Türk Boylarının Tamga 'Ları

Türk Boylarının Tamga'ları

Tamgalar

Orhun Türkçesiyle :

Tarihsel kökeni çok eskilere dayanan tamgalar (damgalar) bir iletişim gereksinimi olarak türemiştir Bu sebeple hayvan, eşya ve hatta silahların damgalanması gibi harmanda elde edilmiş olan hububat da damgalanırdı Erken Türkler, Kuzey Avrasya kıtasında yaygın olarak yaşamışlar, geçimlerini çobanlık ve avcılıkla sağlamaya başlamışlardı Yazın yaylakta, kışın kışlakta yarı göçebe hayat sürdürmüşlerdi Mevsim göçleri sırasında, sürülerin birbirlerine karışmaması için her boy, sürülerine kendi tamgasını vuruyordu Harzemşahlar çağında yazılmış olan Mukaddimetü’l-Edeb’de "Mühür bastı, bugdayga" şeklinde bir cümle görülmektedir Daha sonraki çağlara ait olan Moğolca karşılığında ise yarı Türkçe yarı Moğolca olarak "Tamga daruba bugdayda" denmektedir

Oğuz boyları tamgaları

Aileler (oguşlar) birleşerek urug (oymak)ları, uruglar birleşerek boyları, boylar birleşerek bodunları, bodunlar da birleşerek elleri (illeri) oluşturur Bu kelimenin baş harfi "i" ile "e" karışımı bir sesle okunmaktadır Bozkırda en yüksek siyasal örgütlenme biçimi eldir Bodun yöneticisine han, el yöneticisine kağan denilmektedir

Kayığ, Afşar, Bayat, Yazgır dört Oğuz boyları Reşideddin Fazlullah'a göre Bozoq boy (sağ kolu) birliğine, diğer on ikiside Üčoq boy (sol kolu) birliğine uygundur Cami’üt-Tevarih adlı kitabında iki grubun her biri oniki boyların Ordu'nun sağ ve sol kolundan oluştuğu aktarılmıştır

Kaşgarlı Mahmud'a göre Divanü Lügati't-Türk'teki yirmi iki Oğuz bölüğünün tamgaları: Kaşgarlı bu tamgaların davarlara, yılkılara vurulduğunu söyler



Yazıcızāde ʿÂlì'nin, Tevārih-i Āl-i Selçuḳ adındaki eserinde Oğuz boyları;

Sağ Kol;

Gün Ḫan, Ay Ḫan, Yılduz Ḫan

Ḵayı, Bayat, Yazur, Döger, Ușar (Avşar), Ḳayzıḳ (Kızık), Alḳaövli, Ḳaraövlü, Davdarḡa (Dodurğa), Yaparlu, Bigdeli, Ḳarḳın

Sol Kol;

Gök Ḫan, Ṯaḳ Ḫan, Dingiz Ḫan

Payındur (Bayındur), Becene (Biçene), Salur, İgdür, Bügdüz, Çavundur, Cibini (Çepni), Alayundlu, Evdagir (Üregir), Yıva, Ḳınuḳ

Anadolu’da bugünkü söylenişe göre Oğuz boylarının adları:

Boz-oklar: Kayı, Bayat, Kara-Evli, Ak-Evli, Yazır, Döğer, Dodurğa, Avşar, Kızık, Beğ-Dili, Karkın
Üç-oklar : Bayındır, Peçenek (Beçenek), Çavundur, Çepni, Salur (salır), Eymir, Alayuntlu, Yüreğir, İğdir, Büğdüz, Kınık

Oğuz boylarının simgeleri

Damga-sembol (ongun) olarak sıkça kullanılan kartal, kudret ve kuvvetin temsilcisidir Göksel hâkimiyeti, yükseklerde uçabildiği için yaratıcı’ya yakın oluşu ve insanlar arasında olan hadiseleri yaratıcı’ya haber verdiğine inanılması dolayısıyla kutsal sayılmıştır
Ongunlar

Eski Oğuzca'da "Ongun" kelimesi "Totem" anlamındadır L Rásonyi'de Ongun'un Türkçe bir kelime olduğunu, Abdülkadir İnan, ise bu kelimenin moğolca kökenli olduğunu ifade eder Bahaeddin Ögel'de, aslında Ongun sözü moğolcadır Bunun Türkçesi "Töz"dür Töz türkçede "kök-menşe" anlamına geldiğini söyler Oğuz destanlarına göre, her boyun bir kuş sembolü vardır Bu kuşlar da genel olarak yırtıcı kuşlardan seçilmiştir Moğol tarihçisi Reşideddin Fazlullah, bu kuşlara Ongon deyimini kullanmış ve bu suretle deyim günümüze kadar ulaşmıştır

Ebulgazi Bahadır Han'ın Şecere-i Türk eserine göre: Salur boyunun ki kartal, Dodurğa boyunun kızıl kartal, ve Kınık boyunun da ak kartal'dır Kartal, Altay mitolojisinde en büyük Tanrı sayılan Ülgen'in yedi oğlundan biridir

Kınık boyu : cürre karcığay, yani çakırdoğanın erkeği (Farsça cürre = kuşların erkeği)

Kayı boyu : sungur (Reşideddin Fazlullah’ın listesinde şahin'dir), yani şahinlerin en büyüğü olan akdoğan'dır

Bayındır boyu : laçin (Reşideddin Fazlullah’ın listesinde şahin'dir), gezgin şahin

Yıva boyu : tuygun, yani yaşlı erkek çakırdoğan Prof Bazin Özbekçedeki karşılığını bulmuştur: kari erkek karcıyağ

Salur boyu : bürgüt, yani kral kartal

Afşar boyu : çure-laçin, yani erkek Bayağı doğan falco peregrinus

Begtili boyu : bahri, yani pandion haliaetos, yani küçük balıkçıl kartal ya da balık-kartal

Büğdüz boyu : italyu (tam olarak köpekleri alan anlamındadır), yani falco lanarius (Rusçada balaban), av için yetiştirilen dişi ya da kutsal doğan'dır

Bayat boyu : ükü, yani grandük

Yazır boyu : turumtay (Reşideddin Fazlullah’ın listesinde çakır'dır), yani bozdoğan (Falco columbarius aesalon)

Eymür boyu : adı bilinmeyen bu kuşa isperi, falco subbuteo, yani delicedoğan denebilir

Karabölük boyu: küyenek sarı, yani küçük sarı kerkenez (küye’nin nek’le kısaltılmışı)

Alkaevli boyu : küyenek, yani kerkenez

İğdir boyu : karcığay, falco columbarius, yani çakırdoğan

Üreğir boyu : biku, yani gecekuşu

Tukirka boyu: kızıl karcığay, yani kızıl çakırdoğan

Ulayundluğ boyu : yağalbay, falco vespertinus, yani gece çakırdoğanı

Tüger boyu : küçügen, yani kuzuların büyük çakırdoğanı

Peçenek boyu : ala toğunak, lanius exubitor, yani haşarat yiyen boz saksağan'dır

Çavuldur boyu : buğdaınık Kononov’un bunu Humay olarak yorumlaması yanlıştır Bu kuş da humay gibi Kırgız halkbiliminde yer alan efsanevi bir kuştur Adı buğdaykuşu olduğu düşünülür

Çepni boyu : humay Farsçası hüma olan efsanevi bir kuştur Bir önceki kuşta olduğu gibi yine bir hata yapılmıştır, fakat bu kez hatayı Ebulgazi Bahadur Han yapmıştır Efsanevi kuşların burada yeri yoktur Gerçekte ongun’ları kumay, yani kar çakırdoğanı'dır

Çarukluğ boyu : sarı karcığay, yani sarı çakırdoğan

Türk tarihine ışık tutan motifler : TAMGA…(lar)

Bir topluluğun ulus olması için gerekli yazılı olmayan kaideler vardır…kültür, ahlak, din, dil gibi…ve toplumlar bu yazılı olmayan kuralları sembolleştirerek tarihe izler bırakırlar

binlerce yıldan beri tarihin yazılmasında, şekillenmesinde önemli katkıları bulunan TÜRK MİLLETİ’de kendi tarihine bu tip sembollerle ışık tutmuş, tarihe adını altın harflerle yazdırmışlardır

ön türklerin tarihe not düştükleri işte bu sembollerin en önemlileri TAMGALAR’dır

“Türklerin tarih boyunca granit taşlara kazıdıkları özel işaretler Türk Kültürüne; Türklerin sosyal yazışmalarına ve Türk tarihine ışık tutar niteliktedir Bu şekillere ad olarak verilen Tamga kelimesi sözlük anlamı olarak bir şeyin üzerine bir nişan basmaya yarayan araç, bu araçla basılan nişan, bir kimsenin herkesçe bilinen lekesi, şeklindedir “

“TAMGA” kelime anlamı olarak bugün türkçemizde kullandığımız “DAMGA” kelimesinin karşılığı olsa da, taşıdığı mana ve derinlik “damga” kelimesinden çok daha önemli ve kıymetlidir tamga ya da tamgalar ve buluntuları türk tarihine ışık tutan en önemli bulgulardır

türkler, tarih sahnesine çıkışlarından beri kendilerini tanımlayan bu sembolleri kah mağara duvarlarına işlemişler, kah dokudukları kilimlerde sergilemişlerdir tamgalar bazen bir bayrak olarak karşımıza çıkmış, bazen de birkaç tamga bir araya gelerek bir objenin tanımını oluşturmuşlardır

bugün anadolu türklüğü’nün atası olarak bilinen OĞUZ BOYLARI’na ait tamgalar;



türklerin taşlara imlediği tamga resimlerinin manaları;



ESKI TÜRK DAMGALARININ GÜNÜMÜZE YANSIMALARI

Orhun’dan Anadolu’ya kadar uzanmis olan Türk damgalari, Orhun ve Yenisey Yazitlarindaki benzer veya çok az farkli veya tamamen farkli sekilleriyle Anadolu’daki çesitli boy, soy, oba, asiret ve cemaat ile aileler arasinda kullanilmakta ve halâ yasamaktadir Türk damgalari Anadolu’da su yerlerde kullanilmaktadir

1 At ve sığırda,

2 Koç veya koyunun sırtında, kuyruğunda veya başında,

3 Koç ve koyunun kulak veya burnunun üstünde,

4 Kovanlarda, buğday veya un ambarlarında,

5 Mezar taşlarında,

6 Hece tahtası adi verilen, tahtadan yapılmış mezar işaretlerinde,

7 Kilim ve halılarda,

8 Keçelerde, kepeneklerde,

9 Heybe, torba ve un çuvallarında,

10 Nakiş ve yanişlarda,

11 Ziynet eşyalarinda,

12 Nazarlıklarda,

13 Ev kapı ve duvarlarında,

14 Kap kacakta,

15 El, yüz, alin, pazu ve göğse yapılan döğmelerde,

16 At koşum takımlarında

Türk damgalarini bu kadar çesitli olmasi ve kullanilmasi, Türk toplumunun folklor ve etnolojik malzemelerinin, zenginlesmesinde baslica unsurlardan biridir





işte bu tamgalar türk tarihine dair en önemli yazılı kaynak olan “ORHUN KİTABELERİ”nin yazın dili olan “GÖKTÜRK ALFABESİ”ni oluşturmuşlardır



Oysa ki bu tamgaların oluşturduğu alfabede kullanılan RUNİK YAZI stili türklerin dışında birçok uygarlıkta da gözlemlenmiş, avrupa’da yapılan arkeolojik araştırmalarda göktürk runik yazısı ve türk tamgalarından esinlenilen birçok türk tamga’sına rastlanılmıştır

cermen runik;



indus vadisi runik;



orhun runik-viking runik karşılaştırması;



runik Björketorp taşı;



anadolu, ön türk runik;



orhun yazıtları runik;



şimdi burada orhun kitabeleri’nin tarihi ile bu bulguların tarihleri karşılaştırıldığında kronolojik bir sorun ortaya çıkmakta orhun kitabeleri, runik yazıyla taşlara kazınan bu örneklerden çok daha yeni…

bu durumda tamgaların göktürklerden çok daha önceki türk topluluklarına ait bulgular olduğu neticesi ortaya çıkıyor

yani türkler göktürklerden çok daha evvel, tamgalar vasıtasıyla kendilerine has bir alfabe geliştirmiş ve yazıyı bulmuşlar, buldukları bu haberleşme yolunu da kendilerinden sonra gelen nesillere ışık tutsun diye yaşadıkları coğrafyalara kazımışlar ve kendilerinden sonraki toplumların kültür birikimlerinde önemli roller üstlenmişlerdir…

fransa vichy kenti yakınında yüce konfigürasyon yazıtı;



ispanya-bask bölgesinde yaptığı incelemelerden;



göktürk runik alfabesi ile çözülen etrüsk yazıtları;



portekiz’de rastlanan en az 5000 yıllık “uç tamga”sı





norveç’te bulunan taş

akıncılarız…



eski dünyanın herhangi bir köşesinde bulunan tarihi bulguların köktürk alfabesi ve tamgalar yoluyla ortaya çıkarılabilmesi de tarihin türklerde başladığına dair en önemli delildir