Devletler Coğrafyası - Romanya

Devletler Coğrafyası - Romanya

DEVLETİN ADI: Romanya

BAŞŞEHRİ: Bükreş

NÜFUSU: 23332000

YÜZÖLÇÜMÜ: 237500 km2

RESMİ DİLİ: (Rumence) Macarca, Almanca

DİNİ: Ortodoks, Katolik, Kalvenist, Lüther, Yahudi

PARA BİRİMİ: Leu (= 100 Bani)

Türkiye’nin kuzeybatısında ve Balkan Yarımadasının kuzeydoğusunda 20°15’ - 29°42’ doğu boylamları ile 43° 37’ 48°16’ kuzey enlemleri arasında bir Doğu Avrupa ülkesi Doğuda Karadeniz, Ukrayna ve Moldovya, kuzeyde Ukrayna, batısında Macaristan ve Yugoslavya, güneyinde Bulgaristan ile çevrilidir

Tarihi

Bir Hind-Avrupa grubu olan Trakyalılar, Romanya toprakları üzerinde yaşamış ilk insanlar olarak bilinir Bunların bir kolu olan Dokyalılar MÖ 800-300 yılları arasında Burebista liderliğinde Transilvanya merkez olmak üzere, Dakya Devletini kurdular MS 106-271 yılları arasında Romalılar toprakları istila ederek insanları Romalılaştırdılar

Osmanlı İmparatorluğu 1299 yılında kurulduktan sonra kısa zamanda cihan devleti olmuştu Osmanlılar Avrupa içlerine İslamiyeti yayabilmek için önceleri Balkanlara olmak üzere, Avrupa seferleri düzenlemekteydiler 1394’te Dovin, 1456’da Belgrad, 1475’te Vaslui, 1476’da Schera seferleri, Osmanlıların Avrupa’ya ilk adım atma dönemi savaşlarıdır 16 yüzyıl başlarındaki iki Romanya toprağı olan Eflak ve Boğdan, Türk hakimiyeti altında birer derebeylik oldular Askeri ve diplomatik açıdan Osmanlı Sultanının emrine göre hareket eder ve yıllık vergi verirlerdi İdarecileri, Osmanlı Padişahları tarafından tayin edilirdi Zaten bunların derebeyleri kendi tebealarını Avrupalıların saldırılarından korumak için Osmanlı idaresinde kalmayı arzu ediyorlardı Eflak ve Boğdan halkı, Avusturyalılar, Ruslar, Tatarlar, Kazaklar ve Lehlerden ibaret bölgedeki diğer ordulara karşı Osmanlı ordusunun yanında yer aldılar

1679’da Eflak Derebeyi olan Şerban’ın yerine 1688’de yeğeni Kostantin Brincoveanu geçti Bu sırada Boğdan Derebeyi Dimitri idi Bu iki derebeyi 1711 yılında Osmanlı-Rus Harbi esnasında isyan ederek, Deli Petro’ya yardım ettiler Bunda, İstanbul’dan Balkanlara göç eden Yunan asıllı grupların tesiri büyüktü Bunlar Eflak ve Boğdan’ın idari hayatına nüfuz etmişlerdi Yaklaşık bir asır Türk idaresindeki derebeyliklerin bu isyanları ve huzursuzluk çıkarmaları üzerine Eflak ve Boğdan tahtları “voyvodalık” adı altında yeni bir sisteme konuldu Bu sıralarda Osmanlı Devletinde duraklama devri başlamıştı 18 yüzyıl sonlarına doğru Rusya, Osmanlı Devletine olan düşmanlığını arttırdı 1774 Küçük Kaynarca Antlaşmasıyla Rusya, Osmanlılardan bazı haklar elde ederken bu arada bu iki derebeyliğin iç işlerine müdahale etme yetkisini de kazandı Her ne kadar kontrol Osmanlılarda kaldıysa da, birçok ticari imkanlar kaybedildi Bir yıl sonra Bukovina, Avusturya’ya bırakıldı 1812 yılında Besarabya da elden çıktı 1828-1829 Osmanlı-Rus Harbinden sonra 1834 yılına kadar Eflak ve Boğdan, Rusya hegemonyası altına tamamen girdi Kont Pavel Kiselev, Rusya’dan destek görerek, Osmanlı medeniyetini ortadan kaldırmaya çalıştı

1859 yılında iki eyalet birleşti ve 1861 yılında Romanya olarak anıldı 1877 yılında Romanya, Berlin Antlaşmasıyle Türk hakimiyetinden uzaklaştı Bağımsızlıktan sonra, 1878’de krallık oldu 1881’de I Carol Romanya’nın ilk kralı oldu 1886 yılında Romanya, tek meclisli anayasal monarşik idari sistemine döndü

Birinci Dünya Harbinden sonra Romanya’nın sınırları genişledi Basarabya ve Bukovina’dan sonra Banat ve Transilvanya da ele geçirildi Fakat çok geçmeden Basarabya ve kuzey Bukovina’yı, her zaman olduğu gibi 1877-78 Osmanlı-Rus Harbi esnasında da yıllarca adaleti altında refah içinde yaşadıkları Osmanlılar aleyhine olarak, yardım ettikleri Rusya’ya bırakmak mecburiyetinde kaldı Hatta yoğun tehditler neticesinde Güney Dobruca da Bulgaristan’a terk edildi

İkinci Dünya Harbi esnasında Marshla lon Antonescu, Rusya’ya karşı Almanya ile birleşme teşebbüsüne geçti Askeri bir hareketin lideri olan Antonescu 1944 yılında Sovyet entrikası ile Kral Michael tarafından bertaraf edildi ve Romanya, rusya’nın yanında yer aldı Çok geçmeden Romanya komünizmin kucağına düştü 1947 yılında bir Halk Cumhuriyeti halini aldıysa da bütün alanlardaki devletleştirilme bunu sadece lafta bıraktı

1965 yılındaki yeni Anayasaya göre, Romanya artık Halk Cumhuriyeti olmaktan çıkmış ve bir sosyalist ülke durumuna düşmüştü Tehlikeyi sezenler 1966’da Rusya’ya karşı bir bağımsızlık hareketi geliştirmeye çalıştılar 1970 ve 1973’te Romanya Devlet Başkanı Nicolai Çavuşesku (Ceausescu) ABD’yi ziyaret etti ABD ile 1976 yılında 10 yıllık bir ticari anlaşma imzalanarak, nisbeten Rusya’dan uzak durulmaya çalışıldı

1982 yılında Romanya bir miktar daha batıya yaklaştı, üç milyar dolar dolayındaki borçlarının ödenme süresinin uzatılmasını batılı ülkelerden talep etti

Doğu Blok Devletlerinde komünist rejimin hızla sarsıldığı 1989 sonlarında Romanya’da ilk gösteriler başladı Gösterilerin kanlı biçimde bastırılması, ülke çapında gerginliğin artmasına sebep oldu Ordunun, ayaklanan halkın yanında yer alması üzerine, ülkeden kaçmak isteyen Çavuşesku, yakalanarak hanımı ile birlikte yargılandıktan sonra kurşuna dizildi Yönetimi üstlenen Ulusal Kurtuluş Cephesi, sosyalist rejime son vererek, çok partili sisteme geçiş yolunu açtı Nisan 1990’da ilk serbest seçimler yapıldı

Fiziki Yapı

Romanya’nın yüzölçümü yaklaşık 237500 km2dir Güneydoğu Avrupa’da Karadeniz kıyısında yer alır Doğu bölgesi olan Dobruca, Karadeniz kıyısında bulunur

Romanya’nın yaklaşık olarak üçte ikisi dağlık ve tepelik, geri kalan üçte biriyse yaylalık ve düz arazidir Doğu Karpat Dağları ülkenin omurgasını teşkil eder Güneydoğuya doğru geniş bir kavis çizerek yaklaşık 97 km’lik bir mesafe kat eder ve sonra ülkenin batısına döner ve burada Transilvanya Alpleri adını alır Böylece ülkenin kuzey ortasındaki Tansilvanya Yaylası sanki duvarla çevrilmiş gibidir Bu dağlar genel olarak aşınmış ve alçaktır Yükseklikleri 900 m ila 1800 m civarındadır Ülkenin en yüksek yeri Tansilvanya Alplerinde yer alan, yaklaşık 2548 m yüksekliğindeki Negoi Tepesidir Transilvanya Alpleri, Karpatlara nazaran daha yüksek olup, ekseri tepeleri 2500 m civarında yüksekliğe sahiptir Romanya dağları ormanlarla kaplıdır Bazı dağların yüksek bölgeleri çayırlık ve buzul gölleriyle doludur

Karpatların doğu ve güney etekleri Boğdan ve Eflak yaylaları olup, doğuda Prut Nehri ve güneyde Tuna Nehri arasında boylu boyunca uzanır Ortada dağ kavisinin iç kısmında yer alan Transilvanya Havzası, yaklaşık 450 m ortalama yüksekliğe sahip tepelerle dolu yüksek bir yayladır Bu bölge Mureş ve Someş nehirlerinin geniş ve derin vadileriyle yer yer yarılmıştır

Ülkenin denize açılan doğu yönünde yer alan Dobruca, Romanya’nın tek sahil şeridine sahip bölgesidir Dobruca, Tuna ile Karadeniz bölgesinde yer alıp, yaklaşık 290 km’lik kıyıya sahip bir bölgedir Bölgenin kuzeyi alçak ve bataklık, güneyi ise, kumlu plaj arazi ve sarp kayalıktır Dobruca’dan başka ülke Eflak, Boğdan, Banat ve Transilvanya olmak üzere dört bölgeye daha ayrılabilir

Ülkenin üçte birini kaplayan Boğdan, Doğu Karpatlar ile Moldovya sınırını çizen Prut Nehrinin arasında yer alır Bölgenin önemli şehri Iaşi’dir Ülkenin başşehrinin yeraldığı Eflak ise, Transilvanya Alpleriyle Bulgaristan sınırı arasındadır Ülkenin tam orta bölgesinde yer alan Transilvanya’nın başşehriyse Cluj-Napoca’dir Macaristan ve Yugoslavya sınırına dayanan kısım ise merkezi Timişoara olan ve düz, bataklık ve verimli bir yayla görünümündeki Banat bölgesidir Ülkenin en doğusunda yer alan Dobruca’nın merkeziyse Canstanta (Konstanta) dır Kuzey Tuna deltasından başlayan bölgenin ortası göllerle doludur Güney bölgesiyse “Romanya Riviera”sı olarak bilinir ve burada pekçok plaj vardır

İklim

Romanya’nın iklimi orta nemlilikte olan tipik bir kara iklimidir İklim, geniş ölçüde, mevsimlere ve bölgelere göre farklılıklar gösterir Yaz ayları kurak ve sıcak, kış ayları ise sert ve karlı geçer Sonbahar mevsimi uzun sürerken, İlkbahar çok kısa müddetle kendini gösterir Ocak ayı sıcaklık ortalaması yaklaşık -3°C ve haziran ayı sıcaklık ortalaması ise 23°C’ye yükselir Ülkenin yağışı her yerde hemen hemen aynı olmakla beraber, doğu bölgeleri ve dağlık alanları diğerlerine göre biraz daha fazla yağış alırlar Dağlık alanlarda yıllık yağış ortalaması yaklaşık 1270 mm ve Delta bölgesinde ise 380 mm civarındadır Ülkenin genelinde ise yıllık yağış oranı 715 mm dolayındadır Bahar aylarında sellere ve yaz aylarında kuraklıklara rastlamak mümkündür

Tabii Kaynakları

Ülkenin dörtte biri ormanlıktır Ülke yüzölçümünün sadece onda birlik bir bölümü çıplak dağlardan ve sulardan teşekkül etmiştir Toprakların yaklaşık üçte birine yakın bir bölümü ekim için oldukça müsaittir

Romanya’nın topoğrafik çeşitliliği, başkalığı oldukça dengeli olup, geniş ovalar, çok sayıdaki ırmak ve su yolları, verimli toprakları ve uygun iklimiyle dikkat çeker Yoğun ormanlık olan dağlarda geniş ölçüde çayır alanları da vardır Bu durum başta koyun olmak üzere hayvancılık için geniş imkanlar kazandırır Sık ormanlar kereste kaynağı durumunda ve tepe etekleriyse bağ ve meyve bahçeleriyle dolu bölge halindedir

Dağlar ve etekleri aynı zamanda demir ve tuz yatakları bakımından zengindir Bundan başka, buralar, aşağı yukarı iki bin çeşit mineral kaynağına sahiptir Romanya, Rusya’dan sonra Avrupa’nın en çok petrol üreten ülkesidir Ayrıca dünyada nadir olarak çıkarılan metan gazı(ural gazı) bakımından da oldukça zengindirÜlkede çıkarılan diğer yeraltı zenginlikleriyse şunlardır: Kömür, linyit, demir filizi, manganez, krom, molibtenyum, bakır, kurşun, çinko, gümüş, altın, antimon, boksit, cıva ve uranyum

Ülkede yetişen başlıca hayvanlar genel olarak koyun, sığır ve domuzdur Dobruca bölgesi balık çeşitleri, kuş çeşitleri ve vahşi hayvanlar bakımından oldukça zengindir Yaklaşık 60 çeşit balık ve 300’ü aşkın kuş çeşidi yetişir Vahşi hayvanlardan daha çok kurt, kakum, yabani domuza ve yabani tavşana rastlanır

Romanya, zengin ve daimi akar nehir şebekesine sahiptir Başlıca nehirleri Tuna, Prut, Mureş, Someş, Iolomita, Siret ve Olt’tur Çoğu nehirlerden hidroelektrik potansiyel ve Tuna ile Prut’tan da su yolu ulaşımı sağlanabilmektedir Tuna Nehri, ülkenin Yugoslavya, Bulgaristan ve Rusya sınırlarını çizer ve doğuya doğru üç kola ayrılır Sonra bataklık Tuna Deltasını meydana getirerek Karadeniz’e dökülür

Nüfus ve Sosyal Hayat

Ülke nüfusu 23168000 dolaylarındadır Nüfus yoğunluğu yaklaşık 94’tür Yıllık nüfus artışı % 1 civarındadır Nüfusun % 88’i Romen, % 8’i Macar ve % 2’si Alman’dır Toplam nüfusun yaklaşık yarısı şehir hayatı yaşamaktadır Ayrıca Ruslar, Tatarlar, Türkler, Yahudiler, Bulgarlar, Çekler, Slovaklar, Yunanlılar, Ermeniler, Çingeneler ve Sırp-Hırvat-Sloven grupları da mevcuttur

Halkın % 80’i Ortodoks, % 10’u Katoliktir Ayrıca bir miktar Müslüman, Yahudi, Kalvenist ve Lütherist de vardır Resmi dil Rumencedir Macarca ve Almanca da yaygın olarak kullanılır

Halkın sosyal yapısı İkinci Dünya Harbi sonrası ülkeyi karartan komünizmden sonra çok değişmiş, özel mülkiyet ve hür irade kalmamıştır 1989’da komünist rejimin büyük bir sarsıntı geçirmesi Romanya’ya da yansıdı ve ülkede sosyalist rejime son verildi

Ülkede okuma-yazma oranı % 98’dir Genç nüfusun % 70’i okul hayatındadır Ülkenin hayat standardı yüksek ise de, 1977’de 1300 kişinin ölümüne sebep olan Bükreş zelzelesinin inşaat ve endüstri sektörüne ağır bir darbe vurması ve gıda maddeleri yetersizliği ekonomide ciddi krizlere yol açmıştır

Nüfusun büyük bölümünü meydana getiren Romenler köken olarak eski Trakyalıların, Dakya kolundan gelirler Daha sonra Roma idaresinin gelmesiyleRomalılaşmışlardır Uzun yıllar Osmanlı idaresi altında yaşayan Romenler, Türk adet ve an’anelerinin, hayat tarzının ve adalet sisteminin tesiriyle, Osmanlı kültür potansiyelinden çok şeyler almışlar ve bunları günümüze kadar sürdürmüşlerdir Halkın bugün hazırladığı Türk yemeklerinde marmelat, çorba, tavuk suyu çorba, sarma, ızgara, kebab, sazan balığı, koyun sütünden yapılmış peynir, pastırma, havyar ve Türk sitili tatlılar bu dönemden arta kalan izlerdir Ayrıca çay ve Türk kahvesi, Romenlerin alışkanlıkları arasına girmiştir

Romanya’nın başşehriBükreş olup, ülkenin en gelişmiş şehridir Diğer önemli şehirlerse; Brasov, Timisoara ve Konstanta’dır

Siyasi Hayat

Romanya, önceleri Sovyet Rusya kalkınma modelini benimsedi Bununla beraber batı ülkeleriyle de dostane ilişkiler içine girdi Bu vesileyle çok güçlükle kazanmış olduğu özerkliğini korumayı başardı İMF’ye 1971 yılında üye oldu 1981 yılında dış borç miktarı 15 milyar doları geçti SSCB’de Gorbaçov’la başlayan ve bütün Doğu Avrupa’yı saran glastnost (yenileşme) hareketinden Romanya da etkilendi Bunu önlemek için zamanın Devlet Başkanı Nicola Ceausescu (Çavuşesku) baskı ve şiddet yönetimini daha çok sertleştirdi 1989’da Temeşvar’da yapılan gösterileri kanlı bir şekilde bastırdı Bunun üzerine Ordu halkın yanında yer aldı Çavuşesku devrildi Siyasi etkinliği olan karısı ile birlikte kaçmak isterken yakalanıp kurşuna dizildiler Böylece Romanya’da sosyalist rejim son buldu Bir Milli Kurtuluş Cephesi Konseyi (MKCK) kuruldu Konsey Başkanlığına geçici olarak İon İliescu getirildi İlk serbest seçimlere geçilme kararı alındı 20 Nisan 1990’da yapılan serbest seçimlerde İ İliescu’nun başkanlığındaki MKCK, oyların büyük çoğunluğunu alarak yönetimi ele aldı Romanya böylece parlamenter sisteme geçerek, serbest piyasa ekonomisini uygulamaya başladı

Ekonomi

Ülke ekonomisinin % 80’i tarıma ve % 8’i endüstriye dayanır Ülke topraklarının % 90’ı ekime müsaittir Fakat Romanya’nın milli gelirinin ancak % 40’ına yakın bir bölümü tarımdan karşılanır Ülke dünyanın önde gelen tahıl üreticisi devletlerinden biridir En önemli tarım ürünleri mısır, arpa, buğday, şekerkamışı, üzüm ve meyvedir Bundan başka yulaf, çavdar, sebze, ayçiçeği, soya fasulyesi, tütün, pamuk, kenevir ve keten de yetiştirilir Koyun, sığır ve kümes hayvanları yetiştirilmesi yaygındır Balıkçılık önemli bir gelir kaynağı olup, daha çok mersinbalığı ve sakallı tatlı su balığı avlanır

Romanya dünyanın on dördüncü büyük makina yapımı ve metal işçiliği bakımından gelişmiş ülkesidir Daha çok traktör, lokomatif, elektrikli aletler ve yol delme techizatı yapılır Endüstrisi esas olarak, demir ve çelik üzerine kurulmuştur Bundan başka kimya sanayii, inşaat malzemeleri, çimento, kereste ve odun endüstrisi, gıda sanayii, tekstil ve kumaş dokuma, elbise ve ayakkabı imalatçılığı, lastik eşyalar ve petrol ürünleri endüstrileri mevcuttur

Ülkede başlıca çıkarılan madenler; kömür, demir, petrol, metan gazı, boksit, manganez, kurşun, çinko, altın ve gümüştür Romanya dünyanın onuncu tuz ve altıncı tabii gaz üreticisidir Fakat, tabii gaz üretimi kömür ve demir ithalatına bağlı kalmaktadır

Ülkenin para birimi Leu’dur Turizm ülkenin önemli bir gelir kaynağıdır İthalatının % 16’sını Rusya ile yapar Diğer ithalat yaptığı ülkeler ise Almanya, ABD ve Irak’tır Romanya’nın toplam ihracatının % 18’i yine Rusya iledir Ayrıca Almanya’ya da ihracat yapmaktadır

Romanya, hidroelektrik santralları ve su yolu ulaştırması bakımından müsait bir ülkedir 1972 yılında Yugoslavya ve Romanya arasında Tuna Nehri üzerinde kurulan “Demir Kapı” geçidi, dünyadaki bu tip beş büyük projeden biridir Ayrıca Bistrita, Olt ve Siret nehirleri üzerinde de hidroelektrik santralları kurulmuştur

Ülkenin işçi gücünün tamamına yakın bir bölümü iki alanda kullanılır Bunlardan % 40’ını tarım ve % 25’lik bir bölümünü de endüstri istihdam eder

Ülkenin bütün ulaştırma ve haberleşme sistemleri devlet kontrolü altındadır ve yalnız devlet yapar Demiryollarının sadece % 8’i elektriklidir ve % 10’u çift hatlıdır Son yıllarda karayolu ulaştırma sisteminde gelişmeler görülmüştür Karayolları daha çok Transilvanya bölgesinde yer alır Nehir ve kanallarından önemli ölçüde ulaşım yapılır Tamamen devlete ait olan Tarom Havayolları hem içte hem de dışta hava ulaşımını sağlamaktadır Ülkenin başlıca büyük limanları; Galati, Konstanta ve Broilo’dur