Phaselis – Tekirova Antalya-Kemer

Phaselis – Tekirova Antalya-Kemer

Phaselis , Antalya’ya 35 km uzaklıkta, Tekirova’nın hemen yanı başındaki antik bir kenttir Phaselis, Hellen dilinde “Tanrı esirger” anlamında bir sözcüktür Bilge Umar’a göre Luwi kökenli olup “deniz kentçiği” anlamındaki “ Passala” dan gelir

Efsanelere göre, kent MÖ IIbin’in sonunda Mopsos ve Lakious tarafından kurulmuştur Tarihçi Athenaios’un anlattığı efsaneye göre Lakious kendine bağlı bazı kabilelerle buraya gelmiş araziyi beğenmiş ve şehrin burada kurmaya karar vermiş Fakat o sırada burada Kylabras isimli bir çoban yaşıyor ve sürülerini de burada otlatıyormuş Lakious , o sıralarda para mefhumu olmadığı için çobandan araziye karşılık hububat veya balık teklif etmiş Çoban kurutulmuş balığı tercih etmiş ve topraklardan sürüsünü alarak çekip gitmiş Bu yüzden kuru balığı burada adak olarak kullanmak bir gelenek olmuş Sonraki yüzyıllarda bu o kadar benimsenmiş ki ucuz bir adak için “Phaselis adağı” bir deyim olarak kalmış

Strabon, Phaselis’in üç limanı olduğunu, en büyüğünün ise yarımadanın güneyindeki olduğunu yazmaktadır Kentin kuruluşu kesinlik kazanamamakla beraber tarihte ismi en erken Fenike ile Yunanistan arasında ticaret gemilerinin uğrak yeri olarak geçmektedir Kent MÖ690 ‘da zengin ormanlık bölgeye yakın oluşundan ötürü Rodosluların bir kolonisi olarak kurulmuştur

MÖVII – VIyylarda geçimini denizden sağlamış ve ticaretle gelişmiştir Batı Anadolu’ya Persler egemen olduğunda Phselis de bundan nasibini almıştır Kent ilk sikkelerini MÖ V nci yyda Pers standartlarına göre basmıştırMÖ Vyya ait, bilinen en eski gümüş sikkelerinin üzerinde bir tarafında gemi diğer tarafında da bir yıldız bulunurMS 3yy a kadar da sikke basımı devam eder Büyük İskender’in Anadolu’ya gelişinde kent kapılarını ona açmıştır İskender’in bu kentten nasıl faydalandığını Strabon şöyle anlatır: “… bundan sonra, önemli üç limanlı bir kent olan Phaselis’e ve bir göle gelinir Bunun yukarısında, bir dağ olan Solyma ve dağlar arasındaki uzun geçitlerin yanında kurulmuş Termessos uzanır Bu uzun geçidin içinden Milyas’a dağı aşan bir boğaz vardır Aleksandros (İskender) geçidi açmak istediği için Milyas’ı yakıp yıktı Phaselis yakınında deniz kenarında dağlar boyunca Aleksandros’un ordusunu geçirdiği uzun geçitler bulunur…”




İskender Phaselis’lilere son derece iyi muamele etmiş,hatta Pamphlia kentlerinin elçilerini bile burada kabul etmiştir İstender’in ölümünden sonra, diğer Lykia kentleri gibi MÖ309-197 arasında Ptoleimaios’luların yönetimine girmiştir Apameia barışından sonra kentin idaresi Rhodos’lulara verilmiştir MÖ 160’da kent özgürlüğüne kavuşur ve Lykia Birliğine katılır Bu arada kent bir müddet Olympos ile birlikte korsanlara yataklık etmiştir Roma’nın bölgeye hakim olmasıyla, MÖ 42’de Brutus kente gelmiş, bölgeyi korsanlardan temizlemiş ve böylece Roma hakimiyeti başlamıştır Bundan sonra kentte büyük bir gelişim olmuştur İmparator Hadrianus MS129’da Phaselis’e gelmiş,kentliler de kendi olanaklarıyla yaptıkları imparatorun heykelleriyle her tarafı donatmışlardır Ayrıca İmparatorun gemisinin yanaşacağı limanın yoluna da anıtsal bir kapı inşa etmişlerdir




Bizans döneminde kent önemli bir piskoposluk merkezi olmuşsa da MS IIIyyda elverişli limanlarından ötürü korsan baskınları yeniden başlamıştır Bunun yanı sıra Arap akınlarında da zarar gören kent MSIXyyda terkedilmiştir Bu Lykia kentinde ticaret her şeye egemendir Antik dünyada burada yetişen yaban gülleri ve ondan yapılan parfüm çok beğenilirdi Tüccar olan halkı sırf işleri bozulmasın diye Pers istilasında bile onlara yataklık etmişlerdir Zaten sikkelerindeki gemi ticareti,balık ise kuruluş efsanesini simgeler Kent insanlarının devrinde pek makbul sayılmadığını Athenaus anlatmaktadır Hatta devrin tanınmış müzisyenlerinden Statonikos bir içki meclisinde, kendisine yöneltilen dünyadaki aşağılık insanların kimler olduğu sorusunu şöyle yanıtlamış:
“Pamphylialılar’ın en aşağılık insanları Phaselisliler, tüm dünyanın en aşağılık insanları ise Side’lilerdir”


Phaselis’in Kalıntıları


Phaselis’in kazı çalışmaları Kültür Bakanlığı ile İl Özel İdare Müdürlüğü arasında yapılan protokolle Antalya Müzesince yürütülmektedir
Burası limanları ile ünlü bir kent olup, bunların en büyüğü yarımadanın güney-batısındakidir ve bu limanın girişinde 200 m uzunluğunda bir de mendirek vardır Bugün bu mendireğin büyük bir bölümü sular altında kalmıştır İkinci limanı tiyatronun kuzey-doğusundadır, bunun da bir mendireği vardır ve günümüze çok iyi bir durumda gelmiştir Üçüncü liman kuzeydeki geniş kumsaldadır Limanın güneyindeki rıhtımın kalıntıları göze çarparsa da buraya mendirek yapılmamıştır


Phaselis’i kuşatan surların kalıntıları yarımadanın güney-batısında görülmektedir Bizans devrinde de onarılan surlar eski özelliklerini hemen hemen bütünüyle yitirmiştir
Phaselis’in devlet yönetim ve diğer önemli yapıları kuzey ve güneydeki limanları birbirine bağlayan ana caddenin her iki yanına sıralanmışlardır Uzunluğu 125 m,genişliği de 20-25 m olan caddenin iki yanına üçer basamakla çıkılmaktadır Ortasında bir de meydan oluşturan cadde düzgün taşlarla döşenmiş,altına da mükemmel bir kanalizasyon sistemi yapılmıştır


İmparator Hadrianus’un kapısının kalıntıları da caddenin batısında,cadde boyunca sıralanmış dükkânlar, onların arkasındaki karmaşık plânlı yapı ile hamam ve Gymnasium oldukça iyi durumdadır Gymnasium’un arkasındaki spor eğitimi için yapılan odalar geç devirlerde yapılan eklerden ötürü özelliğini büyük ölçüde yitirmiştir Bununla beraber mozaik döşeli tabanı, iki kapı ile güneydeki soyunma ve soğukluk, ılıklık kısımlarına girilen bölümleri yine de iyi durumdadır MS IIIyyda yapılmış Hamam’ın sonraki dönemlerde de kullanıldığı açıktır


Agora Hamam’ın güneyinde olup meydana büyük bir kapı ile açılır İmparator Hadrianus döneminde (MS117-138) yapıldığından ötürü de Agora’ya İmparatorun ismi verilmiş olup caddeye bakan duvarlarına heykeller yerleştirilmiştir Bunların arasında Lykia kentlerine yardım eden ve özellikle en büyük desteğini buraya veren Rhodiapolisli Opramoas ile Saxa Amyntianus’un heykellerinin farklı bir konumu olmuştur MSV-VI yylarda Hadrianus Agorası’nın kuzey-batısına, bugün yalnızca apsis’i görülen, dikdörtgen plânlı bir bazilika eklenmiştir


Phaselis ana caddesinin meydanla birleştiği yerin güneyine ikinci bir Agora daha eklenmiştir Domitianus Agorası diye adlandırılan bu Agora da İmparator Domitianus’un (MS81-96) kente yaptığı yardımların bir nişanesidir Geç dönem mimarisini yansıtan bu Agora caddeye iki kapı ile açılır Kapılardan birisinin üzerinde,İmparator Domitianus’un yazıtı vardır Avlulu büyük yapı kompleksi şeklindeki agoranın portiklerle çevrili bir iç avlusu vardır Bunların arkasındaki dükkanlar günümüze oldukça iyi bir durumda gelebilmiştir


Tiyatro yarımadanın üzerindeki tepeciğin en üst noktasında olup batıya doğrudur MS IIyy tarihlenen tiyatronun, Hellenistik bir yapı üzerine kurulup kurulmadığını anlamak için elimizde yeterli bilgi ve belge yoktur Yaklaşık 1500-2000 kişilik bir kapasiteye sahiptir Hem kente hem de denize hakim olan tiyatroya ana caddeden taş merdivenlerle çıkılmaktadır Giriş ve çıkışlar yan tarafta olup Cavea yarım daire şeklindedir ve dörder merdivenle beş bölüme ayrılmış 20 oturma sırası vardır Scene’ye beş ayrı kapıdan girildiği kalıntılardan anlaşılmaktadır İki kattan oluşan tiyatronun üst kısmı günümüze ulaşamamıştır Phaselis Tiyatrosu’nun üzerindeki Akropol’de Athena Mabedi bulunuyordu Ayrıca Herakles, Hestia ve Hermes’e adanmış tapınakların olduğu kaynaklardan öğrenilmektedir


Kentin birkaç yerinde Nekropol varsa da bunlar büyük ölçüde defineciler tarafından tahrip edilmiştir En iyi durumda olanı ise deniz kenarında, kuzey limanı tarafındakidir