Atatürk Ve Genclik

Atatürk’ün “gençlik” hakkındaki görüşleri, çok uzak geleceği, kendi deyimiyle, ufukların çok gerilerini görecek biçimde ve pek ilginçtir Atatürk’ün, gençlik ve gençler için düşünce ve fikirlerini ele almadan önce onun, 19 Mayıs 1919’da başlattığı büyük ve çetin mücadelede yanındaki arkadaşlarının ve kendisinin yaşına göz atmak yararlı olur Samsun’a beraber çıktığı 3 Ordu Karargâh Heyeti’nde en yaşlısı kendisidir, ama O da 38’ni sürmektedir Anafartalar harikasını yarattığı zaman gencecik Mustafa Kemal, daha 35’lik bir kurmay yarbaydır Mücadele arkadaşları Kâzım Karabekir Paşa 37, Refet Bey (Paşa) 37, İsmet Bey (Paşa) 37, Ali Fuat Paşa 38, Fahrettin Al tay 41 yaşlarında genç subaylardır Bunun dışında en yaşlı üye, 46 yaşında Fevzi Paşa (Mareşal Çakmak)’dır

İstiklâl Savaşı’nın yürütme merkezi ve beyni Ankara’dır, İstanbul’dan, buradaki öncü fedaîler arasına katılmak kolay da değildir Geyve ve İnebolu’da “Tezkiye Heyeti” denen çok güvenilir iki kurul vardır İstanbul’dan kaçan subay veya sivil her aydın, bu yetkili heyetin süzgecinden geçmek zorundadır Ancak bundan sonra “Ankara yolu” açılır Bu kurumların baş ölçüsü ise, “genç olma”dır Yaşlı kuşak, genellikle geri çevrilir

İstanbul’da, Harbiye ve Kuleli, Çanakkale’den itibaren üst sınıflarını, cephelere subay adayı olarak göndererek eritmişlerdir Sıra Kuleli’nin 9 sınıfına gelmiştir Bu 16-17 yaşındaki asker çocuklar, Ankara Cebeci’deki Abidin Paşa Zabit Namzeti Talimgâhı’nda, kısacık bir eğitimden sonra, takım komutanı olarak cepheye yollanırlar Bu körpecik kahramanlar, Sakarya’nın, Büyük Taarruz’un büyük şehitleridir, gazileridir Batı Cephemizde, İngiliz desteğindeki kuvvetli ve muntazam Yunan ordusuna ilk kurşunları sıkanlar da delikanlı insanlardır Gazeteci Hasan Tahsin’ler, Yörük Ali ve Demirci Efe, Kıllıoğlu Hüseyin Efe ve diğer Kuva-yı Milliye çetelerinin kızanları, zeybekleri 22-23 yaşlarındadır Batı Cephesi’ndeki, bugünün anlamı ile, ilk “gerilla teşkilâtı”mızı 120 gönüllü ile kuran Jandarma Yüzbaşı Tahir Fethi, 28’indedir Halk, bu halk kuruluşuna “Yiğit Ordusu” adını yakıştırır Doğu’ya geçelim; Kâzım Karabekir’le beraber, onun emrindeki dadaş çeteleri de bıyığı yeni terleyen delikanlılardır Güney’e inelim; Kahraman Maraş, Şanlıurfa, Gaziantep ve Adana’da muntazam Fransız ordusuna karşı dövüşen çetelerimiz, dünyada eşi görülmemiş zaferlerin sahibidirler Fransa Devleti, Adana’da Vilâyet Teşkilâtımıza sonunda aman der; mütareke ister Sonuçta Ankara Antlaşması, bu kahramanlıkların ürünüdür Buralardaki Kuva-yi Milliye çetelerimizin üyeleri, hep delikanlılardır

Kahraman Maraş’ta, kaleden Türk bayrağını indirtmemek için yiğitçe savaşan Sütçü imam; kurduğu 1000 kişilik çetesiyle Fransızları bölgeden çekilmeye mecbur eden Avukat Mehmet Bey, otuzlarında kahramanlardır Ankara’daki Kara Harp Okulu’muzun koridorlarında Büyük Taarruz’da görev almış komutanların resimleri asılıdır Komuta kademelerimize bakarsak alay komutanlarımızın binbaşı; tümen komutanlarımızın yarbay; kolordu komutanlarımızın ise albay ve nihayet tuğgeneral rütbesinde ve hepsinin 40’ın altında genç subaylar olduğunu görürüz Nizamiye Kapısındaki şehit isimlerini gösteren tarihî levhalarda yüzlerce şehit arasında yaşı otuzu aşmış olanı enderdir

Savaşçı kadın Kuva-yı Milliyecilerimiz de vardır Bunlar çoğunluğu ile gelinlik “taze” lerdir Gördesli Makbule, düğünlerinin ertesi günü, kocası Halil Efe ile beraberce

Erzurum Kongremize bakalım, Padişah’a da işgalcilere de ilk ihtilâl bayrağını çeken öncüleri görelim: Yaş ortalamaları hep 27-30 arasıdır Bunların arasında ünlü eğitimcimiz ve Atatürk’ün Erzurum’da büyük destekçisi Cevat Dursunoğlu, 27’sinde genç bir öğretmendir 15 Mayıs 1919’da İzmir’e çıkan Yunan askerine ilk kurşunu sıkıp, arkasından vuruşarak şehit olan gazeteci Hasan Tahsin 30’u baharındadır

Ya, o İstiklâl Savaşı’nın harcı sayılan “Kuva-yı Milliye Ruhu” nu canlı tutan, bugünlere kadar ulaştıran ve böylece hepimizin millî kültüründe, Atatürk milliyetçiliğinde katkısı bulunan, başka bir deyimle, toplumumuzu bu alanda fikren yetiştiren yazar grubu da öyle değil midir? Savaş yıllarında Yunus Nadi henüz 40, Yahya Kemal 35, Velid Ebüzziya 35, Halide Edip 36, Suphi Nuri 32, Yakup Kadri 30, Falih Rıfkı 25, Ruşen Eşref 28, Kemalettin Kamu ise daha 19’ında “İstiklâl Savaşı’nın kalem mücahitleri”dirler

Sivas Kongresi başlamıştır Mustafa Kemal Paşa’nın kendi akran ve arkadaşlarından bile “manda” fikrine saplananlar, Türk milletinin yaşama şansını ancak böylece sürdüreceğine inanıp bu yolda çalışanlar vardır En genç yaşta olanlar ise, daha cesurdurlar Bunlardan birisi çok ilginç bir tiptir Bu İstanbul’un üç delegesinden birisi, Askerî Tıbbiye üçüncü sınıftan Hikmet Efendi’dir Bu genç tıbbiyelinin Mustafa Kemal’e manda konusunda feryadını, isyanını görüyoruz: “Paşam! Murahhası bulunduğum Tıbbiyeliler, beni buraya istiklâl davamızı başarmak yolundaki mesaiye katılmak üzere gönderdiler Mandayı kabul edemem Eğer kabul edecek olanlar varsa, bunlar her kim olursa olsun, şiddetle ret ve takbih ederiz Farz-ı muhal manda fikrini siz kabul ederseniz sizi de reddeder, Mustafa Kemal’i vatan kurtarıcı değil, vatanı batına olarak adlandırır ve telin ederiz” diye bağırır Dinleyenler de, Mustafa Kemal Paşa da heyecanlıdır Paşa bu sert çıkışı içten heyecanla tasvip eder: “Arkadaşlar gençliğe bakın, Türk millî bünyesindeki asil kanın ifadesine dikkat edin” dedikten sonra, genç tıbbiyeliye yönelir: “Evlât müsterih ol! Gençlikle iftihar ediyorum Gençliğe güveniyorum Biz ekalliyette kalsak dahi, mandayı kabul etmeyeceğiz Parolamız, tektir ve değişmez: Ya istiklâl, ya ölüm!”

Ankara Asrî Mezarlığı’nda, birbirinin benzeri biçimde yapılmış üç kabir vardır Taşlarında şu isimleri görürsünüz: Mustafa Necati, Vasıf Çınar ve Dr Reşit Galip Bu kişiler, Atatürk’ün ve Cumhuriyet’in çok ünlü Millî Eğitim Bakanı’dırlar Mustafa Necati, “yeni Türk alfabesi reformu”nun mimarıdır Vasıf Çınar, inkılâbımızın temel kanunu sayılan “Tevhid-i Tedrisat Kanunu”nu hazırlayandır Dr Reşit Galip ise 1933’te “üniversite reformu”nun yapıcısıdır Mezar taşları, sıra ile bu ünlü inkılâp insanlarının 35, 39 ve 34 yaşlarında dünyadan göç ettiklerini göstermektedir Büyük liderin en zor hareketleri ellerine teslim ettiklerinden 40 merdivenini aşan, pek bulunmuyor

Atatürk’ün yukarıda bazılarını sunduğum ve örneklerini gösterdiğim gibi “gençlik” konusuna fazla eğilmesinin sebepleri üzerinde durmak gerekir Neden dünyada yalnız Türkiye’de bir “23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı”, bir “19 Mayıs Gençlik ve Spor Bayramı” vardır? (Evvelce bir haziran başında kutlanan “Okullar Bayramı” vardı) Hep bilindiği gibi, sonunda, büyük emeklerle yarattığı “Cumhuriyet”i gençlere bırakmıştır Bütün bunlar sadece Türk çocuğuna duyduğu sonsuz sevgi ve güvenin sonucu değildir Bu gerçek, onun “plâncı kafası”nın, etraflı düşünülmüş bir hesabın da ürünüdür Tıpkı yeni bir meyve bahçesi veya koruluk kurmaya çalışan bir tarımcının en önde ele aldığı konunun, seçeceği fidanların en iyisi ve en kuvvetlisi olması gerektiğini düşünmesi ve arzulaması gibi

Türk kadınını ve genç kızını yetiştirme davası, daha 1916 kışında Bitlis Muharebelerinin korkunç günlerinde, gündemindedir Hatıra defterinde Kolordu Erkân-ı Harp Reisi (Kurmaybaşkanı) İzzettin Çalışlar’a konu üzerinde verdiği çalışma notlarını okuyabiliyoruz Bu alanda ilk hedefi, kendi deyimiyle, “muktedir valide yetiştirmek”tir Eğitimin, kültürün, ahlâkın ilk ve temel öğretmeni olan “Türk anası”nı yetiştirmeden ileriye doğru yürümenin imkânı olmadığı inancındadır

Atatürk’ün en buhranlı olaylarda bile “Türk genci”ne güvenini muhafaza ettiğini de görürüz Bir “Dip Burnu” olayı vardır: İzmir Müstahkem Mevkii, yasak bölgedir Kıyıda Mehmetçik nöbet görevini yaparken bir İngiliz harp gemisi kıyıya yaklaşır Çıkan bottaki yabancı denizcilere, dünyaca ünlü “Yasak, dur!” ihtarını yapar Aldırış etmezler, tetiğe basar; bir yüzbaşı ölür İş buraya kadar basit bir güvenlik hadisesidir Sonra mahiyeti birden değişir Notalar, notaları kovalar, istenen basittir: İngiltere Hükümeti, Türk erini istemektedir Kendi mahkemelerinde gerekeni yapacaklardır Eski kapitülâsyon alışkanlığı ile baskı artar Adeta kıyıya bir donanma toplanır Savaş tehditleri de Atatürk tarafından kabul olunur Hemen askerî karşı tedbirlerini aldırtır Sonunda müzakere masasına oturulmasına rıza gösterilir, ama bu görüşme, İngiltere Hükûmeti’ne göre Ankara’da yapılmalıdır Atatürk bunu da reddeder Bu bir hudut ihlâli olayıdır Milletlerarası teamüle göre, olayın cereyan ettiği yerdeki mülkî amir (kaymakam) ile görüşülecektir Çaresiz bu görüş de kabul edilir Karşı tarafta, Majeste İngiltere Kralı’nın en ünlü diplomatları, Akdeniz Filosu Komutanı görevlidir Gazi Paşa ise, bizim tarafta bu işi yerel kaza kaymakamının yönetmesini istemektedir Paşa’ya bir noktada çevresi itiraz ederler: “Bizim oradaki kaymakamımız iki yıl önce Mülkiyeyi bitirmiş, tecrübesiz bir memurdur Biz de Hariciyeden tecrübeli bir misyon yollayalım” derler Cevap sert ve kesindir: “ — Hayır efendim Genç Türkiye’nin, genç Kaymakam Bey’i bu müzakereleri yapmaya yetkili ve muktedirdir” Evet, Lort filânca ile Amiral filancanın karşısında gencecik Türk kaymakamı ve jandarma komutanı yerlerini alır; müzakereleri başarıyla yürütürler Mehmet’in teslimi teklifleri kesinlikle reddolunur Koca donanma, arkasına bakarak geldiği yere gider Bu olay, genç ve dinamik Türkiye Cumhuriyeti’nin doğuşunun, Atatürk’ün tam bağımsızlık anlayışının örneği ve Atatürk’ün Türk gencine güveninin en canlı bir hikâyesidir

Atatürk’ün tüm büyükelçileri, vali ve kaymakamları, askerî ataşeleri, diğer görevlileri hep genç ve tecrübesiz bir kadrodur Bu kadroyu yetiştiren eğitimci de Atatürk’ün kendisidir O’nun genç için yüreğinde taşıdığı bu köklü güven duygusu, İstiklâl Savaşı’nın hareketli ve aydınlık günlerinden doğma değildir Mütarekenin kapkara günlerinde bile Türk gencine bu duygularla bakabilmiştir 1918’de Ruşen Eşrefe verdiği hatıra fotoğrafında şöyle yazmaktadır: “Her şeye rağmen, muhakkak nura doğru yürümekteyiz Bende bu imanı yaşatan kuvvet, yalnız aziz memleket ve milletim hakkındaki sonsuz sevgim değil, bugünün karanlıkları, ahlâksızlıkları, şarlatanlıkları içinde, sırf vatan ve hakikat aşkıyla ziya serpmeye ve aramaya çalışan bir gençlik gördüğümdendir” Cumhuriyet’in ilânından hemen sonraki yıllarda yine bir genç topluluğuna: “Gençlik! Cesaretimizi takviye ve idame eden sizsiniz Siz, almakta olduğunuz terbiye ve bilgi ile insanlık meziyetinin, vatan muhabbetinin, fikir hürriyetinin en kıymetli timsali olacaksınız Ey yeni nesil! istikbal sizsiniz Cumhuriyet’i biz kurduk Onu yükseltecek ve sürdürecek sizsiniz” diye hitap eder

GAZİ GENÇLİĞE HİTABINI OKURKEN AĞLIYOR



Ölümünden biraz evvel Prof Dr Afet înan’dan dinlemiştik: “Atatürk, büyük Nutku’nu yazarken, yaptığı büyük inkılâbın gerçek tarihini en iyi bir biçimde hazırlamak istiyordu Her konu üzerinde çevresindeki arkadaşlarının fikrini alıyor ve tartışıyordu Nutuk’un son kısmına gelinmişti Birden: —Arkadaşlar, şimdi ben okuyacağım, sizler yalnız dinleyeceksiniz, uyarısını yaptı Daha sonra ünlü Türk Gençliğine Hitabesini çok duygulu bir biçimde ayakta okudu, bitirdi Çankaya’dan çok güzel gözüken Ankara ve Ankara Ovasına doğru sessizce ve dalgın dalgın baktı O kaya gibi sert tanıdığımız Mustafa Kemal’i uğrunda hayatını harcayarak bin bir mücadele ile kurduğu Türkiye Cumhuriyeti’ni gençlere teslim ve vasiyet etmenin hüznü ile gözlerinden birkaç damlanın yanaklarına doğru kaydığını hep birlikte izledik”

Atatürk’ün her hareketinde ve her konuda Türk gencini onurlandırmayı, desteklemeyi, yükseltmeyi amaçladığı, birçok anılarla kanıtlanmaktadır Yazımın bu kısmında yine böyle bir olayı, yaşayanın ağzından, gelecek kuşaklara aktarmayı görev saymaktayım

Atatürk’le bir gece: 1938 Mayıs ayında Eskişehir Hava Okulu’nda pilot adayı genç teğmenleriz Atatürk’ün çok sevdiği, takdir ettiği manevî kızı Sabiha Gökçen’le aynı dönemde eğitim görüyoruz O günler, Atatürk’ün Hatay konusu ile fazla meşgul olduğunu biliyoruz Suriye hududu yakınında manevra ve geçit resimleri yaptırmış, kararlığını dünyaya ilân etmiştir Bu tarihî seyahatin sonunda, Eskişehir Orduevi’nde sivil, asker gençleri huzurunda topladı Bizlerle konuştu, coştu, coşturdu Sonunda hepimize pek çok şeyleri öğreterek sabaha karşı ayrıldı Bu tarihî ve mutlu gecede, bazı gençlerle yaptığı görüşmelerden, ben de nasibimin galiba en uzununu aldım Parmağı ile beni huzuruna çağırdığı zaman benden istediği “Şahane Gözler Şahane” şarkısını bilemediğim için tatlı bir kınamadan sonra kendisi söyledi; bizler zevkle dinledik Konuşmamızı, Türk genci üzerindeki kesin görüşlerini belirten sözlerle ve bana 50 yıla yakın süren eğitimcilik hayatımda en güzel dersi veren bir nasihat, hatta vasiyet ile bitirdi: “Şimdi oğlum, sana bir öğütte bulunacağım Hayatta muvaffak olmak istiyorsan ben gencim diyene elini uzat Daima gençleri sev ve koru, onlara güven, daima gençlerle çalış ‘—Ben yaşlandım’ diyenden uzaklaş Eğer ben muvaffak oldu isem, başlıca sebebi budur Ben, ömür boyu hep gençleri sevdim Daima gençlerle işbirliği yaptım Sen de öyle yap olur mu?” Bu sözleri, bu öğütleri yaşamım boyunca aklımdan çıkarmadım Kader, beni asıl yetiştiğim alandan eğitim sahasına, her yaş ve cinsten ve çeşitli meslek dallarında yetişen Türk çocuklarının, gençlerinin arasına çekti Belki bu “kader çizgisi”, kırk yedi yıl evvel bir bahar gecesinde, Eskişehir Orduevi’nde O’ndan algıladıklarımla oluştu, çizildi Her meselede, her olayda, o sözler kulağımda tekrarlandı

Burhan Göksel

ATATÜRK ARAŞTIRMA MERKEZİ DERGİSİ, Sayı 5, Cilt: II, Mart 1986

MUSTAFA KEMAL ATATÜRK'ÜN GENÇLİK

HAKKINDAKİ DÜŞÜNCELERİ;

"Milletin bağrından temiz bir

nesil yetişiyor Bu eseri ona

bırakacağım ve gözüm arkada kalmayacak!"

1923 (Ercüment Ekrem Talû

Tasvir gazetesi 10 11 1946)

"Başımıza neler örülmek istenildiği ve nasıl mukavemet ettiğimiz ve daha doğrusu milletin arzu ve emellerine uyarak ve onun yardımıyla nasıl çalıştığımız görülmeli ve gelecek kuşaklar için ibret ve uyanıklığı gerektirmelidir Zaten her şey unutulur Fakat biz her şeyi gençliğe bırakacağız O gençlik ki hiçbir şeyi unutmayacaktır; geleceğin ışık saçan çiçekleri onlardır Bütün ümidim gençliktedir!"

1919 (Mazhar Müfit Kansu, EÖK Atatürk’le beraber

Gençler! Cesaretimizi takviye ve devam ettiren sizsiniz Siz, almakta olduğunuz eğitim ve kültür ile insanlık meziyetinin, vatan sevgisinin, fikir hürriyetinin en kıymetli sembolü olacaksınız Ey yükselen yeni nesil! İstikbal sizindir Cumhuriyeti biz kurduk; onu yükseltecek ve devam ettirecek sizsiniz!

1924 (Atatürk’ün SDII, s 182)

Bu memleketin gençliği, hakkımda pek büyük sevgi gösterdi Bu kadar lâyık olduğumu bilmiyordum Arkadaşlar! Bu memleketi ve bu milleti asırlardan beri berbat edenler çoktan ölmüştür Bütün gençlik, buna iman etmelidirler Bizim kanımız akmadıkça bunlar bir daha avdet etmeyecektir

1924 (1933 “Cumhuriyetin Onuncu Yıldönümü”,

Giresun Halkevi Neşriyatı, 1933)

Bu kadar kuvvetli ve zinde bir gençlik içinde kendimi gördüğümden dolayı bahtiyarım

1924 (1933 “Cumhuriyetin Onuncu Yıldö-

nümü”, Giresun Halkevi Neşriyatı, 1933)

Milletin kıymetli ve seçkin gençleriyle konuşmak benim için saadettir

1930 (Vakit gazetesi, 11 11 1930)

Gençliği yetiştiriniz Onlara ilim ve irfanın müspet fikirlerini veriniz Geleceğin aydınlığına onlarla kavuşacaksınız Hür fikirler uygulamaya geçtiği vakit, Türk milleti yükselecektir

(Afetinan, Atatürk’ün BNM, s37)

Çocuklarımıza ve gençlerimize vereceğimiz öğrenimin sınırı ne olursa olsun, onlara esaslı olarak şunları öğreteceğiz: 1- Milliyetine, 2- Türkiye Devleti’ne, 3- Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne düşman olanlarla mücadele lüzumu Fertleri bu mücadele gerekleri ve vasıtalarıyla donanmayan milletler için yaşama hakkı yoktur Mücadele, mücadele lâzımdır

1922 (MEİSDI, s 9)

Gelecek için hazırlanan vatan evlâdına, hiçbir güçlük karşısında baş eğmeyerek tam sabır ve dayanma ile çalışmalarını ve öğrenimdeki çocuklarımızın anne ve babalarına da yavrularının tahsillerinin tamamlanması için her fedakârlığı göze almaktan çekinmelerini tavsiye ederim Büyük tehlikeler önünde uyanan milletlerin, ne kadar kararlı olduklarını tarih doğrulamaktadır Silâhıyla olduğu gibi kafasıyla da mücadele mecburiyetinde olan milletimizin, birincisinde gösterdiği kudreti ikincisinde de göstereceğine asla şüphem yoktur

1921 (Atatürk’ün MAD, s 4-5)

Yeni kuşağın taşıyacağı manevî özellikler yanında kuvvetli bir fazilet aşkı ve kuvvetli bir intizam ve inzibat fikrinden de bahsetmek zaruretindeyim

1921 (Atatürk’ün MAD, s 4)

Sayın gençler, hayat mücadeleden ibarettir Bundan dolayı hayatta yalnız iki şey vardır Galip olmak, mağlup olmak Size, Türk gençliğine terk edip bıraktığımız vicdanî emanet, yalnız ve daima galip olmaktır ve eminim daima galip olacaksınız Milletin yükselme gerek ve şartları için yapılacak şeylerde, atılacak adımlarda kesinlikle tereddüt etmeyin Milleti, o yükselme merhalesine götürmek için dikilecek engellere hep birlikte mâni olacağız Bunun için dimağlarınıza, irfanlarınıza, bilginize, icap ederse bileklerinize, pazılarınıza, bacaklarınıza müracaat edecek, fakat neticede mutlaka ve mutlaka o gayeye varacağız Bu millet, sizin gibi evlâtlarıyla lâyık olduğu olgunluk derecesini bulacaktır

1923 (Atatürk’ün SDII, s 133)

Siz, genç arkadaşlar, yorulmadan beni izlemeye söz vermişsiniz İşte ben bilhassa bu sözden çok duygulandım Yorulmadan beni takip edeceğinizi söylüyorsunuz Fakat arkadaşlar, yorulmadan ne demek? Yorulmamak olur mu? Elbette yorulacaksınız Benim sizden istediğim şey yorulmamak değil, yorulduğunuz zaman dahi durmadan yürümek, yorulduğunuz dakikada da dinlenmeden beni izlemektedir Yorgunluk her insan, her mahlûk için tabiî bir haldir Fakat insanda yorgunluğu yenebilecek manevî bir kuvvet vardır ki işte bu kuvvet, yorulanları dinlendirmeden yürütür

Sizler, yeni Türkiye’nin geç evlâtları, yorulsanız dahi beni takip edeceksiniz Dinlenmemek üzere yürümeye karar verenler asla ve asla yorulmazlar Türk gençliği gayeye, bizim yüksek idealimize durmadan, yorulmadan yürüyecektir

1937 (Cumhuriyet gazetesi 1 4 1937)