Sıfat, Sıfatların İşlevleri Ve Anlamları

Sıfat, Sıfatların İşlevleri ve Anlamları

Sıfat

Sıfat, varlıkların niteliğini gösteren ya da onu belirten sözcüklerdir

Türkçe'de sıfatlar söz diziminde kesinlikle bulunması gereken bir nitelik taşımaz Cüm­le örgüsü içinde isim türü sözcüklerin çeşit­li niteliklerini göstermek ya da belirtmek için yer alır Bu amaçla da isimlerin önüne getirilir
Türkçe'de sıfatlar yapılarına göre üçe ayrılır:
[*]Yalın sıfatlar [*]Türemiş sıfatlar [*]Bileşik sıfatlar
[size="3">Herhangi bir yapım eki almamış ya da başka bir sözcükle bileşmemiş olan sıfatlara "][/size]

• az
• çok
• iyi
• bir

[size="3">İsim ya da eylem kök ve gövdelerinden sıfat yapma ekleriyle türetilmiş olan sıfatlar "][/size]

• Çiçek-li (bahçe)
• şekersiz (çay)
• ulus-al (dil)
• yap-ay (madde)
• sevil-en (insanlar)
• beş-inci (sınıf)

[size="3">"][/size]

• ağır+başlı (insan)
• açık+yürekli (insan)
• kara+biberli (yemek)
• bir+kaç (gün)
• elden+düşme (araba)
  gün+görmüş (insan)
  

Sıfatların İşlevleri ve Anlamları

Niteleme sıfatları isimlerin biçimlerini, renkle­rini, durumlarını, yerlerini, bağıntılarını ve buna benzer durumlarını belirtir:

• yuvarlak (masa)
• eğri (çizgi)
• mavi (deniz)
• kırmızı (şapka)
• gerçekçi (yaklaşım)
• kimyasal, fizik­sel (özellikler)

Belirtme sıfatları, isimleri sayı belirterek, soru sorarak, gösterme yoluyla ya da belgisiz olarak belirten sıfatlardır Belirtme sıfatları da anlam ve işlevlerine göre dörde ayrılır: [*]Gösterme sıfatları [*]Soru sıfatları [*]Belgisiz sı­fatlar [*]Sayı sıfatları

Gösterme sıfatları (işaret sıfatları), isimleri göstererek belirten sıfatlardır Genellikle isimlerden önce bu, şu, o sıfatları getirilerek gösterme olayı gerçekleştirilir:

Bu (kitap), şu (araba), o (ağaç)

Soru sıfatları, isimleri soru yoluyla belirtir­ler:

Hangi (filmi seyrettiniz?), kaç (liranız var?), nasıl (bir insan?), kaçıncı (durakta ine­cekler?), kaçar (elma veriyor?)

Belgisiz sıfatlar, isimleri belgisiz olarak belirtirler:

Bazı (insanlar), bir (gün), bütün (hayaller), birkaç (kilogram), nice (yıllar), fazla (telaş), çoğu (zaman) gibi

Sayı sıfatları, sayı isimleriyle kurulan ve ismin sayısını çeşitli biçimlerde belirten sıfat­lardır Sayı sıfatları;
[*]asıl sayı sıfatları, [*]üleştir­me sayı sıfatları, [*]kesir sayı sıfatları, [*]sıra sayı sıfatları
olarak dörde ayrılır

Asıl sayı sıfatları isimlerin kesin sayısını belirtir: Bir (lira), yüz (gün), bin (asker), on milyon (buzdolabı)
Üleştirme sayı sıfatları isimlerin sayılarını bölüştürülmüş biçimde be­lirtir: Birer (hafta), beşer (ceviz)
Kesir sayı sıfatları, isimlerin sayılarını kesirli olarak be­lirtir: Yüzde kırk (faiz), yüzde iki yüz (zam), dörtte bir (ekmek)
Sıra sayı sıfatları da isimlerin sıralama ve bölümlemedeki yerlerini belirtir: Birinci (sıra), onuncu (araba), ellinci (yıldönümü)

Sıfatların çeşitli karşılaştırma dereceleri de vardır Bu "daha, çok, pek, en, kadar" gibi belirteç ve ilgeçlerle oluşturulur: Yılan kadar sinsi, tilki gibi kurnaz (eşitlik derecesi); en güzel, çok çalışkan, daha sıcak, pek kibar (üstünlük derecesi)

Sıfatlar bazı eklerle anlam yönünden de birtakım değişikliklere uğramaktadır Sözge­limi -ca, -msı, -mtırak ekleri sıfatlarda yakın­lık, benzerlik belirtir:

• güzelce
• hınzırca
• ya­vaşça
• tenhaca
• insanca
• acımsı
• tatlımsı
• yeşilimtrak

Sıfatlarda küçüklük belirten ekler ise -cık, -cak, -rak ekleridir:

• ufacık
• küçücük
• yumuşacık
• büyücek
• ufarak

Sıfatların ilk hecelerinin sonundaki ünsüz p, m, r, s ünsüzlerinden biriyle değiştirilerek ya da ilk hecenin sonuna bu ünsüzlerden biri eklenerek pekiştirme yapılabilir:

• kırmızı/ kıpkırmızı
• kara/kapkara
• boş/bomboş
• be­yaz/bembeyaz
• temiz/tertemiz
• çıplak/çırçıplak
• bütün/büsbütün
• mavi/masmavi

Sıfat Çeşitleri

Soru Sıfatı
Niteleme Sıfatı
Belirtme Sıfatı
İşaret Sıfatı
Sayı Sıfatı
Belgisiz Sıfatlar (Belirsizlik Sıfatları)
Ünvan Sıfatı
Sıfat Pekiştirme
Sıfat Küçültme
Adlaşma Sıfat (Sıfatlarda Adlaşma )