Bağlama Bakımı

BAĞLAMA YAPIMI
İyi bir enstrüman yapmaya çalışırken işin baştan planlanması gerekiyor Öncelikle tekne yapımında kullanılacak ağacın cinsinin belirlenmesi gerekiyorHangi ağaç cinslerinin hangi sesleri yansıttığı bilimsel olarak (Bizler için Bu sadece Bağlama için geçerli Batılılar için bu yönde bir problem artık bulunmuyor Ağaçların cinslerine göre sertlik dereceleri, bükülme oranları, kırılganlıkları, yansıtma, esneme, direnç vs biliniyor
Teknede kullanılacak ağaç seçildikten sonra Klavyede kullanılacak ağacın seçimi geliyor Az lifli, tellerin uygulayacağı basıncı kaldırabilecek dayanıklılıkta ağaçların seçilmesi gerekiyor Ben Batılı yapımcıların Gitarlarda kullandıkları şekilde Altta Akçaağaç üzeri Pelesenk veya Abanoz presli klavye kullanıyorum Sonraki aşamada ise ses tahtasının seçimi geliyor Bunda da dayanıklı ve uzun ömürlü olması açısından Ladin kullanıyorum Piyasa da ise değişik ağaçlar kullanılıyor Ancak şu ana kadar gördüğüm (en eskisi 40 yıllık) Ladin kullanılmış bağlamaların ses tahtalarında bir esneme olmadığıdırSonrasında hangi sertlik veya yumuşaklıkla bir tını elde edilmek isteniyorsa ona göre ağaçların işlenmesi gerekiyor Bağlama ustası Kemal Eroğlu’nun dediği gibi kullanılacak ağaçların birbirlerini sevmeleri gerekiyor Kaba hatlarıyla bağlama ortaya çıktıktan sonra ince işçiliğe sıra geliyor ki bu da ayrıca bir titizlik gerektiriyor Yapılan en küçük bir hata cilanın altından kendini olanca çıplaklığıyla gösteriyor Ki, bu da sonuçta ciddi bir moral bozukluğu yaratıyor Bunun olmaması için konsantre olmak gerekiyor

BASİT HATALARIN BAĞLAMAYA ETKİLERİ
Türkiye üretimi bağlamaların en büyük özelliği dışta kullanılan süslemelerin albenisidir Gerçekten de çok temiz ve göze hitapeden bağlamalar üretiliyor Bağlamanın göze hitap etmesini yadırgamamak gerekiyor Temiz işçilik önemli, ancak kulağa hitap eden kısmı ile kullanım kolaylığı daha da önemli Burada küçük bir ayrıntı da var Bağlamanın ham halinde ne kadar çok hata varsa üzerine o kadar çok süsleme (kaplama) yapıştırılıyorİnsanların çöpe atmak iştediği şekil ve görünüm itibariyle hatalı eski bağlamalardan o kadar güzel tınılar elde ediliyor Atölyede aylarca duvarda asılı duran ve özellikle gençlerin) eline dahi almadığı kötü görünümlü eski oyma Gürgen bağlamayı ancak profesyoneller değerlendirebiliyor

Ortalama olarak teknenin et kalınlığını 4 mm alalım Kenarına çekilen çıtanın kalınlığı da 2 ile 3mm arasında değişiyor Bu durumda ses tahtası teknenin üzerine ancak 1 mm veya 2 mm kadar oturuyor Bu durumda araya giren çıta tekneden gelen sesin yansımasını engelliyor Bu durumda da ses geliyor tabi hatta çok iyi ses verenler de var Ancak bu o tekneden elde edilmesi gereken doğal ses değil Aradaki ikinci bir ağaç cinsinden dolayı gerçek ses yansıtılmıyor İki sevgilinin arasındaki yabancı varlık gibi Diğer bir dezavantaj da ses tahtasının tekneye tam oturmamasından dolayı basınç gövdeye eşit bir şekilde yansımıyor Tellerin uyguladığı basıncın eşit yansımamasından dolayı ses de dalgalanmalar veya arada ses geçmemesi gibi pozisyonlar da olabilir Daha da kötüsü en küçük bir darbede ses tahtası bir kaç yerinden çatlayıp içine göçebiliyor

Ses’i de bir elektrik akımı gibi düşünebiliriz Aradaki bir yabancı madde akımı kesebiliyor veya az geçirebiliyor

İkinci örnek: Burgular geriye doğru eğik olarak takılıyor Yandan bakınca bu daha estetik görünüyor Ancak bu tür bağlamaları kullananlar bilirler ki bu kullanıcıya yapılan en büyük kötülüklerden birisidir Burgu dönüş yönüne uygun olarak teli deliğin içine doğru çeker Bir kaç bükmeden sonra ise burgu kendini dışarıya atar

Tel Yüksekliği: Tellerin gövdeye ve klavyeye olan yüksekliğinin de iyi ayarlanması gerekiyor Henüz standardı olmayan bağlamada ideal eşik yüksekliği 5 mm veya 5,5 mm olarak kabul ediliyor Tellerin gövdeye yakınlaşmasıyla kullanımda ve tezene hareketinde büyük kolaylıklar sağlandığı gibi akort ederken daha ince seslere çıkmak da olanaklı hale geliyor Yani iyi ayarlanmış bir eşikle bir bağlama iki ses daha fazla akort kaldırabiliyor

Bunun yanı sıra alt ve üst eşiklerin tam oturması ve tel çizgilerinin temiz kesilmesi gerekir Üst eşik hala geleneksel olarak açılan yuvaya çakılıyor Eşiğin tam oturmamasından kaynaklı bir veya daha fazla telde sesler pürüzlü gelebiliyor Alt eşik içinde aynı şey geçerli Eşiğin gövdeye tam oturması gerekiyorEşiklerde kullanılan malzemelerin cinsi de ses üzerinde etkili oluyor Sadece eşikleri değiştirerek sesi bir miktar etkilemek (parlak, pes, yumuşak vs) mümkün

Bağlamanın sesi üzerinde etkisi olan ciddi hatalardan birisi de Cila Sevindirici bir gelişme son yıllarda Nitrolack, Schellack gibi cilalar kullanılmaya başlandı Ancak büyük çoğunluk hala Polyester kullanmaya devam ediyor Polyester bir mobilya cilası Bazı bağlamalarda 2mm kalınlığında olanını gördüm Avrupada artık mobilyalarda da kullanılmıyor Polyester kalınlığından dolayı sesi dışarıya tam olarak yansıtmıyor Benim iddiam değişik ağaçlardan yapılmış hepsi aynı kalınlıkta cilalanmış 10 ayrı bağlamanın ses özellikleri birbirine yakındır Çünkü öncelikle Polyester sesi verir Polyester kalın ve sert olduğundan dolayı kolay çizilmiyor Bizim kullandığımız cilalar ise bağlama kullanımında özen gerektiriyor Bağlamayı vurmalı çalgı gibi kullananlara Polyester cilayı tavsiye ediyorum

Burgularda kullanılan ağacın cinsi de kullanım kolaylığını birlikte getirir Son yıllarda tamamen yanlış gelişen bir moda var ki bu da Abanoz burgu modasıdır Klavyede kullanılan ağacın cinsine göre burgu kullanılmalıdır Yakın sertliklerde iki ağaç cinsinin iyi sonuç vermediğini rahatlıkla söyleyebilirim Benim tercihim Pelesenk (palisander) yönünde oluyor Abanoz kullandıklarım da oluyor Burguların, burgu için üretilmiş aletlerle alıştırılarak takılması ve yumuşatıcılarla desteklenmesi kullanırken kolaylık sağlar

İYİ BAĞLAMA NEYE DENİR?
Bu tartışılan bir konudur Kimileri üreticiye ödedikleri paranın büyüklüğüne göre bağlamasının iyi olduğuna karar verir Kimileri yapımcının meşhurluğuna göre bağlamasının iyiliğine karar verir Kimileri teknedeki ağacın özelliğine, burgusuna, cilasına göre karar verir Bu seçenekleri arttırmak mümkün
En iyi bağlama benimki diye bir yaklaşım yanlıştır Enstrüman, kullanıcısına kendisini rahat kullanma olanağı veriyorsa, kullanıcısıyla arasında bir iletişim kurabiliyorsa, kullanıcının kendisini ifade etmesine olanak sağlıyorsa yani kullanıcı enstrümanında kendini ifade edebiliyorsa (teknik hariç) o enstrüman İYİDİR

İki insanın birbirini severek evlenmesi gibi bir durum söz konusu Arada anlaşmazlıklar çıktığında da medeni bir şekilde ayrılmak (yeni bir bağlama edinmek) veya birlikteliği sürdürebilmek için dışardan yardım aramak gibi yollarla (bağlamaya tamir veya bakım yaptırmak) iyi bir birlikteliği sürdürmek söz konusu

Teknik olarak da temiz işçiliğe sahip, kulağı tırmalamayan sesleri yansıtan, kullanımda zorluklar çıkarmayan, her altı ayda bir tamir istemeyen (masrafsız) uzun yıllar dayanabilecek bağlamaya ben iyi bağlama diyorum Tabi bazen bu özelliklerin hepsini bir arada bulmak mümkün olmayabiliyor O zaman da bir miktar fedakarlık yaparak birlikteliği sürdürmek gerekiyor

BAĞLAMANIN BAKIMI
Bütün enstrümanlar özel bakım isterler Biz henüz o düzeyde değiliz ama batılılar enstrüman kutularının içine özel nemlendiriciler koymayı bile ihmal etmiyorlar
Kullanım sonrasında hafif nemlendirilmiş bir mendil ile bağlamayı silmek gerekiyor Teller üzerinde oluşan oksitlenmeyi gidermek için de en ideali bulaşık sıngerinin sert tarafıyla hafifçe silmek Bu seslerin de temiz gelmesini sağlar Her bağlamaya her kalınlıkta tel takılmaz Bağlamanın özelliğine göre telleri seçmek gerekiyor Bunun için bilenlere mutlaka danışın Uygun tel kombinasyonlarıyla ses niteliklerinin değiştiğini göreceksiniz

Evinizde enstürüman için doğrudan güneş almayan ısıtıcılara uzak, nem olmayan, cereyan ulaşmayan bir köşe seçmelisiniz Kışın kalorifer veya soba yanıyorsa odaya bir kapla su koymak ve ıslak havlu asmak iyi bir yöntemdir Yazında aynı yöntemler kullanılabilir

Enstrümanın ses tahtası kirlenmişse bunu gidermek için Alkol, Aseton, zımpara vs kullanmayın İlk ikisi cilaya zarar verebilir Zımpara ise ses niteliğini değiştirir

Enstrümanınızı çaldıktan sonra kılıfına koyarak yerine kaldırın