Devletler Coğrafyası - Zambiya

Devletler Coğrafyası - Zambiya

DEVLETİN ADI: Zambia Cumhuriyeti

BAŞŞEHRİ: Lusaka

NÜFUSU: 8300000

YÜZÖLÇÜMÜ: 752614 km2

RESMİ DİLİ: İngilizce

DİNİ: Putperestlik, Hıristiyanlık, İslamiyet

PARA BİRİMİ: Kwacha

Güney Afrika’da yer alan bir devlet 8° 12’ ve 18° 03’ güney enlemleri ile 22° ve 33° 42’ doğu boylamları arasında kalır Zambia’nın komşu olduğu ülkeler, kuzeyde Zaire; doğuda Tanzanya, Malami, Mozambik; güneyde Zimbabwe, Namibia, batıda Angola’dır

Tarihi

Zambia’nın ilk tarihi hakkında pek az şey bilinmektedir Buraya ilk gelen Avrupalılar, 1514’te Portekizliler oldu Fakat ülkede ilk defa büyük çapta keşif yapan misyoner David Livingstone’dur 1850’de ülkeye gelen Livingstone ölünceye kadar (1873) İngiltere lehine sömürgeleştirme hazırlıkları yaptı

Zambia tarihinde diğer önemli bir şahıs olan Cecil John Rohdes 1888’de ülkedeki mahalli şeflerle madenler üzerine anlaşmalar imzaladı Bölgeyi keşf ve geliştirme için İngiltere hükümetinin imtiyaz tanıdığı İngiliz Güney Afrika şirketini kurdu İngiliz hükümeti buna ülke üzerinde tam ekonomik ve siyasi kontrol imkanı tanıdı 1924’e kadar ülkeyi gerçekten yöneten bu şirketti 1924’te İngiliz hükumeti kontrolü üzerine alarak, Kuzey Rodezya himaye devletini kurdu

1953’te Kuzey Rodezya (şimdiki Zambia), Güney Rodezya (şimdikiRodezya) ve Nyasaland (şimdiki Malami) Rodezya ve Nyasaland federasyonunu kurdular Afrikalıların çoğunluğu, yönetim beyazların elinde olduğundan, muhalefet ettiler 1962’de Nyasaland federasyondan ayrıldı ve 31 Aralık 1963’te federasyon dağıldı

1964 Ocağında Kuzey Rodezya’da iç bağımsızlık tanıyan bir anayasa uyarınca seçimler yapıldı 24 Ekim 1964’te ülke Zambia ismini alarak bağımsızlığını kazandı Bağımsızlığını kazanmasından sonra devlet başkanı olan Kenneth Kaunda 1991’de yapılan başkanlık ve parlamento seçimlerini kaybedinceye kadar bu görevini devam ettirdi 1991’de seçimleri kazanan Frederick Chiluba devlet başkanı oldu

Fiziki Yapı

Zambia topraklarının çoğu hafif dalgalı yüksek bir yayla üzerindedir Yaylanın deniz seviyesinden yüksekliği 915 m ila 1525 m arasında değişmektedir Güneye doğru uzanan ve Afrika’nın nehirlerinden biri olan Zambezi’nin meydana getirdiği vadi yaklaşık olarak 600 m yüksekliğindedir Kuzeydoğudaki yaylayı kuzey-güney istikametinde akan LuangwaNehri keser Zaire hududundan doğan Kafve Nehri, güney istikametinde akarak batı yaylasına uzanır Luangwa ve Kafve nehirleri Zambezi’nin kollarıdır Zambia’nın kuzeyinde üç göl bulunur: Tanganika, Nweru ve Bangweulu gölleri Bunlardan sadeceBangweulu tamamen Zambia hudutları içindedir Kuzeydoğuda Muchinga Dağları 2130 m yüksekliğe ulaşır Zaire sınırı boyunca yükseklik ortalaması 1280 m’dir

İklim

Zambia ekvatora yakın olmakla birlikte, iklimi daha çok rakımla (yükseklikle) ilgilidir Ülkede üç mevsim görülür Mayıstan ağustosa kadar ülke soğuk ve kuraktır Kasıma kadar sıcaklık yükselir ve yağış görülmez Aralık-nisan arası yağışlı geçer Güneyde yıllık yağış miktarı 584 mm, kuzeyde 1278 mm’dir Ülkedeki ortalama yıllık yağış miktarı ise 814 mm’dir Sıcaklıklar soğuk mevsimde 16°C ila 27°C, sıcak mevsimde 27°C ila 32°C arasındadır Sadece kasım ayında, vadilerde aşırı sıcaklık görülür

Tabii Kaynaklar

Zambia’nın büyük bölümünü meydana getiren yüksek yaylalar kesif ormanlarla kaplıdır Kobalt, bakır, çinko, altın, kurşun, vanadyum, manganez ve maden kömürü ülkenin başlıca yeraltı zenginlikleridir

Nüfus ve Sosyal Hayat

8300000 nüfuslu Zambia’da nüfus yoğunluğu 11’dir Halkın % 43’ü şehirlerde, kalanı köylerde yaşar En büyük nüfus merkezleri başşehir Lusaka ile Kitwe ve Ndola’dır

Zambialıların çoğu Bantu kabilelerine mensuptur Bantular MS 1200 yıllarında Kongo havzasından göç etmiş ve Zambia’daki bir kısım Pigmeleri (Cüce Orta Afrika Zencileri) sürmüşlerdir Bugün Zambia’da 8 büyük etnik gruba ayrılmış 73 kabile vardır Güneybatıda Barotseler, kuzeyde Bembalar ve doğuda Çeva önemli etnik gruplardır Zambia’da % 1,5 civarındaki Avrupalıların çoğu şehirlerde ikamet eder

Zambialılar 30’a yakın lehçe kullanır En çok konuşulan diller arasında Bemba, Lozi, Nyanja, Tonga, Luvale ve Lunda sayılabilir

Halkın büyük çoğunluğu putperest, % 21’i Protestan ve Müslümandır

Zambia bağımsızlığını kazanmadan önce ilkokul paralı ve yıllığı 30 dolardı Ortaokul ise 50 dolardı Çok kimse bu yüzden çocuklarını okula gönderemiyordu Bağımsızlığını kazandıktan sonra okul parasız oldu Okuma-yazma oranı % 54’tür Lusaka’da modern bir üniversite mevcuttur

Siyasi Hayat

Zambia Cumhuriyeti 136 üyeli bir parlamentoya sahiptir 11 üyesi devlet başkanı tarafından atanır Parlamento üyeleri beş yılda bir seçilir Devlet başkanı anayasaya göre 5 yılda bir doğrudan halk tarafından seçilir Ülke 9 eyalete ayrılmıştır Üye olduğu milletlerarası kuruluşlar: Birleşmiş Milletler, Afrika Birliği Teşkilatı ve İngiliz Milletler Topluluğudur

Ekonomi

Zambia’da çalışan nüfusun % 65’i tarımla, % 35’i sanayi ve ticaretle uğraşır Ülkenin belli başlı tarım ürünleri mısır, tütün, yerfıstığı, pamuk ve şekerdir Tekstil, lastik, boru, patlayıcı madde ve tütün sanayileri gelişmiş durumdadır Önceleri yabancı sermayenin elinde olan maden işletmesi, 1969’dan itibaren yavaş yavaş devletleştirilmiştir Kauçuk ve fildişi ülkenin önemli zenginlik kaynaklarındandır

Zambia’nın belli başlı ihraç malları bakır, kurşun, çinko ve tütündür Ülke en çok mamul maddeler ve makinalar ithal eder Bakır ana ihraç malı olup, dünya piyasasında bakır fiyatlarının düşmesi Zambia’ya büyük ölçüde tesir etmektedir Mesela 1980 başlarında bakır fiyatlarındaki düşüş, ekonomik sıkıntıya sebep olmuştur İthal mallarının çoğu Suudi Arabistan, Almanya ve ABD’den gelir İhraç mallarının çoğu Japonya, Fransa, İngiltere ve ABD’ye gider

Ulaşım: Denize kendi topraklarından çıkış yolu olmaması, Zambia için mesele teşkil etmektedir Halihazırdaki demiryolu Zimbabwe’ye irtibatlıdır Dares Salam’a giden bir petrol boru hattı döşenmiş ve Tanzanya’nın Dar es Salaam’a bağlanan demiryoluna irtibat için demiryolu yapılmıştır Denize doğru geniş bir karayoluna ihtiyaç duyulmaktadır Zaire’den denize çıkış sağlayan mevcut karayolunun kullanılması güç ve pahalıdır