. 5 MART - Türk devlet ve devrim adamlarmdan Milli Eğitim Bakanları'ndan Dr. Reşit Galip (doğ: 1897) öldü. 20 MART - Ankara'da 'İnkılap Tarihi' Kürsüsü kuruldu. 23 MART - Yabancı şirketlerde çalışan Türk memurlannm haklarım korumak için kurulan demek, Beyoğlu Halkevi'nde ilk toplamışını yaptı. 31 MART - izmir, Kasaba ve temdidi demiryolu satan alındı. 31 MART - İstanbul Üniversitesi'nin ıslahı için getirilen Prof. Maiş'ın sözleşme süresi son buldu. 4 NİSAN - Türkiye-Çin Dostluk Antlaşması imzalandı. 9 NİŞAN - Türk Hukuk Kurumu kuruldu. 15 NİSAN - Ankara'da Tütün Kongresi açıldı. 15 NİSAN - Kurtuluş Savaşı komutanlanndan Korgeneral Kemalettin Sami (doğ: 1884) Paşa öldü. 27 NİSAN - Menemen-Bandırma-Manisa demiryolu satan alındı. 1 MAYIS - Bünyan Fabrikası Sümerbank tesisleri arasma girdi. 14 MAYIS - İzmir Şehir Meclisi, bugünkü Enternasyonal Fuar'ın yerinde 460.000 metrekarelik bir Kültürpark kurulmasına karar verildi. 20 MAYIS - Kayseri Bez Fabrikası'ıun ilk üniteleri kuruldu. 27 MAYIS - Basmahane-Afyon demiryolu satan alındı. 31 MAYIS - İzmir-Kasaba demiryolu satan alındı. İran Şahı Rıza Pehlevi Türkiye'yi ziyaret etti. 21 HAZİRAN - Soyadı Kanunu kabul edildi. (Kanun No. 2525) 25 HAZİRAN - Liman işlerinin hükümetçe idaresine dair kanun kabul edildi. 30 HAZİRAN - Demiryolu Elazığ'a ulaştı. 2 TEMMUZ - Yurtiçi bütün yayınları (kitap, broşür, aynbasım, gazete, derrgi, afiş, pul, banknot, kartpostal, vb...) eksiksiz olarak beş kütüp-mede toplamak amacıyla 'Basma Yazı ve Resimleri Derleme Kanu-ı' (No. 2527) kabul edildi. (Kabul:21.6.1934, Yayın: 2.7.1934). Bu süitle 'Devlet Nüshası'; İstanbul-Beyazıt Devlet, İstanbul Üniversitesi, Lnkara Millî Kütüphane, Ankara İl Halk Kütüphanesi, İzmir Millî Aitüphanelerine gelmektedir. 3 TEMMUZ - İçişleri Bakanhğı'nda 4 ilçenin: (Çat, Kavak, Akçakoca, hılancık) kurulması kanunlaştı. 4 TEMMUZ - Hakimler Kanunu kabul edildi. 4 TEMMUZ - Polis ve Selahiyet Kanunu kabul edildi. 4 TEMMUZ - Musiki ve Temsil Akademisi Kanunu kabul edildi. 14 AĞUSTOS - İzmit Kağıt Fabrikasi'nın temeli atıldı. 14 AĞUSTOS - Paşabahçe Cam Fabrikasi'nın temeli atıldı. 15 AĞUSTOS - Zonguldak Kok Fabrikasi'nın temeli atıldı. 15 AĞUSTOS - Kilimli Kömür Yıkama Fabrikası hizmete açıldı. 18/23 AĞUSTOS - 2. Dil Kurultayı. 27 AĞUSTOS - Küçük Menderes ovası ıslahına başlanıldı. 28 AĞUSTOS - Karşıyaka'da Yamanlar suyu açıldı. 2 EYLÜL - Kadıköy-Üsküdar ve havalisi tramvayları işletmeye açıldı. 5 EYLÜL - Türkiye-Hollanda Ticaret ve Klering Antlaşması imzalandı. 9 EYLÜL - İsparta Gül Yağı Fabrikası' mn bir kısım üniteleri hizmete açıldı. 1 EKİM - Keçiborlu Kükürt Fabrikası' mn temeli atıldı. 9 EKİM - Turhal Şeker Fabrikası işletmeye açıldı. 1 KASIM - Atatürk, TBMM 4. Dönem, 4. Toplanma yılını açtı. 12 KASIM - Muş Ovasi'nda deprem büyük tahribat yaptı. 20 KASIM - Ereğli Bez Fabrikasi'nın temeli atıldı. 24 KASIM - Gazi Mustafa Kemal Paşa'ya 'Atatürk' soyadı verildi. 26 KASIM - Atatürk, İsmet (İnönü) Paşa'ya (İnönü) soyadını verdi. 26 KASIM - Efendi, Bey, Paşa gibi Lakap ve Unvanların Kaldırılmasına dair (2590 sayılı) kanun kabul edildi. 3 ARALIK - Bazı kisvelerin giyilemeyeceğine dair (2596 sayılı) kanun kabul edildi. Bu suretle; 'ibadet dışmda bazı elbiseler' dışarıda, her yerde giyilemeyecekti. 5 ARALIK - İsmet İnönü ve 191 arkadaşmın önergesiyle; Türk kadınına milletvekili seçmek hakkı verildi. 17 ARALIK - 'Atatürk' soyadının başkası tarafmdan kullanılmayacağı hakkında (24.11.1934 gün ve 2587 sayılı kanuna) ek kanun kabul edildi. 18 ARALIK - İstanbul Rıhtım, Dok ve Antrepo T.A.Ş. satan alındı. 21 ARALIK - Türkiye-Bulgaristan Ticaret Antlaşması imzalandı. 22 ARALIK - Tapu Kanunu kabul edildi. 26 ARALIK - Menemen'de Yıldiztepe'de Devrim Şehitleri için dikilen 'Kubilay Anıtı' büyük törenle açıldı. |
1935
1935
17 OCAK - Ankara'da Türk Kuşu Kurumu' kuruldu. 1 ŞUBAT - İstanbul'da Ayasofya tarihî binası, müze olarak hizmete açıldı. 2 ŞUBAT - Kız Teknik Öğretmen Okulu kuruldu. 8 ŞUBAT - Milletvekili seçimleri yapıldı. Sonuç: 382 erkek, 17 kadın milletvekili. 14 ŞUBAT - Manisa Memleket Hastanesi'nin temeli atıldı. 21 ŞUBAT - İzmir Havagazı şirketi satan alındı. 1 MART - Atatürk, 4. defa Cumhurbaşkanı seçilmesi üzerine konuştu: 'Kurultayın Sayın Üyeleri! Kurultayca beni bu seçim devresi için Cumhurbaşkanlığı'na seçmek yönüyle, Yüksek Türk Ulusu adına göstermiş olduğunuz büyük güvenden dolayı eğilerek hepinize saygılanmı sunarım... Bu dönemde ilk defa kadın milletvekili Meclise girdi...' 25 MART - Keçiborlu Kükürt Fabrikası Işletmeye açıldı. 9 NİSAN - İstanbul Telefon şirketi satan alındı. 9 NİSAN - Türk Silahlı Kuvvetleri'nde subay ve astsubay rütbelerim ye¬niden düzenleyen (2/2295 sayılı) kararname yayınlandı. 18 NİSAN - İstanbul'da Uluslararası Kadınlar Kongresi toplandı. 3 MAYIS - Atatürk'ün himayelerinde 'Türk Kuşu' kuruldu. 9 MAYIS - Atatürk, CHP 4. Büyük Kurultayı'nı açtı. 'Kurultayın sayın üyeleri! ......Uçurum kenannda yıkık bir ülke... Türlü düşmanlarla kardı boğuşmalar... Yıllar süren savaş... Ondan sonra, içeride ve dışarıda saygı ile tanınan yem vatan, yeni sosyete, yeni devlet ve bunları başarmak için arasız, devrimler... İşte Türk genel devrimi...' 27 MAYIS - Ulusal Bayramlar ve Genel Tatiller Hakkında (239 sayılı) kanun kabul edildi. Bu kanuna göre, cuma tatili pazar gününe alındı.) Kanun No. 2739 Kabul: 27.5.1935 Yayım: 1.6.1935 Birinci madde: Ulusal Bayram yalnız Cumhuriyet'in ilan edildiği 29 Ekim günüdür. Türkiye'nin içinde ve dışında devlet adma yalnız o gün tören yapılır. Bayram, 28 Ekim öğleden sonra başlamak üzere 29 ve 30 günleri devam eder. ikinci madde: Genel tatil günleri şunlardır: A) Zafer Bayramı: İstiklal Savaşı'nda son zaferin kazanıldığı 30 Ağustos günü B) Ulusal Egemenlik Bayramı; 23 Nisan öğleden sonra ve 23 Nisan gü¬nü. C) Bahar Bayramı; Mayısın birinci günü. D) Şeker Bayramı; üç gün. E) Kurban Bayramı; dört gün. F) Yılbaşı günü; her yıl Aralık ayının 31'ind günü öğleden sonra ve Ocak ayının birinci günü. Eklenenler: G) Gençlik ve Spor Bayramı; Mayıs'm 19'uncu günü. H) Hürriyet ve Anayasa Bayramı; 26 Mayıs öğleden sonra başlar ve 27 Mayıs günü devam eder. (Daha sonra kaldınîdı). Bu maddede yazdı tatil günlerinde ve birinci maddede yazılı Ulusal Bayramın 28 ve 30 Ekim günlerinde hususî yerlerin kapanması mecburi değildir, Üçüncü madde: Hafta tatili pazar günüdür. Bu tatil 35 saatten eksik olmamak üzere cu¬martesi günü saat 13'te başlar. Halkın yemesi, içmesi, giyinmesi gibi zarurî ihtiyaçlarıyla alakalı alışveriş dükkan ve mağazaları hakkında cumartesi günü hafta tatili kanunu hükümleri tatbik edilmez. Ek madde: Kanunda tayin edilen genel tatil günlerinin sonu cuma gününe tesad ettiği takdirde müteakip cumartesi bütün gün tatil yapılır. 10 HAZİRAN - Mülkiye Mektebi'nin adım 'Siyasal Bilgiler Okulu' olarak değiştiren (2777 saydı) kanun kabul edildi. Mülkiye Mektebi, idareci yetiştirmek üzere 28 Ocak 1859 tarihinde İstanbul'da Atik Ali Paşa Camii karşısındaki binada 'Mekteb-i Mülkiye' adı ile kurulmuştu. O yularda iki yıllık gündüzlü bir okuldu. 14 HAZİRAN - Ankara'da Dil-Tarih ve Coğrafya Fakültesi'nin kurulması hakkındaki kanun kabul edildi. 14 HAZİRAN - Amortisman Sandığı Kanunu kabul edildi. 14 HAZİRAN - Elektrik İşleri Etüd idaresi Kanunu kabul edüdi. 14 HAZİRAN - Maden Tetkik Arama Enstitüsü Kanunu kabul edildi. 17 HAZİRAN - Türkiye Seker Fabrikaları Genel Müdürlüğü kuruldu. 20 HAZİRAN - Aydın Demiryolları satın alındı. 10 TEMMUZ - Ekonomi Bakam Celal Bayar, Sovyet Sanayiini incelemek üzere Rusya'ya gitti. 31 TEMMUZ - Menemen'de Gediz Köprüsü hizmete açıldı. 6 AĞUSTOS - Diyarbakır-Maden Bakır Demiryolu hizmete açıldı. 20 AĞUSTOS - Keçiborlu kükürt fabrikası hizmete açıldı. 23 AĞUSTOS - Nazilli basma fabrikasının temeli atıldı. 16 EYLÜL - Kayseri bez fabrikasının bazı üniteleri hizmete açıldı. 16 EKİM - Tekel Genel Müdürlüğü Kanunu kabul edildi. 19 EKİM - Atatürk'ü yok etmek amacıyla Suriye'den Kilis yolu ile Anadolu'ya sızan kişiler yakalandı. 20 EKİM - Genel Nüfus Sayımı: 1927:13.648.270,1935:16.158.018,1940:17.820.950, 1945:18.790.174,1950: 20.947.188,1955:24.064.763, 1960:27.754.820,1965: 31.391.421,1970: 35.666.549. 21 EKİM - Tanm Kredi Kooperatifleri Kanunu kabul edildi. 23 EKİM - Etibank hizmete girdi. 23 EKİM - Ergani Mardin-Diyarbakır demiryolu hizmete açıldı. 1 KASIM - Atatürk, TBMM'nin 5. dönem, 1. toplanma yılım açta. 2 KASIM - Tarım Satış Kooperatifleri ve Birliği kuruldu. 7 KASIM - Türkiye-Sovyetler arası tarafsizlik antlaşması 10 yıl süre ile uzatıldı. 9 KASIM - Türk Mason Demeği, yayınladığı bir bildiriyle, çalışmasına son verdiğim açıkladı. Mallarını halkevlerine bağışladı. 13 KASIM - İtalya'nın Habeşistan'a saldırması karşısında Türkiye'de tedbirler alındı. Bata Anadolu'nun stratejik bölgelerine yığınaklar yapıldı. 22 KASIM - Fevzipaşa-Diyarbakır demiryolu hizmete açıldı, 26 KASIM - Demiryolu Isparta'ya vardı. 28 KASIM - Bursa Merinos Fabrikasuun temeli atıldı. 28 KASIM - Gemlik Sun'i İpek Fabrikasmm temeli atıldı. 29 KASIM - Paşabahçe Cam Fabrikası hizmete girdi, 10 ARALIK - Zonguldak antrasit fabrikası çalışmaya başladı. |
1936
1936
1 OCAK - İzmir'de Kültür Park'ın temeli atıldı, 9 OCAK - Ankara'da Dil-Tarih ve Coğrafya Fakültesi öğretime başladı. 24 MART - Afyon'da 'Atatürk Zafer Anıtı' açıldı, 25 MART - Afyon-Karakuyu demiryolu hizmete açıldı. 26 MART - Bozanözü-Isparta demiryolu hizmete açıldı. 9 NİSAN -istanbul Telef on Şirketi satm alındı. (Sayı: 3026) 24 NİSAN - Yenileşme edebiyatımızda büyük payı olan yazarlanmızdan Sami Paşazade Sezai Bey (Doğ: 1859) öldü. 6 MAYIS - Ankara'da Devlet Konservatuvarı kuruldu, 18 MAYIS - Erzurum-Sivas demiryolu yapımma başlandı, 29 MAYIS-Türk Bayrağı Kanunu (2994 saydı) kabul edildi. Yayım tarihi 5.6.1936. 30 MAYIS - Demir İşletmeleri Genel Müdürlüğü kuruldu. 1 HAZİRAN - Maliye Bakanlığı ve Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü Kanunları yürürlüğe girdi, 8 HAZİRAN - İş Kanunu (3008 saydı) kabul edddi. 9 HAZİRAN - İhracatçı Birlikleri kuruldu. 9 HAZİRAN - İçişleri Bakanlığında 10 ilçenin (Çankaya, Manyas, Gündoğmuş, Yeşdova, Eyüp, Kargı, Gölcük, Yenice, Gülköy)'ün kurulmaşı kanunlaştı, 20 TEMMUZ - Montreux Antlaşması imzalandı. (31.7.1936 gün ve 3056 sayılı kanun) Birinci Dünya Savaşı'nda Boğazlar'dan geçilerek Müttefikler safında olan Rusya'ya yardım götürülemediği için Ruslar yenildi. Savaşın bitiminde Çanakkale ve Karadeniz Boğazları dünya politika ve stratejisindeki yerini bir kere daha ön plana geçirdi. Lausanne Barış Antlaşması sırasında bu konu uzun tartışddı ve anlaşma maddeleri arasında Türkiye'nin Boğazlar üzerindeki egemenliğim kısıtlayacak maddeler konuldu. 20.7.1936 Montreux Antlaşması de Türkiye Boğazlar üzerindeki butün hukukuna kavuştu. Ticaret gemilerinin geçmesi serbest bırakıldı, savaş gemilerinin tonilatosundan, toplannın sayı ve çapma kadar ayrıntılı kayıtlar konulmuştur. Bu tarihten itibaren her iki Boğaz'ın bekçisi Türkiye Cumhuriyeti ol¬muş ve bu konuda da tarafsızlığım, bütün güçlüklere rağmen koruma-sını bilmiştir. 24 AĞUSTOS - 3. Dil Kurultayı. 29 AĞUSTOS - İstanbul'da Atatürk Köprüsü'nün temeli atıldı. İstanbul'da Haliç üzerindedir. Azapkapı'yı Unkapani'na bağlar. Dubalar üzerine kurulmuştur. İhale bedeli 1.585.665 Liradır. Boyu 477, genişliği 25 mt.'dir. Bu köprünün yerinde bir başka köprü vardı. Unkapanı Köprüsü denilirdi. 8 EYLÜL - Ankara ve İstanbul Radyo şirketi devlete geçti. 4 EYLÜL - İngiltere Kralı Edward VIII, Türkiye'yi ziyaret etti. (Kral bilahare bir izdivaç konuşu dolayısıyla. İngiliz geleneklerine göre tahttan feragat etauş ve yurt dışına gitmiştir.) 25 EYLÜL - Harp Okulu, İstanbul'da Harbiye semti olarak adlandırılan tarihi binasından Ankara'da yeniden yapılan okul binasına taşındı. (Aynı bina yedek subay okulu olarak kullanılmaya başlandı.) 26 EYLÜL - Malatya İplik ve Bez Fabrikası A.ş. kuruldu. 26 EKİM - Kurtuluş Savaşı Komutanlanndan Korgeneral şükrü Naili Gökberk (Doğ: 1876) öldü. Kurtuluş Savaşı'ndan sonra İstanbul'a giren Türk Silahlı Kuvvetleri'nin basında bulunuyordu. 28 EKİM - Türkiye-Yugoslavya Ticaret Antlaşması imzalandı. 1 KASIM - Atatürk, TBMM'nin 5. dönem, 2. toplanma yılım açtı: 'Sayın Milletvekilleri! ...İlk tahsilin yayılması için, sade ve pratik tedbirler almak yolundayız. İlk tahsilde hedefimiz, bunun umumî olmasını bir an evvel tahakkuk ettirmektir. Bu neticeye varmak, ancak kesintisiz tedbir almakla ve onu melodik tatbikle mümkün olabilir...' 6 KASIM - İzmit Kağıt Fabrikası hizmete girdi. 18 KASIM - Filyos-Çatalağızı demiryolu hizmete girdi. 14 ARALIK - İstanbul Üniversitesine bağlı olarak 'İktisat Fakültesi' kuruldu. 15 ARALIK - Ankara Stadyumu hizmete girdi. 27 ARALIK - Büyük şair, mütefekkir ve din adamı Mehmet Akif Ersoy (Doğ: 1873) öldü. Son Türk Devleti'nin kurtuluş ve kuruluş günlerinde millî bir marş yapılması düşünülmüş ve teklif edilen şiirler arasında Burdur milletvekili Mehmet Akif Bey'in Türk Silahlı Kuvvetleri'ne ithaf ettiği şiir çok beğenilmiştir. 12 Mart 1921'de Meclis'te okunmuş ve coşkun alkışlarla kabul edilmiştir. İSTİKLAL MARŞI Güfte: Mehmet Akif (Ersoy) Beste: Zeki Üngör Korkma sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. O benim milletinün yıldızıdır, parlayacak; O benimdir, o benim milletimindir ancak'. Çatma kurban olayım, çehreni ey nazlı hilal! Kahraman ırkıma bir gül; ne bu şiddet bu celal? Sana olmaz dökülen kanlanmız sonra helal. Hakkıdır hakka tapan milletinün istiklal... Ben, ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım. Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım. Kükremiş sel gibiyim bendimi çiğner, aşarım; Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım. Garbın afakını sarmışsa çelik zırhlı duvar, Benim iman dolu göğsüm gibi serhadim var. Ulusun, korkma. Nasıl böyle bir imam boğar Medeniyet dediğin tek dişi kalmış, canavar? Arkadaş, yurduma alçakları uğratma sakın! Siper et gövdeni, dursun bur hayasızca akın. Doğacaktır sana va'dettiği günler Hakk'm, Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın! Bastığın yerleri toprak diyerek geçme, tam.. Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı.. Sen şehit oğlusun, incitme, yazıktır atanı; Verme dünyaları alsan da bu cennet vatanı... Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda? şüheda fışkıracak toprağı sıksan şüheda, cananı, bütün vanmı alsın da Huda Etmesin, tek vatanundan beni dünyada cüda. Rühumu senden, ilahî, şudur ancak emeli; Değmesin mabedimin göğsüne namahrem di, Bu ezanlar, ki şahadetleri dinin temeli, Ebedî yurdumun üstünde benim inlemeli! O zaman vecd ile bin secde eder, varsa taşım; Her cerîhamdan, ilahî, boşanıp kanlı yaşım, Fışkırır, ruh-i mücerret gibi yerden naşım; O zaman yükselerek arşa değer, benim başım. Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilal! Olsun artık dökülen kanlanırım hepsi helal... Ebediyen sana yok, ırkıma yok izmihlal! Hakkıdır hür yaşamış bayrağınım hürriyet; Hakkıdır hakka tapan milletinim istiklal! |
1937
1937
1 OCAK - Sirkeci-Edirne Demiryolları (Şark Demiryolları) satın alındı. 5 OCAK - Malatya Milletvekili İnönü ve 153 arkadaşının verdiği önerge ile Anayasmın 2. maddesi düzeltildi. Türkiye Devleti; Cumhuriyetçi, Halkçı, Devletçi, Laik ve İnkılapçıdır' eklendi. Bu suretle 'Altı Ok' Anayasaya girmiş oldu. 10 ŞUBAT - Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü kanunu kabul edildi. 17 MART - Romanya Dışişleri Bakanı Antonesco, Atatürk'ü ziyaret etti. 3 NİSAN - Karabük Demir ve Çelik Fabrikalannın temeli atıldı. 4 NİSAN - Ereğli Mensucat Fabrikası hizmete açıldı. 7 NİSAN - Türkiye-Mısır Dostluk Antlaşması imzalandı. 13 NİSAN - Büyük şair Abdülhak Hamit Tarhan (Doğ: 1851) öldü. 19 NİSAN - Başbakanlık Teşküatı Kanunu kabul edildi. 20 NİSAN - Türkiye-İran Hava Ulaştırma Antlaşması imzalandı. 23 NİSAN - Ankara'da kömür sergisi açıldı. l MAYIS - Ereğli Kömür Tesisleri Etibank'a geçti. 17 MAYIS - Divriği'de zengin demir yataktan bulundu. 25 MAYIS - Malatya Bez Fabrikasının temeli atıldı. 29 MAYIS - Türkiye-Fransa arasında Sancak'm mülkî bütünlüğünü ga-ranti eden antlaşma Cenevre'de imzalandı. Bu suretli Hatay, bağım-sız oluyordu. 31 MAYIS - Ürdün Amiri Abdullah Türkiye'yi ziyaret etti. 4 HAZİRAN - Ziraat Bankası Kanunu kabul edildi. 11 HAZİRAN - Atatürk, Trabzon'u ziyaret etti. 12 HAZİRAN - Atatürk, çiftliklerini hazineye bağışladı. 14 HAZİRAN - Tarım Bakanlığı Kanunu kabul edildi. 20 HAZİRAN - Sakarya Köprüsü hizmete girdi. 20 HAZİRAN - îstanbul-Beşiktaş Uzuncaova yangını (31 ev yandı). 21 HAZİRAN - 'Aşkale' ilçesi kuruldu. l TEMMUZ - Fevzi Paşa-Meydan Ekbez demiryolu hizmete girdi. 8 TEMMUZ - Tahran'da Türkiye-Irak-İran-Afganistan arasmda 'Sada-bat Paktı' imzalandı. (No. 3324) 9 TEMMUZ - Ankara'da Motorlu Tayyarecilik Okulu açıldı. 20 TEMMUZ - Erzurum İstasyonunun temeli atıldı. 27 TEMMUZ - IX. Yerli Mallar Sergisi açıldı. 12 AĞUSTOS - Demiryolu Zonguldak'a ulaştı. 16 ağustos - Hekimhan-Çetinkaya demiryolu hizmete girdi. 16 AĞUSTOS - Atatürk manevra dolayısıyla (1837 Trakya Büyük ma- nevrası) geceyi Çerkezköy'de geçirdi. 27 ağustos - Kozlu Kömür İşletmesi hizmete açıldı. 14 EYLÜL - Akdeniz'de korsanlığa karşı beraber tedbir ahnmasını ön-gören Lyon Antlaşması imzalandı. 20 EYLÜL - Türk Tarih Kurultay'ı Atatürk'ün huzuru ile açıldı. 20 EYLÜL - İzinli bulunan Başbakan İnönü'nün yerine vekaleten (Baş-bakanlığa) Celal Bayar atandı. 27 EYLÜL - Büyük Dil Kurultayı, Dolmabahçe Sarayında toplandı. 1 EKİM - Çatalağızı-Zonguldak demiryolu hizmete girdi. 8 EKİM - Türkiye-Sovyetler Birliği ticaret ve Ödeme Antlaşması imza-landı. 9 EKİM - Nazilli Bez Fabrikası Atatürk'ün eliyle hizmete açıldı. 10 EKİM - Atatürk, manevralar dolayısıyla Söke'yi ziyaret etti. 18 EKİM - Atatürk, Yunan Başbakanı General Metaksas'ı Ankara'da ka-bul etti. 25 EKİM - İsmet İnönü Başbakanlıktan çekildi. Kabineyi kurmakla Celal Bayar görevlendirildi. 25 EKİM - Celal Bayar; şükrü Kaya ve Dr. Tevfik Rüştü Aras'ı di; bırakmak suretiyle yeni Kabineyi kurdu. Başbakan Celal Bayar Adliye Bakam Hilmi Uran Savunma Bakanı Gen. Kazım Özalp İçişleri Bakam Dr. Refik Saydam Dışişleri Bakam şükrü Saraçoğlu Maliye Bakam Fuat Ağralı M.Eğitim Bakanı Saffet Ankan Bayındırlık Bakanı Ali Çetinkaya Ekonomi Bakam şakir Kesebir Sağlık Bakam Dr. Hulusi Alataş Gümrük ve İn. Bakam Rana Tarhan Tarım Bakam Faik Kurdoğlu 27 EKİM - Türkiye-Japonya ticaret antlaşması imzalandı. 28 EKİM - Atatürk, Romen Başbakanı Tateresko'yu kabul etti. 28 EKİM - Türkkuşu paraşüt kulesi hizmete açıldı. 29 EKİM - Ankara İstasyonu yeni gar binası hizmete açıldı. l KASIM - Atatürk, TBMM'nin 5. dönem, 3. toplanma yılını açtı: 'Sayın Milletvekilleri, Memnuniyetle görmekteyiz ki Cumhuriyet rejimi yurdumuzda hu-zur ve sükunun en iyi yerleşmesini temin etmiş bulunuyor. Vatandaşlar ve bu yurtta oturanlar. Cumhuriyet kanunlannm eşit şartları altında kendileri için hazırlanan hürriyet, refah ve saadet imkanlanndan azamî istifade etmektedirler. Milletimizin layık olduğu yüksek medeniyet ve refah seviyesine var-masmı alıkoyabilecek hiçbir engel düşünmeye yer bırakılmadığım ve bırakılmayacağım huzurunuzda söylemekle bahtiyarım... millî ekono-mimizin temeli ziraattir. Bunun içindir ki, ziraatte kalkınmaya büyük önem vermekteyiz. Köylere kadar yayılacak programlar ve pratik çalış-malar, bu maksada erişmeyi kolaylaştıracaktır... Bir defa memlekette topraksız çiftçi bırakılmamalıdır. Bundan daha önemli olan bir çiftçi ai-lesin! geçindirebilen toprağın, hiçbir sebep ve suretle, bölünmez bir ma-hiyet almaşı... Büyük çiftçi ve çiftlik sahiplerinin gidebilecekleri arazi genişliği arazinin bulunduğu memleket bölgesinin nüfus kesafetine ve toprak verim derecesine göre sınırlanmak lazımdır... İşaret ettiğim um-deleri, Türk gençliğinin dimağında ve Türk Milletinin şuurunda daima canlı bir halde tutmak, üniversitelerimize ve yüksek okullanmıza düşen başlıca vazifedir. Bunun için, memleketi şimdilik üç büyük kültür bölgesi halinde mütalaa ederek; bah bölgesi için istanbul Üniversitesi'nde başlanmış ıslahat programım daha radikal bir tarzda tatbik ederek Cumhuriyete cidden modem bir üniversite kazandırmak; merkez böl-gesi için (Ankara Üniversitesini az zamanda kurmak lazımdır; ve Doğu Bölgesi için Van Gölü sahillerinin en güzel bir yerinde her şubeden ilk okullarıyla ve nihayet üniversitesiyle modem bir kültür şehri yaratmak yolunda, şimdiden fiiliyata geçilmelidir... Ordu, Türk Ordusu!... işte bü-tün milletin göğsünü itimat, gurur duyguları ile kabartan şanlı ad! Onu, bu yıl içinde, kısa fasılalarla iki defa, büyük kütleler halinde, yakından gördüm. Trakya ve Ege büyük manevralarmda... Disiplinim, enerjisini, subaylarının vukuflu gayretim, büyük komutan ve generallerimizin yüksek sevk ve idare kabiliyetlerin! gördüm; derin iftihar duydum, takdir ettim. Ordumuz, Türk birliğinin, Türk kudret ve kabiliyetinin, Türk vatan-severliğinin çelikleşmiş bir ifadesidir. Ordumuz; Türk topraklarının ve Türkiye idealim tahakkuk ettirmek için sarf etmekte olduğumuz sistemli çalışmaların, yenilmesi imkansız teminatıdır...' ATATÜRK'ün TBMM'nde son açış konuşmasıdır bu. Aman vermez hastalık 1938 yılının aynı gününde O'nü yatakta bulacaktı. 4 KASIM - Kızılırmak Nehri üzerinde 'Çetinkaya Köprüsü' hizmete açıldı. 7 KASIM - Türkiye-İran Telefon-Telgraf Antlaşması imzalandı. 11 KASIM - Atatürk y anında Başbakan Bayar olduğu halde Doğu seyahatine çıktı. 13 KASIM - Atatürk, Malatya'yı ziyaret etti. 16 KASIM - Diyarbakır-Cizre demiryolu hizmete açıldı. 16 KASIM - Atatürk, Urfa ve Diyarbakır'ı ziyaret etti. 20 KASIM - Çetinkaya-Divriği demiryolu işletmeye açıldı. 29 KASIM - Anayasa'nın, 42,47,48,49,50 ve 61. maddeleri değiştirildi. l ARALIK - Başbakan Celal Bayar, Parti Grubunda Hatay hakkında bilgi verdi. 31 ARALIK - Türkiye-Afganistan Muhadenet ve Teşriki Mesai antlaşması imzalandı. |
1938
19381 OCAK - Denizbank kuruldu.
1 OCAK - Gemlik Sun'i İpek Fabrikası hizmete girdi. 2 OCAK - Bursa Merinos Fabrikası hizmete girdi. 7 OCAK - Halk Bankası ve Halk Sandıkları Kanunu kabul edildi. 12 OCAK - Türkiye-Letonya Ticaret Antlaşması imzalandı. 14 OCAK - Dışişleri Bakanlığı Kanunu kabul edildi. 19 OCAK - Üsküdar-Kadıköy Su şirketi ile izmir Telefon şirketinin alınmasına karar verildi, 22 OCAK - Yalova'da Termal Oteli açıldı. 24 OCAK - İzmir Telefon şirketi satın alındı. (No. 3884) 10 şubat - Gölcük'te yeni bir tersane yapılmasına karar verildi. 25 şubat - Başbakan Bayar; Balkan Paktı hazırlıklarından olarak, Yunan, Yugoslav ve Romen Başbakanlarıyla toplantı yaptı. 6 MART - Atatürk'e Türk Hekimleri tarafmdan ilk konsültasyon yapıl-dı. 13 MART - Kurtuluş Savaşı komutanlanndan Orgeneral Cevat Çobanlı (Doğ: 1871) öldü. 31 MART - Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği tarafmdan Atatürk'ün hastahğı ile ilgili ilk resmi tebliğ yayınlandı. 11 NİSAN - Üsküdar ve Kadıköy Su Şirketi satın alındı. 14 NİSAN - İzmir Konak Vapur İskelesi hizmete açıldı. 19 NİSAN - Kırşehir'de deprem. 25 NİSAN - Başbakan Bayar; Dışişleri Bakam ile Balkan Antlaşması ko-nuşmaları için Atina'ya gitti. 27 NİSAN - Yunanistan ile Türkiye arasında dostluk antlaşması imza-landı. 2 MAYIS - Ordu Süvari Ekibimiz Roma'da 'Milletler Kupasi'nı kazandı. 3 MAYIS - Hava Yolları Genel Müdürlüğü Teşkilat Kanunu kabul edildi. 8 MAYIS - Başbakan Bayar, Yugoslavya'yı ziyaret etti. 11 MAYIS - Atatürk, Ankara'da Gazi Orman Çiftliğinde bazı bakanların yanmda, 11.6.1937 tarihli mektubu ile hazineye bağışladığı mallar için gerekli işlemin yapılmasını istedi. Orman Çiftliği: Ankara'da, Orman, Yağmurbaba, Balgat, Macun, Gü-vercinlik, Tahar Etimesgut, Çakırlar çiftliklerinden vücut bulmuş Or-man Çiftlikleri, Yalova, Millet ve Baltacı çiftlikleri, Silifke'de, Tekir ve Şövalye çiftlikleri, Dörtyol'da Portakal bahçesi ile Karabasamak Çiftliği, Tarsus'ta Piloğlu Çiftliği. Bunlardan mevcut arazi, bina ve tesisat. Fabrika ve imalathaneler, Umumî tesisat, canlı umumî demirbaş, umumî cansız demirbaş. Mektuba bağlı listede bütün bunlar en küçük detayına kadar kayıtlanmıştır. 19 MAYIS - Atatürk'ün sağlığında izledikleri son '19 Mayıs' ve '19 Ma-yıs şenlikleri'. 20 MAYIS - İçişlerinde (3) ilçenin kurulması (Kozuk, Baykam, Sütçüler) kanunlaştı. 20 MAYIS - Atatürk; Hatay davası dolayısıyla Mersin'e hareket etti. (20-24 Mayıs 1938) 23 MAYIS - İstanbul Elektrik şirketi Satın alındı. 23 MAYIS - Türkiye Halk Sandığı A.ş. kuruldu. 26 MAYIS - Atatürk'ün Ankara'dan son ayrılışı. 27 MAYIS - Atatürk, İstanbul'da. 27 MAYIS - Türkiye-îngiltere Kredi Antlaşması imzalandı. 29 MAYIS - "150'likler"in 'Af Kanunu' Meclise geldi. Cumhuriyetimizin 15. Yıldönümü dolayısıyla kabul edilen kanun 29.6.1938 gün ve 3527 sayılı Resmî Gazete'de yayınlandı. Bu konuda Atatürk'e bağlanan bir söz vardır: "Biz onları affedeceğiz ama... Onlar bizi affedecekler mi?..." 30 MAYIS - Devlet Hava Yolları Genel Müdürlüğü kuruldu. l HAZİRAN - Atatürk, hekimlerin tavsiyelerine uyarak İstanbul Boğazı'nda demirleyen 'Savanora' Yatında kalmaya başladı. 10 HAZİRAN - Ordu Hastabakıcı Hemşire Okulu Kanunu kabul edildi. 15 HAZİRAN - Noter Kanunu kabul edildi. 16 HAZİRAN - Beden Terbiyesi Genel Müdürlüğü kuruldu. 17 HAZİRAN - Mühendislik, Mimarlık Kanunu kabul edildi. 19 HAZİRAN - Romanya Kralı Carol U. Atatürk'ü İstanbul'da ziyaret etti. 23 HAZİRAN - Atatürk; Erdek'i ziyaret etti. Savanora Yatı, Erdek ilçesinin mesire yeri olan 'Çumra' önünde demirledi. 27 HAZİRAN - Avukatlık kanunu kabul edildi. 28 HAZİRAN - Cemiyetler Kanunu kabul edildi. 29 HAZİRAN - Beden Terbiyesi Kanunu kabul edildi. 29 HAZİRAN - "Yüz ellilikler"in affıyla ilgili kanun kabul edildi. 5 TEMMUZ - Türk Ordusu Hata/a girdi. 13 TEMMUZ - Toprak Mahsulleri Ofisi kuruldu, 8 TEMMUZ - Hatay davası, Türkiye'nin istediği gibi çözümlendi. 31 TEMMUZ - Balkan Pakh Devletleriyle Bulgaristan arasmda 'Selanik' Antlaşması imzalandı. 15 ağustos - Divriği-Ilıç Demiryolu İşletmesi hizmete açıldı. 24 ağustos - Tren Kemah'a ulaştı. 2 EYLÜL - Hatay bağımsız oldu. Millet Meclisi ilk toplantısın! yaptı.Cumhurbaşkanlığına Tayfur Sökmen seçildi. 5 EYLÜL - Halk Bankası ve Ankara Halk Sandığı kuruldu. 15 EYLÜL - Atatürk, vasiyetnamesini yazdırdı. (Vasiyeti, ebediyete intikalinden sonra 28 Kasım 1938'de açılmıştır. 8 EKİM - Sivas-Erzurum hattı Erzincan'a ulaşü. 16 EKİM - Atatürk'ün hastalığı hakkında günlük resmî bildiriler yayınlanmaya başladı. 28 EKİM - Ankara Radyosu hizmete başladı. 29 EKİM - Cumhuriyetin 15. Yıldönümü bütün yurtta büyük şenlikler-le kutlandı. Atatürk hastaydı. Dolmabahçe Sarayı'nın özel dairesinde kalıyordu artık. Sarayın nhtımma sürünerek geçen bir şehir hattı va-purundan kendisine bağlılıklarım haykıran gençlere, Türk Mille-ti'nin evlatlanna... ancak pencere ardından işaret etmekle cevap ve-rebildi. Önüne geçilemez son... yavaş, yavaş yaklaşıyordu artık. Türk Milleti Cumhuriyetin 15. Yıldönümünü kutluyordu. ATATÜRK'ün Türk Ordusu'na Son Mesajı: Zaferleri ve mazisi insanlık tarihiyle başlayan, her zaman zaferle be-raber medeniyet nurlarım taşıyan kahraman Türk Ordusu. Memleketim en buhranük ve müşkül anlarda zulümden, felaket ve musibetlerden ve düşman istilasında nasıl korumuş ve kurtarmış ise Cumhuriyetin bugünkü feyizli devrinde de askerlik tekniğinin bütün modem silah ve vasıtaları ile mücehhez olduğun halde vazifesini aynı bağlılıkla yapacağına hiç şüphem yoktur. Bugün, Cumhuriyetin onbeşinci yılım mütemadiyen artan büyük bir refah ve kudret içinde idrak eden büyük Türk Milleti'nin huzurunda Kahraman Ordu, sana kalbi şükranlanmı beyan ve ifade ederken büyük ulusumuzun iftihar hislerine de tercüman oluyorum. Türk vataninin ve Türklük camiasmın şan ve şerefine, dahilî ve hari-cî her türlü tehlikelere karşı korumaktan ibaret olan vazifeni her an ifa-ya hazır ve amade olduğuna benim ve büyük ulusumuzun orduya bah-şettiği en son sistem fabrikalar ve silahlar ile bir kat daha kuvvetlenerek büyük bir feragati nefs ve istihkarı hayat ile her türlü vazifeyi ifaya mü-heyya olduğunuza eminim. Bu kanaatla kara, deniz, hava ordulanmızın kahraman ve tecrübeli komutanları üe subay ve eratım selamlar ve tak-dirlerimi bütün ulus müvacehesinde beyan ederim. K.ATATÜRK Bu mesaj. On beşinci Cumhuriyet Bayramı münasebetiyle Başbakan Celal Bayar tarafmdan Reisicumhur adma okundu. 29 EKİM - Ihç-Erzincan demiryolu işletmeye açıldı. l KASIM - TBMM'nin V. Dönem 4. toplantı yılının açılışım Atatürk adına Başbakan Celal Bayar yaptı. Büyük İnsan'm son açılış konuşması, Bayar tarafmdan okundu. İkinci bir Dünya Savaşı'nın kara bulutları Avrupa'nın üstüne ağır ağır çöküyordu. İnsanlar, I. Dünya Savaşı'ndan ders almamışlardı. Bü-yük Lider, bu savaşın kendisini yatakta yakalayacağından her zaman şikayet ediyordu. 'Sayın Milletvekilleri! Hepiniz! sevgi ve saygı ile selamlarım... Geçen sene aziz kamutay arkadaşlarıma millet ve memleket için ne gibi feyizli işler başarmak istediğimizi izah etmiştim. Bugün de bunlar-dan hangilerinin bu yıl içinde yapıldığım bildirmek isterim. Sayın Arkadaşlarım! Her şeyden önce size kıvançla arz edeyim ki millet ve memleket ge-çen seneyi de tam bir huzur ve sükun içinde yükselme ve kalkınma fa-aliyetiyle geçirmiştir. Uzun yıllardan beri devam eden ve zaman zaman had bir şekil alan Tunceli'deki toplu şekavet hadiseleri muayyen bir program dahilindeki çalışmaların neticesi olarak kısa bir zamanda bertaraf edilmiş ve o mın-tıkada bu gibi vakalar bir daha tekerrür etmemek üzere tarihe devrolun-muştur. Büyük Kamutay! şimdiye kadar olduğu gibi bütün işlerinizde basanlar dilerim. (Şid-detli ve sürekli alkışlar).' Okuyan, Başbakan Bayar'di. Atatürk, TBMM'nin V. dönem 4. toplantı yılının açılış gününde bulunamamışta. 7 KASIM - Atatürk, TBMM'nin yeni dönem çalışmaları için mesaj gönderdi. 8 KASIM - Atatürk'ün sağlık durumunun ciddî bir hal almaşı üzerine sabah akşam olmak üzere iki ayn tebliğ yayınlanmaya başlandı. 10 KASIM - Atatürk; saat 09.05'de İstanbul'da Dolmabahçe Sarayı'nda vefat etti. Müdavi ve Müşavir tabiblerin verdikleri son rapor: 'Reisicumhur Atatürk'ün umumî hallerinde vahamet dün gece saat 24.00'te neşredilen tebliğden sonra her an artarak bugün, 10 ikinci teş-rin (Kasım) 1938 Perşembe günü saat dokuzu beş gece Büyük Sefimiz derin koma içinde terki hayat etmişlerdir. Müdavi tabibler: Prof.Dr. Neşet Ömer İrdelp, Prof.Dr. Mim Kemal Öke, Dr. Nihat Reşat Belger. Müşavir tabibler: Prof.Dr. Akil Muhtar Özden, Prof. Hayrullah Di-ker, Prof.Dr. Süreyya Hidayet Serter, Dr. M. Kamil Berk, Dr. Abravaya Marmal.' Mukadder, beklenilen ve fakat bir türlü yakıştırılamayan acı haber bir anda İstanbul'da ve oradan da bütün yurda yayıldı. Dolmabahçe Sa-rayı'nm göklerindeki nazlı bayrak, yanya inmiş, dalgalanıyordu sanki artık... Büyük Atatürk'ün, İzmir suikastı dolayısıyla 10 Haziran 1926'da Anadolu Ajansı muhabirine söyledikleri: 'Benim naçiz vücudum bir gün elbette toprak olacaktır. Fakat Türki-ye Cumhuriyeti ilelebet payidar kalacaktır.' Mustafa Kemal Atatürk Mareşal (1317 - P.8) ATATÜRK'ün yakın soyağacı Ayşe=Ahmet, ibrahim (Varyemezoğlu) ?=Ahmet (Kırmızı Hafız) Hasan Hüseyin Zübeyde = Ali Rıza Salih=Faika Hatice (1857-M923) (18397-1893) =Müberra Makbule Naciye Fatma (1885-1956) (1889-1901) (1871-1875) Ahmet Ömer (1874?-1883) (18757-1883) AİLE DURUMU: 1881 Doğumu (Nüfus kağıdına göre). Selanik'te Islahhane semti Ah-met Subaşı Mahaüesi'nde doğdu. Babası rüsumat (gümrük idaresi) me-muru Ali Rıza Efendi, annesi Zübeyde Hanım'dır. Yeni Türk harflerinin kabulünden sonra Ankara İli tarafından düzenlenme olan yeni nüfus cüzdanının numarası 993814'tür. ÖĞRENİM DURUMU: Okuma yazmayı Selanik'te Semsi Efendi okulunda öğrendi. Bunu Fevziye okulu ile sekiz sınıflı bir hale gelen Rüştiye kısmı takip etti. Ba-basının ölümü ile (28 Kasım 1893) öğrenimine son verdi. Mülki rüştiye-sine başladı. Öğretmeni Hüseyin Efendi'nin sert muamelesi yüzünden bu okuldan ayrıldı. 1893 Selanik Askeri Rüştiyesi'ne imtihanla 3. sınifa girdi. Mustafa adındaki matematik öğretmeni: - Senin de benim de adım Mustafa. Birbirine karışıyor. Bundan son-ra senin adın 'Mustafa Kemal' olsun! dedi. 1895 Askerî Rüştiyeyi bitirerek. Manastır Askerî İdadisi'ne geçti. Ta-til dönemlerinde Selanik'te 'College des Freres de la Salle'm özel kursla-rmda devam ederek Fransızcasını kuvvetlendirdi. 1898 idadiyi bitirdi. 1899 İstanbul'da Harp Okulu (13 Mart 1899) piyade sınıfına girdi. Okul numarası 1283 (apolet)ti. 1899 Öğretim yılında (1899-1900), birinci sınıfta bulunan 736 arkada-şı arasında, ortalama ve bütün derslerden 459 not ahp 29'uncu olarak 2. sınifa geçti. 1900 1900-1901 öğretim yılında, 2. sınıfta bulunan 420 arkadaşı ara-sında 11. olarak 3. sınifa geçti. 1902 Harp Okulu'nu, 459 öğrenci arasında 8/likle bitirdi. Diploma numarası 5998'di. 10 şubat 1902. 1902 10 Şubat 1902'te Harp Akademisine girdi. 1905 11 Ocak 1905'te Harp Akademisini bitirdi. Kurmay subay ol-muştu. Fransızca ve Almanca biliyordu. ASKERLİKTE YÜKSELME DURUMU: 1902 10 şubat 1902'de teğmen. 1903 Üsteğmen, 1905 11 Ocak 1905'te yüzbaşı (Kurmay), 1907 20 Haziran 1907'de kolağası (kıdemli binbaşı), 1911 27 Kasım 1911'de binbaşı, . 19141 Mart 1914'te yarbay, 1915 l Haziran 1915'te albay, 1916 19 Mart 1916'da mirliva (Tümgeneral), 1919 8 Temmuz 1919'da askerlikten ayrıldı. 5 Ağustos 1921'de yeni-den orduya döndü. 1921 19 Eylül 1921'de müşir (Mareşal), ASKERLİKTE GÖREV YERLERİ VE TUTUMU: 1905 11 Ocak 1905'te 37 arkadaşıyla beraber kurmay yüzbaşı olarak Orduya katıldı. Sarayın şüphesi üzerine tutuklandı. Kısa bir süre sonra kurmay stajı için Şam'da bulunan 5. Ordu'ya gönderildi. (Ocak 1905-Ekim 1907) 1906 Bazı arkadaşıyla birlikte (Ekim 1906)'da Şam'da gizli 'Vatan ve Hürriyet' cemiyetim kurdu. Bir ara gizlice Selanik'e uzandı. 1907 Rütbesi Kolağası (kıdemli yüzbaşı) oldu ve Sam Ordusu Kur-may Başkanlığı'na geçirildi. 1907 13 Ekim 1907'de Makedonya'da bulunan 3. Ordu Karargatuna nakledildi. 1908 22 Haziran 1908'de Rumeli Doğu Bölgesi Demiryolları (Selanik-Üsküp) Müfettişi. 1909 31 Mart (13 Nisan) ayaklanması üzerine Hareket Ordusu Kur-may Başkanı olarak İstanbul'a hareket etti. (24 Nisan'da İstanbul'a gir-di). 1909 6 Eylül 1909'da Selanik'te 3. Ordu Piyade Subay Talimgahı Ko-mutanhğı'na tayin edildi. Ancak, İttihat ve Terakki Liderlerinin Musta-fa Kemal'i istememeleri üzerine, 38. Piyade Alay Komutanlığına nakle-dildi. 1910 Arnavutluk'ta çıkan isyan dolayısıyla Mahmut Şevket Paşa'nm kurmayı olarak bu harekata katıldı. 1911 27 Eylül 1911'de Genelkurmay karargahına nakledildi. 1911 15 Ekim 1911'de birkaç arkadaşı ile kıyafet değiştirerek gizlice Mısır'a, oradan da Tobruk'a geçti. Ethem Paşa'nm Kurmay Başkanı ola-rak Trablusgarp Savaşı'na katıldı. 1912 11 Mart 1912'de Deme Komutanı oldu. 1912 25 Kasım 1912'de Bahr-ı Sefid Boğazı (Çanakkale) Kuvay-ı Mü-rettebesi Harekat Şubesi Müdürlüğüne ve daha sonra Bolayır Kolordu-su Kurmay Başkanlığı'na atandı. 1913 Sofya Ataşemiliteri, aynı zamanda ek görevle 11 Ocak 1914'ten itibaren Belgrat ve Çetine ateşeliklerine atandı. 1938 75 1915 2 şubat 1915'te 19. Tümen Komutanhğı'na atandı. 25 şubat 1915'de tümenin kuruluşunu tamamlayarak Maydos'a geldi. 1915 İngiliz Seddülbahir'e çıkartma yaptılar. Mustafa Kemal, emir beklemeden taarruza geçerek düşmanı durdurdu. Bir kısım askerin cep-hanemiz kalmadı diyerek, çekilmek isteyişim; - Cephaneniz yoksa, süngünüz var! emriyle ön hatlara kadar giderek durdurdu. Sonra şu emri verdi: - Sizden taarruz değil, ölmenizi istiyorum. 1915 8 Ağustos 1915'de Anafartalar Grubu ve aynı zamanda 19 Ağustos'tan itibaren 16'ncı Kolordu Komutanhğı'na atandı. 1915 10 Ağustos 1915 sabahın erken saatlerinde düşman Anafarta-lar'dan bütün gücü ile saldınya geçti. Savaşı Conkbayın'ndan idare ederken bir şarapnel parçası göğsüne isabet etti. Göğüs cebinde bulu-nan saati, büyük komutanı muhakkak bir ölümden kurtardı. 1916 27 Ocak 1916'da karargahı önce Edirne'de ve sonra Diyarba-kır'da bulunan 16'ncı Kolordu Komutanhğı'na atandı. 1916 6/7 Ağustos 1916'da Bitlis ve Muş'u Ruslar'dan geri aldı. (Veya 7/8.8.1916 2. kurtuluşu 14.5.1917). 1917 2. Ordu Komutan Vekili oldu. (7 Mart 1917). Burada Meşrutiyet yıllarında tanıştığı ismet Paşa (İnönü) ile ilk görev arkadaşlığı yaptı. 1917 18 Mart 1917'de 2. Ordu Komutanhğma asaleten tayin edildi. 1917 5 Temmuz 1917'de 7. Ordu Komutanhğma atandı. 1917 7. Ordu Komutanı sıfatıyla memleketin ve ordunun durumunu açıklayan tarihi raporunu hazırlayarak gönderdi. Bu raporunda; Al-manlar'ın komutası altında Türk Silahlı Kuvvetleri'nin kırılmakta oldu-ğunu belirtiyor, kalan kuvvetlerin anayurdun savunabilmesi için geride hazır buhmdurulmasmı istiyor, 'saltanat dahi çökebilir...' diyordu. (20 Eylül 1917) 1917 9 Ekim 1917'de 2. Ordu Komutanhğma atandı. 1917 Bu göreve başlamadı. Rapor ve uyarmalannın dikkate ahnma-ması üzerine görevinden aynlarak İstanbul'a döndü. 1917 7 Kasım 1917'de İstanbul'da Genel Karargah'ta görevlendirildi. 1917 15 Aralık 1917'de Veliaht Vahidettin Efendi ile birlikte Alman-ya'ya gitti. Seyahat süresince Veliahd'e memleketin durumunu anlat-maya çalıştı. Geleceğin Padişahi'na birçok bilmediği yönleri anlattığı kanısındaydı. Almanya savaşı kaybetmişti. 1918 7 Ağustos 1918'de 7. Ordu Komutanhğma atandı. 1918 İngiliz kuvvetleri, Arapların da yardımıyla yeniden saldınya 76 . 1938 eçti. Mustafa Kemal, Halep Şehri içinde sokak savaşı yapmak zorunda kaldı. 1918 26 Ekim 1918'de düşman saldırışı, Halep'in kuzeyinde, bugün-kü millî sınırlanmızda durduruldu. 19181. Dünya Savaşı artık son bulunuyordu. Mağluplar arasında Os-manlı İmparatorluğu da vardı. 27 Ekim 1918 günü Ege Denizi'nde, Lim-ni Adaşı' nin Mondros Limanında 'Agamemnun' adlı İngiliz savaş gemi-sinde, silah kesilmesi için konuşmalara başlanılmıştı. 1918 30 Ekim 1918'de Mondros Mütarekesi (saat 20.30) imzalandı. 1918 31 Ekim 1918'de, Alman Generali Liman Von Sanders'in yerine 7. Ordu Komutanlığı ile birlikte 'Yıldırım Ordulan Grup Komutanü-ğı'na atandı. 1918 7 Kasım 1918'de 'Yıldırım Ordulan Grubu' ile '7. Ordu Kararga-hı'nın lağvı üzerine Mustafa Kemal Paşa Harbiye Nezareti emrine atan-dı. 1918 îstanbul'a döndü. Haydarpaşa'dan karşı kıyıya geçerken, lima-nı doldurmuş olan düşman gemilerine, iç geçirerek baktı. Dört uzun yıl, dört kıtada dövüşen Osmanlı İmparatorluğu , bugünü görmek için mi dövüşmüştü?... Yaverine; - Geldikleri gibi gidecekler...' dedi. (13 Kasım 1938) 1918 15 Kasım 1918'de Padişah Vahdettin ile görüştü. 1918 17 Kasım 1918'de 'Minber' gazetesinde, siyasî ve askerî konular üzerinde kendisiyle yapılmış bir röportaj yayınlandı. 1918 Temps' Gazetesi muhabirine, 'Mondros Mütareke namesinin tatbik şekli' hakkında demeç verdi. 1918 Padişah Vahdettin ile ikinci defa görüştü. 29 Kasım 1918. 1918 Padişah Vahdettin ile üçüncü defa görüştü. 20 Aralık 1918. 1919 30 Nisan 1919'da geniş yetkilerle merkezi Erzurum'da bulunan 9. Ordu Müfettişliği'ne atandı. Bu görevin adı 15 Haziran 1919'dan son-ra 3. Ordu Müfettişliği oldu. 1919 Padişah Vahdettin ile dördüncü defa görüşüp veda etti. 15 Ma-yıs 1919. 191916 Mayıs 1919... Milleti'nin şefkat ve civanmertliğine güvenerek ve O'nun temiz, tükenmez feyz ve kudret kaynağından kuvvet alarak, KURTULUŞ SAVAŞI'm açmak üzere İstanbul'dan Bandırma vapuru ile Samsun'a hareket etti. 1921 5 Ağustos 1921-29 Ekim 1923 arası TBMM Hükümeti Ordulan 1938 77 Başkomutanı. 1927 30 Haziran 1927'de askerlikten emeküye ayrıldı. Katıldığı Savaşlar: 1911-1912 Osmanh-îtalya Savaşı, 1912-1913 Balkan Savaşı, 1914-1918 Birinci Dünya Savaşı, 1919-1922 Kurtuluş Savaşı. NİŞAN, MADALYA VE TAKDİRNAMELERİ: 1906 Beşinci Rütbeden Mecidî Nişanı, 1913 Dördüncü Rütbeden Osmanî Nişanı, 1914 Fransa Hükümeti tarafından, Lejyon Donör Nişanı, 1915 Bulgaristan Hükümeti tarafından. Sen Aleksandr Nişanının Ko-mandör Rütbesi. 1915 Harp Madalyası, 1915 Gümüş Muharebe Liyakat Madalyası, 1916 Altın Muharebe Liyakat Madalyası, 1916 Üçüncü Rütbeden Osmanî Nişanı, 4 1916 Birinci ve İkinci Rütbeden Demir Salip Nişanları, < 1916 İkinci Rütbeden Mecidî Nişanı, î 1916 Avusturya-Macaristan tarafından Üçüncü Rütbeden Muharebe Liyakat Madalyası ve İkinci Rütbeden Harp Alameti Askerî Liyakat Ma-dalyası, 1917 İkinci Rütbeden Osmanî Nişanı, Altın, Muharebe İmtiyaz Ma-dalyası, 1917 Birinci Rütbeden Kılıçlı Mecidî Nişanı, 1918 Alman İmparatoru tarafından. Birinci Rütbeden Kron do Prus Nişanı, 1923 Yeşil ve kırmızı şeritli İstiklal Madalyası, (21 Kasım 1923) YAZDIĞI VE ÇEVİRDİĞİ ESERLER: DMustafa Kemal: Cumalı Ordugahı. (Süvari, bölük, liva talim ve manevraları). Selanik 1325/1909/41. S. 7 kroki. 2)Mustafa Kemal: Tabiye Tatbikatı Seyahati I. Selanik 1327/1911/Se-lanik Matbaa-i Askeriyesi. 40'S. 4 Harita. (V. Kolordu Erkanıharbiyesi. I sb. 2. ks.) 3)Mustafa Kemal: Zabit ve kumandan ile hasbihal İstani 1334/1918/Minber Matbaası. 16. s. 4)LİTSMANN, Gen. Kari: Bölüğün Muharebe Talimi. Çeviren: Mus-tafa Kemal, İstanbul 1328/1912/ Mahmutbey Matbaası-Ibrahim Hilmi 78 , 1938 Başkomutanı. 1927 30 Haziran 1927'de askerlikten emeküye ayrıldı. Katıldığı Savaşlar: 1911-1912 Osmanh-îtalya Savaşı, 1912-1913 Balkan Savaşı, 1914-1918 Birinci Dünya Savaşı, 1919-1922 Kurtuluş Savaşı. NİŞAN, MADALYA VE TAKDİRNAMELERİ: 1906 Beşinci Rütbeden Mecidî Nişanı, 1913 Dördüncü Rütbeden Osmanî Nişanı, 1914 Fransa Hükümeti tarafından, Lejyon Donör Nişanı, 1915 Bulgaristan Hükümeti tarafından. Sen Aleksandr Nişanının Ko-mandör Rütbesi. 1915 Harp Madalyası, 1915 Gümüş Muharebe Liyakat Madalyası, 1916 Altın Muharebe Liyakat Madalyası, 1916 Üçüncü Rütbeden Osmanî Nişanı, 4 1916 Birinci ve İkinci Rütbeden Demir Salip Nişanları, < 1916 İkinci Rütbeden Mecidî Nişanı, î 1916 Avusturya-Macaristan tarafından Üçüncü Rütbeden Muharebe Liyakat Madalyası ve İkinci Rütbeden Harp Alameti Askerî Liyakat Ma-dalyası, 1917 İkinci Rütbeden Osmanî Nişanı, Altın, Muharebe İmtiyaz Ma-dalyası, 1917 Birinci Rütbeden Kılıçlı Mecidî Nişanı, 1918 Alman İmparatoru tarafından. Birinci Rütbeden Kron do Prus Nişanı, 1923 Yeşil ve kırmızı şeritli İstiklal Madalyası, (21 Kasım 1923) YAZDIĞI VE ÇEVİRDİĞİ ESERLER: DMustafa Kemal: Cumalı Ordugahı. (Süvari, bölük, liva talim ve manevraları). Selanik 1325/1909/41. S. 7 kroki. 2)Mustafa Kemal: Tabiye Tatbikatı Seyahati I. Selanik 1327/1911/Se-lanik Matbaa-i Askeriyesi. 40'S. 4 Harita. (V. Kolordu Erkanıharbiyesi. I sb. 2. ks.) 3)Mustafa Kemal: Zabit ve kumandan ile hasbihal İstani 1334/1918/Minber Matbaası. 16. s. 4)LİTSMANN, Gen. Kari: Bölüğün Muharebe Talimi. Çeviren: Mus-tafa Kemal, İstanbul 1328/1912/ Mahmutbey Matbaası-Ibrahim Hilmi 78 , 1938 Kitaphane-i İslam ve Askerî. 74 + 5 s. l kroki. (Yeni Tabiye ve Seferiye Külliyatı, No. 5) 5)Litsmann, Gen. Kari: Takinun Muharebe Talimi. Çeviren: Mustafa Kemal. Selanik 1324/1908/ Asır Matbaası - Selanik Kütüphanesi. 64 s. l kroki. 6)Gazi Mustafa Kemal: Nutuk. Ankara 1927 Türk Ocakları Heyeti Merkeziye Matbaası. 627 s. plan. 3 harita. 5 kuruluş. Not: Cumhuriyet Halk Fırkasi'nm 2. Büyük Kurultayı'nda (15-20 Ekim 1927 tarihleri arasmda) söylenmiştir. Bu tarihten sonra. Kurtuluş Savaşı'mızı bütün ayrıntılarıyla dile getiren bu eserin çeşitli baskıları yapılmıştır. Millî Eğitim Bakanlığı yayınları arasmda mevcuttur. 7)Atatürk, Gazi Mustafa Kemal: Geometri. (Geometri öğretenlerle, bu konuda kitap yazacaklara kılavuz olarak Kültür Bakanlığı'nca neşre-dilmiştir.) İstanbul 1937 Devlet Basımevi. 47 s. şekilli... Not: Atatürk'ün çeşitli konuşmaları, sohbetleri, söylevleri, sağlığın-da ve ebediyete intikalinden sonra toplanmış ve kitap halinde yayınlan-mıştır. millî Eğitim Bakanlığı yayınları arasında bulunan 'Atatürk ve Devrimleri Tarihi Bibliyografyası' adlı eserde bu tür eserleri bulmak mümkündür. BAZI ÖZELLİKLERİ: Vücut Ölçüleri: Boy 1.74, Kilo 74-76 arasmda değişik, ayakkabı No. 43. Kahvaltı etmezdi. Kahve ve sigara içerdi. Öğle yemeklerim genellik-le bir bardak limonata veya ayranla geçiştirirdi. Akşam sofrası bir nev'i meşveret sofrası olur ve uzun sürerdi. Sevdiği yiyecekler arasmda kuru fasulye, pilav, omlet, kavun başta gelirdi. Pijama giymeyi sevmez, beyaz gecelik entarisiyle yatardı. En kızdığı zaman en ağır sözü: 'şaşanm akl-ı perişanına, ahmak...'di. SEVDİĞİ ŞARKILAR; - Cana Raldbi Handan Edersin. - Mani Oluyor Halimi Takdire Hicabım. - Sen Bezmimize Geldiğin Akşam Neler Olmaz. - Bade-i Vuslat İçilsin Kase-i Fağfurdan. 11 KASIM - Anayasanın 34. maddesi uyarınca yeni Reisicumhur ada-ymın seçilmesi için TBMM toplantısından evvel parti grubu toplandı. 11 KASIM - Malatya Milletvekili İsmet İnönü; parti grubunda mev-cut 323 milletvekilinin 322'si ve TBMM'de oylamaya katılan 348 üyenin 1938 79 oybirliğiyle Cumhurbaşkanhğma seçildi. Kabineyi kurmakla Celal Bayar görevlendirildi. 16 KASIM - Başbakan Celal Bayar, oya katılan 342 üyenin oybirliğiyle güven aldı. 16 KASIM - Atatürk'ün İstanbul'da Dolmabahçe'deki katafalkı önünden geçen halk çokluğu arasmda 7 kadınla, 4 erkek ezilerek öldü. Atatürk'ün cenaze namazım Diyanet işleri Başkanı Ord.Prof. şerafettin Yalkaya kıldırdı. 19 KASIM - Atatürk'ün Naaşı istanbul'dan Ankara'ya götürüldü. Ata'nın Naaşı; 16-19 Kasım günleri Dolmabahçe'de katafalk içinde hal-kın ziyaretine bırakıldığı. 19 Kasım günü tabut, on iki generalin eşliğin-de saraydan alındı, göz yaşları arasmda Saraybumu'ndan Zafer muhri-biyle Yavuz Savaş gemisine taşındı. Yavuz, Aziz Naaşı, İzmit'te trene bıraktı. Yaslı insan selini yararak geçen tren, hıçkırıklar içinde 20 Ka-sım'da Ankara'ya vardı. On iki milletvekili tarafından trenden alınan tabut, top arabasma ko-nularak TBMM önündeki katafalka yerieştirildi. Ankara halkı ve civar illerden gelenler 2 gün 2 gece ATA'nın önünden son bir defa daha geç-tiler. 21 KASIM - Atatürk'ün Naaşı, törenle Ankara Etnografya Müzesin-deki geçici kabrine konuldu. 21 KASIM - Türkiye Cumhuriyeti'nin 2. Cumhurbaşkanı, Atatürk'ün yakın arkadaşı İsmet İnönü, Atatürk için Millete yayınladığı beyanna-mede 'Vatan Sana Minnettardır' dedi. inönü'nün Millete Bildirişi: 'Büyük Türk Mületine; Bütün ömrünü hizmetine vakfettiği sevgili milletinin ihtiram kolları üstünde Ulu Atatürk'ün fani vücudu istirahat yerine tevdi edilmiştir. Hakikatte yattığı yer, Türk milletinin Önün için aşk ve iftiharlarla dolu olan kahraman ve vefalı göğsüdür. Atatürk, tarihte uğradığımız en zalim ve haksız itham gününde mey- a dana atılmış, Türk milletinin masum ve haklı olduğunu iddia ve ilan et-1 mistir. İlk önce ehemmiyeti kavranmamış olan gür sesi asla yıpranmayan bir kuvvetle nihayet bütün cihanın şuuruna nüfuz etmiştir. En büyük zaferleri kazandıktan sonra da Atatürk, ömrünü ya Türk milletinin haklarım, insaniyete ezelî hizmetlerim ve tarihe hal tiği meziyetlerim ispat etmekle geçirmiştir. Milletinin büyüklüğüne kudretine, faziletine, medeniyet istidadma ve mükel]ef olduğu insani- yet vazifelerine sarsılmaz bir itikadı vardı. 'Ne Mutlu Türküm Diyene!...' Dediği zaman, kendi engin ruhunun hiç görünmeyen aşkını, en ma-nalı bir surette hülasa etmişti. Fena zihniyet ve idare ile geri bırakılmış Türk cemiyetim en kısa yol-dan insanlığın en mütekamil ve temiz zihniyetlerle mücehhez modem devleti haline getirmek, O'nun başlıca kaygısı olmuştur. Teşkilatı Esasi-yemizde ve bugün hizmet basında, irfan muhitinde ve geniş halk içinde bulunan vatandaşların vicdanlarmda yerleşmiş olan laik, milliyetçi, halkçı, inkılapçı, devletçi Cumhuriyet bize bütün evsaflanyia Ata-türk'ün en kıymetli emanetidir. Üfulünden beri Atatürk'ün aziz adı ve hatırası, bütün halkımizm en candan duyguları ile sarılmıştır. Memleketimizin her köşesinde ve bü-tün milletçe kendisine gösterdiğimiz samimi bağlılık, devlet ve milleti-miz için kudret ve vefanın beliğ misalidir. Türk Milleti' nin Aziz Ata-türk'e gösterdiği sevgi ve saygı, onun, niçin Atatürk gibi bir evlat yetiş-tirebilir bir kaynak olduğunu bütün dünyaya göstermiştir. Atatürk'e tazim vazifelerimizi ifa ettiğimiz bu anda halkımıza kal-bimden gelen şükran duygularım ifade etmeyi, ödenmesi lazım bir borç saydım. Milletler arasında kardeşçe bir insanlık hayatı Atatürk'ün en kıymet-li ideali idi. Bütün dünyada, ölümünün gördüğü ihtiramı, insanlığın ati-si için ümit verici bir müjde olarak selamlarım. Bu sözlerim, yazılan ile ve toprağımızda şövalye askerleri ve mümtaz şahsiyetleriyle yasımıza iştirak eden bütün milletlere Türk Milleti adına şükranlarınım ifadesidir. Devletimizin banisi ve milletimizin fedakar, sadık hadimi, insanlık idealinin aşık ve mümtaz siması eşsiz Kahraman Atatürk. VATAN SANA MİNNETTARDIR! Bütün ömrünü hizmetine verdiğin Türk Milleti ile beraber, senin hu-zurunda tazim ile eğiliyoruz. Bütün hayatında, bize ruhundaki ateşten canlılık verdin. Emin ol, aziz hatıran sönmez meşale olarak ruhumuzu daima ateşli ve uyanık tu-tacaktır.' İsmet İNÖNÜ 26 KASIM - İsmet înönü'ye, C.H. Partisi değişmez genel başkanı unvanı verildi. 28 KASIM - Atatürk'ün vasiyetnamesi açıldı. T.C. Ankara 3'üncü Sulh Hukuk Mahkemesi Sayı: 1938/95 T. Terki hayat eden Cumhurbaşkanı Atatürk'ün 28.11.1938 tarihinde mahkememizde açılan vasiyetnamenin sureti aşağıya çıkarılmıştır. , Dolmabahçe, 5.9.1938 Perşembe | "Malik olduğum bütün nukut ve hisse senetleriyle Çankaya'daki menkul ve gayrimenkul emvalim! Cumhuriyet Halk Partisine atideki şartlarla terk ve vasiyet ediyorum. 1- Nukut ve hisse senetleri şimdiki gibi İş Bankası tarafından nema-landınlacaktır. 2- Her seneki nemadan bana nispetleri şerefi mahfuz kaldıkça yaşa-dıkları müddetçe Makbule'ye ayda bin, Afet'e 800, Sabiha Gökçen'e 600, Ülkü'ye 200 lira ve Rukiye ile Nebile'ye şimdilik 100'er lira verilecektir. 3- Sabiha Gökçen'e bir ev alınabilecek ayrıca para verilecektir, 4- Makbule'nin yaşadığı müddetçe Çankaya'da oturduğu ev de emrinde kalacaktır. 5- ismet inönü'nün çocuklanna yüksek tahsillerim ikmal için muhtaç olacakları yardım yapılacaktır. 6- Her sene nemadan mütebaki miktar yan yanya Türk Tarih ve Dil Kurumlanna tahsis edilecektir. K. ATATÜRK 12 ARALIK - Sivas-Erzincan demiryolu hizmete açıldı. 12 ARALIK - Yeni Erzincan İstasyonu hizmete açıldı. 12 ARALIK - Diyarbakır-Cizre-Van demiryolu yapmuna başlandı. 21 ARALIK - Devlet Şurası Kanunu kabul edildi. 26 ARALIK - CHP Olağanüstü Kurultayı'nca Kemal Atatürk 'Ebedî Baş- l kan', İsmet İnönü 'Değişmez Başkan' seçildi, 28 ARALIK -Millî Eğitim Bakanlığına Hasan Ali Yücel getirildi, 31 ARALIK -11 ilde kısmî seçim yapıldı. |
1939
1939
25 OCAK - Bayar, Başbakanlıktan çekildi. 25 OCAK - Yeni Hükümeti kurmakla Dr. Refik Saydam görevlendirildi. Başbakan : Dr. Refik Saydam Adliye Bakam : Tevfik Fikret Sılay, Savunma Bakam : Gen. Naci Tınaz İçişleri Bakam : Faik Öztrak Dışişleri Bakam : şükrü Saraçoğlu Maliye Bakam : Fuat Ağralı Bayındırlık Bakam : Ali Çetinkaya Eğitim Bakam : Hasan Ali Yücel Ekonomi Bakam : Hüsnü Çakır Sağlık Bakam : Dr. Hulusi Alataş, Gümrük ve İn. Bakam : Ali Rıza Tarhan Tarım Bakam : Muhlis Erkmen 27 OCAK - TBMM'nin son birleşimi. Hükümete oya katılan 341 üyenin oybirliğiyle güven oyu verildi. TBMM seçimlerin yenilenmesine karar verdi. 19 şubat - Yurdun 158 yerinde yemden 158 halkevi açıldı. 28 şubat - İstanbul Tramvay ve Tünel İdaresi satın alındı. 6 MART - İnönü, İstanbul Üniversitesi'nde konuştu: 'Atatürk'ün ebedî adım hep beraber yüreklerimizden taşan sevgi ve tazim hisleriyle bir daha yad edelim. O'nun hatırasına karşı samimi tezahüratınızla yer-yüzü göklere kadar bir daha çınlasın...' 17 MART - Bulgar Başbakanı Köse-İvanof Ankara'ya geldi. 21 MART - Kurtuluş Savaşı komutanlanndan Korgeneral Ali Hikmet Ayerdem (Doğ: 1877) öldü. 26 MART - Milletvekili seçimleri yapıldı. l NİSAN - Türk-Amerikan Ticaret Antlaşması imzalandı. 3 NİSAN - TBMM açıldı. İnönü, Meclisin oybirliğiyle Cumhurbaşkanı seçildi. 3 NİSAN - Dr. Refik Saydam Başbakan oldu. Kabineyi kurdu ve 389 oyla güven aldı. 2 MAYIS - Ulaştırma Bakanlığı vazife ve teşkilat kanunu kabul edildi. 2 MAYIS - Neşriyat Kongresi Başbakan'ın konuşmasıyla açıldı. 2 MAYIS - İnönü, Fransa Genelkurmay Başkanı Gen. Veygand'ı kabul etti. 8 MAYIS - Türk-Alman Kredi Antlaşması imzalandı. 12 MAYIS - Türk-İngiliz Antlaşması imzalandı. Müşterek bildiri: 'Türkiye Hükümeti ve Büyük Britanya Hükümeti bir saldın hareketinin Akdeniz Bölgesinde bir savaşa yönelmesi halinde bilfiil işbirliği yap-maya ve güçlerinin bütünü ile yardım ve ilgiyi birbirlerine göstermeye hazır bulunduklarım beyan ederler...' ikinci Dünya Savaşı kara bulutları Avrupa'ya yayılmaya başlamıştı. 27 MAYIS - Ticaret Bakanlığı vazife ve teşkilat (No. 3614) kanunu kabul edildi. 29 MAYIS - CHP 5. Kurultayı toplandı. 23 HAZİRAN - Türkiye ile Suriye arasmda arazi mesailinin kan suret-te hallini mutazammın' antlaşma imzalandı. 30.6.1939 gün ve 3658 sayılı kanunla onaylanan bu antlaşma gereğince 'Hatay' sorunu da çözümleniyordu. 26 HAZİRAN - Ankara Havagazı şirketi salın alındı. 29 HAZİRAN - Hatay'ın Türk olan yöneticileri bu devletin anavatana bağlanmasını istediler. Olağanüstü toplanan Hatay Meclisi oybirli-ğiyle anavatana katılma karan aldı. 30 HAZİRAN - TBMM Hatay'ın anavatana katılmasmı oybirliğiyle onayladı. 4 TEMMUZ - Umumî Murakabe Heyeti kuruldu. 5 TEMMUZ - Millî Piyango İdaresi Kanunu kabul edildi. 5 TEMMUZ - CHP İl Başkanlıktan Valilerin uhdesinden alındı. 6 TEMMUZ - Ankara Bira Fabrikası Tekel yönetimine geçti. 7 TEMMUZ - Hatay İli kuruluş (No. 3711) kanunu kabul edildi. 8 TEMMUZ - Ahsam ve Kuluşkur Köprüleri hizmete açıldı. 20 TEMMUZ - Aviski Köprüsünün (Diyarbakır-Cizre arası) temeli atıldı. 20 TEMMUZ - Afyonkarahisar Gan hizmete açıldı. 20 TEMMUZ - Samsun'da sel felaketi. 23 TEMMUZ - Hatay'da törenle. Fransız bayrağı indirildi. Sanlı Türk Bayrağı çekildi. Hatay'da kalan son Fransız Birliği de 23 Temmuz 1939'da ayrıldı. 28 TEMMUZ - Tren Aşkale'ye ulaçta. l AĞUSTOS - Cip Köprüsü hizmete girdi. 11 ağustos - İnönü, Romanya Kralı Carol ile İstanbul'da görüştü. 23 AĞUSTOS - Tekirdağ şarap fabrikası hizmete girdi. l EYLÜL - İKİNCİ DÜNYA savaşı başladı. Alınan Orduları Lehistan topraklanna girdi. 6 EYLÜL - Tren, Erzurum'a ulaştı. 7 EYLÜL - Fransız Cumhurbaşkanı Alber Löbrü, înönü'ye mesaj gönderdi. 10 EYLÜL - Karabük Demir ve Çelik fabrikaları üretime başladı. 22 EYLÜL - Dikili depremi. 46 vatandaş öldü. Yüzlerce ev yıkıldı. 23 EYLÜL - Tekirdağ Şarap Fabrikası hizmete girdi. 27 EYLÜL - Moskova'da Türk-Sovyet görüşmeleri, Saraçoğlu-Molotof arasında başladı. 17 EKİM - Moskova'da 23 günden beri süregelen Türk-Sovyet görüşmeleri kesildi. 19 EKİM - Türkiye-Fransa-İngiltere Üçlü Yardım (Ankara Paktı) Antlaşması imzalandı. Antlaşma hiçbir devlete karşı olmayarak, yalnız savunmayı içine alıyordu. Bu antlaşmanın yüklediği koşullar, arasında Türkiye'nin bu yönden kuzey komşusu Sovyet Rusya ile silahlı bir anlaşmazlığa düşmeyeceğine dair açık kayıtlar konulmuştu. (Kanun No. 3738) 22 EKİM - Sivas Lokomotif Vagon Atölyesi açıldı. 26 EKİM - TBMM yeni binasının temeli atıldı. 10 KASIM - Atatürk'ün ebediyete intikalinin yıldönümü. 10 KASIM - Atatürk Haftası (10-16 Kasım 1939) 22 KASIM - Tercan'da deprem. 7 ARALIK - Kastamonu hastanesi açıldı. 20 ARALIK - Kurtuluş Savaşı komutanlarından Orgeneral Yakup Şevki Subaşı (Doğ: 1876) öldü. 25 ARALIK - Kurtuluş Savaşı komutanlarından Korgeneral Ömer Halis Bıyıktay (Doğ: 1883) öldü. 27/28 ARALIK - Türkiye'nin en büyük deprem facialanndan birisi Erzincan'da oldu. Son elli yılda dünyada meydana gelmiş en ağır 15 deprem arasındadır. 40.000 kayıp. |
1940
1940
8 OCAK - Türkiye-Fransa-îngiltere Kredi Antlaşması imzalandı. 18 OCAK - Millî Korunma Kanunu (No. 3780) kabul edildi. 30 MART - Türkiye-Suriye Dostluk ve İyi Komşuluk Antlaşması imzalandı. 31 MART - Bursa çevresinde 'Gölbarajı' hizmete girdi. 9 NİSAN - Alman Orduları Danimarka ve Norveç'e girdi. 17 NİSAN - Köy Enstitüleri Kanunu (No. 3803) kabul edildi. 9 MAYIS - İngiliz Başbakanı Churchill'in mesajı:'... Türkiye'nin bu zamanda bize müzahereti hepimize cesaret verecek bir amildir.' 10 MAYIS - Alman Orduları Lüksenburg ve Hollanda'ya girdi. 13 MAYIS - Alman Orduları Fransa'ya girdi. 19 MAYIS - İstanbul'da Dolmabahçe Stadı' nin temeli atıldı. 20 MAYIS - Devlet Konservatuarı kuruluşu hakkında (No. 3829) kanun kabul edildi. 28 MAYIS - Bingöl'de deprem. Köylerde tahribat. 22 HAZİRAN - Fransa silah kesme antlaşması imzaladı. 29 HAZİRAN - Türk-Alman Antlaşması imzalandı. 2 EYLÜL - Tren Bismil'e ulaştı. 20 EKİM - 3. Nüfus sayımı. 1927:13.648.270,1935:16.158.018,1940:17.820.950,19 40 87 945:18.790,174,1950: 20.947.188,1955: 24.064.763, 1960: 27.754.820,1965: 31.391.421,1970: 35.666.549. 28 EKİM - İtalya, Yunanistan'a saldırdı. 2 KASIM - Ankara Erkek Teknik Öğretmen Okulu kuruldu. 4 KASIM - Ankara, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesmm yeni ek binası hizmete girdi. 25 KASIM - İstanbul, Edirne, Kırklareli, Tekirdağ, Çanakkale ve Kocaeli'yi sınırları içine alan sıkıyönetim ilan edildi. 30 KASIM - İstanbul'da karartma başladı. 19 ARALIK - Alman saldırısına uğramış olan Yunanistan'a 'Kurtuluş' şi-lebiyle yardım malzemesi gönderildi. 20 ARALIK - Arapgir, Çemişkezek, Hozat, Kalan ve Nazmiye'de şiddetli deprem |
1941
1941
1 OCAK - İngiltere Başbakanı Churchili, Anadolu Ajansı vasıtasıyla Türk Milletine mesaj gönderdi: '... Geçen müşkül aylarda Türkiye'nin değişmez dostluğuna mahzar olduk.' 2 OCAK - Pamuk Kongresi toplandı. 14 OCAK - İnönü (Türk) Ansiklopedisi Bürosu çalışmaya başladı. 17 OCAK - Türk-Bulgar Antlaşması imzalandı. 27 ocak- Behice Boran'ın çıkardığı aylık fikir ve sanat dergisi Yurt ve Dünya yayımlanmaya başladı. 18 ŞUBAT - Petrol Ofisi kuruldu. 27 ŞUBAT - Büyük Britanya Dışişleri Bakam Anthony Eden Ankara'ya geldi. 4 MART - Alman BüyükelçisiVon Papen, İnönü'ye, Adolf Hitler'in mesajını getirdi. 19 MART - Sıkıyönetim 3 ay daha uzatıldı. 21 MART - Türkiye Cumhurbaşkanı İsmet İnönü, Alman Devlet Başkanı Hitler'e cevabî mesaj gönderdi. 24 MART - Türk-Rus deklarasyonu: '... Türkiye herhangi bir saldınya uğradığı takdirde, Sovyet Rusya tarafsızlığını koruyacaktır.' 27 NİSAN - Antakya'da hafif deprem. '; 5 HAZİRAN - Ankara'da I. Coğrafya Kongresi toplandı. 18 HAZİRAN - Türk-Alman Dostluk Antlaşması imzalandı. (No. 4072) 20 HAZİRAN - İnönü ile Alman Devlet Reisi Adolf Hitler arasında karşılıklı mektuplar gönderildi. 22 HAZİRAN - Dünya radyoları sabahın erken saatlerinde Alman birliklermin Sovyet sınırlarını geçtiğini duyurdu. Alman-Rus Savaşı başlamıştı. 22 HAZİRAN - Resmî tebliğ: 'Cumhuriyet Hükümeti, Almanya-Sovyet-ler Birliği Savaşı dolayısıyla hasıl olan durum karşısında tarafsızlığı-nı ilana karar vermiştir.' 23 HAZİRAN - REFAH Faciası: Türk Mületi'nin, Türk Silahlı Kuvvetleri'nin uğradığı, büyük kayıptır. 1939 yılmın ilk aylarmda. İkinci Dünya Savaşı'nm başlamasından evvel hükümetimiz İngiltere'ye Barrow-in -Fumess de Messrs- Vickers, tezgahlarına 4 denizaltı ile 4 muhrip sipariş etti. İnşaata nezaretçi su-baylardan başka bu gemileri teslim almak üzere ayrılan subay, astsu-bay ve erler Mersin'den vapurla İskenderiye'ye oradan da Afrika yo-lu ile İngiltere'ye gideceklerdi. İkinci Dünya Savaşı'nın en hararetli günlerine tesadüf eden 1941 yılmın 23 Haziran' inda tam kırk yaşın-da bulunan Refah adlı bir şilep ile 19 deniz subayı, 63 deniz astsuba-yı, 68 deniz eri; İngiltere'ye havacılık öğrenimine giden bir hava su-bayı ve 20 hava öğrencisi olduğu halde ve gemi mürettebatı 28 kişi-yi bulan kafile İskenderiye'ye hareket etti. Savaşta tarafsız olduğumuzdan Refah şilebi'nin bordalarına ve güvertesine Türk Sancağı bandaj yapıldı ve reflektörlerle aydınlatıldı. Refah şilebinin Mersin'den hareketinden beş saat sonra 22.30'da meçhul ellerin attığı bir torpido gemiyi belinden büktü elektrik makineleri ile telsizim tamamıyla felce uğrattı. Mevcut kurtarma filikalarının su ka-çırması dolayısıyla ancak birisi kullamlabildi. Denize atlayanlar ge-minin batmadığım görerek tekrar gemiye çıktılar. 4 saat kadar su üzerinde kalabilen Refah şilebi gecenin korkunç karanlığı içinde sulara gömüldü. Bir tek kurtarma filikasıyla facia yerinden ayrılan subay, öğrenci ve er... Tutan yirmi sekiz kişi, otuz alfa saat sonra Karataş mevkiine çıkarak geminin battığım bildirdiler. Böylece olaydan otuz alfa saat sonra fa-ciadan haber almabildi. Kaza mahallinde uçak uçuruldu, araçlar gönderilerek aramalar yapıldı ise de yalnızca iki sal görülebildi. 3 gün sal üzerinde mukadderatım sansa terk etmiş olanlardan bir kişi, olaydan 72 saat sonra kurtarılabildi. Facianın kurbanları; on beş deniz subayı, on altı hava öğrencisi, kırk se-kiz denizaltı astsubayı, altmış üç deniz eri ile yirmi beş gemi mürettebatıdır. Bu faciada denizaltı Filotilla Gv.Yrb. Zeki Işın ile gemi süvarisi İzzet Dalgakıran'm soğukkanlılıkla hareket ettikleri, gemiyi terk etme te1941 89 şebbüsünde bulunmadıkları ve geminin batmasıyla onların da gemiyle beraber sulara gömüldükleri, kurtulanlar tarafmdan anlatılmıştır. 25 HAZİRAN - Türk-Alman Antlaşması oy birliğiyle onaylandı. l TEMMUZ - Fransız Mareşali ve Devlet Reisi Petain, İnönü'ye mesaj gönderdi. 14 ağustos - İngiltere ve Sovyetler Birliği, Türk hükümetine müşterek bir nota vererek 'Montreux Antlaşmasi'na sadakatlarını yenilediler. 25 ağustos - Ruslar ve İngilizler İran'ı işgale başladılar. 9 EYLÜL - Patnos (Ağn)'da deprem. Hasar var. 11 EYLÜL - Van ve Başkale'de deprem. Hasar var. 21 EYLÜL - İstanbul-Haliç Feneri yangını. (94 ev, 2 cami, 1 mescit. Patrikhane müştemilatı yandı). 22 EYLÜL - Millî Eğitim Bakanlığı'nda 'Meslekî Teknik Öğretim Müsteşarlığı' kuruldu. l KASIM - İnönü, TBMM'nin 3. toplanma yılım açtı: '... Hiçbir şart altında zor kabul etmeyiz... Yangınlar içinde inleyen Avrupa ve Asya Kıtalarmm bitişik noktasında barış ve sessizlik yurdu, Aziz Vatanımızdır.' 25 KASIM - Bulgaristan "Mihver Devletleri" ne katıldı. 8 ARALIK - Amerika, Japonya'ya savaş ilan etti. 10 ARALIK - Bitlis, Mutki, Tatvan, Ahlat'ta şiddetli deprem. Hasar var. 19 ARALIK - İstanbul'da ekmek vesikaya bağlandı. |
1942
1942
17 OCAK - Ankara'da ekmek vesikaya bağlandı. 28 şubat - İstanbul'da Vezneciler'de Zeynep Hanım Konağı (İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi) tamamen yandı. 16 MART - Üç uçak Milas'ı bombaladı. Sonunda yanlışlık olduğu anlaşıldı. 17 MART - Türk Coğrafya Kurumu kuruldu. 8 NİSAN - İzmir'de ingiliz-ttalyan ağır yaralıları değiştirildi. 15 NİSAN - 'Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü' kurulması hakkındaki (4204 sayılı) kanun kabul edildi. 29 MAYIS - Fevkalade hallerde haksız olarak mal iktisap edenler hak-kında 84327 sayılı) kanun kabul edildi. 3 HAZİRAN - Ekmek istihkakı arttırıldı. 9 HAZİRAN - Anıt-Kabir projeleri arasında; Prof. Emin Onat ve Orhan Arda'nın projeleri birinci oldu. 12 HAZİRAN - 6 üde Sıkıyönetim alfa ay daha uzatıldı. 19 HAZİRAN - Köy Okulları ve Teşkilatı (4274 sayılı) kanun kabul edildi. 7 TEMMUZ - Eski Başbakanlardan Dr. Refik Saydam (Doğ: 1881) öldü. 9 TEMMUZ - şükrü Saraçoğlu, kabineyi kurmakla görevlendirildi. 14 TEMMUZ - Ahlay Denizaltı gemimiz battı. Dahşta iken batan ve can kaybına sebep olan ilk denizaltı geminuz Atılay'dır. 80 m. boyunda, 942.11 ton su üstü tonajlı, 52 personelli olan gemi. İstanbul Valde Kızaklannda inşa ediinuş ve 1940 yılında Türk De-niz Kuvvetleri'ne katılmışta. Gemi, Çanakkale'ye yeni monte edilen luplar ile motorlara konulan dinleme cihazlannın kontrolü maksadıyla Donanma Komutanlığı'ndan istenmiş ve Atılay Denizaltı gemisi, 14 Temmuz 1942 günü saat 14.30'da Çanakkale'ye demirlemiştir. Saat 08.00 ile 09.00 arası Atılay Komutanı, Çanakkale Deniz Komutanım ziyaret ederek tecrübesinin esas hatlarını tespit etmişlerdir. Prog-ram gereğince Atılay 14.30'da Morta yakınlannda dalmış boğazdan çık-mış ve bir daha dönmemiştir. Emniyet botu Kartal römorkörü gemiyi takip edememiş, Seddülbahir leş şamandırası civarında kaldığından Anlay'ı gözden kaybetmiştir. Muayyen saatte denizaltı dönmediğinden tecrübede bulunan deniz komutanı ile İhzar İstasyonu Komutanı 3 ve 5 No'lu motorlarma binerek Kartal römorkörünü de beraberlerine alarak Atılay'ı aramaya başlamışlar. 20.30'da İhbar İstasyonu Komutanı Fahir Karayel Atılay battı 'şamandırasi'nı görmüş. Şamandıra üzerindeki tali-mat gereğince hareket ederek telefonla konuşmak istemişse de muvaffak olamamıştır. Atday'm batış sebebi şöyle özetlenmiştir: 1) Atılay akıntılı bir mahalde uzun süren bir dönüş müddetince akın-h tesiriyle, herhangi bir suretle kirletme şeklinde antenli mayın atılmış bir sahaya girmiştir. 2) Atılay bu sahada bir antenli mayının infilakı neticesi büyük bir ya-ra alarak veyahut personelin ani ölümü neticesi sevk ve idareden mah-kum kalarak batmıştır. 3) Atılay'ın battığı derinliğin 80 metreye varışı gerek personelin ve gerekse mürettebatın kurtarılmasına imkan vermemişhr. Binbaşı Sadi Gürcan komutasmda olan gemide; subay, astsubay ve er olmak üzere 90 denizcüniz şehit olmuştur. 10 AĞUSTOS - IV. Türk Dil Kurultayı açıldı. 1 EKİM - Vesika ile ekmek dağıtılmakta olan bütün illerde halka ekmek-lik hububat verilmeye başlandı. 1 KASIM - inönü, TBMM'nin 6. seçim döneminin 4. toplantı yılım açtı: '... Tarihinde büyük konular çözümlemiş bir milletin çocuklarıyız. Kendimize, milletimize güvenimiz, her durumda, en isabetli tedbir-leri bulacağımıza güvenimiz, her zamandan fazla ve kuvvetlidir.' 11 KASIM - Varlık Vergisi Kanunu (4305) kabul edildi. 13 KASIM - Devlet personeline parasız elbise ve kundura verildi. 9 ARALIK - Türkiye-îsviçre mamul mallar değiş-tokuş antlaşması imzalandı. 12 ARALIK -13. Tasarruf ve Yerli Mallar Haftası açıldı. 31 ARALIK - Türkiye-Alman Kredi Antlaşması imzalandı. 8 EYLÜL - Kurtuluş Savaşı dönemi bakanlanndan, Lozan Konferansı delegelerinden, yazar Dr. Rıza Nur (Doğ: 1879) öldü. |
1943
1943
8 OCAK - Yoksullara ucuz ekmek verilmesi karamamesi yayınlandı. 9 OCAK - Antakya'da hafif deprem. 27 OCAK- Varlık Vergisi tahsilatı 11 milyona liraya ulaştı 1 şubat - İnönü-İngiliz Başbakanı Churchül görüşmesi Adana'da başladı. 2 şubat - Türkiye-Romanya Ticaret Antlaşması imzalandı. 20 şubat - Millî Eğitim şürası Ankara'da toplandı. 23 şubat - İnönü'nün VII. Milletvekili seçimi dolayısıyla Millete bildirişi: '... Bugüne kadar Dünya Savaşı'na bulaşmamış olacağımızı, dört yıl evvel kimse tahmin edemezdi.' 28 şubat - 7. Milletvekili seçimleri yapıldı. ; 2 MART - İstanbul Sütlüce Karaağaç İmrahor Caddesindeki Nuri Paça " (KıUlgil) patlayıcı madde fabrikasında infilak oldu. 27 vatandaş can verdi. 8 MART - TBMM, 7. devre çahşmalanna başladı. İnönü yeniden Cum-hurbaşkanı seçildi. Kabineyi şükrü Saraçoğlu kurdu. 21 MART - îngiliz-ltalyan ağır yaralıları Mersin'de değiştirildi. ; 29 MART - İngiltere Lordlar ve Avam Kamaraları, TBMM'ye dostluk mesajı gönderdi. 2 NİSAN - Türkiye-Finlandiya Ticaret Antlaşması imzalandı. 19 NİSAN - Türk-Alman Ticaret Antlaşması imzalandı. 92 1943 2 MAYIS - Kozlu-Zonguldak demiryolu işletmeye açıldı. 19 MAYIS - Ankara'da 'Gençlik Parkı' açıldı. 6 HAZİRAN - Sivas Çimento Fabrikası işletmeye açıldı. 7 HAZİRAN - CHP Kurultayı, İnönü'nün konuşmasıyla açıldı:'... Dün-ya Savaşırım türlü dalgalan ortasında Türk Milleti'nin itiban ve kuv-veti şerefle yükselmiştir.' 20 HAZİRAN - Adapazarı ve Geyve'de büyük deprem. 28 HAZİRAN - Diyarbakır-Batman demiryolu hizmete açıldı. 30 HAZİRAN - Seyhan Regülatörü hizmete girdi. l TEMMUZ - Bigadiç ilçe oldu. 3 TEMMUZ - İstanbul Fen Fakültesi'nin yeni binası temeli atıldı. 19 TEMMUZ - Teknik Ziraat ve Teknik Bahçıvanlık Okulları Kanunu kabul edildi. 20 TEMMUZ - Ankara Erkek Sanat Enstitüsü'nün temeli ahidı. 27 AĞUSTOS - Türkiye-Fransa Gemi satın aünması antlaşması imzalandı. 10 EYLÜL - İstanbul Kapalıçarşı, yangını, tarihi çarşıda 202 dükkan yan- dı. 22 EYLÜL - Ankara Fen Fakültesi kuruldu. 18 EKİM - İnönü, VIII. Millî Tıp Kongresini açta. l KASIM - İnönü, TBMM'ni açta:'... Ülkümüz, milletlerin hürriyet ve istiklali esasına dayanan bir uygarlığın temellerim sağlamlaştırmaktır.' l KASIM - Kahire Konferansı, Roosevelt-Churchill-Çan-Kay-Şek buluş-tu. 5 KASIM - Kahire'de Türk-İngiliz resmî konuşmaları yapıldı. 15 KASIM - 3. Tarih Kongresi İnönü'nün konuşmasıyla açıldı. 20 KASIM - İstanbul Teknik Üniversitesi kuruldu. 25 KASIM - Ankara Kauçuk İstasyonunun temeli atıldı. 27 KASIM - Çorum, Tokat, Amasya ve Kastamonu dolaylannda dep-rem. 27 KASIM - Tahran Konferansı, Üç büyükler buluştu, İkinci Dünya Savaşı son buluyor. 7 ARALIK - Kahire'de; Roosevelt-Churchill-İnönü buluştu. 21 ARALIK - Eski bakanlardan. Üniversite devrim tarihi okutmanlarından, devrimci Mahmut Esat Bozkurt (Doğ: 1892) öldü |
1944
1944
15 şubat - Antakya'da hafif deprem. 24 MART - Büyük Türk Amirali Barbaros Hayreddin Paşa (1473-1546)'nın heykel ve anıtı. İstanbul'da Beşiktaş'ta türbesi önünde açıl-dı. 30/31 MART - Marmaris civarında 'Krom' şilebi torpillenerek batınîdı. - l NİSAN - Tiyatro sanatçısı Hazım Körmükçü öldü. (Doğ: 1898) 10 NİSAN - Cumhuriyet Bayındırlık Sergisi açıldı. 20 NİSAN - Avrupa'y a krom sevkıyatı durduruldu. 23 MAYIS - Ressam Şevket Dağ (Doğ: 1876) öldü. 4 HAZİRAN -1854 yılmdan beri devam eden 'Düyunu Umumiyye' tarihe karıştı. 26 HAZİRAN - Ziraî Donatım Kurumu Kanunu kabul edildi. 12 TEMMUZ - İstanbul Yüksek Mühendislik Mektebi'nin 'Teknik Üni-versite' olarak teşkilatlandınîmasma dair kanun kabul edildi. 2 ağustos - TBMM, Türkiye-Almanya arasındaki ilişkilerin kesilmesine karar verdi. 22 ağustos - Halkapınar Dokuma Fabrikasının temeli atıldı. 9 EKİM - İzmir Yüksek Ekonomi ve Ticaret Okulu açıldı. 9 EKİM - Ankara'da Anıtkabir'in temeli atıldı. 16 EKİM - Balıkesir Terbiye Enstitüsü'nün temeli atıldı. 29 EKİM - Fevzipaşa-Malatya-Diyarbakır-Kurtalan demiryolu hizmete açıldı, l KASIM - TBMM, İnönü'nün iç ve dış politikamızın sınırlarım çizen bu konuşması ile açıldı. 3 KASIM - Işıkları karartma tedbirleri kaldırıldı. 19 KASIM - Elazığ-Van demiryolu yapılmasına başlanıldı. 7 ARALIK - Türkiye, Milletlerarası Sivil Havacılık sözleşmesine katıldı |
1945
1945
3 OCAK - TBMM. Japon devletiyle ilişkileri kesmeye karar verdi. 8 OCAK - Yeni İskenderun iskelesi açıldı. 10 OCAK - Anayasa'nın dili Türkçeleştirildi. (Kanun No. 4695) 10 OCAK - Bazı ay adlarının değiştirilmesi hakkındaki (4696 sayılı) kanun kabul edildi. Teşrinievvel (Ekim), Teşrinisani (Kasım), Kanunu-evvel (Aralık), Kanunusani (Ocak) olarak değiştirildi. 15 OCAK - Van, Özalp, Muradiye, Erciş bölgesinde deprem. Hafif hasar. 15 OCAK - İstanbul Boğaziçi iskeleleri arasında yolcu nakliyatım sağlayan 'şirketi Hayriye' satın alındı. 27 OCAK- Milli Piyango'nun yılbaşı çekilişinde 200 bin lirayı İstanbul'da bir seyyar salepçi kazandı 8 şubat - Ankara-Kalecik-Çankırı arasında şehirlerarası telefon konuşmaşı başladı. 23 şubat - Türkiye-Amerika İkili Yardım Antlaşması imzalandı. 23 şubat - Almanya ve Japonya'ya savaş ilanı Meclis'te oy birliğiyle kabul edildi. 2 MART - Bitlis, Tatvan, Erciş Muradiye bölgesinde deprem. 19 MART - Çivril'de 'Dördüz' dünyaya geldi. 19 MART - Sovyet Hariciye Komiseri Molotov, 7 Kasım 1945'te sona erecek olan 'Dostluk ve Saldırmazlık Antlaşmasi'nın günün koşullarına uydurulması için nota verdi. 20 MART - Adana'da deprem. 27 MART - Yazar Halit Ziya Uşaklıgil (Doğ: 1866) öldü. 11 NİSAN - TBMM'nin yeni içtüzüğü Meclis'ten geçti. 13 NİSAN - Başkan Roosevelt'in ölümü dolayısıyla Başbakan İnönü, Amerikan ulusuna başsağlığı mesajı gönderdi. 15 NİSAN - Mahalle Teşkilatı Kanunu kabul edildi. 7 MAYIS - İkinci Dünya Savaşı Batı'da son buldu. Almanya teslim oldu. 11 MAYIS - TBMM, savaşın kansız atlatılması dolayısıyla İsmet İnönü'ye teşekkür etti. 29 MAYIS - Saraçoğlu Hükümeti 7 muhtelif muhalife karşı 359 oyla güven aldı. Karşı olanlar: Bayar, Menderes, Koraltan, Köprülü, Sazak, Bayur, Peker. 2 HAZİRAN - Sümerbank'a bağlı olarak Kastamonu-Taşköprü ilçesinde 'Sulukise Kendir Fabrikasi'nm temeli atıldı. 9 HAZİRAN - İstanbul-Kabataş Tekel Genel Müdürlüğü binası hizmete açıldı. 11 HAZİRAN - Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu kabul edildi. (No. 4753) 12 HAZİRAN - Bayar ve üç arkadaşı, dörtlü bir önerge vererek 'Parti tüzüğü ile bazı kanunların' değişmesini istediler. 13 HAZİRAN - İller Bankası Kanunu kabul edildi. 13 HAZİRAN - Celal Bayar; Basın Kanununun 50. ve 17. maddelerinde bazı değişmeler yapılması için TBMM'ye taşan verdi. 15 HAZİRAN - Toprak Bayramı Kanunu (No. 4760) kabul edildi. 20 HAZİRAN - Ankara Tıp Fakültesi Kanunu kabul edildi. 22 HAZİRAN - Çalışma Bakanlığı Kuruluş Kanunu (No. 4763) kabul edildi. 26 HAZİRAN - Türkiye San Francisco'da Birleşmiş Milletler Antlaşmasını imzaladı. (18.5.1945 Gün ve 4801 sayı). 1945 Şubat'ında Yalta'da toplanan Üç Büyükler (İngiltere, Amerika, Rusya), Birleşmiş Milletler Anayasasi'nın hazırlanması için bir komisyon kurulmasma karar verdiler. Aynı yıhn Nisan ayında milletlerarası teşkilatı kuracak olan Birleşmiş Milletler Konferansı San Francisco şehrinde toplandı. Konferansa katılabilmek için ilk şart, 1 Mart 1945'e kadar Almanya ve Japonya'ya savaş açmaktı. Aralannda Türkiye'nin de bulunduğu 50 devletin temsilcileri 'Dumbarton Oaks' konferansında yapılan teklifleri incelediler. 26 Haziran 1945'te Birleşmiş Millet Anayasası tasdik edildi. ' Anayasa 24 Ekim 1945'te beş büyük devlet tarafından onaylanarak yürürlüğe girdi. Bu bakımdan 24 Ekim 1945 'Birleşmiş Milletler Günü olarak kutlanır, 29 HAZİRAN - Gazeteci ve Cumhuriyet Gazetesi kurucusu: Yunus Nadi Abalıoğlu (Doğ: 1880) öldü. 6 TEMMUZ - Ulaştırma Bakanhğı Kanunu kabul edildi. 9 TEMMUZ - işçi Sigortaları Kurumu Kanunu kabul edildi. 9 TEMMUZ - Ormanların devletleştirilmesini öngören (4785 sayılı) kanun kabul edildi. 14 TEMMUZ - Uyuşmazlık Mahkemesi Kanunu kabul edildi. 18 TEMMUZ - Milli Kalkınma Partisi kuruldu. 29 TEMMUZ - Ereğli Limanının temeli atıldı. 1 AĞUSTOS - İçişlerinde 8 ilçe kurulması hakkındaki (Çan, Ardanuç, Yerköy, Altmözü, Güneyce, Perşembe, Keşan, Lalapaşa) kanun kabul edildi. 6 ağustos - İlk atom bombası (Japon saatiyle 08.15'te) Hiroşima adlı Japon şehrine savaş amacıyla atıldı. Havada patlatılan bomba 20.000 T.N.T. (dinamit) gücündeydi. Şehirde 10 km. karelik bir alanı yerle i bir etti 66.000 kişi öldü. 69.000 kişi yaralandı. 9 AĞUSTOS - Japon şehri Nagasaki üzerinde 2, atom bombası patlatıldı. 37.000 kişi öldü, 40.000 kişi yaralandı. 10 ağustos - İkinci Dünya Savaşı sona erdi. 15 ağustos - TBMM Milletler Anayasasını kabul etti. 15 AĞUSTOS - Irak Kral Naibi Prens Abdullah Türkiye'ye geldi. 23 EYLÜL - Çankırı Piyade Okulu açıldı. 26 EYLÜL - A. Menderes ve F. Köprülü'nün CHP'den ihraçları üzerine C. Bayar da İzmir milletvekilliğinden istifa etti. 5 EKİM - Ankara Tıp Fakültesinin temeli atıldı. 10 EKİM - Üç Büyükler Potsdam Konferansında Türkiye ile ayrı ayrı temas etmeye karar verdiler. 17 EKİM - Ankara Tıp Fakültesi açıldı. 21 EKİM - Genel Nüfus Sayımı. 1927:13.648.270,1935:16.158.018,1940:17.820.950, 1945:18.790.174,1950: 20.947.188,1955: 24.064.763, 1960:27.254.820,1965: 31.391.421,1970: 35.555.549. 30 EKİM - Ankara, Saraçoğlu Mahallesi hizmete açıldı. 1 KASIM - TBMM, İnönü'nün konuşmasıyla açıldı:'... Tek eksiğimiz hükümet partisinin karşısında başka parti bulunmamasıdır.' 1 KASIM - Celal Bayar, milletvekilliğinden istifa etü. 1 KASIM - Bayar; 'Parti kuruyoruz, bu muhakkaktır, fakat birkaç gün geçmeden tafsilat veremem.' 16 KASIM - UNESCO Anayasası kabul edüdi. 20 KASIM - Van'da büyük deprem oldu. 3 ARALIK - Celal Bayar; CHP Genel Sekreterliği'ne gönderdiği kısa bir yazı ile partiden istifa etti. 4 ARALIK - Kilyos Hisarönü ateş tuğlası fabrikasının temeli atıldı. 20 ARALIK - İki Gürcü Prof. Giresun'a kadar bütün Kuzey Doğu Anadolu'nun Gürcistan'a katılması tezim savundular. |
1946
1946
1 OCAK - İşçi Sigortaları Kanunu kabul etti. 7 OCAK - Demokrat Parti kuruldu. Yeni partinin 85 maddelik programı yayınlandı. 8 OCAK - Parti kurucuları, Ankara Sümer Sokak 8 sayılı evde yaptıkları toplantıda. Demokrat Parti Başkanlığına Celal Bayar'ı seçtiler. 21 OCAK - iş ve işçi Bulma Kurumu Kanunu kabul edildi. 25 OCAK - İş ve İşçi Bulma Kurumu kuruldu. 29 OCAK - Çalışma Bakanlığı Kanunu kabul edildi. 13 ŞUBAT - İçişlerinde 10 ilçe kurulması: (Oğuzeli, Azdavay, Örtülü, Şuhut, Seben, Doğanşehir, Tekman, Koçarlı, Sanz, Eskipazar) kanunlaştı. - 21 şubat - İngiltere Dışişleri Bakam Bevin'in demeci: Türkiye'nin hür ve müstakil yaşamasını, Türk-Sovyet Antlaşmasi'nm yenilenmesini isteriz... Türkiye ile Rusya arasında bir sınır konusunun çıkmasını üzülerek karşılıyoruz. Bu sınır Fatih tarafından çizilmiş değildi... 13 MART - DP'nin bir muvazaa partisi olduğu hakkındaki söylentileri Bay ar cevaplandırdı:'... Partimizin yurtiçinde serpilip gelişmesi yolundaki çalışmalarımızdan bugüne kadar aldığımız sonuç bizi memnun etmektedir... ne Halk Partisine ve ne de partimize böyle küçül-tücü bir hareketi yüklemeğe imkan yoktur.' 29 MART - Türkiye-Irak Antlaşması imzalandı. 5 NİSAN - Türkiye'nin Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Büyükelçisi Münir Ertegün'ün tabutunu taşıyan Missouri savaş gemisi, sabah saat 8.00'de istanbul limanında Haydarpaşa açıklarmda demirledi. Dünyanın en büyük savaş gemisiyle Türk temsilcisinin cenazesinin Türkiye'ye gönderilmiş olması özel bir anlam taşıyordu. 6 NİSAN - inönü. Başkan Truman'ın özel temsilcisi M.A. Weddell'i kabul etti. 15 NİSAN - Ankara'da Millî Kütüphane 'Hazırlık Bürosu' kuruldu. Büyük eksiğimiz olan Millî Kütüphane'nin kurulması için ilk adım böylece atılmış oluyordu. 20 NİSAN - DP ara seçimlere katılmamaya karar verdi. 25 NİSAN - Esnaf Demekleri Birliği kuruldu. 29 NİSAN - Belediyeler Kanunu değiştirildi. 3 MAYIS - Maraş-Köprüağzı bağlantı hattı temeli atıldı. 11 MAYIS - CHP Olağanüstü Kurultayında İnönü konuştu:'... Serbest, samimi bir seçim hedefimizdir.' 20 MAYIS - İnönü Kars'ta konuştu:'... Bütün milletin malı ve canı, sınır boylannın her karış toprağı üzerine konulmuştur.' 31 MAYIS - Varto-Malazgirt-Malatya'da deprem. Varto'da 3.000 ev yı-kıldı ve 650 vatandaşı kaybettik. 31 MAYIS - Türkiye'de ilk defa tek dereceli milletvekili seçimi kabul edildi. 10 HAZİRAN - Gürültülü bir toplantıdan sonra TBMM, 2 oya karşı, 383 oy ile seçimi yenileme karan aldı. 13 HAZİRAN - Üniversitelere muhtariyet veren (4936 sayılı) kanun ka- t bul edildi. 13 HAZİRAN - 'İnönü Armağanlar Kanunu' (No. 4933) kabul edildi. 14 HAZİRAN - Türkiye Emlak Kredi Bankası Kanunu kabul edildi. 19 HAZİRAN - Lübnan Cumhurbaşkanı El-Huri, Türkiye'ye geldi. 21 HAZİRAN - Rize Çay fabrikasuun temeli atıldı. 1 TEMMUZ - Yurt, Konak, Murat, Kuluşkür ve Palu istasyonları hizmete açıldı. 8 TEMMUZ - Trabzon limanının temeli atıldı. 9 TEMMUZ - Ankara Valisi Nevzat Tandoğan intihar etti. 10 TEMMUZ - Çatalağızı Santraü açıldı. 14 TEMMUZ - Türk Jeoloji Kurumu kuruldu. 17 TEMMUZ - İnönü'nün radyoda seçim konuşması: '... Millî iradenin hakiki ve temiz bir surette meydana çıkması, hepimizin müşterek ba-şanmız, kanunî görevimiz, sereniniz olacaktır... Partim seçimi kay-bedecek olursa Cumhurbaşkanlığı'ndan çekilmemin tabii bir şey ol-duğunu bütün vatandaşlarumn bilmesi lazımdır.' 18 TEMMUZ - Bayar, Balıkesir'de konuştu:'... Yeni bir devre giriyoruz. Bu pazar günü yapılacak seçimde bu devre açılıyor. Oylarınız vicdanlannızdan kopup gelmelidir ve yalnız vicdanlannızın sesini ak-settirmelidir. Bunun için seçim tam anlamıyla serbest olmalıdır.' 21 TEMMUZ - Memleketimizde muhalefetin de katıldığı ilk tek dereceli genel seçim yapıldı: CHP: 396, DP: 61, Bağımsız: 7 milletvekili, (İstanbul'da: CHP: 5, DP: 18) 30 TEMMUZ - Genelkurmay Başkanı Org. Kazım Orbay (1886-1964) istifa etti. Yerine Orgeneral Salih Omurtak (1889-1954) getirildi. 5 AĞUSTOS - TBMM açıldı. İnönü; 451 oyun 388'i ile yeniden Cumhurbaşkanı seçildi. Saraçoğlu çekildi. Recep Peker, yeni kabineyi kurmakla görevlendirildi. Meclis Başkanlığına; 379 oyla General Kazım Karabekir seçildi. DP'nin Cumhurbaşkanı adayı Fevzi Çakmak 50, Meclis Başkanı adayı Y.K. Tengirşenk 50 oy aldı. 8 AĞUSTOS - Sovyet Rusya; Türkiye ile ilgili devletlere baş vurarak Boğazları Türkiye ile müşterek olarak kontrol etmek amacıyla 'Boğazlar Rejiminin değişmesin! istedi.' 9 AĞUSTOS - İnebolu Limanı inşaatma başlanıldı. 13 ağustos - DP Türkiye B.M. Meclisi Grup Başkanlığı bir tebliğ yayınlayarak: '... Sovyet notası karşısında, esasta Hükümetle beraber hareket etmek azminde olduklarım...' belirttiler. 14 AĞUSTOS - Recep Peker Kabinesi güven aldı. 22 ağustos - Sovyet notasına Türk cevabı:'... Boğazları beraberce koruma teklifi Türkiye'nin hiçbir surette feragat edemeyeceği ve kısıtlanması kabul eylemeyeceği egemenlik haklarma ve güvenliğe aykırıdır.' 31 ağustos - Türkiye-Fransa Ticaret ve Ödeme Antlaşması imzalandı. 7 EYLÜL - Türk parası devalüe edildi. 7 Eylül karan' adiyle anılır. 9 EYLÜL - Ziraat Bankası 'Altın' satın almaya karar verdi. 13 EYLÜL - Devlet Bakanlığı ve Başbakan yardımcılığı ihdas edildi. 20 EYLÜL - Basın Kanunu kabul edildi. DP aleyhte oy kullandı. 28 EYLÜL - Sovyetlerin cevabı: '... Boğazların konmması Türkiye ve Rusya'ya ait olmalıdır.' 21 EKİM - Sovyet Rusya'ya verilen notanın metni açıklandı:'... Müşterek savunma teklifi egemenliğimize aykırıdır.' 1 KASIM - TBMM'nin 8. dönem ilk toplantısı İnönü'nün konuşmasıyla açıldı. 27 KASIM - Eski Millî Eğitim bakanlanndan Saffet Ankan (Doğ:1888) öldü. 4 ARALIK - Erzurum Ticaret Borsası kuruldu. 10 ARALIK - İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi yayınlandı. 18 ARALIK - DP'lüer bütçe görüşmelerinde Meclisi topluca terk ettiler. 23 ARALIK - İnönü; anlaşmazlığı çözümlemek için Bayar, Köprülü ve Saraçoğlu ile görüştü. 26 ARALIK - İnönü; iki partiyi yatıştırarak, DP'lilerin Meclis çalışmalaruna katılmalarım temin etti. |
1947
1947
3 OCAK - Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı yılın ilk haftasmı 'Veremle Savaş Haftası' olarak kabul etti. 7 OCAK - Demokrat Parti'nin ilk büyük kongresi C. Bayar'm uzun konuşmasıyla açıldı. 8 OCAK - Haşimi Ürdün Kralı Abdullah Türkiye'ye geldi. 18 şubat - Türk Kanser Araştırma ve Savaş Kurumu kuruldu. 20 şubat - İş ve İşçi Sendikaları kuruldu. 27 ŞUBAT - Karikatürist Cemal Nadir Güler (Doğ: 1902) kan kanserinden öldü. 12 MART - Amerika Devlet Başkanı Truman; Türkiye ve Yunanistana yardım için 400 milyon verilmesini senatodan istedi.'.., Türkiye'nin bağımsız olarak kalmasının önemi büyüktür.' dedi. 3 NİSAN - DP, yayınladığı bir bildiri üe 4 ilde yapılacak, seçimlerine girmeme kararı nedenlerim açıkladı. 7 NİSAN - 4 ilde milletvekili seçimleri yapıldı. DP katılmadı. 2 MAYIS - Amirali Bemard H. Bier'in komutasında bir Amerikan filosu Istanbul'a geldi. Amirali inönü, Ankara'da kabul etti. 9 MAYIS - Amerika; Türkiye ve Yunanistan'a yardım projesini 107'ye karşı ve 287 muvafık oy ile kabul etti. 13 MAYIS - Cumhurbaşkanı İnönü, British United Press Ajansi'nın so-rularım cevaplandırdı.: - Türkiye herhangi bir yabancı devlete Boğazlar'da üs vermeye razı mıdır?... - Türkiye'nin toprak bütünlüğü ile egemenliğine dokunan hiçbir konu,söz konuşu olamaz.' 20 MAYIS - Rize Çay Fabrikası ilk ürününü verdi. . 23 MAYIS - İnönü'nün Amerikan Milletine mesajı: '... Amerikan yardımı, cihan banşının devamı ve yenilenmesi uğrunda kendisine düşen büyük rolü tamamıyla benimsediğim gösteren ümitlerle dolu bir işarettir.' 28 MAYIS - Sıkıyönetim altı ay daha uzatıldı. 28 MAYIS - Celal Bayar, 7 yıldan beri ilk defa TBMM'de söz aldı. İstanbul'da sıkıyönetimin devamı konusunda konuştu. 29 MAYIS - İlk parti Rize Çayı (30 ton) ihraç edildi. 8 HAZİRAN - İnönü-Bayar arasında. Recep Peker'in de bulunduğu bir konuşma yapıldığı ısrarla söylenmeye başladı. 22 HAZİRAN - Aydın Yüzme Havuzu ve Kültür Parkı hizmete açıldı. 7 TEMMUZ - Gaziantep Şarap Fabrikası açıldı. 10 TEMMUZ - İnönü; Bayar'la görüştü ve gelişen politik durum üzerinde duruldu. 26 ağustos - CHP Meclis Grubunda Peker Hükümeti güven oyu aldı. 7 EYLÜL - Türkiye-Irak Dostluk Antlaşması imzalandı. 9 EYLÜL - Başbakan Recep Peker istifa etti. Hasan Saka, Kabineyi kurmakla görevlendirildi. 21 EYLÜL - İnönü, Trabzon'da CHP ve DP merkezlerim ziyaret etti. 21 EYLÜL - Kozlu'da grizu patladı. 48 vatandaş öldü. 1 EKİM - İnönü; Meclisi olağanüstü toplantıya çağırdı. 3 EKİM - Milletlerarası Üzüm, Üzüm Suyu ve şarapçılık Kongresi top-landı. 13 EKİM - Hasan Saka Kabinesi; 411 üyeden 49 ret ve 362 oyla güven aldı. EKİM - Sovyet delegesi Vişinski, Birleşmiş Müleüer'de Kars ve Ardahan'ı istedi. 1 KASIM - TBMM, İnönü'nün konuşmasıyla açıldı: '... Yurdumuzun bütünlüğüne ve haklanmıza karşı herhangi bir tecavüz emeli beslenmesine asla müsaade etmeyeceğiz. Hiç kimseye karşı tecavüz emeli beslememekteyiz.' 1 KASIM - General Kazım Karabekir, 322 oy alarak Meclis Başkanlığna seçildi. 17 KASIM - CHP 7. Kurultayı toplandı. 27 KASIM - Halkevleri'nin, CHP'ye bağlı hükmî şahsiyeti haiz bir kuruluş halini almaşı kararlaştırıldı. 30 KASIM - CHP, VII. Kurultayı'nda, partinin yeni tüzüğü kabul edildi. Genel Başkanhğma İnönü, vekilliğe de Hilmi Uran seçildi. 10 ARALIK - Ceyhan-Adana-Tarsus-Mersin ve dolaylarmda deprem. Merkez üssü Reyhan-Mis, Gaziantep-Hatay-Diyarbakır'da da hissedildi. 16 ARALIK - Palu-Genç demiryolu hizmete açıldı. 23 ARALIK - Ankara'da Millî Eğitim binası yandı. |
1948
1948
1 OCAK - içişleri Bakanlığında 14 ilçenin kurulması (Samandağı, Çayıralan, İmranlı, Mengen, Güney, Keçiborlu, Yeşilhisar, Çamardı, Gazipaşa, Çaykara, Germencik, Fındıklı, Kınık, Hacıbektaş) kanunlaştı. 19 OCAK - Eskişehir Hükümet konağı hizmete açıldı. 25 OCAK - Kurtuluş Savaşı komutanlanndan. Şark Fatihi olarak ad dinlan, şair ve edip. Orgeneral Kazım Karabekir (Doğ: 1882) öldü 30 OCAK - Akbank T.A.Ş. Adana'da kuruldu. * 20 şubat - Bulgarlar tarafından iki uçağımızın düşürülmesi karşısında nota verildi. 1 MART - Suat Hayri Ürgüplü'nün Yüce Divan'da mahkemesine b landı. 16 MART - Kapıdere'de (Maraş-Malatya sinin) deprem. Nurhak ve Doğanşehir'de daha şiddetli hissedilen sarsıntının merkez üssü, Gölbaşı çukurluğu. 20 MART - Kurtuluş Savaşı komutanlanndan Korgeneral Naci (Doğ: 1875) öldü. l NİSAN - İstanbul'da Güzel Sanatlar Akademisi yandı. l MAYIS - İstanbul'da; Sedat Simavi (1896-1953), ileride Türkiye'nin yüksek tirajım yapacak olan 'Hürriyet Gazetesi'ni kurdu. Gazetenin ilk sayısmda 'İktidar' ve 'Muhalefet' liderlerinin yazışı yer aldı. Sedat Simavi'nin 1.5.1948 tarihli yazısı: "Bu Gazete... Hürriyet'in programı kısadır. Memleketinizde gelişmeye başlayan demokrasi zihniyetim kökleştirmek ve müdafaa etmek için ortaya atılıyoruz ve demokrasinin memleketimizin bünyesine en uygun bir rejim olduğuna iman etmiş bulunuyoruz. Demokrasinin müdafili olduğumuzu ileri sürmekle. Demokrat Parti'nin körü körüne taraftarlığım ve Halk Partisi'nin düşmanlığım yapa-cağımızı zannetmeyiniz! Hürriyet hiçbir partiye bağlı değildir. Hürriyet hür ve müstakil kalacaktır. Devlet Reisimiz İnönü ile Muhalefet Partisi Lideri Celal Bayar'ın Hürriyet için nezaket göstererek yazdıktan maka-leleri bu ilk sayımızda neşretmekle bunu ispat ettiğimize kaniyiz. Hürriyet'in bütün kuvveti yalnız kendi maddi imkanlarına dayana-rak çıkabilmesindendir. Bundan dolayı da kimseyi gücendirmekten korkmayacak ve kimseyi mennun bırakmak kaygusunu gütmeyecektir. İki yıl evvel Amerika'ya sipariş ettiğimiz ve şimdi elinizde bulunan gazeteyi basan bu makine en son sistem ve süratli rotatif makinesidir. Saatte beş renk üzerinden 44 bin nüsha basan bu makinenin evsafım, za-man zaman, en geç gelen havadisleri, sabaha karşı vaki olan hadiseleri fotoğraflarıyla tespit edcrek size yetiştirdiğimiz zaman anlayacak ve takdir edeceksiniz. Size şimdiden çok vaatlerde bulunmak istemiyoruz. Doğru havadis veren, hakkı gözeten dürüst bir gazete çıkarabilmek için ortaya atıldık. Bu gayeye varabilmek için doğruya seven, riya, iftira ve haksızlıktan nefret eden okuyuculanmızla el ele yürümek istiyoruz. Vatan ve millete faydalı olabilmek için, hür ve müstakil bir gazete kürsüsünün, herhangi bir makam sandalyesinden daha verimli olduğu-na kani bulunduğumuzdan şahsıma ait hiçbir siyasî gaye gütmeyece-ğiz. Elimizde hazır bir gazete varken, kolay bir şöhret vasıtası olan mu-harrirlik hevesinde de değiliz. Baş sütunlardaki yazılar daima (Hürri-yet) imzasmı taşıyacak ve her mevzu mütehassısı tarafından en doğru şekliyle okuyuculanmızın gözü önüne serilecektir. (Bu izahatı imzam altında vermeye mecbur olduğum için okuyuculanmdan özür dilerim.)" İktidar lideri İsmet İnönü'nün yazışı: "Yeni bir hizmet unsuru Basın alemine girdiğinden haberdar olduğum 'Hürriyet' gazetesine, arzusu üzerine, iyi dileklerimi yazıyorum. Bu vesile ile 1948 ilkbaharı başmda memlekette yaptığım oldukça geniş seyahatten memnun dön-düğümü söylemek isterim. Çukurova felaketinde vatandaşlarım!, ıstıra-bın şiddetli olduğu günlerde görmüş ve çok müteessir olmuştum. Onla-rı on gün sonra milletçe ve hükümetçe kendilerine gösterilen ilgiden ümitleri artmış ve çalışıp kalkınma arzulan tazelenmiş olarak bulmak beni çok teselli etti, Seyahatinim, iyi bir tesadüfle, kıymetli hatırasını Raman Dağı'ndaki petrol kuyusu teşkil ediyor. Bir bütün gün Raman'in yeni cevherim sey-rettik; memleket için geniş ve hayırlı ihtimaller üzerinde uzmanların tetkik ve tatminlerim zevkle dinledik. Gaziantep, Maraş, Malatya, Elazığ, Tunceli, Bingöl, Diyarbakır, Mar-din, Siirt illerimizin halkları, Urfa ve Bitlis ülerimiz ve pek çok ilçeleri-mizin heyetleriyle memleket meselelerim görüştüm. Vatandaşlarım ek-sikleri bilen ve bunların bir an evvel tamamlanmasın! isteyen bir arzu ile bütün düşüncelerim bana anlattılar. Dolaştığım yerlerde halkımızı meşgul eden mevzuları tekrar öğrenmiş olmak istifadeli olmuştur. Siyasî partilerin karşılıklı münasebetlerinde tahakkuk eden terakkiyi derhal fark ettim. Evvelki seyahatimde başladığım gördüğüm iyilik bü-yük bir gelişme ve tekamül kazanmıştır. Herkes fikirlerim ve program-larım biliyor. Partiler emniyet ve huzur içinde siyasî davalarım azimle takip ederken, partiler üzerinde olan yatan meselelerim göz önünden : ayırmıyor, hele birbirine, hiç düşman olmuyorlar. Açık bir surette göze çarpıyor ki, medeni bir insan cemiyetinde hür vatandaşlar münasebet- j lerini sağlam esaslar üzerine kurmuşlar. Dolaştığım geniş bölgelerde | partilerin çalışmaları için koyduğum bu teşhisin büyük kıymeti vardır, j Dünyanın nereye varacağı belli olmayan buhranı içinde Türkiye'nin de-1 mokratik gelişmesinin zehirsiz ve salim bir hava içinde ilerlemesi ma leket için hayati bir ehemmiyettedir. Siyasî partilere mensup olan vata daşlanm her yerde beni, iç ve dış büyük vatan meselelerinde berat» mücadele edeceklerim yürekten temin ettiler. Türkiye medeni alemin anladığı manada hürriyet ve demokrasi | yatı içinde yeni bir ilerleme ve gelişme yolundadır. Her şeyden kıy li olan kendine güven ve Vatanımın geleceğine güven duyguları d tazedir. Bu duyguları korumak yolunda tesirli bir hizmet unsuru c 'Hürriyet' gazetesine engin basanlar dilerim." Muhalefet lideri Celal Bayar'ın yazışı: "Demokrasi davasında üç devir Hürriyet gazetesi benden bir yazı istediği zaman neslünizin hürriyet uğrundaki mücadelelerinin hatırları içinde kaldım. Bizim neslimiz hürriyet mefhumu üzerinde duran 'Genç-Türk' ede-biyatınm tesiri altmda siyasî hayata girmiştir. Ben de, millet hayatı üe alakadar olan bu mevzuu ele almak istedim. Bazı tarihî hadiselere kısa-ca temas etmeyi düşündüm. Henüz çok genç iken mutlakiyet devrinin, padişahlar idaresinin taz-yikim duymaya başlamıştım. İstibdadın ıstırabı altmda kendimi bir ku-yu içinde dünyadan habersiz, teneffüs etmekten mahrum bir insan gibi görüyordum. Hayatı da bu havasızlık içinde manasız buluyordum. Meşrutiyet inkılabı tahakkuk eder etmez, hürriyet aşkı ile büyük bir heyecan ile memleketi sardı. Bütün kalplerde taze bir ümit ve şevk uyandırdı. Bu arada ecnebî tazyikinin bariz bir ifadesi olan kapitülas-yonlar gözümüze batmaya başladı. Görüyorduk ki ferdî hürriyet ile be-raber millî hürriyet ve tam manasıyla istiklalimize kavuşmak için kapi-tülasyonları memleketimizden söküp atılması iktiza ediyordu. Diğer taraftan yabancılar, fena idare yüzünden zayıf düşmüş vatanı-mızı kolayca yutulur bir lokma sanıyorlardı. Bu durum karşısında millî birliğe dayanan bir müdafaa ve emniyet cephesi yaratmak lazım geliyordu. İşte Meşrutiyet devrinde, bu devri açanlara ve gençliğe düşen başlıca vazife bunlardı. 1914-1918 Harbinin mağlupları arasında bulunuşumuz, memlekete çok pahalıya mal ol-muştu. Ankara'da bin bir felaket içinde, Türkiye Büyük Millet Mecli-si'nin açılışı ve Hükümeti'nin kuruluşu bizim için bir kurtuluş, bir ha-maset ve ayni zamanda millî hakimiyet devri olduğuna şüphe edile-mez. Burada, tam bir hakikat olarak ifade edilmelidir ki; memleketi, bir ferdin iradesi altında toplayarak kurtarmak prensibi fiilen iflas etmiş, buna mukabil milli hakimiyeti temsil eden kuvvetin muvaffakiyeti ken-dini göstermiştir. Yani 'Kayıtsız şartsız hakimiyet milletindir' düsturu muzafferiyetin amili olmuştur. Ne garip tecellidir, Ankara'da çalışanlar, bir taraftan millî iradeye dayanan bir devletin temellerini atarken, diğer taraftan 'Padişahımız Efendimiz, hür ve müstakil olarak kendini Milletin ağüsu sadakatinde gördüğü gün Millet Meclisi'nin tanzim edeceği esasatı kanuniye daire-sinde vazı muhterem ve mübecceliyeti ahz eder' diyorlardı. Saray ve Bab-ali'nin hıyaneti ve hadiselerin nasıl inkişaf ettiği malumdur. En iyi devlet şeklinin Cumhuriyet olduğu neticesine varıldı. Bugünkü Anaya- amız mütekamil şekliyle tedvin olundu. Fakat salim bir surette işlemesi için yalnız bir partinin varlığı kafi gelmediğinden Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası ve onu takip eden Serbest Fırka kuruldu. Her iki fırkanın yürümediği ve muvaffakiyet temin edemediği anla-şıldıktan sonra bir fasıla devri baş gösterdi. İşte bu fasıla devri arasında Demokrat Parti bin bir müşkülata göğüs gererek meydana atıldı. Partimiz demokrasiyi millî menfaate ve insanlık haysiyetine en uy-gun bir prensip olarak tanıdı. Türk Milleti'nin bütün meziyetlerine ol-duğu gibi siyasî hayatta da olgunluğuna inandı. insanlık haysiyetine inanan ve bu haysiyetin ancak insanlık ana hak-lannın teminat altında bulundurulmasıyla korunabileceğim kabul edei partimiz bütün devlet mevzuatında bu prensiplere aykırı hükümleri] bulunmamasını sağlamakla kendisini mükellef bilmektedir. insanlık ana haklanndan bahsederken bu mefhum arasında 'korku dan masum olma hürriyetinin' de mevcut olduğu kabul edilmelidir. Herhangi bir zaruret veya sebeple bu prensiplere muhalif olarak y< pılmış kanunların tadil ve tasfiyesine çalışmak Partünizin esash gayeli rinden biridir. Demokrat Parti'nin programı kül halinde tatbik olundı ğu gün memleketimizde büyük değişiklikler olacağına ve Milletimizi bu yüzden refaha kavuşacağına şüphe yoktur. Bize temin edildiğine göre. Hürriyet Gazetesi bu prensiplerin şad müdafii olarak en ileri teknikle matbuat sahasında yer alacaktır. Şu h< de bu değerli neşir vasıtasına muvaffakiyetler dilemek bizim için bir n zifedir. Bu vazifeyi ifa ederken bahtiyarlık duymaktayım." 25 MAYIS - C.H.P. Meclis Grubunda; 'İslam İlahiyat Fakultesi' kurulması kararlaştırıldı. 8 HAZİRAN - Hasan Saka Kabinesi istifa etti. 18 HAZİRAN - İkinci Hasan Saka Kabinesi kuruldu. Güven aldı. Mevcut 348 üyeden 40 üye aleyhte oy kullandı. 2 TEMMUZ - TBMM'de yeni seçim kanununun müzakeresine başlaı 4 TEMMUZ - AID Türkiye Merkezi kuruldu. 6 TEMMUZ - Ankara Üniversitesi Teşkilat Kanunu, 2 aleyhte 306 o kabul edildi. 7 TEMMUZ - DP'liler, 'Seçim Kanunu dolayısıyla salonu terk ettiler,birinci müzakere sona erdi. 7 TEMMUZ - İstanbul Teknik Üniversitesi Kuruluş Kanunu (No. 5) kabul edildi. 9 TEMMUZ - DP Genel Yönetim Kurulu; Haysiyet Divanı üyeleri, milletvekilleri ve il delegelerinin katılmasıyla Ankara'da önemli bir toplantı yaptı. 19 TEMMUZ - Millet Partisi kuruldu. Mareşal Fevri Çakmak bir bildiri yayınladı. 15 AĞUSTOS - Millî Kütüphane, Ankara'da hizmete açıldı. 16 ağustos - Türkiye Genel Sigorta Anonim Ortaklığı kuruldu. 18 ağustos - Sivrice'de hafif hasarlı deprem. 5 EKİM - Yüce Divan; Eski Gümrük ve Tekel Bakam Suat Hayli Ürgüplü'nün suçsuzluğuna karar verdi. 12 EKİM - Muradiye'de deprem, hafif hasar. 17 EKİM - Ara seçimleri yapıldı. 1 KASIM - TBMM, İnönü'nün konuşmasıyla açıldı:'... Siyasî partilerin kanundan asla ayrılmamaları.' 1 KASIM - Miffî Eğitim Bakanlığı, 15 Şubat 1949'dan itibaren okullarda isteyenlerin din dersi takip edebileceklerine karar verdi. 4 KASIM - İstiklal Mahkemeleri Kanunu İle Tadülerinin Yürürlükten Kaldırılması Hakkındaki (5384 sayılı) Kanun kabul edildi. 16 KASIM - Denizli Milletvekili Reşat Aydınlı; Millet Partisi kurucula-nndan Gen. Sadık Aldoğan, Fuat Ama ve Osman Bölükbaşı'nın İnönü ve Bayar'a suikast hazırladıklarım ihbar etti. 22 KASIM - Medine müdafii Gazi Fahrettin Paşa öldü. 6 ARALIK - Atatürk'ün hastahğı dolayısıyla satan alınmış olan 'Savarona' yatı satılığa çıkarıldı. (Amerikalı Rich M. Cadwalader adlı bir Amerikalı kadından satm alınmış, Hamburg'da gerekli onanım yapılarak 24 Mart 1938'de sulanmıza girmiştir. Atatürk'ün ebediyete intikalinden sonra uzun süre Boğaz sularında demirli kalan geminin satışı mümkün olmamış. Deniz Harp Okulu öğrencileri için bir gemiye ihtiyaç olduğu dikkate ahnarak 2 Temmuz 1951'de Türk Deniz Kuvvetleri'ne devredilmiştir. Gemide Atatürk'ün özel dairesi ve eşyaları olduğu gibi korunmaktadır.) 7 ARALIK - Bolu Erkek Öğretmen Okulu açıldı. 10 ARALIK - Türkiye UNESCO üyesi oldu. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi Türkiye tarafından imzalandı. |
1949
1949
8 OCAK - CHp de kaynaşmalar. 14 OCAK - Başbakan Hasan Saka çekildi. Prof. Şemsettin Günaltay kabineyi kurmakla görevlendirildi. 19 OCAK - Gülhane Hastanesi Cerrahi Müzesi ve Kan Verme İstasyonu açıldı. 22 OCAK - Bayar, Cumhurbaşkanı inönü'yü ziyaret etti. 24 OCAK - Günaltay Kabinesi; 42 aleyhte, 349 kabul oyuyla güven aldı. 24 OCAK - Behçet Kemal Çağlar; Halk Partisinden ve milletvekilliğinden istifa etti. '...En iyimseriniz, en taşkın savunucunuz olan ben artık inancımı kaybetmiş bulunuyorum.' 27 OCAK - Amiral Richard L. Conoliy komutasında bir Amerikan Filosu İstanbul'a geldi. İnönü, Amirali kabul etti. Orhan Veli Kanık Yaprak dergisini çıkardı. 31 OCAK - CHP grubu ilk açık oturumu yaptı. 1 şubat - İlkokullarda ihtiyarî olarak 'din dersi' okutulmasına karar verildi. (Milli Eğitim Bakanlığı'nın 70/5426 sayılı genelgesi) 15 şubat - İnönü-Bayar görüşmesi. 1 MART - Yüksek Komuta Akademisi açıldı. 6 MART - Elazığ-Palu dolaylannda deprem. 30 MART - Bayar, DP'nin laiklik görüşünü Balıkesir'de açıkladı: 'Laiklik, vicdan hürriyetine dayanan Cumhuriyet rejimmin teminatı olarak programımızdadır.' 3 NİSAN - Muhalefet Lideri Bayar'in Bursa'da laiklikle ilgili konuşması: '... Evet, biz Müslümanız ve Müslüman olarak kalacağız. Şunu ehemmiyetle ve ısrarla tekrarlamak isterim ki, laiklik prensibi, buna asla engel değildir. Bilakis vicdanlara hükmedilmesine müsaade et-meyen bir prensiptir. Bugün bizi, inandığımız gibi ibadetten alıkoyan hiçbir kimse yoktur ve hiçbir zaman da olmayacaktır.' 4 NİSAN - Kuzey Atlantik Pakta kuruldu (NATO). 11 NİSAN - Veremle Savaş Kanunu kabul edildi. 13 NİSAN - Türk Kadınlar Birliği kuruldu. 24 NİSAN - Bayar, Ankara'da DP'nin din ve laiklik anlayışım açıkladı. 26 NİSAN - İnönü Kastamonu'da konuştu. '... Türkiye'nin karşısmda bulunduğu ihtimaller ve tehlikelerden selametle çıkmasının ilk şartı... Vatandaşlar arasında düşmanlık olmaması, beşinci kol teşebbüslerinin bütün vatandaşlar tarahndan başarısızlığa uğratılacağın bilinmesidir.' 26 NİSAN - Elazığ ve Palu dolaylannda deprem. 5 MAYIS - Avrupa Konseyi Statüsü imza edildi. 6 MAYIS - Yunus Emre'nin kemikleri yeni mezanna taşındı. 108 1948 MAYIS - Hakkari-Semdinli ve dolaylarmda deprem. Köylerde hafif deprem. 10 MAYIS - Türk Ocakları yeniden açıldı. 11 MAYIS - Başkan Truman, İnönü'ye mesaj gönderdi: '...İlk olarak Türkiye ve Yunanistan için söylenilmiş olan prensipler bu Pakt ve diğer hürriyetsever milletlere de verilecektir.' 31 MAYIS - Milletlerarası İktisadi İşbirliği (MÎİT) kuruldu. 1 HAZİRAN - Sümerbank Nazilli Basma Sanayii Müessesesi kuruldu. 3 HAZİRAN - Gelir Vergisi (No. 5421) Kanunu kabul edildi. 4 HAZİRAN - Ankara'da İlahiyat Fakültesi kurulmasın! mümkün kılan (No. 5239 ve 5424) kanun kabul edildi. 5 HAZİRAN - Bayar, DP Ankara İl Kongresfnde konuştu: '...Boş vaatler yerine fiiliyat istiyoruz.' 7 HAZİRAN - İhtiyarlık Sigortası Kanunu kabul edildi. 8 HAZİRAN - Millî Savunma Bakanlığı Kanunu kabul edildi. 8 HAZİRAN - Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı (No. 5434) Kanunu kabul edildi. 10 HAZİRAN - İl İdaresi Kanunu (5442 sayılı) kabul edildi. 10 HAZİRAN - Devlet Tiyatrosu Kuruluşu (5441 sayılı) Kanunu kabul edildi. 13 HAZİRAN - Türkiye-Filipinler Dostluk Antlaşması imzalandı. 17 HAZİRAN - Emekli Sandığı Kanunu kabul edildi. 30 HAZİRAN - Seçim tasansuu hazırlayan komisyon 'Adlî teminatı kabul etti. 1 TEMMUZ - Bursa Usesi'nin temeli atıldı. 6 TEMMUZ - Devlet Üretme Çiftlikleri Genel Müdürlüğü Kanunu kabul edildi. 6 TEMMUZ - Türkiye-Suriye Hava Ulaştırma Antlaşması imzalandı. 9 TEMMUZ - Türkiye-Çekoslovakya Ticaret Antlaşması imzalandı. 9 TEMMUZ - İstanbul'da Galata Rıhhmında harekete hazırlanan Deniz-yollarının 'Çorum Yolcu Gemisi' yandı. 61 yolcu kurtarılamadı. 22'si de ağır yaralı. 12 TEMMUZ - Muş Devlet Çiftliği hizmete girdi. 18 TEMMUZ - Türkiye Atlantik Paktı dışında bırakıldı. 18 TEMMUZ - Bayar, İzmir'de konuştu:'... Recep Peker'in yapmak istediklerini bir daha tecrübeye kalkarlarsa on misliyle mukabele edeceğiz.' 21 TEMMUZ - Amerika Atlantik Paktı'nı onayladı. 1 Ağustos - İnönü; Karaburun deprem bölgesine gitti. 6 ağustos - İnönü; bir vatandaşm isteği üzerine servetine dair dedikoduları cevaplandırdı: '... Amerika'da ne benim, ne kardeşlerinim bir metre toprağımız yoktur. İsviçre'de bir frank param yoktur.' 8 ağustos - Türkiye, Avrupa Konseyi Statüsüne katıldı. 16 AĞUSTOS - Erzurum et kombinasının temeli atıldı. 17 ağustos - Kiğı-Karlıova depremi. 300 kayıp, 1500 ev yıkıldı. 22 ağustos - Bandırma Hastanesi'nin temeli atıldı. 30 EYLÜL - İnönü; basın toplantısı yaptı. 15 EKİM - Ara seçimler İstanbul'da ve 11 ilde yapıldı. 1 KASIM - TBMM, İnönü'nün konuşmasıyla açıldı: 'Seçimde zor kullanma ihtimalinin belirmesi memleketimiz için bir talihsizlik olmuştur.', 'İyi niyet sahibi, fakat vesveseli vatandaşların yüreğinde dahi seçimde hile imkanı olmadığı yerleştirümeliydi', 'Birleş-miş Mületlere candan bağhhğımız devam etmektedir.' 8 KASIM - Bayar, gazetecilerin sorununu cevaplandırdı:'... İnönü'nün CHP Genel Başkanı kalması endişe yaratmakta devam edecektir.' 16 KASIM - Denizli Milletvekili Reşat Aydınlı, Cumhurbaşkanı İnönü ve Celal Bayar'a karşı Osman Bölükbaşı'nın da dahil bulunduğu bir kuruluş tarafından suikast yapılacağım hükümete duyurdu. Millet Partisi mensuplarından Osman Bölükbaşı, Fuat Ama tutuklandı. Afyonkarahisar Milletvekili Sadık Aldoğan'ın dokunulmazhğının kal-diniması istendi. Meclis delilleri yeter bulmadı. 19 KASIM - İstanbul Radyosu açıldı. 21 KASIM - Bölükbaşı ve Fuat Ama tahliye edildiler. 30 KASIM - TBMM Reşat Aydmh'nm dokunulmazlığım kaldırdı ve 2 Aralık 1949'da tutuklandı. 13 ARALIK - Hürriyet Gazetesi kurucusu ve başyazarı Sedat Simavi bu-günkü 'İstanbul'un büyük köprüsü' başlıklı yazısında, Asya ile Avrupa'yı birleştirmek üzerinde durdu. 24 ARALIK - Dışişleri Bakanı Necmettin Sadak, Sivas'ta; on yıldan beri sinir savaşma katlandığımız! belirterek, 'Türk Milleti canmı verir, bir karış toprağım vermez.' dedi. 30 ARALIK - İstanbul'da Feshane Fabrikasi'nın önemli bölümleri yandı, |
1950
1950
2 OCAK - Bingöl-Kiğı-Karlıova ve dolaylarında şiddetli deprem. 4 OCAK - Hastalık ve Analık Sigortası Kanunu kabul edildi. 7 OCAK - Karabük Demir ve Çelik İşletmesinde 'Zeynep' fu-uu hizmete girdi. 16 ŞUBAT - Tek dereceli, gizli oy ve açık tasnif esaslarım getiren çoğunluk sistemine dayalı seçim kanunu (No. 5545) kabul edildi. 26 şubat - Kiğı ve dolaylannda deprem. Hafif hasar. 1 MART - Türk büyüklerine ait olan ya da sanat değeri bulunan türbelerin Millî Eğitim Bakanlığı'nca hizmete açılabileceği hakkındaki (No. 5566) kanun kabul edildi. 1 MART - Karayolları Genel Müdürlüğü kuruldu. 2 MART - Em.Org. Mustafa Muğlalı, Özalp olayı nedeniyle bir süreden beri devam eden duruşma sonunda idama mahkum edildi ve cezası müebbet hapse çevrildi. 8 MART - Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu Kanunu kabul edildi. 8 MART - Türkiye Ticaret Odaları Borsaları Birliği Kanunu kabul edildi. 20 MART - Toprak ve İskan İşleri Kanunu kabul edildi. 20 MART - Kurtuluş Savaşı komutanlarmdan Org. Ali Sait Akbaytogan (Doğ: 1872) öldü. 23 MART - Millî Kütüphane kuruluşu hakkındaki (5632) saydı kanun kabul edildi. 24 MART - Türk-İtalyan Dostluk Antlaşması imzalandı. 24 MART - TBMM, seçimin yenilenmesine dair önergeyi; 22'ye karşı;299 oyla kabul edildi. 29 MART - İstanbul'da Beyazıt Devlet Kütüphanesi'nde Türkiye'de ilk defa konu; yazar ve kitap adına göre hazırlanmış 40.000 kitaplık bir koleksiyonun katalog fişleri Bakan Tahsin Banguoğlu eliyle hizmete açıldı. 2 NİSAN - Eski Başbakanlardan Recep Peker (Doğ: 1888) öldü. 10 NİSAN - Mareşal Fevzi Çakmak (Doğ: 1876) öldü. 11 Nisan 1950 günü istanbul'da yapılan ve olaylı geçen büyük cenaze töreni ile Eyüp'teki aile kabristanına gömüldü. 12 NİSAN - Türkiye-Mısır Hava Ulaştırma Antlaşması imzalandı. 28 NİSAN - Nightingale Hemşire Koleji İstanbul'da açıldı. 'Nightingale Florance 1820-1910. Hastabakıcı hemşireliğin kurucusu. Kınm Savaşı sırasında, 4 Kasım 1854'te İstanbul'a gelerek Üsküdar'da Selimiye Kışlasi'nda yaralılara ayrılan bölümde hastalara baktı. Dünya çapmda ünlü bir hemşire." 8 MAYIS - DP seçim beyannamesini yayınladı: 'Devrimleri koruyacağım ve ekonomik alanda tedbirler alınacağım' belirtti. 14 MAYIS - Milletvekili seçimleri: (Sonuç: DP: 396, CHP: 68, MP: l. Bağımsız: 7) 15 MAYIS - İnönü; seçim sonuçlarım DP genel başkanına bildirerek 'Hükümetin devredilmesini' istedi. 16 MAYIS - Bayar, cumhurbaşkanım ziyaret ederek, TBMM toplanıncaya kadar Hükümetin 4 basında kalmasmı rica etti. 16 MAYIS -19 Mayıs töreni, seçim haftası olduğu, TBMM'nin de açılışına rastladığından geri bir tarihe bırakıldı. 17 MAYIS - Ankara Universitesine mensup büyük bir grup İnönü'yü Çankaya'da ziyaret etti. 20 MAYIS - DP Meclis Grubu, CeUu Bayar'ı 345 oyla Cumhurbaşkanlığı adaylığına seçti. 22 MAYIS - TBMM, en yaşlı üye Hüseyin Cahit Yalçın (Kars Milletvekili) başkanhğmda IX. Dönem çalışmalanna başladı. Celal Bayar (İs-tanbul) 66'ya karşı 387 oyla Cumhurbaşkanlığına seçildi. Kabineyi kurmakla Adnan Menderes (İstanbul) görevlendirildi. 23 MAYIS - Akşam; yeni Cumhurbaşkanı Celal Bayar, İnönü'yü Çankaya'daki evinde ziyaret etti. 23 MAYIS - CHP Başkanı İnönü bir bildiri yayınladı: '... Vatanmuzda birlik ve düzenliğin kurulması, bizim için parti mülahazalaruun üs-tündedir.' 27 MAYIS - Seçimler nedeniyle geri bırakılmış olan 'Spor ve Gençlik Bayramı' gösterileri her yıl olduğu gibi büyük bir bayram havası içinde yapıldı. 30 MAYIS - Toprak İskan işleri Genel Müdürlüğü kuruldu. 2 HAZİRAN -1. Menderes Kabinesi kuruldu. Başbakan : Adnan Menderes (İstanbul) Adalet Bakam : Halil Özyörük (İzmir) M.Savunma Bakam : Refik Şevket İnce (Manisa) İçişleri Bakam : Rüknettin Nasuhioğlu (Edirne) Dışişleri Bakam : Prof. Fuat Köprülü (İstanbul) M.Eğitim Bakam : Avni Başman (İzmir) Bayındırlık Bakam : Fahri Belen (Bolu) Ekon. ve Ticaret Bakanı : Zühtü Velibeşe (İzmir) Maliye Bakam : Halil Ayan Sağlık Bakam : Prof.Dr. N.R. Belger (İstanbul) Tarım Bakam : Nuri Özsan (Muğla) Gümrük ve İn. Bakam : Nihat Eriboz (Çanakkale) Ulaştırma Bakam : Tevfik İleri (Samsun) Çalışma Bakam : Hasan Polatkan (Eskişehir) İşletmeler Bakam : Prof. Muhlis Ete (Ankara) 487 üyeden 282'nin oyu ile güven aldı. 192 üye katılmadı. 6 HAZİRAN - Orgeneral Nuri Yamut Genelkurmay Başkanlığı'na atandı. 14 HAZİRAN - DP milletvekillerinden bir grup, halkevlerinin yeni bir tüzüğe bağlanması için kanun teklif etti. 16 HAZİRAN - Türkçeleştirilmiş ezanın eskiden olduğu gibi Arapça okunmasma dair (5665 sayılı) kanun kabul edildi. Zafer Gazetesi Başyazarı'nın sorduğu bir soruya karşılık olarak Başbakan bu konuyu açıkladı ve diğer gazetelerde de yayınlandı: 'Her taassup cemiyet hayatı için zararlı neticeler doğurur. Cemiyet hayatında esas değişikliklerin yapılabilmesi evvela taassup zihniyetinin yıkumasına bağlıdır. Bu hakikatin iyice kavranmış olması neticesidir ki, büyük ATATÜRK bir takım hazırlayıcı ön inkılaplara başlarken taassup zihniyetiyle mücadele etmek lüzumunu hissetti. Ezanın Türkçe okunması mecburiyeti de böyle bir zaruretin neticesi olarak kabul edilmelidir. Zamanında çok lüzumlu olan bu mecburiyet ve tedbir diğer tedbirlerle birlikte bugünün hür Türkiye'sine zemin ha-zırlamıştır. Ezanın Türkçe okunmasına mukabil cami içinde bütün ibadet ve du-alannm din dilinde olması garip bir tezat teşkil eder gibi görünür. Bunun izahı arzettiğim gibi, geçmişteki hadiselerin hatırlanmasına ve taassup zihniyetin e karşı mücadele zaruretinin kabul olunmasına bağlıdır.' 25 HAZİRAN - Sovyetler tarafmdan desteklenen Kuzey Kore orduları sabahın erken saatlerinde Güney Kore'ye saldırdı. Uzakdoğu birden karıştı. 26 HAZİRAN - Tokat milletvekili Ahmet Gürkan, İstanbul Teknik Oku-lu Pansiyon Amiri Mustafa Kayalıbay'ın 10.3.1945'te trafik kazası so-nunda ölümünü bir soru önergesiyle Meclise getirdi. (Konu; İnönü ailesiyle ilgili gösteriliyordu.) 28 HAZİRAN - CHP Kurultayı açıldı. 29 HAZİRAN - Dışişleri Bakam Köprülü, hükümetten aldığı talimat üzerine. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Trygve Lie'ye, Türki-ye'nin Güney Kore'ye yardım edeceğini bildirdi. 3 TEMMUZ - CHP Kurultayı'nda; İnönü Başkan ve Kasım Gülek Genel Sekreter seçildi. 4 TEMMUZ - Türkiye-İsrail Ticaret Antlaşması imzalandı. 14 TEMMUZ - Genel af kabul edildi. 22 TEMMUZ - İzmir'de dördüz doğdu. Cumhuriyet tarihinde ilk olan dördüzlere; Hürriyet (Erkek), Adalet, Uhuvvet, Müsavat adları verildi. Yurdumuzda Dördüzler: 4 Mayıs 1965 Fatma Kayabaşı, 8 Mayıs 1969 Mihriye Yanıkbağ, 22 Kasım 1969 Necla Yardım, 19 Nisan 1970 Nazlı Çağatay, 6 Aralık 1971 Gülzade Çiftçi, 10 Ocak 1972 Havva Özcan, 10 Mayıs 1972 Güzide Çiftçi. 25 TEMMUZ Bayar'm başkanlığmda toplanan Bakanlar Kurulu: Kore Savaşı'na katılmak üzere 4500 mevcutlu silahlı bir savaş birliğinin, Birleşmiş Milletler emrine verilmesini kararlaştırdı. 28 TEMMUZ - inönü; Hürriyet Gazetesi yazanna. Hükümetin Kore Sa-vaşı'na katılma karan üzerine demeç verdi. Karar TBMM'den geçiril-memiş ve memleketi savaşa götürecek böyle bir önemli konuda mu-halefet partisiyle fikir teatisinde bulunulmamıştı. 2 AĞUSTOS - Atlantik Paktı'na Türkiye'nin de katılması için çalışmalar yoğunlaştırıldı. 13 AĞUSTOS - Bütün yurtta muhtar seçimi yapıldı. Ankara'da CHP kazandı. 28 AĞUSTOS - Varto köylerinde hafif hasarlı deprem. 28 AĞUSTOS - Bir tarih yazan, okul kitaplanndan İnönü'nün adım kardı. Bu davranış bir takım tepkiler doğurdu. 31 AĞUSTOS - Halkevlerine yapılan yardım tutarı Maliye Bakanlığınca incelenmeye başlandı. 3 EYLÜL - DP Belediye seçimlerim kazandı. 15 EYLÜL - Sağlık Bakam Dr. Nihat Reşat Belger istifa etti. 16 EYLÜL - Türkiye Milletlerarası Ana Trafik Yollannın İnşası Anlaşmasi'na katıldı 19 EYLÜL - Avrupa Tediye Birliği Antlaşması imzalandı. 21 EYLÜL - Takviyeli Türk Tugayı Kore'ye hareket etti. 2 EKİM - Bayar, Erzurum'da konuştu: '... Hükümet ve millet 4birliy yaptığı takdirde basan muhakkaktır. Görüyorum ki hükümet milletehizmet aşkı ile yanmaktadır.' 15 EKİM - il Genel Meclisi seçimi yapıldı. 16 EKİM - Cumhurbaşkanı Bayar, Muhalefet Lideri İnönü ile Çankaya'da 45 dakika görüştü. 17 EKİM - Türk Tugayı Kore'ye ulaştı. 22 EKÎM - Genel nüfus sayımı: 1927:13.648.270,1935:16.158.018,1940:17.820.950, 1945:18.790.174,1950: 20.947.188,1955: 24.064.763, 1960: 27.754.820,1965: 31.391.421,1970: 35.666.549. 28 EKİM - Bayındırlık Bakanı Gen. Fahri Belen istifa etti. 31 EKİM - Japonya'da Müttefik İşgal Kuvvetleri ve Uzak şark'ta Birleşmiş Milletler Başkomutanı General MacArthur, Türk Mületi'ne me-saj gönderdi: Türk Milletine: Birleşmiş Milletler safında yer alan Türk askerî kuvvetleriyle işbirli-ği yapmaktan büyük bir memnuniyet ve gurur duyuyorum. Türkler'in. ananevi cengaverliği ve geçmiş tecrübelerine güvenerek Türk askerinin muharebe tekniğindeki liyakatından ve örnek cesaretinden şüphe etmi-yorum. Türk askeri hakkındaki prestijimin Kore'de daha ziyade artaca-ğından eminim. Birliğimize katılan bu muazzam kuvvetin bana, Türki-ye'nin ilk Cumhurbaşkanı ve dünyanın en büyük askerî liderlerinden biri olan. Kemal ATATÜRK ile yakın dostluğumu hatırlatmış olmasın-dan sonsuz bir haz duyuyorum. Bu mesajımın Türk milletine. Hürriyet Gazetesi vasıtasıyla duyurulmasuu Mister Hikmet Feridun Es'ten rica ederim. Japonya Müttefik İşgal Kuvvetleri ve Uzak şark'ta Birleşmiş Milletler Başkomutanı Dougias MacArthur 1 KASIM - Bayar, TBMM'nin IX. dönem 1. toplantısını açtı: 4 KASIM - Türkiye; insan haklarım ve ana hürriyetlerim koruma antlaşmasını Roma'da imzaladı. 8 KASIM - Sivrice'de hafif hasarlı deprem. 15 KASIM - Son çağ Türk şiirine yenilik getirmiş şairlerimizden Orhan Veli Kanık (Doğ: 1914) öldü. 18 KASIM - Kore'de 'Çunşona' baskınından sonra Birleşmiş Milletler Başkomutanı beş yıldızlı General MacArthur, Kore'deki Türk Silahlı kuvvetler Komutanı General Tahsin Yazıci'ya tebrik mesajı gönderdi:'... Türk Tugayı eşsiz kahramanlıklarla süslü tarihine yeni bir şeref sayfası ilave etti.' ; 22 KASIM - İnönü; gensoru ile 'Dış politika, memleketin politik ve askeri güvenlik konuları üzerinde' genel görüşme açılmasmı istedi. , 27 KASIM - Kore'de 'Kunuri Savaşı' diye adlandırılacak çok kardı çar-1 pışmalar başladı ve günlerce sürdü. Türk Tugayı çok üstün düşman kuvvetlerinin geceli gündüzlü üç günlük devamh ağır baskısma kar-şı kendisine verilen hattan çekilmedi ve Müttefik 8. Ordusunun geri çekilmesini sağladı. Kunuri Savaşı'nda Tugayımızın kayıpları*: Subay Astsb. Er Toplam Şehit 12 7 218 237 Yaralı 15 10 262 387 Kayıp 7 2 192 201 Toplam 34 19 772 825 *Bu zayiatın önemli bir kısmı 28/29/,29/39 Kasım gece savaşlannda olmuştur. Kunuri Savaşları hakkında pek çok askerî kitap yazılmış ve eleştirilmesi yapılmıştır. Amerikalı General Marshal'ın The River And Gauntlef eserindeki bir cümle, Türk Tugayırun bu savaştaki yerini ve önemini göstermektedir. 'Türk Tugayı 8. Orduya üç altın gün kazandırmıştır.' 29 KASIM - Ankara'da Refik Saydam Hıfzısıhha Müessesesi B.C.G. verem aşısı laboratuarı hizmete girdi. 12 ARALIK - CHP merkez binası hazine malı oldu |
1951
1951
12 OCAK - Kore, 3. yaralı kafilesi Tokyo'dan yurda hareket etti. 21 OCAK - Ankara'ya ilk Kore hasta ve yaralı kafilesi geldi. 5 şubat - Türkiye-Israil Hava Ulaştırma Antlaşması imzalandı. 28 ŞUBAT -1951 yılı bütçesi, 58 ret oyuna karşı, 375 oy ile kabul edildi. 2 MART - Subayların evlenmesini kısıtlayan kanun kaldırıldı. 5 MART - Atatürk heykeline yapılan bir tecavüzü tel'in için yüksek öğrenim gençliği Kırşehir'de muazzam bir protesto mitingi yaptı. 8 MART -1. Adnan Menderes Hükümeti istifa etti. 9 MART - Menderes, yeni hükümeti kurdu. 20 MART - Türkiye-İran Ticarî Hava Servisleri Antlaşması imzalandı. 21 MART - Türkiye-İrianda karşılıklı elçi tayini antlaşması imzalandı. 2 NİSAN - Menderes Kabinesi, 50 ret ve 345 oyla güven aldı. 8 NİSAN - İskenderun, Dörtyol, Adana, Ceyhan, Kadirli, Gaziantep, Kilis ve dolaylarında orta şiddette hasarsız deprem. 20 NİSAN - Türkiye-Yunanistan Kültür Antlaşması imzalandı. 4 MAYIS - Atatürk aleyhine işlenen suçları hakkındaki kanunun görüşülmesine başlandı. (Kanun No. 5816) 15 MAYIS - Haşimi Ürdün Meliki Abdullah Türkiye'ye geldi. 25 MAYIS - Türkiye, Dünya Sağlık Teşkilatı Nizamnamesin! imzaladı. 26 HAZİRAN - Hürriyet Şehidi Mithat Paşa (1822-1884)'nin kemikleri Taif'ten İstanbul'a getirilerek Hürriyeti Ebediye Tepesi'ndeki kabre törenle gömüldü. 28 HAZİRAN - Türkiye-Hindistan Kültür Antlaşması imzalandı. 11 TEMMUZ - Büyük Kurtarıcı Atatürk'ün heykel ve büstlerine karşı gericilerin yapmış olduğu menfur tecavüzler dolayısıyla yurdun çe-şitli bölgelerinde tel'in mitingleri yapıldı. 2 TEMMUZ - Savarona Gemisi, Türk Deniz Kuvvetleri'ne devredildi. 12 TEMMUZ - İstanbul-Sultanahmet'te 'Adalet Sarayı'nın temeli atıldı. 25 TEMMUZ - Atatürk aleyhine işlenen suçlar hakkında (5816 sayılı) kanun kabul edildi. (Atatürk'ün anısma hakaret, anıt, büst, heykel, vb'ni tahrip, bu kanunun kapsamına giriyordu.) 26 TEMMUZ - Türkiye-Pakistan Dostluk Antlaşması Ankara'da imzalandı. 27 TEMMUZ - Anayasa ve İçişleri Komisyonları; CHP'nin halkevleri yoluyla tasarrufuna geçirdiği malların hazineye geri vermesine dair teklifi kabul etti. 1 ağustos - Yabancı Sermaye Yatırımım Teşvik Kanunu (No. 6224) kabul edildi. 6 AĞUSTOS - DP Halkevleri tasansım Meclise getirdi. CHP Milletvekil-leri, CHP'nin mallarıyla ilgili kanun tasansı hakkındaki görüşlerim belirttikten sonra salonu terk ettiler. Taşan kanunlaştı. 8 AĞUSTOS - Halkevleri kapatıldı. (Kanun No. 5830) 9 AĞUSTOS - Ücretli Hafta Tatili tasansı kanunlaştı. 10 AĞUSTOS - Denizcilik Bankası Kuruluş Kanunu kabul edildi. 13 AĞUSTOS - Çankırı, Kastamonu, Kurşunlu, Bolu ve dolaylarında deprem. 20 AĞUSTOS - Kurtuluş Savaşı komutanlarından Orgeneral İzzettin Çalışlar (Doğ: 1882) öldü. 22 AĞUSTOS - inönü; ara seçimleri dolayısıyla basın toplantısı yaparak görüşlerini bildirdi. 16 EYLÜL -17 ilde yapılan ara seçimlerden 15 ilde DP kazandı. Oyların % 52'sini DP, % 38'ini CHP aldı. 20 EYLÜL - Kuzey Atlantik Paktı'na (NATO) alınmamız kabul edildi. 24 EYLÜL - Atlantik Pakta'na katılmanuz üzerine Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Truman, Celal Bayar'a mesaj gönderdi:'... Komünist tehdidine karşı hür dünyanın müdafaa kalesini inşaya yardım etmek için Atlantik Pakta Teşkilatı içinde Türkiye ile birlikte çalışmaya sa-bırsızlıkla intizar etmekteyiz.' 1 EKİM - Hava Harp Okulu kuruldu. 9 EKİM - Celal Bayar; Truman'ın mesajım cevaplandırdı. 15 EKİM - IX. CHP Kurultayı toplandı. 17 EKİM - Türkiye'nin NATO ya katılmasıyla ilgili protokol Londra'da imzalandı. 30 EKİM - Ankara Arkeoloji Müzesi Hitit Eserleri Salonu açıldı. 1 KASIM - Bayar, Meclis'in IX. Dönem 2. toplantı yılım açtı: 4 KASIM - İlkokullarda 'din dersi' ders programına alındı. (Bakanlar Kurulu Karan, 3/12018) 28 KASIM - Türkiye-Dominik Antlaşması imzalandı. 11 ARALIK - Kurtuluş Savaşı komutanlanndan Orgeneral Mustafa Muğlah (Doğ: 1882) öldü. 14 ARALIK - Türkiye-Hindistan Dostluk Antlaşması imzalandı. 26 ARALIK - İnönü, CHP Büyük Kurultayı'nda konuştu:'... Biz bir yıl dan beri eşit olmayan vasıtalarla iktidarın karşısında varlık mücade leşi içindeyiz.' |
1952
1952
14 OCAK - Kütahya Verem Hastanesi açıldı. 31 OCAK - Yunan Başbakan Yardımcısı ve Dişileri Bakam Sofokles Venizelos Ankara'ya geldi. 13 şubat - Başkan Bayar, 6 Şubat 1952 tarihinde ölen İngiliz Kralı V Georg'un cenaze töreninde bulunmak üzere Londra'ya gitti. 14 şubat - Celal Bayar, Kraliçe Elizabeth ile görüştü. 18 şubat - Türkiye, Kuzey Atlantik Paktı'na resmen katıldı. Kuzey Alantik -Nato- Antlaşması 4 Nisan 1949'da Washington'da 12 ülke arasında imzalanmışta. 28 şubat - TBMM 1952 yılı bütçesini, 59 aleyhte, 375 oyla kabul etti. 4 MART - Amerikalı beş yıldızlı general (Bilahare Cumhurbaşkanı olan Eisenhower Ankara'ya geldi. 8 MART - Ticaret ve Sanayi Odaları, Ticaret Borsaları Kanunu kabul edildi. 13 MART - Gazeteci, yazar Ömer Rıza Doğrul öldü. 19 MART - Erzurum, Pasinler ve Varto'da deprem. 12 NİSAN - Türk Devrim Ocakları kuruldu. 26 NİSAN - Başbakan Menderes, Yunanistan'a resmî ziyarette bulundu. 2 MAYIS - Karabük Demir ve Çelik Fabrikaları 2. yüksek fınm hizmete girdi. 5 MAYIS - Kibrit Tekeli kalktı. 5 MAYIS - Türk-Elen Dostluk Demeği kuruldu. 8 MAYIS - Türkiye-Birleşmiç Milletler Teknik Yardım îdaresi Türkiye Ortadoğu Amme İdaresi Enstitüsü' Antlaşması imzalandı. 12 MAYIS - Türkiye-Japonya Barış Antlaşması imzalandı. 9 HAZİRAN - Yunan Kralı I. Paul ve Kraliçe Türkiye'ye geldiler. 13 HAZİRAN - Basın mesleğinde çalışanlarla çalıştıranlar arasındaki münasebetlerin tanzimi hakkındaki kanun kabul edildi. 16 HAZİRAN - Hilafetin ilgasına ve Hanedanı Osmanî'nin Türkiye Cumhuriyeti memaliki haricine çıkarılmasına dair olan 431 saydı ka-nunun 2. maddesinin değiştirilmesi ve aynı kanuna bazı maddeler eklenmesi hakkındaki (5958 sayılı) kanun kabul edildi. (Bu kanunla Osmanlı Hanedanı üyelerinden bazdarmın, bazı şartlarla yurda gir-meleri kabul edilmiştir.) 19 HAZİRAN - İkizdere İlçesi kurulması hakkındaki kanun kabul edildi. 20 HAZİRAN - Gülhane Askerî Tıp Akademisi'nin Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi'nden ayniması hakkındaki kanun kabul edildi. 20 AĞUSTOS - Napoli'de yapılan Avrupa güzellik yanşmasında Türkiye güzeli Günseli Başar birinci oldu. 23 AĞUSTOS - Sinop Devlet Hastanesi'nin temeli atıldı. 28 AĞUSTOS - Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğü kuruldu. 3 EYLÜL - Ağrı Dağı Zirvesine Türk Bayrağı dikildi. 12 EYLÜL - Adapazarı Seker Fabrikasi'run temeli atıldı. 27 EYLÜL - İnönü, Bursa'da konuştu: 'Müstakil mahkeme, müstakil yargıç mefhumu bugün vatanın en önde konulanndan biridir.' 4 EKİM - Elazığ İplik Fabrikasi'mn temeli atıldı. 9 EKİM - Türkiye-Yemen Dostluk Antlaşması imzalandı. 11 EKİM - CHP'nin bildirişi: '... Muhalefet kanunlar içinde yapmaya haklı olduğu görevim yerine getirmekten fiilen men edilmiştir.' 13 EKÎM - Başbakan Adnan Menderes, İngiltere Hükümeti'nin davetlisi olarak İngiltere'ye resmî ziyaret yaptı. 15 EKİM - İstanbul'da Tanzimat Müzesi açıldı. 28 EKİM - Adana Devlet Hastanesi'nin temeli atıldı. 1 KASIM - Başkan Bayar, TBMM'nin IX. dönem 3. toplantı yılım açtı. 22 KASIM - Gazeteci Ahmet Emin Yalman'a, Malatya'da suikast yapıldı. 25 KASIM - Bayar; Yunan Kralının ziyaretim iade etmek için Savarona gemisiyle Yunanistan'a gitti. 1 ARALIK - Bayar; Selanik'te Atatürk'ün doğduğu evi ziyaret etti. 24 ARALIK - Taşova ilçesi Tokat ilinden aünarak Amasya'ya (No. 5996) bağlandı. 24 ARALIK - Öz Türkçe kelimelerle meydana getirilmiş olan 10 Ocak 1945 tarih ve 4695 saydı Anayasa; Prof. Fuat Köprülü ve 23 arkadaşının teklifi kabulü ile kaldırıldı ve 20 Nisan 1924 gün ve 491 sayılı Anayasa tekrar yürürlüğe kondu. CHP aleyhte oy kullandı. |
Cevap : T.C Kronoloji
Çok güzel ve yararlı bir paylaşım. Teşekkürler...
|
1953
1953
5 OCAK - Bayar, bir Hollanda şirketi ile İş Bankasi'nın beraberce İstanbul-Bakırköy'de kurdukları yemeklik yağ fabrikasını hizmete açtı. 20 OCAK - General Eisenhowver, Amerika Birleşik Devletleri Başkanlığı'na seçildi. 21 OCAK - Petrollerimizin işletilmesiyle ilgili olarak ilk anlaşma bir Amerikan firmasıyla yapıldı. 22 OCAK - Türkiye Milliyetçiler Derneği kapatıldı. 29 OCAK - Tanınmış ney üstadı, hiciv şairlerinden Neyzen Tevfik Kolaylı (Doğ: 1879) öldü. 31 OCAK - Türk Tabibleri Birliği Kanunu yürürlüğe girdi. 5 şubat - Kurtuluş Savaşı komutanlarından Albay Halit Akmansu (Doğ: 1884) öldü. 14 ŞUBAT - Yeni Balkan Antlaşması Ankara'da imzalandı. 16 şubat - İnönü; bütçe tenkidim bizzat yaptı. Başbakan Menderes tarafından da alkışlandı 28 şubat - Türkiye, Yunanistan ve Yugoslavya arasında üçlü dostluk antlaşması Ankara'da imzalandı. 1 MART - Çumra Sulu Ziraat Deneme İstasyonu açıldı. 18 MART - Balıkesir, Gönen, Çan ve Yenice bölgelerinde deprem. 21 MART - Eski Alman Elçiliği binası sahiplerine teslim edildi. 24 MART - Türkiye ve Ortadoğu Amme îdaresi Enstitüsü kuruldu. 4 NİSAN - Türk Deniz Kuvvetleri'ne bağlı 'Dumlupınar Denizaltısı', NATO manevralanndan dönerken Çanakkale Boğazı'nda 'Nabo-land' adü İsveç gemisiyle çarpışarak battı. Bütün çabalara rağmen geminin battığı yerin derin ve boğaz sulannın da sert ve akıntılı olmasından dolayı kurtarma çanı takılamadı ve 88 denizcimiz şehit oldu. 6 NİSAN - Menderes Kabinesinde değişmeler. 24 NİSAN - Nato Konseyi, Balkan Paktı'nı onayladı. 2 MAYIS - İzmir ve dolaylannda şiddetli deprem. 5 MAYIS - Millî Korunma Kanunu yürürlükten kaldınîdı. 11 MAYIS - Karayolları Trafik Kanunu kabul edildi. 12 MAYIS - Celal Bayar, Sarıyer Baraji'nın çevirme tünelim açtı. 13 MAYIS - Turizm Endüstrisin! Teşvik Kanunu kabul edildi. 18 MAYIS - Meclisi, 'Balkan Paktı'nı oy birliğiyle onayladı. 26 MAYIS - Ankara'da Türk-Amerikan görüşmelerine. Dışişleri Bakam Poster Dulles de katıldı. 28 MAYIS - Kore'de 28/29 Mayıs savaşlarmda Türk tugayından 155 şehit verildi. 29 MAYIS - Türk Ekspres Bank hizmete girdi. 30 MAYIS - Başbakan A. Menderes; Kraliçe Elizabeth'in Taç Giyme töreninde bulunmak üzere Londra'ya gitti. 4 HAZİRAN - Türkiye-Hindistan Ticaret Antlaşması imzalandı. 9 HAZİRAN - CHP malları için DP Grubunda tartışmalar. 10 HAZİRAN - Sovyet Rusya nota vererek;'... İki memleket ilişkilerindeki gerginliği hafifletmek teklifinde' bulundu. 16 HAZİRAN - Yunan Başbakanı Mareşal Papagos ile Dışişleri Bakanı Stefanopulos Ankara'ya geldiler. 18 HAZİRAN - Edirne ve dolaylannda büyük deprem. 19 HAZİRAN - Eskişehir yeni gar binası temeli atıldı. 22 HAZİRAN - X. CHP Kurultayı toplandı. Kasım Gülek yemden genel sekreter seçildi. 24 HAZİRAN - Bakanlıklar arası Prodükdivite Merkezi kuruldu. 29 HAZİRAN - Türkiye-Pakistan Kültür Antlaşması imzalandı. 2 TEMMUZ - Sovyetler, Türkiye'ye şifahî nota verdi. 3 TEMMUZ - Amortisman ve Kredi Sandığı Kanunu (6115) kabul edildi. 8 TEMMUZ - Adlî Tıp Müessesesi kurulması hakkındaki kanun kabul edildi. 9 TEMMUZ - İçişlerinde (4) ilçenin kurulması (Banaz, Ulubey, Karahanlı, Sivaslı) kanunlaştı. 9 TEMMUZ - Uşak ilinin kuruluş kanunu kabul edildi. 13 TEMMUZ - PTT İşletmesi Genel Müdürlüğü Kanunu kabul edüdi. 15 TEMMUZ - Kargı ilçesi, Kastamonu ilinden ahnarak Çorum iline bağlandı. 17 TEMMUZ - Seyhan Barajı ihale edildi. 21 TEMMUZ - Profesörlerin politika üe uğraşmalarım yasaklayan ka-nun kabul edildi. 22 TEMMUZ - Sovyetler, Türkiye'ye sözlü ikinci nota verdi. 22 TEMMUZ - T.C. Devlet Demiryolları İşletmesi Kanunu kabul edüdi. 24 TEMMUZ - Vicdan ve Toplanma Hürriyetinin Korunması hakkında-ki (6187 sayılı) kanun kabul edildi. 25 TEMMUZ - Bayar; Avrupa'yı Asya'ya bağlayacak asma köprünün yapılmasının zaruri olduğunu, bunun için teşebbüslere girişildiği söyledi... 31 TEMMUZ - Samsun Limanı 70 milyona ihale edildi. 1 AĞUSTOS - Yeşilköy Terminali hizmete açıldı. 1 AĞUSTOS - Sovyetler, dost filoların İstanbul'a yaptıkları ziyaretlerle ilgili olarak yeni bir nota verdi. 9 AĞUSTOS - İsparta Hava Limanı hizmete açıldı. 15 AĞUSTOS - Türkiye-Mısır Ticaret Antlaşması imzalandı. 16 AĞUSTOS - İzmir'de Panayakapu'da Meryem'in son olarak yaşadı-ğı 'Hacı evi' onarılarak törenle hizmete açıldı. 24 ağustos - Amerika Cumhurbaşkanı Eisenhower'in Türkiye'ye dair sözleri: 'Kore'deki diğer Birleşmiş Milletler askerinin yarımda Türk Tugayı'nm elde ettiği başarılar, Türkiye'nin fevkalade savaş kabiliye-tim ve hür dünyanın yarımda daima yer almak azminde olduğunu ispat etmiştir.' 30 AĞUSTOS - Hava Harp Okulu'na Sancak verildi. 5 EYLÜL - Kayseri otomatik telefon santralı hizmete açıldı. 6 EYLÜL - Balıkesir İplik Dokuma Fabrikasının temeli atıldı. 6 EYLÜL - Balıkesir Gaziosmanpaşa Göçmen Mahallesi hizmete açıldı. 9 EYLÜL - Dışişleri Bakanı; İstanbul'da yayınlanan Hürriyet Gazetesi'nde kendisinin ve Bakanlığının manevî şahsiyetine hakarette bulunulduğunu ileri sürerek dava açta. 12 EYLÜL - Ağn Hava Limanı hizmete açıldı. 13 EYLÜL - Bayar; Amasya ve Konya şeker Fabrikalanrun temelim attı. 16 EYLÜL - Pendik içme suyu tesisleri açıldı. 19 EYLÜL - Çanakkale Hava Limanı hizmete girdi. 22 EYLÜL - Gazeteci ve eski Dışişleri Bakanlanndan Necmettin Sadak (Doğ: 1890) öldü. 22 EYLÜL - Beypazan'nda büyük yangın oldu. 30 EYLÜL - Fransız Başbakanı Bidaut Ankara'ya geldi. 11 EKİM - Bayar, Adapazarı Seker Fabrikasi'nı hizmete açtı. 'Memleke-tin her tarannda milletin eli ve emeği ile kurulacak sınaî tesisler halkı mesut ve müreffeh kılacaktır.' 19 EKİM -167 komünistin yargılanmasına başlandı. 25 EKİM - Seyhan Baraji'nın temeli atıldı. 26 EKİM - Gaziantep-Narb Demiryolu hattı hizmete açıldı. 26 EKİM - Adana santralı hizmete açıldı. 2 KASIM- Bursa Göçmen Evleri sahiplerine dağıtıldı. 2 KASIM - Bayar; Ankara Çimento Fabrikasi'nm temelini attı. 4 KASIM - Atatürk'ün geçici kabri, Anıtkabir'e taşınmak üzere açıldı. 6 KASIM - Aydın Verem Hastanesi hizmete açıldı. 6 KASIM - Bafra içme suyu hizmete açıldı. 10 KASIM - ATATÜRK'ün 15. Ölüm Yıldönümü. Ata'nın Aziz naşı Etnografya Müzesindeki muvakkat kabrinden ahnarak Amtkabir'deki ebedî istirahatgahına defnedildi. (Anıtkabir; Ankara'da Rasat Tepe'de yapılmıştı. 29 yabancı 20 yerli projenin katıldığı proje yanşmasını, bir kısım değişiklikler yapılması şartiyle 'Prof. Emin Onat ve Doçent Orhan Arda' projesi kazanmıştır. Temel 9 Ekim 1944'te atılmıştır. Anıt'a dikilecek 35 m. tek parça çelik bayrak direğini Amerika'ya yerleşmiş Nazmi Cemal adlı bir Türk göndermiştir. AnıtKabir'in her türlü hizmeti, 9 Temmuz 1956 tarihinden sonra Müzeler Genel Müdürlüğüne verilmiştir.) 12 KASIM - İtalya Başbakanı Giuseppe Pella, Ankara'ya geldi. 17 KASIM - Uşak il genel seçimlerim CHP kazandı. 27 KASIM - İçişlerinde 2 ilçe, (Çamlıdere, Horasan) kanunlaştı. 27 KASIM - Fındıklı İlçesi Çoruh'tan alınarak Rize'ye (No. 6190) bağlan-dı. 1 ARALIK - Amme İdaresi Enstitüsü öğrenme başladı. 8 ARALIK - Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü kuruldu. 9 ARALIK - CHP'nin mallamun hazineye devredilmesiyle ilgili kanun Meclise geldi. 10 ARALIK - CHP'nin bildirişi: '...CHP kendisin! bir mal ve mülk da smda karşısında değil, bir rejim davası karşısmda görmektedir, î» ruz kaldığımız bu muameleyi seçim mücadelesinin meşru olma} bir tertibi saydığımız yüksek sesle bildiririz.' 11 ARALIK - Karikatürist, romancı, piyes yazan, gazeteci ve en s Hürriyet Gazeteşi kurucusu Sedat Simavi (Doğ: 1896), İstanbul' Kanlıca'daki evinde öldü. 14 ARALIK - CHP'nin haksız iktisaplannın hazineye devri hakkadi tasansı kanunlaştı. İnönü'nün konuşmasından sonra:'... Suçlular bi telaşınız nedir?... Işıktan mı korkuyor sunuz?... Arkadaşlar, Ti geleneklerinde fikir sahibi bir kişi 400 kişiye karşı fikrini söyler. Ti adetinde 400 babayiğit bir kişiye hücum etmez...' Halk Partililer M lis salonunu terk ettiler. Taşan; 346 oyun 341'i ile kanunlaştı. 19 ARALIK - CHP'nin yeni genel merkezi Ankara'da törenle açıldı. 29 ARALIK - Bursa çarşısmda yapımı biten 900 dükkan törenle sahip rine dağıtıldı. 21 ARALIK - Abana ilçesi kaldınîdı. Bozkurt ilçesi kuruldu. 27 ARALIK - Eski Başbakanlardan şükrü Saraçoğlu (Doğ: 1887) öldı |
1954
1954
4 OCAK - Kahire Hükümeti, Türkiye Büyük Elçisi Fuat Hulusi Tugay memleketi terk etmesi için 24 saat izin verdi. Cumhurbaşkanı Celal Bayar Kayseri'de Türkiye'nin ilk İşçi Bankasını açtı. 6 OCAK - Mısır Hükümeti'ne protesto notası verildi. 15 OCAK - Türkiye Vakıflar Bankası kuruldu. 17 OCAK - Yazar ve öğretmen İsmail Habib Sevik (Doğ: 1892) öldü. 17 OCAK - Bayar, ABD Başkanı Eisenhower'in davetlisi olarak Amerika'ya gitti. , 18 OCAK - Yabancı Sermayeyi Teşvik Kanunu kabul edildi. 25 OCAK - 3. Olağanüstü CHP Kurultayı toplandı. 27 OCAK - Köy Enstitüleri kaldınîdı. (No. 6234) 27 OCAK - Millet Partisi kapandı. 28 OCAK - Başkan Eisenhowver'in konuşması: '... Dünyanın en çetin müdafilerinden biri olan Türk Milleti'ni selamlıyoruz... Türkiye'l tek bir kuşakta meydana gelen gelişmesi, zamanımızın harikalaı dan biridir.' (Bu konuşma, Türkiye Devlet Başkanı Bayatın Ameli gezişi dolayısıyla yapılmıştır.) 29 OCAK - Celal Bayar Amerikan Kongresinde konuştu. 4 şubat - Türk Mühendis ve Mimarlar Odaları Kanunu yürürlüğe gir-di. 4 şubat - Köy Enstitüleriyle, ilköğretmen okullarmın birleştirilmesi hakkındaki (6234 sayılı) kanun yürürlüğe girdi. Bu suretle enstitüler öğretmen okulu haline geldi. 14 şubat - Bayar; Amerika'da Dallas şehrinde basın toplannsı yapa. 17 şubat - Seçim kanunu değişikliği Meclis'te kabul edildi. 28 şubat - Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü kuruldu. 8 ŞUBAT -1954 yılı bütçesi; 55 aleyhte ve 339 lehte oyla kabul edildi. 7 MART - Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı Kanunu kabul edildi. 9 MART - Türk Veteriner Hekimler Birliği kanunu kabul edildi. 10 MART - Bayar, Amerika'dan döndü. 12 MART - IX. TBMM son defa iki celselik toplanh yaptı. Seçimlerin ye-nilenmesi oy birliğiyle kabul edilerek dağıldı. 16 MART - Petrol Dairesi Kanunu kabul edildi. 17 MART - Başvekalet Teşkilat Kanunu kabul edildi. 18 MART - Federal Almanya Devlet Başkanı Dr. Adenauer Ankara'ya geldi. 31 MART - Türkiye Demir ve Çelik Fabrikalarmın haddehane, çelikha-ne ek binalannm temeli atıldı. 2 NİSAN - Türkiye-Pakistan Dostluk Pakti Karaşi'de imzalandı. 4 NİSAN - Mersin Limanı ihale edildi. 4 NİSAN - Samsun liman inşaatı, Bayar'm bir konuşmasıyla başladı. 7 NİSAN - Remzi Oğuz Ank (Doğ: 1899) öldü. 13 NİSAN - İnönü, İstanbul'da konuştu:'... Çok iyi idare edilen bir em-niyet içinde muhalefet görevimize devam ediyoruz. Bizi bir uğradı-ğımız yere bir daha uğratmıyorlar...' 15 NİSAN - Yugoslav Devlet Başkanı Mareşal Tito, Türkiye'ye geldi 17 NİSAN - Çanakkale Abidesi'nin temeli atıldı. 18 NİSAN - Haydarpaşa ve Salıpazan limanları temeli atıldı. 18 NİSAN - Muhalefet Lideri İnönü; Mersin'de müfrit DP'liler yüzün-den konuşamadı. 19 NİSAN - Bayar; Susurluk Seker Fabrikasının temelim attı. 20 NİSAN - Bayar; Bursa'da Merinos Fabrikası ek inşaatı açılış törenm-de bulundu. 21 NİSAN - Bayar; İzmit'te 3. kağıt Fabrikasını işletmeye açtı. 21 NİSAN - Bayar, Adapazarı'nda konuştu:'... Bundan sonra Adapaza-n'na değil, Sakarya Vilayeti'nin merkezine geleceğim.' 22 NÎSAN - Bayar, Bolu'da:'... Biz Kore'ye asker gönderdik. Bunun an-lamım anlamak istemeyenlerin sizlere neler söylediklerim biliyoruz. Siz de bunu hatırlarsınız, artık hakikat belli olmuştur. Bu isabetli ka-rar memleketimize büyük iyilikler temin etmiş/ aynı zamanda, Türk kahramanları, emsalsiz evlatlanmız silahlarıyla ne şekilde dövüştük-lerim bütün dünyaya göstermiş bulunmaktadır.' 24 NİSAN - İskenderun Sun'i Gübre Fabrikası temeli atıldı. 25 NİSAN - Bayar; Mersin Limanmın temelim attı. 26 NİSAN - Burdur Seker Fabrikasını temeli atıldı. 2 MAYIS - Genel Seçim: (DP: 404, CHP: 30, CMP: 5, Bağımsız: 7) 7 MAYIS - Türkiye-Pakistan Antlaşmasıyla ilgili Sovyet notasına ( verildi. 11 MAYIS - Sait Faik Abasıyanık (Doğ: 1906) öldü. 12 MAYIS - CHP'nin eski il binası Talebe Federasyonu'na teslim edildi 14 MAYIS - TBMM, en yaşlı üye Gen. Ali Fuat Cebesoy (İstanbul) baş-i kanlığında X. Dönem çahşmalanna başladı. İstanbul Milletvekili Celal Bayar, 486 oyla yeniden Cumhurbaşkanlığına seçildi. Menderes, Kabineyi kurmakla görevlendirildi. 17 MAYIS - Menderes Kabinesi: Başbakan: Adnan Menderes (İstanbul) Fatin Rüştü Zorlu (Çanakkale) Dr. Mükerrem Sarol (İstanbul) Osman Şevki Çiçekdağ (Ankara) Devlet Bakam Devlet Bakam Adliye Bakam M.Savunma Bakam İçişleri Bakam Dışişleri Bakam Maliye Bakam M.Eğitim Bakam Bayındırlık Bakam Ek. ve Tic. Bakam Sağlık Bakanı Gümrük ve in. Be Tanm Bakanı Ulaştırma Bakan Çalışma Bakanı İşletmeler Bakam : Etem Menderes (Aydın) Namık Gedik (Aydm) Prof. Fuat Köprülü (İstanbul) Hasan Polatkan (Eskişehir) Celal Yardımcı Kemal Zeytinoğlu Sıtkı Yırcalı (Balıkesir) Dr. Behçet Uz (İstanbul) Bakanı : Emin Kalafat (Çanakkale) Nedim Ökmen (Maraş) Muammer Çavuşoğlu (İzmit) Hayrettin Erkmen (Giresun) Fethi Çelikbaş (Burdur) Menderes Kabinesi, 27 red oyuna karşılık, 491 oyla güven aldı. 30 MAYIS - Kırşehir ilini ilçe yapan (6429 sayıh) kanun kabul edildi. 31 MAYIS - Başbakan A. Menderes, Amerika'ya davet edildi. l HAZİRAN - İçişlerinde 31 ilçenin kurulması (Taşlıçay, Göynücek, Yığ-hca, Arhavi, Havsa, Ağm, Çayırlı, Narman, Gelendost, Çatal Zeytin, Yahyah, Kozaklı, Gerger, Selendi, Akkuş, Pozantı, Durağın, Tonya, Halfeti, Şefaatli, Şişli, Savaştepe, Hazro, Çat, Erdemli, Karşıyaka, Çe-likhan. Erguvan, Ula, Kulu, Almus) kanunlaştı. 11 HAZİRAN - Meclis, Türk-Pakistan Antlaşmasi'nı onayladı. 14 HAZİRAN - Sakarya ve Adıyaman illeri kuruldu. 23 HAZİRAN - Kurtuluş Savaşı komutanlarından Orgeneral Salih Omurtak (Doğ: 1889) öldü. 23 HAZİRAN - Türkiye-Amerika Vergi Muafiyetleri Antlaşması imza-landı. 20 TEMMUZ - Nevşehir ili kuruldu. 21 AĞUSTOS - Liseler tekrar 11 smifa indirildi. 22 AĞUSTOS - Çorum Çimento Fabrikasi'nın temeli atıldı. 23 AĞUSTOS - Ürdün Meliki Hüseyin bin Tallal Türkiye'ye geldi. 28 AĞUSTOS - Bayar; Savarona Yatı ile Yugoslavya'ya gitti. 6 EYLÜL - Meriç Nehri üzerinde yeni köprünün yapılmasına başlandı. 16 EYLÜL - Afyon Çimento Fabrikasi'nın temeli atıldı. 17 EYLÜL - Tunçbilek Termik Santralı'nın temeli atıldı. 18 EYLÜL - Eskişehir Çimento Fabrikasi'nın temeli atıldı. 19 EYLÜL - Konya Seker Fabrikasi'nın temeli atıldı. 20 EYLÜL - Ayrancı Baraji'nın temeli atıldı. 21 EYLÜL - Amasya Şeker Fabrikası hizmete açıldı. 23 EYLÜL - Hüseyin Cahit Yalçın 26 ay hapse mahkum oldu. 26 EYLÜL - Gökpınar Santralı hizmete açıldı. 26 EYLÜL - Denizli Elektrik Santralı hizmete açıldı. l EKİM - Başbakan A. Menderes resmî ziyarette bulunmak üzere Batı Almanya'ya gitti. 3 EKİM - Darende Hidroelektrik Santralı hizmete açıldı. 8 EKİM - Giresun Limam'nın temeli atıldı. 9 EKİM - Irak Başbakanı Nuri Sait Paşa İstanbul'a geldi. 7 KASIM - Muhtar ve İhtiyar Heyeti seçünleriiü DP kazandı. 13 KASIM - CHP Meclisi, basın hürriyeti, hakim teminatı, muhtar seçimleri, hayat pahalılığı ve ekonomik zorluklarla ilgili bir bildiri yayınladı. 14 KASIM - Bursa'da (304) göçmen evi sahiplerine dağıtıldı. 16 KASIM - Başbakan A. Menderes, resmî ziyarette bulunmak üzeri İran'a gitti. 24 KASIM - Kütahya Şeker Fabrikası hizmete açıldı. 26 KASIM - İstanbul'da tarihî Kapalıçarşı'da 30 dükkan yandı. 3 ARALIK - İnönü; Hüseyin Cahit Yalçın'ı Üsküdar Cezaevi'nde ziyaret etti. 15 ARALIK - Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı kuruldu. 19 ARALIK - Türkiye-Avrupa Kültür Antlaşması imzalandı. 21 ARALIK - Türkiye-Almanya Ekonomik Antlaşması imzalandı. 25 ARALIK - Kütahya Seker Fabrikası hizmete açıldı. |
1955
1955
6 OCAK- On iki Ada karasuları sınırının saptanması için Yunanistan ile görüşmelere başlandı. 10 OCAK - Seyhan Verem Dispanseri hizmete açıldı. 12 OCAK - İnegöl'de yapılan göçmen evleri sahiplerine dağıtıldı. 12 OCAK - Türkiye-Irak Antlaşması imzalandı. 14 OCAK - Başbakan A. Menderes, Suriye'yi ziyaret etti. 14 OCAK - Başbakan A. Menderes, Lübnan'ı ziyaret etti. 17 OCAK - Yakın ve Orta-Doğu Çalışma Enstitüsü açıldı. 24 OCAK - Zonguldak'ta büyük bir grizu patlaması. 29 OCAK - Türkiye-İtalya İktisadî ve Teknik İşbirliği Antlaşması imza-landı. 30 OCAK - Başbakan, Adnan Menderes, İtalya'yı resmen ziyaret etti. 6 şubat - Süreyya İlmen (Doğ: 1875) öldü. 12 ŞUBAT - Bayar, Pakistan'a gitti. 12 ŞUBAT - Karma Komisyon, arazi vergisi tasansını reddetti. 14 ŞUBAT - İzmir Alsancak Limanı temeli atıldı. 19 şubat - Türkiye-Yunanistan, Meriç ve Tuna nehirlerinin ıslahı ko- nusunda anlaştılar. 23 şubat - Başbakan Adnan Menderes, İrak'ı ziyaret etti. : 23 şubat - Türkiye-Bulgaristan arasında Ticaret Antlaşması imzalandı 24 şubat - Bağdat'ta Türkiye ile Irak arasında karşılıklı işbirliği anü4, maşı (CENTO) imzalandı. Pakta sonra İngiltere, Pakistan ve İran uy olarak katıldı. Amerika Birleşik Devletleri de müşahit gönderdi. 24 ŞUBAT - Bayar, Bağdat'a gitti. 3 MART - Türkiye, Yunanistan ve Yugoslavya arasında parlamentola arası konsey kuruldu. 4 MART - Türk Traktör ve Ziraat Makine A.ş. Fabrikası açıldı 14 MART - Kütahya Verem Dispanseri hizmete açıldı. 18 MART - Bayar; Hüseyin Cahit Yalçm'm cezasını, anayasanın kendi-sine tanıdığı yetkiye dayanarak kaldırdı. 23 MART - Demirköprü Baraj ve Hidroelektrik Santrah'run temeli atıldı. 24 MART - Ulus İş Hanı yapım sözleşmesi imzalandı. 30 MART - Lübnan Başbakanı Sami El-Sulh Ankara'ya geldi. 30 MART - İngiltere; Türkiye-Irak Paktı'na katıldı. l NİSAN - Kıbrıs'ta EOKA terör örgütü faaliyete başladı. l NİSAN - Lübnan' Cumhurbaşkanı Camille Chamoun, Ankara'yı res-men ziyaret etti. 3 NİSAN - Antalya Dokuma Sanayii T.A.ş. kuruldu. 5 NİSAN - İlk parti yerli traktör Ziraî Donatım Kurumu'na teslim edildi. 14 NİSAN -1. İmar Kongresi Ankara'da çalışmalanna başladı. 15 NİSAN - Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı petrol arama izni aldı. 15 NİSAN - DP kuruculanndan Prof. Fuat Köprülü, Dışişleri Bakanlığından çekildi. 17 NİSAN - Başkan Bayar'a Prof. Milin ameliyat yaptı. 17 NİSAN - Sakarya Telefon Santralı hizmete girdi. 24 NİSAN - Hirfanlı Baraj ve Hidro-elektrik Santralı'nın temeli atıldı. 28 NİSAN - Ankara'da ilk kan merkezinin temeli atıldı. 30 NİSAN - Nusaybin Sağlık Merkezi açıldı. 30 NİSAN - Karaköse Askeri Hastanesi açıldı. 3 MAYIS - Türk-Amerikan Atom Antlaşması imzalandı. 5 MAYIS - Türk Kadınlar Birliği'nin tespiti ile her yıl Mayıs ayırım ikin-ci pazar gününün 'Anneler Günü' olarak kutlanmasma karar verildi. 8 MAYIS - Celal Bayar, Lübnan'ı ziyaret etti. 13 MAYIS - Türkiye Selüloz ve Kağıt Fabrikaları îşletmesi Kanunu ka-bul edildi. 13 MAYIS - Türkiye Demir ve Çelik İşletmeleri Kanunu kabul edildi. 13 MAYIS - Türkiye, La Haye'de kurulan Milletlerarası Beratlar Enstitüsü'ne katıldı. 15 MAYIS - Millî Kütüphane Bibliyografya Enstitüsü Kuruluş Kanunu (No. 6568) kabul edildi. 20 MAYIS - Ege Üniversitesi Kanunu kabul edildi. 20 MAYIS - Karadeniz Teknik Üniversitesi kanunu kabul edildi. 21 MAYIS - Türk Hava Yolları Anonim Ortaklığı kanunu kabul edildi. 22 MAYIS - Tarihimizin kadın kahramanlanndan 1877-1878 Erzurum Savaşı'nda çatışmalara katılan Nene Hatun (Doğ: 1857) öldü. 22 MAYIS.- Meclis'te muhalefet lideri ile Başbakan Menderes arasmda sert tartışmalar oldu. Olay, İnönü'nün '... Başbakanı durduracak hiçbir kuvvet kalmamıştır...' demesi üzerine çıktı. 10 HAZİRAN - İstanbul'da Hilton Oteli açıldı. 15 HAZİRAN - Bayar, Libya'yı resmen ziyaret etti. 19 HAZİRAN - Bayar'a Trablus Şehri hemşehriliği verildi. 20 HAZİRAN - Adana Verem Hastanesi açıldı. 22 HAZİRAN - NATO üyesi devletler arasmda atom üe ilgili bilgi antlaşması Paris'te imzalandı. 26 HAZİRAN - Irak Kralı İkinci Faysal, resmî ziyarette bulunmak üzere Türkiye'ye geldi. l TEMMUZ - Devlet ve ilim adamlanndan Dr. Adnan Adivar (Doğ: 1882) öldü. l TEMMUZ - Pakistan, Türkiye-Irak Pakhna (CENTO) katılacağım ilan etti. 5 TEMMUZ - Gazeteci Ali Naci Karacan (Doğ: 1896) öldü. 11 TEMMUZ - Yunanistan'a Kıbrıs olayları için ilk nota verildi. ' 14 TEMMUZ - Thomburg, raporunu hükümete verdi. ; 14 TEMMUZ - Irak Kralı Faysal ve Veliahd Abdülillah Türkiye'yi resmen ziyaret etti. 16 TEMMUZ - Ege dolaylarında büyük deprem. 25 TEMMUZ - İzmit Dikişli Boru Fabrikasi'nın temeli atıldı, 5 AĞUSTOS - Avrupa Para Antlaşması imzalandı. 18 AĞUSTOS - CHP Genel Sekreteri Kasım Gülek tahliye edildi. 21 AĞUSTOS - 4000 hatlık İzmir Otomatik Santralı hizmete girdi. 23 AĞUSTOS - İngiltere'ye Kibns için ilk nota verildi. : 29 AĞUSTOS - Kibns Konferansı Londra'da toplandı. 4 EYLÜL - Londra'da bulunan Türk vatandaşları Kıbrıs için miting yaptılar. 4 EYLÜL - Ege Üniversitesi temeli atıldı. 6/7 EYLÜL - Selanik'te Atatürk'ün evine bomba atıldığı haberi üzerine İstanbul, İzmir ve Ankara'da masumane bir şekilde başlayan protesto gösteri ve yürüyüşü tahrip ve yağmacılığa döndü. Bu üç şehirde ; sıkıyönetim ilan edildi. 7 EYLÜL - TBMM olağanüstü toplantıya çağrıldı, 9 EYLÜL - İstanbul'da üç, Ankara ve İzmir'de birer askerî mahkeme kuruldu. 10 EYLÜL - İçişleri Bakanı Namık Gedik istifa etti. 12 EYLÜL - TBMM, sıkıyönetimi 6 ay uzattı. 18 EYLÜL - Cumhurbaşkanı Celal Bayar, resmî ziyarette bulunmak üze¬re İran'a gitti. 23 EYLÜL - Burdur Şeker Fabrikası hizmete girdi. 23 EYLÜL - Pakistan, Türk-Irak paktına resmen katıldı. 26 EYLÜL -10. Yıl Kongresi İstanbul'da Dolmabahçe Sarayı'nda açıldı. 30 EYLÜL - İstanbul'da Migros-Türk Gıda Servisi çalışmaya başladı. 5 EKİM - Soma Termik Santralı'nın temeli atıldı. 6 EKİM - Söke Çimento Fabrikasi'nın temeli atıldı. 6 EKİM - Aydın Dokuma Fabrikasi'nın temeli atıldı. 7 EKİM - Kemer Barajı hidro-elektrik tesislerinin temeli atıldı. 11 EKİM - İran, Bağdat Paktı'na girdi. 12 EKİM -19 Milletvekili, DP Yüksek Haysiyet Divani'na verildi. 15 EKİM - DP 4. Büyük Kongresi Ankara'da toplandı. 15 EKİM - Basina ispat hakkı verilmesüü isteyen 9 milletvekili DP'den ihraç edildi. (10'u da istifa etti.) 23 EKİM - Genel Nüfus Sayımı: 1927:13.648.270,1935:16.158.018,1940:17.820.950, 1945:18.790.174,1950: 20.947.188,1955: 24.064.763, 1960: 27.754.820,1965: 31.391.421,1970: 35.666.549... 24 EKİM - Bayındırlık Bakanı Muammer Çavuşoğlu 6/7 Eylül olaylarında uğradıkları kayıplar dolayısıyla İzmir'deki Yunan Konsolosluğuna; resmi tarziye yerine geçmek üzere Hükümet adına Yunan bayrağı çekti. 25 EKİM - Elazığ Çimento Fabrikası hizmete girdi. 26 EKİM - Genç-Muş Demiryolu hizmete girdi. 1 KASIM - Bayar, TBMM'nin 10. Dönem 2. Toplantı yılım açh. Hüküme¬tin yaptığı işler dışında, 6/7 Eylül olaylanndan, Kıbrıs konusundan söz etti. 2 KASIM - Türkiye-Pakistan Hava Servisleri Antlaşması imzalandı. 2 KASIM - Bayar, resmî ziyarette bulunmak üzere Ürdün'e gitti. 6 KASIM - Kayseri Şeker Fabrikası hizmete açıldı. 13 KASIM - Belediye seçimleri yapıldı. 29 KASIM - Menderes Kabinesi çekildi. Yeni Kabineyi kurmakla Men¬deres görevlendirildi. 8 ARALIK - IV. Menderes Kabinesi kuruldu. Hükümet, 58 muhalife karşı 398 oyla güven aldı. 17 ARALIK - 6/7 eylül 1955 olaylanndan sonra Ankara-İstanbul ve İz¬mir'de sürdürülen sıkıyönetim Ankara ve izmir'de kalktı. 20 ARALIK - Hürriyet Partisi kuruldu. 2 0 ARALIK - Eskişehir ve dolaylarında şiddetli deprem. |
1956
1956
2 OCAK - Akşehir îlköğretmen Okulu açıldı. 2 OCAK - Ankara îlköğretmen Okulu açıldı. 6 OCAK- Kanada'da 14 ülkenin katıldığı hava gösterisi yarışmalarında Türkiye birinci oldu. 7 OCAK - Konya Et Kombinası açıldı. 7 OCAK - Konya Kiremit ve Tuğla Fabrikası açıldı. 8 OCAK - Konya Hububat Silosu'nun temeli atıldı. 14 OCAK - İstanbul'da Divan Oteli açıldı. 18 OCAK - Atatürk'ün kız kardeşi Makbule Atadan (Doğ: 1885) öldü. 2 ŞUBAT - Türk Eczacılar Birliği kuruldu. 6 ŞUBAT - şekerbank kuruldu. 13 ŞUBAT - Gerze kasabası kuruldu. 20 ŞUBAT - Eskişehir ve dolaylarmda büyük deprem. 23 ŞUBAT - Meclis'te, Emin Kalafatın, İnönü'nün 6/7 Eylül olaylanndan söz etmesinin vatanperverlikle bağdaşmadığını söylemesinden olaylar çıktı. İnönü: 'Geçen defa sözümü geri almıştun. Bu defa almayacağım..' dedi. Muhalefet toplantı salonunu terk etti. 25 ŞUBAT - Çoruh Hinin adı Artvin olarak değiştirildi. 28 ŞUBAT - Devlet Hava Meydanları İş. Gn. Müdürlüğü Kanunu kabul edildi 1 MART - 6/7 Eylül'de zarar görenlerin zararları ödenmeye başlandı. l MART - Türk Hava Yolları Kurumu, bu ad alanda son şeklini aldı. l MART - İstanbul Belediyesi ve Valiliği birbirinden ayrıldı. 12 MART - Türkiye-İngiltere Kültür Antlaşması imzalandı. 18 MART - Başbakan Menderes Pakistan'ı resmen ziyaret etti. 31 MART - Çataloğlu Santralı ikinci kısım tesisleri hizmete açıldı. 6 NİSAN - Tunçbilek tesisleri hizmete açıldı. 8 NİSAN - Seyhan Barajı hizmete açıldı. 9 NİSAN - Adana Çırçır Prese ve Bez Fabrikası hizmete açıldı. 10 NİSAN - Birecik Köprüsü hizmete açıldı. 12 NİSAN - Danca Çimento Pabrikasının 120 bin ton kapasiteli ikinci kısmı hizmete açıldı. 12 NİSAN - VII. Türk Tarih Kongresi çalışmalanna başladı. 25 NİSAN - Tuzla Jeep Montaj Fabrikası açıldı. 15 MAYIS - İran Sahi Rıza Pehlevi ve Kraliçe Ferah Diba Türkiye'yi ziyaret etti. 21 MAYIS - CHP 12. Büyük Kurultayı toplandı. İnönü, iki yıllık olayların özetim yaptı. Hükümeti şiddetle eleştirdi. Kabine'nin çekilmesini tavsiye etti. 7 HAZİRAN - Yeni basın kanunu; 51 aleyhte, 297 lehte oyla kabul edildi. 17 HAZİRAN - TBMM'nin manevî şahsiyetine hakaret iddiasıyla l yıl hapis cezasıyla 4 ay Bursa'da otunnaya mahkum edilen CHP genel sekreteri Kasım Gülek, Ankara'ya döndü. 27 HAZİRAN - Toplantı ve gösteri yürüyüşleri (No. 67-1) kanunu kabul edildi. Muhalefet toplu olarak Meclisi terk etti. inönü 'Aramızdaki farkı bilelim. Biz mutlakıyetten bugüne geldik. Siz bugünden mutla-kiyete gidiyorsunuz' dedi. 8 TEMMUZ - Eskişehir işçi evleri sahiplerine dağıtıldı. 8 TEMMUZ - Muhalefet; (İnönü-Karaosmanoğlu-Bölükbaşı) müşterek tebliğ yayınladı. 8 TEMMUZ - Birleşik Amerika Cumhurbaşkanı Yardımcısı Nixon, resmî ziyarette bulunmak üzere Türkiye'ye geldi. 9 TEMMUZ - Anıt-Kabir'in her türlü hizmetlerinin Maarif Vekaletince ifasına dair (5776 sayılı) kanun kabul edildi. 15 TEMMUZ - Kurtuluş Savaşı komutanlarından Orgeneral Cemil Cahit Toydemir (Doğ: 1883) öldü. l AĞUSTOS - Başbakan A. Menderes resmî ziyarette bulunmak üzere İran'a gitti. 7 AĞUSTOS - Libya Meliki Seyyid İdris El Sunnusi, resmî ziyarette bulunmak üzere Türkiye'ye geldi. 13 AĞUSTOS - Ortaokullarda din öğretimi yapılmasına (Bakanlar Kurulu karan: 4/7805) karar verildi. 27 AĞUSTOS - Adıyaman sel felaketine uğradı. 27 AĞUSTOS - Atom Enerjisi Komisyonu kurulması hakkında kanun kabul edildi. 27 EYLÜL - İstanbul İstinye'de Türkay Kibrit Fabrikası açıldı. 30 EYLÜL - Erzurum Telefon Santralı hizmete girdi. 30 EYLÜL - Erzincan Şeker Fabrikası hizmete girdi. 30 EYLÜL - Erzurum Şeker Fabrikası hizmete girdi. 21 EKİM - Gazeteci yazar Hakkı Tank Us (Doğ: 1889) öldü. 26 EKÎM - Türkiye Milletlerarası Atom Enerjisi Ajansı statüsüne katıldı. |
1957
1957
1 OCAK - Yeni Ticaret Kanunu yürürlüğe girdi. 6 OCAK- Milli Türk Talebe Birliği "rock and roll" ve "striptiz"in yasaklanmasını istedi. 20 Ocak -Şair Ziya Osman Saba, 47 yaşında İstanbul'da öldü 23 OCAK - Orta-Doğu Teknik Üniversitesi kuruluş ve hazırlık kanunu kabul edildi. 3 ŞUBAT - İzmir yolcu gemisi, izmir önlerinde bir Amerikan şüebiyle çarpışarak battı. 4 ŞUBAT - Maluliyet, ihtiyarlık ve ölüm sigortaları kanunu kabul edildi. 12 ŞUBAT - Türkiye-Çin Cumhuriyeti Kültür Antlaşması imzalandı. 7 MART - NATO Başkomutanı Gen. Norstad Ankara'ya geldi. 21 NİSAN - İzmit Kağıt Fabrikası 3. ünitesi hizmete girdi. 5 MAYIS - Batı Almanya Devlet Başkanı Dr. Heus Türkiye'yi ziyaret etti. 8 MAYIS - Türkiye-Batı Almanya Kültür Antlaşması imzalandı. 17 MAYIS - Yazar ve eleştirici Nurullah Ataç (Doğ: 1898) öldü. 22 MAYIS - Türkiye Kömür İşletmeleri Kanunu kabul edildi. 26 MAYIS - Bolu ve dolaylarında şiddetli deprem. 5 HAZİRAN - Gülhane Askerî Tıp Akademisi Kanunu kabul edildi. 7 HAZİRAN - Erzurum Atatürk Üniversitesi kuruluş kanunu yürürlüğe girdi. 19 HAZİRAN - İçilen Bakanlığı'nda 14 ilçenin kurulması: (Yumurtalık, İhsaniye, Dazkırı, Havran, Ovacık, Orta, Ortaköy, Kale, Susuz, Ko-faz. Kaynarca, Sarayönü, Saruhanh, Aybastı, Kalkandere, Arsin, Yomra) kanunlaştı. 30 HAZİRAN - Sanayi Bakanlığı kuruldu. 1 TEMMUZ - Kırşehir'i yeniden il haline getiren (No. 7001) kanun kabul edildi. (30.6.1954 gün ve 6429 sayılı kanunla ilçe yapılmışta.) 2 TEMMUZ - Kırşehir Milletvekili Osman Bölükbaşı tutuklandı. 6 AĞUSTOS - Zonguldak Liman Tesisleri törenle hizmete açıldı. 26 AĞUSTOS - Afgan Kralı Zahir Şah Türkiye'yi resmen ziyaret etti. l EYLÜL - Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu kuruldu. 4 EYLÜL - Tunçbilek Santralı'ndan Afyon'a elektrik verümeye başlandı. 6 EYLÜL - Eskişehir Sanayi Sitesi hizmete açıldı. 7 EYLÜL - DP kurucularından Prof.Dr. Fuat Köprülü partiden istifa etti. 9 EYLÜL - CHP XIII. Kurultayı toplandı. 11 EYLÜL - TBMM'nin X. dönem son birleşiminde seçimlerin yenilenmesine karar verildi. 16 EYLÜL - İstanbul'da 12 bin meskenli Ataköy Sitesi'nin temeli atıldı. 18 EYLÜL - Türkiye-İran radyo telefon hath hizmete girdi. 21 EYLÜL - Ankara Güvenevler'de yapımı biten 60 ev, ihtiyaç sahiplerine dağıtıldı. 21 EYLÜL - Ankara Hastanesi Ebe ve Hemşire Okulu açıldı. 21 EYLÜL - Üç parti, seçimle ilgili olarak ayn ayrı bildiri yayınladı. l EKİM - Meclis eski başkanlanndan Mustafa Abdülhak Renda (Doğ:1881) öldü. l EKİM - İçişlerinde 21 ilçenin kurulması (Karataş, Suluova, Güdül, Yenimahalle, Yeni Pazar, Araba, Espiye, Uludere, Zeytinbumu, Selçuk, Selim, Felahiye, Soğanhisar, Yeşilyurt, Sangöl, Ortanca, Sapanca, Batman, Türkeli, Muratlı, Sarıkaya, Kurucaşile) kanunlaştı. 1 EKİM - Çocuk sağlığı ve hastalıkları enstitüsü, Ankara'da hizmete girdi. 2 EKİM - Ankara'da Orta-Doğu Teknik Üniversitesi'nin temeli atıldı. 3 EKİM - Ankara'da İstatistik Genel Müdürlüğü binasının temeli atıldı. 4 EKİM - Nevşehir Mensucat Fabrikasi'nm temeli atıldı. 6 EKİM - Oleyis işçilerine yapımı biten 188 ev dağıtıldı. 7 EKİM - Gazi Fişek Fabrikası hizmete girdi. 8 EKİM - Mudanya jüt ipliği, çuval ve kanaviçe fabrikasuun temeli atıldı. 9 EKİM - Bursa Mensucat Fabrikasi'nın yünlü dokuma tesisleri hizmete girdi. 11 EKİM - Afyon Çimento Fabrikası hizmete girdi. 27 EKİM - Genel Seçimler: (DP: 419, CHP: 173, CMP: 4, HP: 4, Bağımsız: 2) l KASIM - TBMM en yaşlı üye Gen. Ali Fuat Cebeso/un başkanlığında XI. dönem çalışmalanna başladı. İstanbul Milletvekili Bayar 413 oyla, 3. defa Cumhurbaşkanhğı'na seçildi. Kabineyi kurmakla Adnan Menderes görevlendirildi. 11 KASIM - İtalya Cumhurbaşkanı Giovanni Gronchi Türkiye'yi resmen ziyaret etti. 13 KASIM - Milli Kalkınma Partisi Lideri Nuri Demirağ (Doğ: 1886) öldü. 25 KASIM - Basın Yayın ve Turizm Bakanlığı kuruldu. 25 KASIM - V. Adnan Menderes Kabinesi kuruldu. 1957 135A. Menderes Tevfik İleri (Samsun) Emin Kalafat (Çanakkale) Muzaffer Kurbanoğlu (Manisa) Esat Budakoğlu (Balıkesir) Semi Ergin (Manisa) Dr. Namık Gedik (Aydın) Fatin R. Zorlu (Çanakkale) Hasan Polatkan (Eskişehir) Celal Yardımcı (Ağn) Etem Menderes (Aydın) Abdullah Aker (İzmir) Dr. Lütfü Kırdar (İstanbul) Hadi Hüsmen (İstanbul) Nedim Ökmen (Gaziantep) Gen. Fevzi Uçaner (İzmir) Hayrettin Erkmen (Giresun) Samet Ağaoğlu (Manisa) Sıtkı Yırcalı Başbakan Devlet Bakam ve Yrd. Devlet Bakam Devlet Bakam Adliye Bakam M.Savunma Bakam İçişleri Bakam Dışişleri Bakam Maliye Bakam M.Eğitim Bakam Bayındırlık Bakam Ticaret Bakanı Sağlık Bakam Gümrük ve İn. Bakam Tanm Bakam Ulaştırma Bakam Çalışma Bakam Sanayi Bakam Basm-Yaym Bakam İmar Bakam Medeni Berk (Niğde) Kabine: 4.12.1957'de 133 aleyhte, 403 lehte oyla güven aldı. Oylamaya 536 milletvekili katıldı. 28 KASIM - Hürriyet Partisi fesih karan aldı. CHP ile güç birliğine karar verildi. (Güç birliği hareketi) 9 ARALIK - Kurtuluş Savaşı komutanlarından Tümgeneral Ali İhsan Sabis (Doğ: 1882) öldü. 27 ARALIK - Meclis iç tüzük değişmesi 170 aleyhte, 381 oyla kabul edildi. 28 ARALIK - Kızılay'ın 2. Kan Merkezi İstanbul'da açıldı. 31 ARALIK -1 Aralık 1957'de tutuklanmış bulunan CHP Meclis üyesi Cemil Sait Barias tahliye edildi. |
1958
1958
3 OCAK - Kurtuluş Savaşı komutanlarından Tümgeneral Cafer Tayyar Eğilmez (Doğ: 1877) öldü. 10 OCAK - Türkiye-Norveç Kültür Antlaşması imzalandı. 16 OCAK - İstanbul'da 9 subay tutuklandı (9 Subay Olayı). 19 OCAK - Millî Savunma Bakam Semi Ergin çekildi. 136 195827 OCAK - Bağdat Paktı Konferansı açıldı. 28 OCAK - Kıbrıs'ta elim olaylar. İngiliz Askeri Türklere karşı ilk defa silah kullandı. 31 OCAK - ingiltere'nin Kıbrıs'taki davranışı TBMM'nde kınandı. 2 ŞUBAT - Cumhurbaşkanı Bayar, Türk Deniz Kuvvetleri'nin Gemlik Muhribiyle Libya'ya resmi ziyaret yaptı. 9 ŞUBAT - Türkiye-Libya İşbirliği ve Kültür Antlaşması imzalandı. 27 ŞUBAT - İstiklal Marşı'ımı bestecisi Osman Zeki Üngör (Doğ: 1880) öldü. l MART - Deniz Yolları îdaresi'nin İzmit Körfezi'nde çalışan şemsi Kaptan yönetiminde 72 numaralı 'Üsküdar' vapuru, evlerine dönen öğrencilerle dolu olduğu halde birden meydana gelen bir kasırga sonu devrilerek battı. Öğrenciler boğuldu. Bütün yurt sonsuz bir yasa büründü. l NİSAN - İçişlermde 22 ilçenin kurulması (Mağara, Gölbaşı, Çay, Sultandağı. Hamur, Kumluca, Sultanhisar, Kıbrısçık, Ağlasun, Yapraklı, Bayat, Çamak, Hani, San, Cakaya, Yavuzeli, Dereli, Bornova, Hanak, Pehlivanköy, Çerkezköy, Ulubey) kanunlaştı. 9 NİSAN - CHP organı olan Ulus Gazetesi l ay süre ile kapatıldı. 9 NİSAN - İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi profesörlerinden H. Naili Kübalı görevine iade edildi. Demeci üzerine l ay süre ile derse girmesi Üniversite Senatosu tarafından yasaklandı. 17 NİSAN - Türkiye-Tunus Ticaret Antlaşması imzalandı. 19 NİSAN - Başbakan Menderes; Kore, Japonya ve Formoza'yı ziyaret etmek üzere Uzak Doğu'ya hareket etti. l MAYIS - Başbakan Menderes, resmî ziyaret amacıyla Hindistan'a gitti. 7 MAYIS - Bayar, Batı Almanya'y a resmî ziyaret yaptı. 9 MAYIS - İmar ve İskan Bakanlığı Kanunu kabul edildi. 14 MAYIS - Elazığ ve dolaylarında deprem. 14 MAYIS - Öğretmenler Bankası kuruluş kanunu kabul edildi. 22 MAYIS - Ankara Şeker Fabrikasi'nın temeli atıldı. 24 MAYIS - Çankırı'da sel ve büyük tahribat. 18 vatandaş boğuldu. 26 MAYIS - Tutuklu bulunan 9 subayın mahkemesi başladı. 28 MAYIS - Basın suçlulannın affı, DP'lilerin oylarıyla Meclis'te reddedildi. 31 MAYIS - 34 bin tonluk Haydarpaşa Silosu hizmete girdi. 31 MAYIS - Haydarpaşa Limam'nm l. kısmı hizmete girdi. 2 HAZİRAN - İnönü'nün; İstanbul CHP Merkezi'nde yaptığı basın top¬lantısındaki demecine yayın yasağı konuldu. 7 HAZİRAN - İstanbul'da Beyazıt-Hürriyet Meydam'nda Büyük Kibns mitingi yapıldı. 9 HAZİRAN - Sivil Savunma Kanunu kabul edildi. 12 HAZİRAN - Ankara'da Büyük Kibns mitingi yapıldı. 14 HAZİRAN - Türk Hükümeti İngiltere'nin Kıbrıs planım kabul etmedi. 21 HAZİRAN - Eskişehir, Bursa ve Maraş'ta Kibns mitingleri yapıldı. 23 HAZİRAN - Banka Kredilerinin Tanzimi Komitesi Kanunu kabul edüdi. 25 HAZİRAN - Türkiye ve Ortadoğu Amme İdaresi Enstitüsü Kanunu kabul edildi. 14 TEMMUZ - İran Şahı Rıza Pehlevi ve Pakistan Cumhurbaşkanı İskender Mirza, Bağdat Paktı dolayısıyla Ankara'ya geldiler. 14 TEMMUZ - Irak ihtilali Kral Faysal, Prens Abdüllillah ve Başbakan Nuri Sait öldürüldü. 15 TEMMUZ - Amerika, Lübnan'a silahlı kuvvetler çıkardı. 17 TEMMUZ - İngiltere; Ürdün'e asker indirdi. 20 TEMMUZ - Irak'taki olaylar dolayısıyla kısmî seferberlik hazırlıkla-na başlandı, 20 TEMMUZ - Muhalefet Lideri İnönü, halkı millî birliğe davet etti... Türk Milleti, güç olaylar karşısında, fedakarlıkta birbirleriyle yanş ederek beraber hareket etmesini bilen bir millettir,' dedi. 23 TEMMUZ - Karabük Demir Çelik Fabrikalan'nda ikinci çelik ocağı. hizmete girdi. 25 TEMMUZ - TBMM; 147 mizah CHP takriri üzerine toplanbya çağni-" di. 9 AĞUSTOS - İngiliz Başbakanı McMillan Türkiye'ye geldi. 15 AĞUSTOS - Gerze yangınında zarar görenlere yapımı biten 166 konut ve iş yeri dağıtıldı. 18 AĞUSTOS - Türkiye Fikir Ajansı kuruldu. 21 AĞUSTOS - Ankara'da Atatürk Bulvan üzerinde yapımı biten demiryolu köprüsü hizmete açıldı. 24 AĞUSTOS - Bursa yangıncıda tarihi Kapalıçarşı dahil 2000'ev ve dükkan yandı. 30 AĞUSTOS - Mersin Limanı Ticaret Rıhtımı hizmete girdi. 3 EYLÜL - İstanbul Gazeteciler Cemiyeti'nin Mecidiyeköy, Esentepe'deyaptırdığı 147 ev sahiplerine dağıtıldı. 4 EYLÜL - istanbul'da Zeynep Kamil Hastanesi'ne yeni pavyon eklenerek, hastanenin yatak sayışı bir misli artırıldı. 6 EYLÜL - Balıkesir Hal Binası ve Soğuk Hava Deposu hizmete açıldı. 7 EYLÜL - Soma Termik Santralı hizmete açıldı. 8 EYLÜL - Bursa Çarşısi'nın temeli atıldı. 12 EYLÜL - Cumhurbaşkanı Bayar, ziyareti iade etmek üzere Afganis- tan'a gitti. 21 EYLÜL - Manisa Tekstil Fabrikası hizmete açıldı. 21 EYLÜL - Denizli Tekstil Fabrikası hizmete girdi. 22 EYLÜL - İzmir Hava Harp Okulu binası hizmete girdi 22 EYLÜL - İzmir, Alsancak Limanı hizmete girdi. ' 22 EYLÜL - İzmir'de 20.000 tonluk silo hizmete girdi. 23 EYLÜL - Aydın Tekstil Fabrikası hizmete girdi. 25 EYLÜL - Kemer Barajı ve Hidro-elektrik Santralı hizmete girdi. 26 EYLÜL - Kıbrıs buhranı devam ediyor. İngiliz muhalif işçi partisi, yeni Kıbrıs planının durdurulmasını istedi. Uygulanmaya başlandı. l EKİM - İngiltere'nin hazırladığı ve Türkiye'nin kabul etmiş olduğu, yeni Kıbrıs planı uygulanmaya başlandı. 1 EKİM - Diyanet İşleri Başkanı Eyüp Sabri Hayırlıoğlu'nun, Bati Trakya'da yayınlanan "Sebat" gazetesine gönderdiği cevap: '... Kur'an Türk Harfleriyle yazılması doğru değildir' ve tepkileri... 2 EKİM - İstanbul'da Türk Eczacıbaşı Seramik ve Porselen Sergisi açıldı. 5 EKİM - İstanbul'da Türk Milli Sanayi Sergisi açıldı. 13 EKİM - Menderes; Manisa konuşmasında 'Vatan Cephesi' kurulma-sından söz etti. 17 EKİM - Züe'de olaylar. 18 EKİM - Türkiye-İran Pipe Line Antlaşması imzalandı. l KASIM - Yahya Kemal Beyatlı (doğ: 2.11.1884) öldü. 3 KASIM - Ulus Gazetesi l ay süre ile kapatıldı. 7 KASIM - Yazar Aka Gündüz (Enis Avni, doğ: 1885) öldü. 17 KASIM - Erzurum Atatürk Üniversitesi, Cumhurbaşkanı Bayar'ın konuşmasıyla açıldı. 25 KASIM - 9 subaydan (9 Subay Olayı) 8'i beraat etti. 27 KASIM - Pınarhisar Çimento Fabrikası açıldı. 27 KASIM - Türkiye-Almanya Kredi Antlaşması imzalandı: 210 milyon kredi. 28 KASIM - Türkiye-Belçika Malî Yardım Antlaşması imzalandı. 28 KASIM - Türkiye-Fransa Malî Yardım Antlaşması imzalandı. 28 KASIM - İstanbul'da Çemberlitaş semtinde 'Darürşafaka Sitesi' inşaatı bitirildi. 29 KASIM - Türkiye-İtalya Kredi Antlaşması imzalandı. 2,5 milyar liret kredi. 29 KASIM - Türkiye-Hollanda Kredi Antlaşması imzalandı. 5.7 milyon florin kredi. 10 ARALIK - Türkiye-Norveç Kredi Antlaşması imzalandı,j 10 ARALIK - Aünması gerektiren tedbirleri tespit etmek üzere DP Meclis Grubu tarafmdan görevlendirilen 15 kişilik komisyon görevine başladı, 17 ARALIK - Türkiye-Danimarka Kredi Antlaşması imzalandı. 18 ARALIK - Türkiye-Portekiz Kredi Antlaşması imzalandı. 22 ARALIK - Türkiye-İsviçre Kredi Antlaşması imzalandı. 28 ARALIK - Ankara'da Varlık Mahallesinde İşçi Sigortası, tarafından yapılan 132 apartman sahiplerine dağıtıldı, 31 ARALIK - Denürköprü Barajı ve Hidroelektrik Santralı hizmete açıldı. |
1959
1959
6 OCAK - İstanbul'da Tan Matbaası infilakı. 16 vatandaşımız öldü. 141'i yaralandı. 10 OCAK - Atatürk dönemi İçişleri Bakanlanndan şükrü Kaya öldü. 12 OCAK - İnönü, CHP Büyük Kurultayım açtı 19 OCAK - Türkiye Öğretmenler Bankası T.A.ş. kuruldu. 29 OCAK - Türkiye-İran Kültür Antlaşması imzalandı. 29 OCAK - Türkiye-Avusturya Kredi Antlaşması imzalandı. 5 ŞUBAT - Türk-Yunan Kıbrıs görüşmeleri Zürih'te başladı. 10 ŞUBAT - İnönü'nün, CHP Grubunda; 'Milletvekillerine zam teklifinin reddedilmesini isteyen' önergesi oy birliğiyle kabul edildi. 11 ŞUBAT - Zürih Antlaşması imzalandı. Kıbrıs Cumhuriyeti'nin kurulmasıyla ilgili madde ve belgeler, Türkiye ile Yunanistan arasında tes¬pit olundu. 16 ŞUBAT - Milletvekillerine zam; 144 CHP'li ve DPlinin aleyhte oy kullanmasma karşı, 249 oyla kabul edildi. 17 ŞUBAT - Başbakan Menderes'i Londra'ya götüren ŞEV uçağı, Gatwick Kasabası yakınlanna düştü. 14 kişi öldü. A. Menderes kurtulanlar arasındaydı. Olay memleketimizde istisnasız herkesi son derece duygulandırmıştı. iktidarla-muhalefet arasındaki husumet duyguları bir anda unutuluverdi. Bu kaza bir bahar havasının müjdecisiydi ama... devam ettirilemedi. 19 ŞUBAT - Kıbrıs konusunda Londra Antlaşması imzalandı. Türkiye-İngiltere-Yunanistan-Kibns Türk ve Rum cemaat Temsilcileri Lond¬ra Antlaşmasi'm imzalamak suretiyle Zürih Antlaşmasi'na katıldılar. 4 MART - TBMM, Kıbrıs Antlaşmasi'nı; muhalefetin 138 red oyuna karşı, 347 oy ile kabul etti. 5 MART - Türk-Amerikan işbirliği (No. 7480) Antlaşması imzalandı. 25 MART - Ankara Siteler'de Türk basm teknisyenleri için 240 konutluk blok inşaatın temeli atıldı. 27 MART - Türk-Amerikan İstimlak Antlaşması imzalandı. 315 milletvekilinden 212 lehte, 103 aleyhte oy kullandı. l NİSAN - İçişlerinde 17 ilçenin kurulması (Yumurtalık, İhsaniye, Dazkırı, Havran, Ovacık, Orta, Ortaköy (Çorum), Kale, Susuz, Kofçaz, Kaynarca, Sarayönü, Saruhanh, Aybash, Kalkandere, Arsin, Yomra) kanunlaştı. 15 NİSAN - Başbakan Menderes, İspanya'yı ziyaret etti. 24 NİSAN - Endonezya Devlet Başkanı Sukamo Türkiye'yi ziyaret etti. 24 NİSAN - İnönü'nün 28 Aralık 1958 tarihinde Ankara'da yapılan ü kongresindeki konuşması dolayısıyla 'dokunulmazlığı'nın kaldınl-ması istenildi. 29 NİSAN - Futbol müsabakalannda müşterek bahis kanunu iptal edildi. 1 MAYIS - Uşak'ta Muhalefet Lideri İnönü'nün basma taş atıldı. Gezi planım değ4tirmedi. 2 MAYIS - İzmir olaylannın yayınlanması yasaklandı. 4 MAYIS - İstanbul'da cereyan eden olayların yayınlanması yasaklandı. 4 MAYIS - İnönü, İzmir'de basm toplantısı yaph:'... 'Seyahatunin niha-yetini çok huzurlu idrak ettim. Basının memleket meselelerine gösterdiği çok feyizli ilginin minnettarıyım.' 4 MAYIS - Eğridir yangınında 215 ev yandı. 7 MAYIS - Yunanistan Başbakanı Karamanlis, memleketimizi resmen ziyaret etti. 15 MAYIS - Başkan Eisenhower; Türk-Amerikan Dostluk Sergisi'nin açılması dolayısıyla bir mesaj gönderdi. 21 MAYIS - Dünya Sağlık Teşkilatı Türkiye Temsilciliği kuruldu. 26 MAYIS - Türkiye-Amerika Atom Enerjisi İşbirliği Antlaşması imzalandı. 8 HAZİRAN - Cumhurbaşkanı Bayar, resmî ziyarette bulunmak üzere îtalya'ya gitti. 15 HAZİRAN - İktisadî ve Ticarî İlimler Akademisi Kanunu yürürlüğe girdi. 22 HAZİRAN - Sosyal Hizmetler ve Enstitüsü Kanunu yürürlüğe girdi. 23 HAZİRAN - Bestekar Yüksek Mühendis Fehmi Tokay vefat etti. 26 HAZİRAN - Eskişehir Beton Traves Fabrikasi'nın temeli atıldı. 20 TEMMUZ - TBMM'nde çetin tartışmalardan sonra ara seçimin ertelenmesi kabul edildi. 29 TEMMUZ - İstanbul'da 3, Nazilli'de l gazeteci hapse mahkum edildi. 2 AĞUSTOS - Diyarbakır'da Sinan l, petrol kuyusu 41etmeye açıldı. 5 AĞUSTOS - Winston Churchili, özel bir yatla İstanbul'a geldi. 20 AĞUSTOS - Türkiye-Birleşik Amerika Kredi Antlaşması imzalandı. 21 AĞUSTOS - İstanbul'da yeniden düzenlenen 'Askerî Müze' halka açıldı. 10 EYLÜL - Turistik Ankara Oteli'nin temeli atıldı. 12 EYLÜL - Bakırköy Çocuk Sitesi'nin temeli atıldı. 14 EYLÜL - Türkiye-Endonezya Ticaret Antlaşması imzalandı. 27 EYLÜL - CHP Genel Sekreteri Kasım Gülek istifa etti. 7 EKİM - Başbakan Menderes, CENTO toplantısmda bulunmak üzere Amerika'ya gitti. 9 EKİM - Türkiye-İngütere Sosyal Sigorta Antlaşması imzalandı. 7 KASIM - Türkiye-Afganistan Kültür Antlaşması imzalandı. 7 KASIM - Temyiz yolu açık olmak üzere, milletvekili Osman Bölükbaşı, 10 ay hapse mahkum oldu. 18 KASIM - Yüksek İslam Enstitüsü, İstanbul'da geçici olarak İmam Hatip Okulu'nda öğretime başladı. 18 KASIM - Pakistan Devlet Başkanı Eyüp Han Ankara'ya geldi. 30 KASIM - Akis Dergisi başyazarı. İnönü'nün damadı. Metin Toker, Nihat Erim'in manevi şahsiyetim tahkirden bir yıllık mahkumiyetim bitirerek, cezaevinden çıktı. 6 ARALIK - Amerika Cumhurbaşkanı Eisenhower resmî ziyarette bulunmak üzere Türkiye'ye geldi. 16 ARALIK - Vatan Gazetesi bir ay süre ile kapatıldı. 17 ARALIK - CHP Genel Başkanı ismet İnönü'nün taşlanması ile sonuç¬lanan Uşak olaylanna adları kansan 12 sanığın duruşmasına Uşak Asliye Ceza Mahkemesi'nde başlandı. 30 ARALIK - CHP Grubu; 'bedelsiz ithal yolu ile otomobü getirilmemesini' CHP, milletvekillerine tavsiye etti. |
1960
1960
l OCAK - Nurcular, çalışma alanlarım genişlettiler. Said-i Nursi İstanbul'a geldi. 4 OCAK- Amerikan Ajansı'nın yıllık raporunda Türk basını için, "Doğrudan doğruya sansür mevcut olmamakla beraber, sıkı kanunlar basın üzerinde kontrole yol açmaktadır" dendi. 6 OCAK - Mersin Petrol Tasfiyehanesi'nin temeli atıldı. 8 OCAK - Hirfanlı Barajı hizmete girdi. 8 OCAK - Kesikköprü Baraji'nın temeli atıldı. 16 OCAK - İstanbul Sigorta Hastanesi açıldı. 3 ŞUBAT - Kırşehir Trafo Merkezi'nin temeli atıldı. 25 ŞUBAT - CHP'den Cemil Sait Barlas, 10 ay hapse mahkum oldu. 26 ŞUBAT - Hükümet; İnönü'nün diğer birkaç milletvekili ile birlikte dokunulmazlığının kaldınîmasını istedi. 29 ŞUBAT - Bütçe, 158 ret, 396 muvafık oyla kabul edildi. 7 MART - Gazeteci Ahmet Emin Yalman; 15 ay 16 günlük mahkumiyetim çekmek üzere cezaevine girdi. 10 MART - İstanbul'da .köprünün Kadıköy îskelesi yüzer halde yapdarak rıhtıma bağlandı. 18 MART - Türkiye-İsrail Ticaret Antlaşması imzalandı. 19 MART - Kırıkkale Devlet Hastanesi'nin temeli atıldı. 25 MART - Yeşilhisar olayları başladı. 3 Nisan 1960'da İnönü'nün ilçeyi ziyareti sırasında bu olaylar daha da arttı. 1 NİSAN - İçişlerinde 17 ilçenin kurulması (Samsat, Elmadağı, Sulakyurt, Delice, Eldiven, Eynesil, Atabey, Aralık, Sanoğlan, Domaniç, Turboğlu, Silopi, Derinkuyu, Kumru, Korgan, Çamhhemşin, Erfelek) kanunlaştı. 2 NİSAN - İnönü'nün Kayseri gezişi olaylarla başladı. 5 NİSAN - CHP Meclis Grubu, bildiri yayınladı ve son olaylar üzerinde durarak, yurdun selameti bakımından seçimlerin bir an önce yapıl-masını istedi. 7 NİSAN - Başbakan Menderes Parti grubunda konuştu: 'Memleket bugün kabili idare olmaktan çıkmıştır. İşler çoktan laçka olmuştur. Adliye işlemez hale gelmiş, idare acze düşmüştür.' 14 NİSAN - Ürdün Kralı Hüseyin Türkiye'yi ziyaret etti. 15 NİSAN - Gazeteci Ahmet Emin Yalman, sağlık durumundan ötürü tahliye edildi. 18 NİSAN - Bursa Milletvekili Mazlum Kayalar ve Denizli Milletvekili Baha Akşit'in 'CHP'nin yıkıcı, gayri meşru ve kanun dışı faaliyetleri-nin memleket sathında cereyan tarzı ve bunların mahiyetlerinin nelerden ibaret olduğunu tahrik, tespit ve memleketin her tarahnda yaygın bir halde görülen kanun dışı siyasî faaliyetlerin muhtelif se-beplerine intikal etmek, matbuat meseleleriyle adlî ve idarî mevzu¬atın ne suretle tatbik edilmekte olduğunu tetkik eylemek üzere Meclis tahkikatı açılmasını isteyen önergelerinin kabulü. Sert tartışmalar sürdürüldü. Muhalefet Lideri İnönü:'... Biz demokratik rejimi kurduk. Bu demokratik rejimi istikametinden ayınp baskı rejimi haline getirmek tehlikeli bir şeydir. Bu yolda devam ederseniz, ben de sizi kurtaramam...' dedi. (Tahkikat Komisyonu Başkanlığı'na seçilen Ahmet Hamdi Sancar'ın adına izafetle bu komisyon 'Sancar Komisyonu' olarak adlandırıla¬caktır.) 19 NİSAN - Türkiye-Batı Almanya Malî Yardım Antlaşmağı imzalandı. 20 NİSAN - Meclis'te tartışmak geçen görüşmeden sonra CHP milletvekilleri toplantı salonunu topluca terk ettiler. 23 NİSAN - Balıkesir İşçi Sitesi temeli atıldı. 25 NİSAN - İzmir Kan Merkezi açıldı. 25 NİSAN - TBMM adına tahkikatları yapacak olan komisyonların vazife ve selahiyetleri ile ilgili olarak Çorum Milletvekili Hüseyin Ortak-çıoğlu (DP) ve üç arkadaşı tarafından hazırlanan bir kanun teklifi Meclis'e verildi. 27 NİSAN - Tahkikat Encümeni selahiyet kanunu, uzun ve çetin tartışmalardan sonra kabul edildi. (Kanun No. 7468). 12 CHP milletvekili 3-6 celse çıkarma cezası aldı. Muhalefet Lideri İnönü, 12 inikat ceza-sına çarptınîdı. Meclis görüşmelerinin yayınlanması yasaklandı. ; 27 NİSAN - Pakistan Cumhurbaşkanı Eyüp Han Türkiye'yi resmen ziyaret etti; 27 NİSAN - Mersin Limanı hizmete açıldı. 28 NİSAN - İstanbul ve Ankara'da meydana gelen olaylar üzerine her iki şehirde de sıkıyönetim ilan edildi,j 28 NİSAN - İstanbul Üniversitesi'nde, İktidar Partisi aleyhinde gösteri-j ler başladı. 29 NİSAN - Ankara-İstanbul Üniversiteleri bir ay süre ile kapatıldı. * 1 MAYIS - İstanbul'da l gün gündüz sokağa çıkma yasağı kondu. 2 MAYIS - NATO Bakanlar Konseyi İstanbul'da toplandı ve bir takım gösteri olayları yapıldı. 3 MAYIS - İnönü; Başbakan Menderes'in son radyo konuşmasma cevap vererek yapılan isnatları reddetti. Meclis ve basında fikirlerim açıklamak imkanından yoksun olduğu için, cevabinin radyoda yayınlanmasını istedi. 3 MAYIS- Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Cemal Gürsel, yazdı olarak hükümeti uyarmak istedi. (Mektup ihtilalden sonra açıklanmıştır.) Aziz Vekilim: Dün geceki konuşmalarımızın ışığı altında, zatı alinizi memleketin huzur ve istikrarı için alınması lazım gelen tedbir ve kararlar hakkında¬ki görüşlerimi arzetmeyi millî ve vatanî bir vazife bilirim. Sayın Başbakanın açıklamalarım dinledim ve okudum. Bunlarda, be¬nim düşüncelerimin kabulüne müsait bir zemin henüz mevcut olmadı¬ğı aşikar olarak belli ise de, gene de düşüncelerimin sizlere iblağının za-ruretine inanıyorum. Muhterem Vekilim: Şu hakikati kabul etmek lazımdır ki. Kayseri hadiseleriyle başlayıp son karar ve feci olaylara kadar devam eden vak'alar vatandaş ruhun-da derin teessür ve Hükümete karşı telafisi güç hoşnutsuzluklar yaratmıştır. Hele, Ordunun, talebelere karşı akılsızca kullanılması, işin vaha-metini artırmış. Ordu mensuplarında huzursuzluk ve güvensizlik hisleri belirmiş, korkulan şey olmuş. Ordu politikaya karıştırılmıştır. Sayın Vekilim: Bu ahval küçümsenecek, cebir ve şiddetle geçiştirilecek şeylerden değildir. Memleket, Hükümet ve partinizin düştüğü bu müşkül vaziye¬ti kurtarmak için sük-frunetli, fakit ciddî ve cezri tedbirler almak lazım¬dır. Bu tedbirler şunlar olmalıdır: 1) Cumhurbaşkanı istifa etmelidir. Çünkü bütün fenalıkların bu zat¬tan geldiği hakkında memlekette umumî bir kanaat vardır. 2) Kabinede iyi kabul edilmeyen ve suihalleri bütün memlekette ya¬yılmış bulunan zevat çıkartılmalı, yeni Kabine mutlak dürüst, makul, zorcu değil, adalet ve şefkat hissi taşıyan zevattan kurulmalıdır. 3) İstanbul, Ankara valileri, emniyet müdürleri süratle değiştirilmelidir. 4) Ankara Örfi İdare Kumandanı derhal değiştirilmelidir. 5) Son çıkarılan ve tahkikat komisyonları ihdas eden kanun kaldırılmalıdır. Mevkuf gazeteciler af kanunu ile kısa zamanda tahliye edilmeli 7) Son hadiselerde tevkif edilen talebeler serbest bırakılmalı, ili müesseseleri yeniden faaliyete geçmelidir. 8) Şimdiye kadar çıkarılan bütün antidemokratik kanunlar tedrici kaldırılmalıdır. 9) Vatandaşın hürriyet ve eşit muamele hakkına mutlak surette ayet edilmelidir. 10) Ordunun meseleleri sür'atle halledilmelidir. 11) Din istismarcılığından vaz geçilmelidir. 12) Suiistimaller oluyor mu, bilmiyorum. Fakat, olduğu hakkını umumî bir kanaat mevcuttur ve milletin hükümete itimatsızlığına s bep olmaktadır. Bu gibi kötülüklerin süratle bertaraf edilmesi lazımd 13) Müstesna zamanlar ve günler haricinde hükümet büyüklerin memleket gezilerinde sun'i büyük vatandaş toplulukları üe karşılanırı ları usulü terk edilmelidir. Muhterem Vekilim: Bu yazdıklarım asla bir parti ve politika mülahaza ve tesiriyle yaz mamıştır. Memleketin durumunun bu tedbirlerin alınmasın! zarurî ki dığına inandığım için arz edilmiştir, Sizlerin vatanperverlik ve vicdanlannıza hitap ediyorum. İyi düşi nünüz. İyi yapınız. Memlekette çok şeyler yaptığınız muhakkaktır. F kat, bu asla kafi değildir. Bu yapılan işleri müstemleke idarecileri de y, par, yapıyor ve yapmıştır. Asıl mühim olan toplumun ruhunda yasan zevk ve azminin geliştirilmesi hak ve hürriyet aşkının kökleştirilmesi ı vatandaş idrakinin yüksek ve necip hislerle donatılmasıdır. Olaylar l yolda olmadığınızı göstermektedir. Talebelerin hürriyet duygusu i yaptıkları masumane tezahürata karşı kıtalar sevk edilmesi ve onlar desteği ile emniyet kuvvetlerinin ilim yuvalannın içine kadar girerek t lebeleri, profesörleri ile beraber coplarla ve kurşunlarla tedip etme dünyada görülmemiş feci bir şeydir. Bu hengamede kız talebelerin yi rekler parçalayan çığlıklannın analar, babalar ve halk ruhunda onulma yaralar açacağım ve açtığım anlamak memleketin huzuru bakımında büyük bir hata ve hazin bir gaflet olduğuna kaniim. Bizim gençlerimizde hak, adalet ve hürriyet duygularının gelişim sinden ve kemalinden memnun olmamız lazım gelmez mi?... Istikba hissiz, duygusuz, müstemleke ruhlu, yalnız maddeci bedbaht msanlaı mı bırakmak istiyoruz?... 3 Sayın Vekilim: Maruzatım muhakkak ki çok mühim ve hatta çok cüretkaranedir. Fa¬kat memleket için. Milletin selameti için, hükümet ve hatta partinizin kurtaniması için dikkate aunması, lazımdır ve hatta çok lazımdır. Saygılarunla. KKK Orgeneral Cemal Gürsel 4 MAYIS- Turizm Bankası Kanunu kabul edildi. 5 MAYIS- Ankara'da Kızılay'da "555 K" diye adlandırılan nümay41er oldu. Olay yerinde; Cumhurreisi, Meclis Başkanı, Başbakan da bu¬lundu. 6 MAYIS- Beden Terbiyesi Genel Müdürlüğü kanunu kabul edildi. 6 MAYIS- Kara K.K. Org. Cemal Gürsel görevinden izinli olarak ayrıldı. Gürsel'in en küçük birliklere kadar ulaştırılan telsiz mesajı: 'Kara Kuvvetleri Komutanlığı'ndan izinli olarak ayrılıyorum. Bütün arkadaşlanma veda ederim. Sizlere son sözlerim şu olacaktır: Her şeye rağmen ordunun ve taşı¬dığımız üniformanın şerefin! daima yüksek tütünüz. Bu sıralarda mem¬lekette esen hırslı politika havasının zararlı tesirlerinden kendinizi ko-rumasını biliniz. Ne pahasına olursa olsun, politikadan katiyen uzak ka¬lınız. Bu sözlerim, şerefli ordunun, kudreti ve memleketin kaderi için hayati ehemmiyeti haizdir. Bütün gayretiniz! memleket müdafaası için lazım olan kudretiniz! artırmağa ve onu en yüksek dereceye çıkarmağa hasrediniz. Sizlere inanıyor, son erden büyük kumandana kadar cümle-nizi derin saygı ve sevgi hissi ile selamlıyorum.' KKK Orgeneral Cemal Gürsel 12 MAYIS- Türkiye-Hollanda Kültür Antlaşmağı imzalandı. 13 MAYIS- Kütahya'da 1000 hatlık otomatik telefonu hizmete açıldı. 13 MAYIS- Türkiye-Finlandiya Ticaret Antlaşması imzalandı. 16 MAYIS- İzmir Trafo Merkezi açıldı. 17 MAYIS- Türkiye-Amerika yardım antlaşması imzalandı. 18 MAYIS- Demirköprü Baraj ve Hidro-elektrik Santralı hizmete açıldı. 20 MAYIS- Hindistan Başbakanı Nehru Türkiye'yi ziyarete geldi. 21 MAYIS- Harp Okulu öğrencileri Ankara'da, iktidar Partisi aleyhinde sessiz bir yürüyüş yaptılar. 25 MAYIS- TBMM'nin XI. döneminin son birleşimi. Başkan Vekili: Agah Erozan, Ali Latif oğlu (İsparta), şükrü Esen (Kastamonu)'in önergele¬ri üzerine Meclis'in 20 Haziran 1960 tarihine kadar tatili kabul edil¬di. Son birleşimdeki konuşmaların yayınlanması yasaklandı. 27 MAYIS- 27 Mayıs ihtilali. Türk Silahlı Kuvvetleri idareyi eline aldı Sonradan '27 Mayıs İhtilali' olarak adlandırılacaktır. 27 Mayıs 1960 sabahı rady darının düğmesini çeviren vatandaşlar, Türk Silahlı Kuvvetleri'nin sesiyle karşılaştılar. "Sevgili Vatandaşlar; Bugün demokrasimizin içine düştüğü buhran ve son müessif hadise¬ler dolayısıyla kardeş kavgasına meydan vermemek maksadıyla Türk Silahlı Kuvvetleri, memleketin idaresini ele almıştır. Bu harekata Silahlı Kuvvetlerimizin, partileri içine düştükleri uzlaşmaz durumdan kurtar¬mak ve partiler üstü tarafsız bir idarenin nezaret ve hekimliği altında en kısa zamanda adil ve serbest seçimler yaptırarak idareyi hangi tarafa mensup olursa olsun, seçimi kazananlara devir ve teslim etmek üzere girişmiş bulunmaktadır. Girişilmiş olan bu teşebbüs, hiçbir şahsa veya zümreye karşı değil¬dir. îdaremiz, hiç kimse hakkında şahsiyata müteallik tecavüzkar bir fi-ile müsaade etmeyeceği gibi edilmesine de asla müsamaha etmeyecek¬tir. Kim olursa olsun ve hangi partiye mensup ulunursa bulunsun, ha vatandaş; kanunlar ve hukuk prensipleri esaslanna göre muamele göre¬cektir. Bütün vatandaşların, partilerin üstünde aynı milletin, aynı soy¬dan gelmiş evlatları olduklarım hatırlayarak ve kin gütmeden birbirle¬rine karşı hürmetle ve anlayışla muamele etmeleri ıstıraplanimzm din-» mesi ve milli varlığımızın selameti için zaruri görülmektedir. Kabineye mensup şahsiyetlerin, Türk Silahlı Kuvvetleri'ne sığınma¬larım rica ederiz, şahsî emniyetleri kanunun teminatı altındadır. Müttefiklerimize, komşulanmıza ve bütün dünyaya hitap ediyoruz." Gayemiz, Birleşmiş Milletler Anayasasi'na ve insan hakları prensipleri-ne tamamiyle riayettir. Büyük Atatürk'ün 'Yurtta sulh, cihanda sulh' prensibi bayrağımızdır. " Bütün ittifaklanmıza ve taahhütlerimize sadıkız. NATO ve CEN-T0'ya inanıyoruz ve bağlıyız. Düşüncemiz 'Yurtta sulh, cihanda sulh-, tur.' Meclis feshedildi. Yeni anayasa ve demokratik müesseselerin kımıl-maşı hazırhğına başlanıldı. Millî Birlik Komitesi Başkanı Org. Cemal Gürsel, millete seslendi: "Aziz Türk Milleti; Bir aydan beri memlekette cereyan eden ve milleti sür'atle korkunç buhranlara sürükleyen hadiseleri biliyorsunuz. Bu gidişin memleketi kanlı bir kardeş kavgasma da götürmekte olduğunu her akü basında va¬tandaşın takdir ettiğine kaniyim. Dünya ahvali her gün biraz daha kö-tüye doğru giderken, hususî politika ihtirası yüzünden vatanımızın maddeten ve manen perişanlığa sürüklenmesi vicdan sahibi bütün va¬tandaşları dilhun etmektedir. Bu hal nereye kadar gidecek?... Bu feci akibete hissiz ve alakasız, seyirci mi kalmak lazım?... İşte vatandaşlarım, bu ahvali ıstırap içinde aylardan beri düşündüm ve bu zevata çıkar yol¬ları gösterdim. Fakat onlar kapıldıkları politika ihtirasının, şuurlanna verdiği bozukluk dolayısıyla dinlemediler ve 4i zorla yürütmek sevda-sına düştüler. Çıkarılan kanunlar, takip edilen hareketler Türk Milleti'ni zincire vurmak kasımda olduklarım gösteriyordu. Bu asırda böyle bir idarenin, böyle bir hareketin olabileceğim zannet¬mek Türk Milleti'ni hissiz bir sürü olarak kabul etmek demektir. Hayır vatandaşlar, Türk Milleti hissiz bir sürü değil, belki bir çoğu okuma yazma bilmez, fakat atavik bir intikalle daha çok okumuş yaz¬mış milletlerden daha çok fikri selime, aklı selime, vicdan ve vakara sa¬hiptir. İşte bu düşünceler ve mülahazalarla bu feci gidişe son vermeye karar verdim ve devletin idaresine el koydum. Derhal bütün vatandaşlara şunu ifade etmek isterim ki, asla bir dik¬tatör olmak hevesinde değilim. Bütün emelim bu memlekette temiz, dü¬rüst bir demokratik nizam kurmak ve devletin idaresin! milletin irade-sine terk etmektir. Bana inanınız ve güveniniz. Bütün milletin benimle beraber olduğuna inanıyorum. Bazı menfaatperestler, midesini ve vicdanım paraya bağlamış olanlar bu hareketimize karşı teşebbüslerde bu-lunmaya yeltenebilirler. Fakat onlara asla müsamaha edilmeyeceğim vatandaşlarıma temin ederim. Kötü ruhlu olanlardan bile memleketin bu nazik anında, az olsun vicdanlarım harekete geçirerek çalışmalanmı-za yardım etmeseler bile, engel olmamalarım isteriz. Tekrar bana gü-venmenizi, inanmanızı isterim ve sizleri sonsuz muhabbet ve saygıyla selamlıyorum. Millî Birlik Komitesi Başkanı Org. Cemal Gürsel 28 MAYIS- CelM Bayar istifa etti. 28 MAYIS- Tarafsız kişilerden bir kabine kurulduğu 27 saydı tebliğ ile bildirildi. Kabinede 3 asker ve 14 sivil yer aldı, Birinci M.B.K. Hükümeti Başbakan ve Milli Sav.Bak. : Org. Cemal Gürsel Kamil Artus Şefik İnan Devlet Bakanı Devlet Bakanı Adliye Bakanı İçişleri Bakanı Dışişleri Bakanı Maliye Bakam M.Eğitim Bakam Bayındırlık Bakam Ticaret Bakanı Sağlık Bakanı Gümrük Bakam Tanm Bakanı Ulaştırma Bakam Çalışma Bakam Sanayi Bakanı Turizm Bakanı İmar ve İskan Bakanı Abdullah Gözübüyük Tümg. M.İhsan Kızıloğlu Selim Sarper Ekrem Alican Prof. Fehmi Yavuz Daniş Koper Cihat İren Prof. Nusret Karasu Fethi Aşkın Feridun Üstün Tuğg. Sıtkı Ulay Prof. Cahit Talaş Muhtar Uluer Zühtü Tarhan Orhan Kubat 28 MAYIS- Prof. Siddık Sami Onar Başkanlığı'nda toplanan Profesörleri Kurulu '27 Mayıs'ın meşru olduğu hakkında rapor verdi. 30 MAYIS- DP İçişleri Bakam Dr. Namık Gedik, tutuklu bulunduğu Harp Okulu penceresinden atlayarak intihar etti. l HAZİRAN- İnönü, Ankara'da yeni dönemin ilk basın toplantısmı yap¬tı: '... Ordunun harekatından haberdar olmadığım.' kesin olarak belirtti. 12 HAZİRAN- Millî Birlik Komitesi'nin l saydı kanunu ile Anayasa'nın bazı maddeleri kaldınîdı ve bu suretle TBMM feshedildi. TBMM'nül bütün hak ve yetkileri. Geçici Anayasa gereğince Millî Birlik Komitesi'ne verildi. Birliğin hukukî statüsü düşürülmesinden sonra kurulan i Millî Birlik Komitesi üyelerinin adları açıklandı: Başkan : Orgeneral Cemal Gürsel; Üyeler : Gülsoytrak, Suphi Acuner, Ekrem Kabibay, Orhan Akkoyunlu, Fazri Kaplan, Kadri Kaplan, Mustafa Karaman, Suphi Karan, Muzaffer Karavelioğlu, Kamil Koksal, Osman Köseoğlu, Münir Kuytak, Fikret Küçük, Sami Madanoğlu, Cemal Soyuyüce, Şefik Taşer, Dündar Tunçkanat, Haydar Türkeş, Alpaslan Ulay, Sıtka Yıldız, Ahmet Yurdakuler, Muzaffer 16 HAZİRAN- Yüksek Adalet Divanı mahkeme usulüne dair (3 sayılı) kanun kabul edildi. Aksoylu, Refet Ataklı, Mudp Baştuğ, İrfan Baykal, Rıfat Çelebi, Emanullah Er, Ahmet Erkanlı, Orhan Ersu, Vehbi Esin, Numan Okan, Sezai Özdağ, Muzaffer Ozdilek, Fahri Özgüneş, Mehmet Özgür, Selahattin Ozkaya Şükran Solmazer, İrfan 21 HAZİRAN- Milli Birlik Komitesi, Büyük Millet Meclisi binasında teş¬riî görevine başladı. 22 HAZİRAN- Emekli Oramiral Fahri Korutürk, Türkiye'nin Moskova Büyükelçiliği'ne atandı. 23 HAZİRAN- Köy Enstitüleri Kurucusu, eğitimci İsmail Hakkı Tonguç (Doğ: 1897) öldü. 24 HAZİRAN- M.B. Komitesi üyeleri, büyük bir törenle yemin ettiler. 30 HAZİRAN- Geçici Anayasa'nın 6. maddesine göre M.B. Komitesi ta-rafından seçilen l Başkan, 30 üyeden meydana gelen 'Yüksek Soruş¬turma Kurulu' toplandı. 4 TEMMUZ- Siyasi partilerin ocak ve bucak merkezleri kapatıldı. 12 TEMMUZ- Celal Bayar; vatana hıyanet suçundan Yüce Divan'a sevk edildi. (2 No'lu karar). 24 TEMMUZ- Basın Ahlak Yasası yürürlüğe girdi. 29 TEMMUZ- Eski Başbakanlardan Hasan Saka (Doğ: 1886) öldü. 2 AĞUSTOS- M.B. Komitesi; 5434 saydı T.C. Emekli Sandığı Kanununu ek ve geçici 42 saydı kanunu kabul etti. Bu kanuna göre, orduda bo¬zulmuş olan piramit (küçük rütbeli ve büyük rütbeli subay dengesi) tekrar korunabdecekti. 2 AĞUSTOS- Başkan Gürsel: 'Subaylar olayları unutup esas vazifeleri- 1960 151ne dönmeli...' dedi. 3 AĞUSTOS- 42 saydı kanun uyarınca bir kısım subay, amiral ve geraLİ emekliye sevk edildi. (235 general ve amiral). Bu 41eme tabi ol lar bilahare 'Eminsular' adıyla anılacaktır. 12 AĞUSTOS- M.B. Komitesi'nin kabul ettiği (55 saydı) kanunla, Koıtenin çıkardığı kanunların geçici olmadığı açıklandı. Kanundan ' cici' kelimesi kaldırddı. 15 AĞUSTOS- Zürih ve Londra Antlaşmaları'na dayandarak Kıbrıs bağımsızlığı yürürlüğe girdi. Gece saat 24.00'te 45 dakika süren imza töreni yapddı. Belgeleri, Cumhurbaşkanı Makarios, muav Dr. Küçük ve Türkiye, İngdtere, Yunanistan konsoloslan imzala lar. 16 AĞUSTOS- Anlaşma gereğince Kıbrıs'ta bulunacak Türk Alayı büyük tezahüratla Kıbrıs'a çıktı. 82 yıl sonra Türk askerî Adaya tek ayak basıyordu. Türkiye'nin ilk Kıbrıs Büyükelçisi Emin Dırvana da yeni görevine başladı. Kıbrıs bu suretle bağımsızlığına kavuşmuş oluyordu. 17 AĞUSTOS- Türk Kültür Demeği, Başkan Gürsel'in açış konuşmasla açıldı. 25 AĞUSTOS- Kabine'de dk değişiklik B.M. Komitesi 10 Bakanı görevinden affetti. 2. M.B.K. Hükümeti kuruldu. 11 EYLÜL- M.B.K. üyesi ve Ankara valisi Gen. İrfan Baştuğ, İstanb) Ankara yolunda trafik kazasında öldü. ' 12 EYLÜL- Demirci ilçesinde büyük yangın. 22 EYLÜL- Türkiye-Yugoslavya Veteriner Antlaşması imzalandı. 24 EYLÜL- Yüksek Adalet Divanı kuruldu. 26 EYLÜL- Celal Bayar, tutuklu bulunduğu Yassıada'da, bel kemerîy intihara teşebbüs etti. ; 27 EYLÜL- Türkiye-Amerika Kredi Antlaşması imzalandı. 29 EYLÜL- Demokrat Parti, Ankara 4. Asliye Mahkemesi kararıyla k patddı. 30 EYLÜL- Devlet Planlama Teşkdatı kurulması hakkındaki (91 sayı) kanun kabul edildi. | 7 EKİM- Salim Başol, Sehnan Yörük, Rıza Tunç, Abdullah Üner, Ha Tuzun, Hasan Gürsel, Mehmet Çokgüler, Vasfi Göksu, Ali Doğa Toran'dan kurulu Yüksek Adalet Divanı Ankara'dan ayrdarak.H beliada'da kendileri için ayrdan otele yerleştiler. 14 EKİM- Yassıada yargılamaları başladı. (Bu süre içinde 203 otun) 1iyapıldı. 529 sanık, 1063 tanık dinlendi. Divan kararlanna göre: 15 ki¬şi ölüm cezası, 31 kişi müebbet hapis cezasına, 418 kişi çeşitli cezala-ra çarptırıldı. 123 kişi beraat etti. M.B. Komitesi 15 ölüm cezasından, 4'ünü onayladı. Bayar'ın cezası müebbet hapse çevrildi, 3'ünü yerine getirdi. 12'sinin cezasmı müebbet hapse çevirdi.) 23 EKİM- Genel Nüfus Sayımı: 1927:13.648.270, 1935:16.158.018, 1940:17.820.950, 1945:18.790.174, 1950: 20.947.188, 1955: 24.064.763, 1960:27.754.820, 1965:31.391.421, 1970:35.666.549, 24 EKÎM- Savunma Sekreterlikleri Kanunu kabul edildi. 27 EKİM- Üniversiteler öğretim üyelerinden bazılarının vazifelerinden affına ve bazılarının diğer fakülte ve yüksek okullara nakline dair (114 saydı) kanun kabul edildi. Sonradan 147'ler olarak adlandırıla¬cak olan 147 öğretim üyesi (Profesör, doçent, asistan) görevlerinden affedildi. 9 KASIM- 42 sayılı kanun gereğince emekliye ayrılan subaylardan istek¬lilerin öğretmenliğe alınması hakkında 125 sayılı kanun kabul edildi. 14 KASIM-14 Millî Birlik Komitesi üyesinin görevlerinden affına dair '5434 saydı T.C. Emekli Sandığı kanununa ek 2.8.1960 gün ve 42 sayılı kanununa geçici bir madde eklenmesine dair (126 saydı) kanun kabul edddi. 15 KASIM- M.B. Komitesi; Dışişleri Bakanlığı Kuruluşu hakkındaki 3312 sayıh kanunu (127) ek saydı kanunu kabul etti. Bu kanuna göre, Dışişleri dış teşkilatında 14 müşavirlik kuruluyor ve komitedeki görevlerinden affedden 14 üye, en az iki yd yurda dönmemek kaydıyla bu müşavirliklere gönderiliyordu. Ondört'ler olarak adlandırılan Komite üyelerinin görev yerieri: Alpaslan Türkeş Orhan Kabibay Orhan Erkanlı Münir Köseoğlu Mustafa Kaplan Muzaffer Karan Sefdc Soyuyüce Fazd Akkoyunlu Rıfat Baykal Dündar Taşer Numan Esin Yenidelhi Brüksel Meksika Stockholm Lizbon Oslo Kopenhang Kabd Tel-Aviv Rabat Madrid İrfan Solmazer Lahey Muzaffer Özdağ Tokyo Ahmet Er Libya 18 KASIM-113 sayılı Af Kanunu'nün bazı maddelerinin değiştirilmesi-ne ve bu kanuna bazı hükümler eklenmesine dair kanun... kabul edüdi. (ikinci Af) 22 KASIM-132 sayılı Türk Standartları Enstitüsü kuruluş kanunu kabul edildi. 29 KASIM- Basın Kanunu'nun bazı maddelerini değiştiren (143 sayılı) kanun kabul edildi. (İspat hakkını tanıyan kanun.) 4 ARALIK- Başkan Gürsel'in geçirmekte olduğu hastalık arttı. Amerika'dan gelen Harvard Üniversitesi profesörlerinden Raymond de Lacy, Türk hekimleriyle konsültasyon yaparak tedavi şeklim tespit ettiler. 6 ARALIK- Türkiye-Amerika Kredi Antlaşması imzalandı. 9 ARALIK- Türkiye-İngiltere Kredi Antlaşması imzalandı. 13 ARALIK-1924 tarih ve 941 sayılı Teşkilatı Esasiye Kanunu'nun baa hükümlerinin kaldırılması ve bazı hükümlerinin değ4tirilmesi hak¬kındaki 12 Haziran 1960 tarihli ve l sayılı kanuna ek 'Kurucu Meclis Teşkili' hakkında (157) sayılı kanun kabul edildi. 13 ARALIK- Temsilciler Meclisi Seçimi (No. 158) kanunu kabul edildi. 13 ARALIK- Devlet Personel Dairesi kurulması hakkında (No. 160) kanun kabul edildi. 14 ARALIK- İstanbul Boğazı'nda Peter Vereviz (Yugoslav) ile World Harmony (Yunan) adlı iki tanker çarpıştı. İstanbul büyük bir tehlike atlattı. 14 ARALIK- Türkiye ve 19 Batılı devlet arasmda iktisadî 4birliği ve kalkınma teşkilatı sözleşmesi imzalandı. 19 ARALIK- İskenderun'da Atatürk Anıtı saldınya uğradı. , 26 ARALIK- Emekli Orgeneral Zeki Doğan'a vatanî hizmet tertibinden | aylık bağlanması hakkındaki (174 sayılı) kanun kabul edildi, j 27 ARALIK- Memurların tahsil müesseselerinde talebe olamayacaktan-1 na dair 4007 saydı kanun ile bu kanunun l. maddesinin değiştirilme^ si hakkındaki 4214 saydı kanunun yürürlükten kaldırılması hakkın] daki (183 sayılı) kanun kabul edildi, 'm 30 ARALIK- CHP, aralannda Parti Genel Başkanı İnönü de bulunmak| üzere 49 Kurucu Meclis üyesi seçti. |
1961
1961
2 OCAK- Kıbrıs'ta kuraklıktan zarar gören Türk çiftçisine yapılacak tohumluk buğday ve tohumluk arpa yardımı hakkındaki (199 sayılı) kanun kabul edildi. 2 OCAK- T.C. Millî Birlik Komitesi'nce Temsilciler Meclisi'ne 18 üyenin seçildiği hakkında Millî Birlik Komitesi karan (No. 35) yayınlandı: Raif Aybar Yakup Kadri Karaosmanoğlu Adnan Başer Alp Kuran Remziye Batırbaygü Zekai Okan Fahri Belen Abdülkadir Okyay Nihat Reşat Belger Kagip Sanca Hakkı Kamil Beşe Necip San Rauf Gökçen Kemal Tamer Ferruh Güven Kemal Türkoğlu Münci Kapani Hıfzı Veldet Velidedeoğlu 3 OCAK- Ordu Yardımlaşma Kurumu Kanunu (sayı: 205) kabul edildi. Aynı gün Basın İlan Kurumu kuruldu. Bağımsız bir "Kürt devleti" kurmayı istemekle suçlanan 49 kişinin yargılanmasına Ankara'da başlandı. 4 OCAK- Türk Silahlı Kuvvetleri İç Hizmet (sayı: 211) Kanunu 'nü kabul edildi. 4 OCAK- Kabineyi kurma serbestisi için bütün bakanlar istifa ettiler. Aynı gün Yıldız ve Müşfik Kenter1960-1961 sezonunun en başarılı sanatçıları seçildiler. 5 OCAK- Gürsel, altı yeni bakan alarak yeni kabineyi kurdu. 5 OCAK- Dumlupmar Zafer Abidesi'nin inşası hakkında (220 saydı) kanun kabul edildi. 6 OCAK- Kurucu Meclis çalışmalara başladı. Aynı gün Milli Birlik Komitesi,147 öğretim üyesinin üniversiteye dönmesi ile ilgili tasarıyı gündeminden çıkardı. 8 OCAK- Ünlü güreşçi Yaşar Doğu öldü. (doğ. 1915) 10 OCAK- Basın mesleğinde çalışanlarla çalıştınlanlar arasındaki münasebetlerin tanzimi hakkındaki 5953 sayılı kanunun bazı maddelerinin değiştirilmesine ve bu kanuna bazı maddelerin eklenmesine dair (212 sayılı) kanun yürürlüğe girdi. 14 OCAK- Memleketçi Cumhuriyet Partisi kuruldu. 21 OCAK- Türkiye-Amerika Kredi Antlaşması imzalandı. 7 ŞUBAT- Türkiye-Amerika uranyum Antlaşması imzalandı. 11 ŞUBAT- Adalet Partisi, Cumhuriyetçi Meslekî Islahat Partisi, Çalış¬ma Partisi, Memleketçi Parti, Mutedil Liberal Parti, Türkiye İşçi Partisi... kuruldu. 13 ŞUBAT- Yeni Türkiye ve Düstur Partileri kuruldu. 26 ŞUBAT- Eski Millî Eğitim Bakanlanndan öğretmen, yazar Hasan Ali Yücel (doğ: 1897) öldü. 27 ŞUBAT- Kurtuluş Savaşı komutanlanndan Tümgeneral Selahattin Adil (Doğ: 1881) öldü. 6 MART- İngiltere Kraliçesi Elizabeth yurdumuzu resmen ziyaret etti. 8 MART- Konya Çarşısı yandı. 23 MART- Ankara Hacettepe Çocuk Hastanesi yandı. 28 MART- Anayasanın halkoyuna sunulması hakkındaki (283 sayılı) kanun kabul edildi. l NİSAN- Siyasî faaliyete izin verildi. 6 NİSAN- Temsilciler Meclisi'nde; subay ve astsubayların oy kullanmaları kabul edildi. 23 NİSAN- 23 Nisan 1920'de TBMM'nin açıldığı İttihat ve Terakki Fırkası için yapılmış olan binada. 'Türkiye Büyük Millet Meclisi Müze-si' açıldı. 26 NİSAN- Seçimlerin temel hükümleri ve seçmen kütükleri hakkındaki (298 sayılı) kanun kabul edildi. 27 NİSAN- Türkiye-Sovyetler Birliği Demiryolu Nakliyat Antlaşması imzalandı. 30 NİSAN- İstanbul'da Kartal-Cevizli arasında büyük tren kazası. 1 MAYIS- İzmit Kağıt Fabrikasi'nda yangm. 5 MAYIS- Türkiye-Amerika Kredi Antlaşması. 23 MAYIS- Muğla ve dolaylannda deprem. 24 MAYIS- Cumhuriyet Senatosu üyelerinin seçimi hakkında (304 sayılı) kanun kabul edildi. 24 MAYIS- Ankara ve İstanbul vüayetlerine şamil olmak üzere ilan edilmiş bulunan Sıkıyönetimin uzatılması hakkındaki Kurucu Meclis kararı yürürlüğe girdi. 25 MAYIS- Milletvekili Seçimi Kanunu (sayı: 306) kabul edildi. 27 MAYIS- T.C. Anayasası, Kurucu Meclis'te oylamaya katılan 262 üyenin 260 oyu ile kabul edildi. 6 HAZİRAN- Türkiye-Almanya Kredi Antlaşması imzalandı. 16 HAZİRAN- Yazar ve düşünür Peyami Safa (Doğ. 1899) öldü. 9 TEMMUZ- Anayasa'y a oy verme günü. Kurucu Meclis'in seçtiği 21 kişilik Anayasa Komisyonu tarahndan hazırlanıp 9.7.1961'de halkoyuna sunulan Anayasa; oylamaya katılan 10.238.968 kişiden 6.348.715 oyla kabul edilmiş, 3.935.000 kişi (hayır oyu kullanmıştır. Böylece katılma oranı yüzde: 75, Evet: 63'tür. Halkın yüzde 65'i 'Evet', 35'i 'Hayır' oyu verdi. 10 TEMMUZ- Millî Eğitim Bakanhğı'na bağlı olarak 'Din İşleri Genel Müdürlüğü' kuruldu. 17 TEMMUZ- AnıtKabir projesini hazırlayan iki mimardan Prof. Emin Onat (doğ. 1908) öldü. 21 TEMMUZ- Kurucu Meclis oybirliğiyle seçim tarihim 15 Ekim 1961 olarak tespit etti. (Karar No. 58) 7 AĞUSTOS- Şebinkarahisar'da büyük yangın. 11 AĞUSTOS- Yassıada duruşmaları sona erdi. 16 AĞUSTOS- Ankara ve İstanbul vilayetlerine şamil olmak üzere ilan edilmiş bulunan sıkıyönetimin uzatılması hakkında Kurucu Meclis'in (68 sayılı) kararı. 24 AĞUSTOS-15. CHP Kurultayı Ankara'da toplandı. İnönü: '...Sabah erken kalkan babayiğitlerin Kurultayı basmalarım asla kabul etmiyorum,' dedi. 3 EYLÜL- Başkan Gürsel'in başkanlığmda toplanan parti başkanlan, yapılacak milletvekili seçimlerinde; 27 Mayıs'ı zedelememek, "Eminsu" konusunu deşmemek, DP'yi methetmemek konusunda bir antlaşma imzaladılar. 7 EYLÜL- Nedim Küçüközpulat'ın babası Abdülkerim Küçüközpulat ile annesi Fatma Adalet Küçüközpulat'a tazminat verilmesi hakkında (373 sayılı) kanun kabul edildi. (28 Nisan 1960 tarihinde İstanbul Üniversitesi nümayişleri sırasında hayatını kaybettiğinden). 15 EYLÜL- Yüksek Adalet Divam'nca verilen ölüm cezalan hakkında Millî Birlik Komitesi Kararı. No. 75, Yayın tarihi: 16.9.1961, sayı: 10908. 15 EYLÜL- Yassıada Yüksek Adalet Divanı kararlan açıklandı. Saat: 15.20. 5 saat 20 dakika süren celsede, 15 sanık idama, 31'i müebbet hapse, 408'i çeşitli hapis cezalarım mahkum oldular. 133 sanık da beraat etti. 1) Ölüm cezasma çarptırılanlar: Celal Bayar, Adnan Menderes, Fatin Rüştü Zorlu, Hasan Polatkan. Karar, Millî Birlik Komitesi'nin 15.9.1961 gün ve 75 sayılı kararıyla onaylanmıştır. Ancak, düşük Cumhurbaşkanı Celal Bayanın 65 yaşını bitirmiş olması dolayısıyla verilen ölüm cezası müebbet ağır hapse çevrilmiştir. 2) Ölüm cezasma mahkum edilen; Refik Koraltan, Agah Erozan, İbrahim Kirazoğlu, Ahmet Hamdi Sancar, Nusret Kirişçioğlu, Bahadır Dülger, İman Kalafat, Baha Akşit, Osman Kıvrakoğlu, Zeki Erataman ve Rüştü Erdelhun'ün cezalan, 15.9.1961 gün ve 75 saydı kararla müebbet ağır hapse çevrilmiştir. 16 EYLÜL- Fatin Rüştü Zorlu ve Hasan Polatkan hakkında verilen ölüm cezası İmralı Adaşı'nda yerine getirildi. 17 EYLÜL- Adnan Menderes hakkında verilen ölüm cezası İmralı Adası'nda yerine getirildi. 19 EYLÜL- Eski başbakanlardan Prof. Şemsettin Günaltay (Doğ: 1883) öldü. l EKİM- İktisadî İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı Türkiye Teknik İşbirliği Temsilciliği kuruldu. 15 EKİM- Genel seçimler. 27 Mayıs İhtilali'nden sonra ilk seçim; Türk Silahlı Kuvvetleri verdiği sözü tuttu. Katılma oranı yüzde 81. AP : 158 milletvekili 70 senatör CHP : 173 milletvekili 36 senatör CKMP : 54 milletvekili 16 senatör YTP : 65 milletvekili 28 senatör 25 EKİM- Türk Silahlı Kuvvetleri'nin gerçekleştirdiği ihtilalden 17 ay sonra, 2. Cumhuriyetin ilk Meclisi, Orgeneral Cemal Gürsel tarafından açıldı. 26 EKİM- Orgeneral Cemal Gürsel; 607 oydan 434 oy ile Cumhurbaşkanı, Suat Hayri Ürgüplü, Senato; Fuat Sirmen, Meclis Başkanı seçildi¬ler. 10 KASIM- İnönü, Kabineyi kurmakla görevlendirildi. Gürsel: '...İçinde bulunduğumuz güç şartları çözümleyecek bir kişiye görev verdim,' dedi. 20 KASIM- İnönü; CHP-AP Koalisyon kabinesini kurdu. 2 ARALIK- Malatya Milletvekili İsmet İnönü'nün Başkanlığı altında kurulan kabine 4 red, 78 çekimsere karşı 269 oyla güven aldı. 23 ARALIK- Başbakan İnönü konuştu: '...Af, Hükümet programına alınmıştır. Bardağı taşıracak bir damla daha koyamayacağım. Bu durumda herkesin bana yardım etmesi lazımdır. Bardaklar doldurulmuştur. Taşıramam. Bir damla daha ilave edemem. Dün söylediklerime bugün ilave edecek tek cümle yoktur. Huzuru behemehal getireceğiz. Bütün sınıfların huzur içinde yaşaması lazımdır.' 24 ARALIK- Tevfik Fikret'in Eyüp'te bulunan mezarı, törenle Aşiyan'a nakledildi |
Powered by vBulletin®
Copyright ©2000 - 2025, Jelsoft Enterprises Ltd.