Mani İle İlgili Bilgiler, Mani Bilgi, Mani Hakkında Bilgi, Mani Ne Demektir

Mani ile ilgili bilgiler, mani bilgi, mani hakkında bilgi, mani ne demektir

Mâni, başta aşk olmak üzere hemen her konuda yazılabilen bir halk edebiyatı nazım türüdür Çoğunlukla 7 heceli dört dizelik bir bendden meydana gelir Ama dizeleri 4-5-8-10-14 heceli kalıplarla söylenmiş maniler de vardır Birinci, ikinci dördüncü dizeler birbirleriyle kafiyeli, üçüncü dize serbesttir Yani kafiye dizilişi aaxadır Aaaxa düzeninde maniler de var İlk iki dize hazırlık dizeleridir Son iki dize ile anlam bağlantısı yoktur Asıl anlatılmak istenen son iki dizede verilir Maniler çok çeşitlidir En çok kullanılanlar düz ya da tam mani, kesik mani, cinaslı mani, yedekli mani, artık mani’dir

Düz Mani : Yedişer heceli dört dizeden oluşur Kafiyeleri çokluk cinassızdır

Kesik mani : Birinci dizesi 7 heceden az, anlamlı ya da anlamsız bir sözcük grubu olan maniler Bu kesik dize sadece kafiyeyi hazırlar Eğer meydan ve kahvehanelerde söylenen ve ilk dizeleri “aman aman” ünlemi ile doldurulan manilerse bunlara İstanbul manileri denir

Cinaslı mani : Kesik manilerde eğer kafiye cinaslı ise bunlara cinaslı mani denir

Yedekli mani : Düz maninin sonuna aynı kafiyede iki dize daha eklenerek söylenen maniler Cinaslı kafiye kullanılmaz, birinci dizeleri anlamlıdır Yedekli maniye artık mani de denir

Deyiş : İki kişinin karşılıklı söylediği manilerdir Soru yanıt şeklinde düzenlenir Bir başka kişinin ağzındanmış gibi aktarıldığı şekilleri de vardır

MANİ

Türk halk edebiyatında koşma ile birlikte şiirde iki ana biçimden biridir Halkın ortak ürünü olan, yaratıcılarının adları bilin*meyen mâniler genellikle yedi heceli dört dizeden (dörtlük, kıta) oluşur Birinci, ikinci ve dördüncü dizeler uyaklıdır (a-a-x-a) 5, 6, 7, 8, 10, 14 dizeli ve dizeleri 5, 8 ya da 11 heceli mâniler de vardır

Mâni Anadolu’nun çeşitli yörelerinde deği*şik adlarla bilindiği gibi, Anadolu dışında da mâne, bayatı, hoyrat gibi adlarla anılır Mâni sözcüğünün kökeni kesin olarak bilinmemekle birlikte bu sözcüğün “mâna” (anlam) söz*cüğünden türediği görüşü yaygındır

Mâniler genellikle düğün, askere gitme, bayram, niyet çekme ya da tutma, çalışma, sevgi gibi bir durum söz konusu olduğunda söylenir Böylece ortam ve duruma göre niyet mânileri, çalışma ya da iş sırasında söylenen mâniler, atışma mânileri, semai kahvelerinde söylenen mâniler, düğünlerde söylenen mâni*ler, bekçi ve ramazan davulcularının mânileri, âşıkların ve halk hikayecilerinin mânileri gibi bölümlere ayrılır

Mâniler yapılarına göre düz mâni ve kesik mâni diye de ikiye ayrılır Tam mâni de denen düz mâniler yedişer heceli dört dizeden olu*şur Ayaklı mâni ya da cinaslı mâni diye de adlandırılan kesik mânilerin ilk dizelerinde hece sayısı eksiktir İlk dize 3, 4 ya da 5 heceden oluşur Bu tür mânilerin uyakları cinaslıdır Kesik mâninin ilk dizesinin hece sayısı “adam aman; âşık der ki” gibi sözcük*lerle tamamlanırsa “doldurmalı kesik mâni” denir 4-18 dizeden oluşan kesik mânilerde uyak a-a-x-a-x-a-x-a… ya da a-x-a-x-a-x… biçiminde olur

Mâniler çoğunlukla kadınlar tarafından üretilip söylenir Karşılıklı iki kişi tarafından söylenen mâniler de vardır Ayrıca bazı âşık*lar ve tekke şairlerinin de mâni söylediği bilinmektedir Bu tür mânilerin ilk dizesinde şairin adı ya da mahlası yer alır

Mani

Türk halk edebiyatında yaratıcısı adsız halk sanatçıları olan dörtlük biçimindeki şiir türü Mani atmak ya da mani düzmek ya da yakmak, bir mani meydana getirerek özel ezgisiyle okumak Çoğunlukla yedi heceli ve dört dizeli tek kıtadan oluşur Birinci, ikinci ve dördüncü dizeler birbiriyle uyaklı, üçüncü dize bağımsızdır Buna göre uyak düzeni şöyledir:a a x a Tek dörtlükten oluşan maniler dışında 5,6,7,8,10,14 dizeli maniler olduğu gibi uyak düzeni a x a x biçiminde olan maniler de vardır Mani terimi az çok değişik biçimlerde Anadolu’da, Rumeli’de, Kırım’da, Azerbaycan’da kullanılır Doğu Anadolu’da bayatı sözcüğüde yaygındır Urfa’da, Kerkük’te hoyrat denir 11 heceli olan en tipik manilere Eğin’de alagözlü de denir Manilerin ilk iki dizesi, uyağı doldurmak ya da temel düşünceye bir giriş yapmak için söylenir İlk iki dize ile son iki dize arasında anlam bakımından bağlantı yoktur Asıl anlatılmak istenen duygu ve düşünceler son iki dizede söylenir İlk iki dizede genellikle doğa ile ilgili görüntüler, köyün günlük yaşamından gözlemler vb anlatılır Sonra asıl amaca geçilir; hiç umulmadık bir sürprizle karşılaşma, dinleyicileri etkiler

Dörtlüğün anlam yükünü üçüncü ve dördüncü dizeler taşıdığı için mani söyleyen bütün ustalığını son iki dizede göstermek zorundadırHemen her yörede maniler,kadınlar tarafından söylenir Karşılıklı söylemelerde, atışmalarda kadınlarla birlikte erkekler de mani söylerler Karşılıklı mani söyleme Anadolu’da özellikle Doğu Karadeniz, Kars yörelerinde yaygındır İki kişinin karşılıklı söylediği manilere deyiş adı verilir Bu tür deyişler söyleme (deyişme) kızlar arasında,delikanlı ile kız,ana ile kız,ana ile oğul vb arasında olurAşıkların karşılaşmalarında manilerle deyiştikleri görülür Kimi tekke şairleri de mani söylemişlerdir Bu tür manilerin birinci dizesinde, şairin adı ya da mahlası geçer Konularına göre; niyet, atışma, askerlik, iş, bekçi ve davulcu manileri; İstanbul’da sokak satıcılarının söylediği maniler; semai kahvelerinde cinaslı maniler; aşık hikayecilerin söylediği maniler; mektup ve düğün manileri; ayrılık ve gurbet manileri gibi türlere ayrılabilir Hıdrellez eğlencelerinde, bayramlarda, gezme yerlerinde vb karşılıklı mani söyleme geleneği vardır Geleneksel halk edebiyatında manicilerin piri olarak Ferhat ile Şirin kabul edilir Maniler öteki anonim şiirlerinin çoğu gibi, kendilerine özgü bir ezgiyle bestelenerek okunur Günümüzde mani söylemenin en canlı biçimde sürdüğü bölgeler Kerkük, Doğu ve Güneydoğu Anadolu ile Kars yöresidir

Manilerin Edebiyatımızdaki Yeri

Maniler, Anonim Halk Edebiyatı’nın en tanınmış folklorik ürünlerinden birisidir Kafiye sırasına göre dağılımı (aaba) bakımından halk şiirleri içinde görülmeyen tek türdür

Maniler her türlü hayati olayları (Aşk, gurbet, hasret, kıskançlık, kırgınlık ve tabiat vb) işleyen bir türdür Mani, halk şiirinin nazım şekli bakımından en küçük olanıdır Maniler, Halk edebiyatının bilinmeyen şairleri tarafından söylenmiş, halka mal olmuş kıymetli gönül yadigarlarıdırTürk insanının mani söyleme geleneği, terkedilmeyen bir gelenektir Evlerde, toplantılarda, köylerde karşılıklı mani söyleme yarışları yapılır ve böylece hayatlarını renklendirmeyi başarırlar Türk insanının bu geniş tabaksının, duygularını manilerle dile getirmesi, çeşitli gönül ürperişlerinin böyle kısa öz ve kesin ifadeyle dile getirilişi; onun sevgi, aşk gibi konulardaki hassasiyetini ve fıtri zekasının işlekliğini gösterir

Mani Örnekleri

Bostanlarda fasulye

Anam gitti gezmeye

Ben anamdan örendim

İnce boncuk çizmeye

Koyunum var karaman

Gaybolursa araman

Ben bir reçber kızıyım

Şehirliye yaraman

Dere boyu gidelim

Koyun kuzu güdelim

Sennen beni görmüşler

İnkâr bayrım edelim

Ak koyun kuzusuna

Gün tutmuş postusuna

Ne desen de ağlasam

Arnımın yazısına

Tren gelir öterek

Kömürünü dökerek

Ben anamdan ayrıldım

Gözüm yaşım dökerek

Tut yedim duttu beni

Yârim unuttu beni

Yarı yola varmadan

Hıçkırık tuttu beni

Ak tavuk aldın mı?

Kümese koymadın mı?

Kör olası gaynana

Sen gelin olmadın mı?

Kapelesi ketenden

Yârim indi trenden

Boynuna sarılayım

Gülünü incelmeden

Kayalar yarılmasın

Yar bana darılmasın

Yar bana darılıp da

Ellere sarılması

Çaya inesim geldi

Şeker yiyesim geldi

Ala gözlü ablamı

Gene göresim geldi

Su içtim kana kana,

Sular akar yana yana,

Yüzün bir gün görmedim,

Bilmem gidem ne yana

Merdiven indirdiler,

Atlara bindirdiler,

Kızım seni kahır eline gönderdiler,

Ağlar silinir silinir ağlar

Gelin geldi evimize,

Şenlik kurdu köyümüze,

Hoş geldin allı gelin,

Sefa geldin pullu gelin

Baban carsıya vardı mı?

Alını yeşilini aldı mı?

Suda kızıma dedi mi?

Haydı kızım kutlu olsun

Haydı kızım kınan kutlu olsun,

Burada dilin tatlı olsun

Çağırın gelin kızın anasını

Kızı gelin oldu görsün

Allah muradını verdi bugün,

Anasını kızsız koyan

Evlerini ıssız koyan,

Testisini susuz koyan

Kahve doktum kuruna,

El vurmayın durula,

Yârime yar diyeni,

Sol göğsünden vurula

Bayburt’a giden yollar

Uzadıkça uzarlar,

Geçme bizim kapıdan

Eller bana kızarlar

Maşrapanın kalayı,

Kızlar çeker halayı,

Allah için söyleyin,

Var mı askın kolayı

Suya bulgur ezerim,

Hem ezer hem süzerim,

Ben yarımın derdinden

Deli olmuş gezerim

Hey hızara hızara

Dalda elma gızara

Beni sana vermizler

Başka yerden giz ara

Gayadan öküz bakar

Öküzün arnı sakar

Delikanlı dururken

Sakallıya kim bakar

Mendil aldım onbeşe

Onu serdim güneşe

Gitti yârim gelmedi

Beni aldı telaşe

Dağdan kestim kereste

Kuş besledim kafeste

Yârin hasta dediler

Yetiştim son nefeste

Karşıda ala inek

Tüyleri benek benek

Hiç boğazımdan geçmiyor

Yarsız yediğim yemek

Kuş kafese girmiyor

Buna aklım ermiyor

Hiç boşuna ah çekme

Annem beni vermiyor

Evleri sarı boya

Gel yarim doya doya

İç vereme tutuldum

Gamıma koya koya

Armut dalda bir iki

Saydım baktım on iki

On ikinin içinde

Gök yazmalı benimki

İnce yazma düreyim

Aç koynunu gireyim

Uyan uyan sar beni

Yar olduğunu bileyim

Tavanlarda tencere

El vurmadım incire

Gavur babam duymasın

Çeker beni zencire

cok güzel

bu güzel