Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları

Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları



Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları ya da kısaca TCDD Türkiye Cumhuriyeti'ndeki demiryolu taşımacılığını düzenleyen, işleten ve kontrol eden resmi kurumdur

Osmanlı Devleti döneminde daha çok yap-işlet modeli ile sermaye sahiplerine ihale edilen demiryolu işletmesi yetkisi, 24 Mayıs 1924 tarihinde çıkarılan 506 Sayılı Kanun'la tamamen devletleştirilmiş ve Anadolu - Bağdat Demiryolları Müdüriyeti Umumiyesi adı ile yapılandırılmıştır Daha sonra demiryollarının yapımı ve işletilmesinin bir arada yürütülmesi ve daha geniş çalışma imkânları verilmesini sağlamak amacıyla çıkarılan 31 Mayıs 1927 tarih ve 1042 Sayılı Kanun'la Devlet Demiryolları ve Limanları İdare-i Umumiyesi adını almıştır

1953 yılına kadar katma bütçeli bir devlet idaresi şeklinde yönetilen kuruluş, 29 Temmuz 1953 tarihli 6186 Sayılı Kanun'la "Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları İşletmesi (TCDD)" adı altında Kamu İktisadi Devlet Teşekkülü haline getirilmiştir Son olarak uygulamaya konulan 233 sayılı KHK ile "Kamu İktisadi Kuruluşu" hüviyetini almıştır



İzmir Aydın demiryolu inşaatında çalışan işçiler 1850'lerin sonu
Tarihçe

Osmanlı dönemi (1856 - 1922)
Dünyada ilk kez 1825 yılında İngiltere’de başlayan demiryolu ulaşımının, toprakları 3 kıtaya yayılan Osmanlı İmparatorluğu'na girişi diğer birçok büyük ülkeye göre çok erken olur Henüz 1866 yılında Osmanlı toprakları üzerindeki demiryolu hattının uzunluğu 519 km'dir Bu hattın 1/3'lük yani 130 km'lik bölümü Anadolu toprakları üzerinde, geri kalan 389 km'lik bölümü Köstence-Tuna ile Varna-Rusçuk arasında yer alır

Anadolu'daki demiryolu tarihi 23 Eylül 1856 yılında ilk demiryolu hattı olan 130 km'lik İzmir- Aydın hattının bir İngiliz firmasının ilk kazmayı vurmasıyla başlar İmtiyaz İzmir Valisi Mustafa Paşa zamanında, 1857 yılında "İzmir'den Aydın'a Osmanlı Demiryolu" kumpanyasına devredilmiştir Böylece Anadolu topraklarındaki ilk demiryolu hattı olan 130 km'lik bu hat 10 yıl süren bir çalışmayla 1866 yılında Sultan Abdülaziz zamanında tamamlandı

Daha sonra imtiyaz verilen başka bir İngiliz şirketi de İzmir-Turgutlu-Afyon hattı ile Manisa-Bandırma hattının 98 km'lik kısmını 1865 yılında tamamlar



1850 İngiliz yapımı 23004 numaralı buharlı lokomotif İzmir-Aydın demiryolu hattında çalışmıştır 1950 yılında hizmetten çekilmiş ve 1980 yılından beri Haydarpaşa Tren Garı önünde sergilenmektedir

Zamanla, Osmanlı'da demiryolu imtiyazı verilen İngiliz, Fransız ve Almanlar'ın ayrı ayrı etki alanları oluşmuştur Fransa, Kuzey Yunanistan, Batı ve Güney Anadolu ile Suriye'de; İngiltere, Romanya, Batı Anadolu, Irak ve Basra Körfezinde; Almanya, Trakya, İç Anadolu, ve Mezopotamya'da etki alanları oluşturmuştur

Osmanlı Hükümeti de, Haydarpaşa’yı Bağdat’a bağlamayı, dolayısı ile Hindistan’ı Avrupa ile birleştirecek olan hattın İstanbul’dan geçirilmesini düşünmektedir 1871 yılında saraydan çıkarılan bir irade ile Haydarpaşa-İzmit hattının devlet tarafından yapımına başlanır ve 91 km'lik hat 1873 yılında bitirilir 8 Ekim 1888 tarihli başka bir fermanla da bu hattın İzmit-Ankara kısmının inşaat ve işletme imtiyazı Anadolu Osmanlı Şimendifer Kumpanyası’na verilir 15 Şubat 1893 tarihinde alınan bir imtiyazla aynı kumpanya Alman sermayesi ile Eskişehir-Konya, Alayunt-Kütahya kısımlarını inşa ederek işletmeye açar 31 Ağustos 1893 yılında Eskişehir’den Konya’ya doğru başlayan inşaat, 29 Temmuz 1896 yılında Konya’ya varır

1896 yılında yapım imtiyazı Baron Hirsch’e verilmiş olan 2000 km'lik şark demiryollarının milli sınırlar içerisinde kalan 336 km'lik İstanbul-Edirne ve Kırklareli-Alpullu kesiminin 1888’de bitirilerek işletmeye açılmasıyla da İstanbul, Avrupa demiryollarına bağlanmış olur

1876 yılından 1909 yılına kadar 33 yıl Osmanlı Padişahı olan Sultan II Abdülhamid hatıralarında şunları ifade eder;
“ Bütün kuvvetimle Anadolu Demiryollarının inşasına hız verdim Bu yolun gayesi Mezopotamya ve Bağdat'ı, Anadolu'ya bağlamak, Basra Körfezi'ne kadar ulaşmaktır Alman yardımı sayesinde bu başarılmıştır Eskiden tarlalarda çürüyen hububat şimdi iyi sürüm bulmaktadır, madenlerimiz dünya piyasasına arzedilmektedir Anadolu için iyi bir istikbal hazırlanmıştır İmparatorluğumuz dahilindeki demiryollarının inşaatı mevzusunda büyük devletler arasındaki rekabet çok garip ve şüphe davet edicidir Her ne kadar büyük devletler itiraf etmek istemiyorlarsa da bu demiryollarının ehemmiyeti yalnızca iktisadi değil, aynı zamanda siyasidir ”



II Abdülhamit devrinde (1876-1909)



II Abdülhamit devrinde (1876-1909)

Osmanlı döneminde işletmeye açılan hatlar
* Rumeli Demiryolları 2383 km normal hat
* Anadolu - Bağdat Demiryolları 2424 km normal hat
* İzmir - Kasaba ve uzantısı 695 km normal hat
* İzmir - Aydın ve şubeleri 610 km normal hat
* Sam - Hama ve uzantısı 498 km dar ve normal hat
* Yafa - Kudüs 86 km normal hat
* Bursa - Mudanya 42 km dar hat
* Ankara - Yahşihan 80 km dar hat
* Adana- Feke 122 km dar hat

Osmanlı döneminde yapılıp işletmeye açılan demiryollarının toplam uzunluğu 8619 km'dir Ancak bu hatların 4559 km'lik kısmı yeni kurulan Cumhuriyet topraklarında kalmıştır Bu hatlardan 2282 km'lik normal genişlik ve 70 km'lik dar hat yabancı sermayeli şirketlere, 2207 km'lik normal genişlikte hat ise Devlet sermayeli şirketlere aitti

Türk Kurtuluş Savaşı dönemi (1919 - 1923)
Kurtuluş Savaşı'nda cepheye asker, silah ve erzak taşımada, cephelerden de geriye gazilerin taşınmasında, yani savaşın lojistiğinde sağladığı başarılarla, demiryolları Kurtuluş Savaşı'ının kazanılmasında önemli rol almıştır Bu dönemde Anadolu - Bağdat Demiryolları Müdüriyeti Umumiyesi Umum Müdürü Behiç Erkin demiryollarının kusursuz işlemesindeki başarısından dolayı hem TBMM Takdirnamesi, hem de İstiklal Madalyası ile onurlandırılmıştır

1923- 1940 dönemi
Bu dönemde demiryolları devletleştirilmiş ve yeni hatlar oluşturulmuştur Anadolu topraklarında 1923 yılı itibarı ile 4559 km olan demiryolu hattı 1940 yılına kadar gerçekleştirilen çalışmalarla 8637 km'ye ulaşmıştır

1932 ve 1936 yıllarında hazırlanan 1 ve 2 Beş Yıllık Sanayileşme Planlarında, demir-çelik, kömür ve makina gibi temel sanayilere öncelik verilmişdi Bu tür kitlesel yüklerin en ucuz ve güvenli biçimde taşınabilmesi açısından demiryolu yatırımları önemli idi Bu planlarda demiryollarının şu hedefleri gerçekleştirmesi amaçlanmıştır

* Potansiyel üretim merkezlerine, doğal kaynaklara ulaşmak

Ergani'ye ulaşan demiryolu bakır, Ereğli kömür havzasına ulaşan demir, Adana ve Çetinkaya hatları pamuk ve demir hatları olarak adlandırılmaktadır

* Üretim ve tüketim merkezleri ile yani limanlar ile ard bölgeler arası ilişkileri kurmak

Kalın-Samsun, Irmak-Zonguldak hatları ile demiryoluna ulaşan limanlar 6 'dan 8'e yükseltilmiştir Samsun ve Zonguldak hatları ile iç ve Doğu Anadolu'nun deniz bağlantısı pekiştirilmiştir

* Ekonomik gelişmenin ülke düzeyinde yayılmasını sağlamak ve özellikle az gelişmiş bölgelere ulaşmak

1927'de Kayseri, 1930'da Sivas, 1931'de Malatya, 1933'de Niğde, 1934 Elazığ, 1935 Diyarbakır, 1939'da Erzurum demiryolu ağına bağlanmıştır

1940-1960 dönemi
1940-1960 yılları demiryolları açısından "Durgunluk dönemi"dir Gerçekten de İnönü dönemindeki ekonomik kıtlığa, imkânsızlıklara rağmen, demiryolu yapımı II Dünya Savaşı'na kadar sürdürülmüştür Savaş nedeniyle 1940'dan sonra ise yavaşlamıştır 1923-1960 yılları arasında yapılan 3578 km'lik demiryolunun 3208 km'si, 1940 yılına kadar tamamlanmış olanlardır

1960-2000 dönemi
Kurtuluş Savaşı’ndan sonra tüm olanaksızlıklar içinde yılda ortalama 240 km uzunluğunda demiryolu yapılırken, 1960 yılından sonra gelişen teknoloji ve maddi olanaklara rağmen yılda sadece 39 km'lik demiryolu yapılabilmiştir Bu tarihlerde demiryollarinin geri plana atılmasının temel sebebi devletin ulaşım politikasının değişmiş olmasıdır

Sonuç olarak, 1960-1997 yılları arasında, demiryolu uzunluğu %11 artmıştır Ulaştırma sektörleri içindeki yatırım payları ise; 1960'lı yıllarda karayolu %50, demiryolu %30 pay alırken, 1985'den bu yana demiryolunun payı %10'un altında kalmıştır Türkiye'de karayolu yolcu taşıma payı %96, demiryolu yolcu taşıma payı ise %2'dir Demiryollarının, mevcut altyapı ve işletme koşullarının iyileştirilmemesi ve yeni koridorlar açılamaması nedeniyle yolcu taşımacılığındaki payı bu yıllarda %38 oranında gerilemiştir

2000 ve sonrası dönemi
2009 yılında hizmete giren Yüksek Hızlı Tren takımlarıYHT ile Türkiye hızlı tren teknolojisini kullanan 8 ülke olmuştur

2002 yılında yaklaşık 14 milyon ton yük taşımacılığı gerçekleştirilmiş bulunmaktadır Yük taşımacılığı sadece yurt içinde taşınan malları değil yurt dışından gelip başka ülkelere giden malzemeleri de kapsamaktadır

25 Mayıs 2007 tarihinde Bingöl'ün Genç ilçesi yakınlarında sabotaja uğrayarak raydan çıkan ve İran'dan aldığı askeri malzemeleri Suriye'ye götürmekte olan tren'e yapılan sabotajı da PKK'yı taşeron olarak kullanan MOSSAD'ın yaptığı iddia edilmektedir

Türkiye ulaşım sistemi içerisinde karayolu-demiryolu yük taşıma paylarına bakıldığında, karayolu yük taşıma oranı % 94, demiryolu yük taşıma payı ise % 4'dür

TCDD hem varolan hatların yenilenmesi hem de yeni hatlar eklenmesi için sürekli devam eden bir çalışma içindedir Özellikle varolan eski ray teknolojisini yenileyip yeni ve daha güncel bir sistem olan hızlı tren sistemine geçiş yapmaktadır

TCDD 2003 yılında hızlı tren hatları döşemeye başladıİlk hat, toplam uzunluğunun 533 km olması öngörülen İstanbul-Eskişehir-Ankara hattıdır Hattın şu anda kullanımda olan Ankara-Eskişehir kısmı 245 km'den oluşmaktadır ve yolculuk süresi 95 dakikadır Deneme seferleri 23 Nisan, 2007, ticari seferler 13 Mayıs, 2009'da başlamıştır

Organizasyon
TCDD'nin hükümet düzeyindeki denetimi, gözetimi, koordinasyonu ve ilişkileri Ulaştırma Bakanlığı'nca yürütülmektedir Merkezi Yönetim 18 ihtisas Daire Başkanlığı ile, Hukuk, Savunma ve Basın Halkla İlişkiler birimlerinden oluşmakta; demiryolu taşımacılığı ile ilgili hizmetler 7 Bölge Müdürlüğünce yürütülmektedir Ayrıca 7 limanıyla verdiği hizmetlerin sorumluluğu Genel Müdürlüktedir Diğer yandan TCDD'nin demiryolu endüstrisinde faaliyet gösteren üç bağlı ortaklığı bulunmaktadır

Bunlar aşağıdadır:
* TÜLOMSAŞ - (Türkiye Lokomotif ve Motor Sanayi, Eskişehir) - Lisans Lokomotif üretimi yapılmaktadır
* TÜVASAŞ - ( Türkiye Vagon Sanayi, Adapazarı ) - Yolcu vagon üretimi yapılmaktadır
* TÜDEMSAŞ - ( Türkiye Demiryolu Makinaları Sanayi, Sivas) - Yük vagonları üretimi yapılmaktadır

Bölgeler
TCDD şebekesi toplamda 7 bölgeye ayrılmış ve her bölge ayrı bir bölge müdürlüğünce idare edilmektedir Bu bölge müdürlükleri sırasıyla aşağıda sıralanmışlardır:
* 1 Bölge Müdürlüğü - Haydarpaşa
* 2 Bölge Müdürlüğü - Ankara
* 3 Bölge Müdürlüğü - İzmir
* 4 Bölge Müdürlüğü - Sivas
* 5 Bölge Müdürlüğü - Malatya
* 6 Bölge Müdürlüğü - Adana
* 7 Bölge Müdürlüğü - Afyon

Limanlar

TCDD İzmir Liman İşletmesi

TCDD işletmelerine bağlı olan ve işletmesi TCDD tarafından yapılan limanların listesi:
1 Haydarpaşa Limanı
2 İzmir Limanı
3 Samsun Limanı
4 İskenderun Limanı
5 Bandırma Limanı
6 Derince Limanı

Görevleri
Kuruluşun yasa ile belirlenmiş temel görevleri aşağıdaki gibidir:
* Devletçe kendisine verilen demiryolları, liman, rıhtım ve iskeleleri işletmek, genişletmek ve yenilemek,
* Kanun, tüzük, yönetmelikler ile kalkınma ve yıllık programlar çerçevesinde bağlı ortaklarını ve iştiraklerini yönlendirmek ve bunlar arasında koordinasyonu sağlamak,
* Tamamlayıcı işler olarak gerektiğinde; Demiryolları taşımacılığını tamamlayıcı nitelikteki, feribot dahil her türlü deniz ve kara taşıma işlerini yapmak,
* Çeken ve çekilen araç ve gereçler ile benzerlerini yapmak ve yaptırmak; görevlerinin gerektirdiği ambar, antrepo, depo ve benzeri tesisler ile yolcu ihtiyaçları için gerekli tesisleri kurup işletmek,
* Yurtiçinde ve dışında yapılmakta ve yapılacak olan, demiryolu inşaatlarını yalnız başına veya ortaklık halinde üstlenmek,
* Faaliyet konuları ile ilgili olarak Bakanlar Kurulu tarafından verilen görevleri yapmakla yükümlü bulunmaktadır

Türkiye Yüksek Hızlı Tren hatları: bitirilmiş, inşaat halindeki, ve plan aşamasındaki hatlar

Şebeke bilgileri

TCDD'nin şu anda aktif olarak kullanılan demiryolu uzunluğu 10984 km'dir Aşağıdaki tablodan bu uzunluğun detayını öğrenebilirsiniz

Şebekenin % 95'inde tek hat işletmeciliği yapılmaktadır
* Elektrikli 2305 km (% 21)
* Sinyalli 2665 km (% 24)
* Çift yollu ana hatlar 403 km (% 4)
* Üç yollu ana hatlar 28 km (‰3)
* Dört yollu ana hatlar 9 km (‰1)

Marmaray projesi
İstanbul'un şehir içi ulaşım sorununa toplu taşımacılıkla köklü bir çözüm getirmeyi amaçlayan bu proje kapsamında, Avrupa yakasındaki Halkalı'dan Anadolu yakasındaki Gebze'ye kesintisiz, hızlı ve diğer ulaşım sistemleriyle entegrasyonlu 763 kilometrelik yüzeysel metro inşa edilecek

Osmaneli-Bursa-Bandırma Projesi
Bursa'nın diğer büyük şehirlere ve Anadoluya demiryoluyla bağlanmasını sağlamak Ticarette demiryolu vasıtasıyla Gemlik limanını da kullanarak İstanbul'un yükünün azaltılmasının planlandığı projeYapılacak proje yap-işlet-devret modeliyle yapılacak olup yüklenici firmaya 30 yıl yük ve yolcu taşıma hakkı verilecektir

Hızlı tren hatları ve projeleri
Türkiye Yüksek Hızlı Tren hatları: bitirilmiş, inşaat halindeki, ve plan aşamasındaki hatlar

TCDD hem varolan hatların yenilenmesi hem de yeni hatlar eklenmesi için sürekli devam eden bir çalışma içindedir Özellikle varolan eski ray teknolojisini yenileyip yeni ve daha güncel bir sistem olan hızlı tren sistemine geçiş yapmaktadır Yüksek Hızlı Trenle bu dönüşüm sağlanmaktadır

TCDD 2003 yılında hızlı tren hatları döşemeye başladıİlk hat, toplam uzunluğunun 533 km olması öngörülen İstanbul-Eskişehir-Ankara hattıdır Hattın şu anda kullanımda olan Ankara-Eskişehir kısmı 245 km'den oluşmaktadır ve yolculuk süresi 95 dakikadır Deneme seferleri 23 Nisan, 2007, ticari seferler 13 Mayıs, 2009'da başlamıştır Hattın Eskişehir-İstanbul kısmının 2009'da tamamlanması öngörülmüştür 2012'de de hat Marmaray ile bağlanınca, dünyanın ilk kıtalar arası günlük tren seferleri gerçekleşmiş olacaktır

Planlanan bazi hızlı tren hatları şu şekildedir:

* Ankara - Afyon - Uşak - İzmir (Kocahacılı'da Ankara-Konya hattından çatallanacak)
* Ankara - Kayseri (Yerköy'de Ankara-Sivas line hattından çatallanacak)
* İstanbul - Bursa (Osmaneli'de Ankara-İstanbul hattından çatallanacak)
* Ankara - Bursa (İnönü'de Ankara-İstanbul hattından çatallanacak)
* İstanbul - Edirne - Kapıkule (Bulgaristan sınırı)
* Konya - Mersin - Tarsus - Adana
* Eskişehir - Afyon - Antalya
* Sivas - Erzincan - Erzurum - Kars
* Samsun - Ankara (2011 sonunda bitecektir)
* Ankara - Konya - Antalya
* İzmir - Afyon - Konya
* Kayseri - Konya - Antalya

İstanbul-Ankara hızlı tren projesi

TCDD HT65000 hızlı tren takımları

Ulaştırma Bakanlığı tarafından yürütülen en büyük projelerden biri olan Ankara-İstanbul Hızlı Tren Projesi ile Türkiye'nin en büyük iki kenti Ankara ile İstanbul arasındaki yolculuk süresini azaltmak, hızlı, konforlu, güvenli bir ulaşım olanağı yaratmak ve ulaşımda demiryolu payını artırmak amaçlanmaktadır Ankara - İstanbul arasındaki mevcut hattın toplamı 576 km olup, tümü sinyalli ve elektriklidir Mevcut hattan bağımsız, 250 km/saat hıza uygun, çift hatlı, elektrikli ve sinyalli, olarak inşa edilen Hızlı Tren hattı tamamlandıktan sonra, iki büyük kent arasındaki mesafe, 533 km' ye inecektir

Proje 10 Etaptan oluşmaktadır
* Ankara-Sincan : 24 Km
* Ankara-Hızlı Tren Garı
* Sincan-Esenkent : 15 Km
* Esenkent-Eskişehir : 206 Km
* Eskişehir Gar geçişi
* Eskişehir-İnönü : 30 Km
* İnönü-Vezirhan : 54 Km
* Vezirhan-Köseköy : 104 Km
* Köseköy-Gebze : 56 Km
* Gebze-Haydarpaşa : 44 Km

Ankara-Eskişehir hattı
Ankara-Eskişehir hattının kullanımda olan kısmı 245 km'den oluşmaktadır ve yolculuk süresi 95 dakikadır Deneme seferleri 23 Nisan, 2007, ticari seferler 13 Mayıs, 2009'da başlamıştır

Ankara-Konya hızlı tren projesi
Konya'nın Türkiye'nin en büyük üç kentine (İstanbul, Ankara, İzmir) daha kısa sürede ulaşımını sağlamak ve hızlı demiryolu ile bağlantısını gerçekleştirmek amacı ile Ankara - Konya Hızlı Tren Projesi yapılması planlanmış, bu proje ile; Polatlı'dan başlayarak Güneye doğru inen çift hatlı, elektrikli, sinyalli yeni demiryolu inşa edilecektir

212 km'lik Polatlı-Konya hattının yapımı Ağustos 2006'da başladı Bu hat tamamlandığında, şu anda (arada doğrudan bir hat olmaması dolayısıyla) 10 saat 30 dakika olan Ankara-Konya yolculuk süresini 70 dakikaya düşürmesi öngörülmüştür Ankara'dan Konya'ya uzanan hattın uzunluğu 306 km olacaktır Hattın 96 km'lik bölümü yapımı tamamlanmış ve şu anda kullanılan Ankara-Polatlı-Eskişehir'dır

Ankara-Sivas hızlı tren projesi
Dogu Anadolu ve Sivas'ın Türkiye'nin büyük kentlerine (İstanbul, Ankara, İzmir) daha kısa sürede ulaşımını sağlamak ve hızlı demiryolu ile bağlantısını gerçekleştirmek amacı ile Ankara - Sivas Hızlı Tren Projesi yapılması planlanmış, bu proje ile; Ankara-Kırıkkale-Yozgat-Sivas arasında çift hatlı, elektrikli, sinyalli yeni demiryolu inşa edilecektir

Şubat 2009'da 293 km'lik Yerköy-Sivas hattının yapımına başlandı Bu hat da 442 km'lik Ankara - Yozgat - Sivas hattının bir kısmını oluşturuyor 174 km'lik Ankara-Yerköy hattı projesi minimum hızın saatte 250 km olması için henüz planlama aşamasındadır, ancak kısa bir süre sonra yapımının başlanması beklenmektedir

Verdiği hizmetler
TCDD 1856 yılından beri yolcu taşımacılığı, yük taşımacılığ ve liman hizmetleri vermektedir

TCDD'nin yolcu taşımacılığı için vermiş olduğu hizmette ana hatlarda kullanılan trenler aşağıda sıralanmıştır

Bölgesel yolcu trenleri
Yukarıda sıralanan Ana Hatların dışında bir de bölgesel olarak hizmet veren bölgesel trenler vardır Bu trenlerden güncel olarak halen seferde olanların listesi aşağıdaki gibidir:

* Trakya Bölgesel Yolcu Trenleri
* Haydarpaşa-Adapazarı Bölgesel Yolcu Trenleri
* Ankara-Polatlı Bölgesel Yolcu Trenleri
* Zonguldak-Karabük Bölgesel Yolcu Trenleri
* Adana-Diyarbakır Bölgesel Yolcu Treni
* Diyarbakır-Kurtalan Bölgesel Yolcu Treni
* Samsun-Sivas Bölgesel Yolcu Trenleri
* Sivas-Divriği Bölgesel Yolcu Treni
* Erzincan-Divriği Bölgesel Yolcu Treni
* Kars-Akyaka Bölgesel Yolcu Trenleri
* Elazığ-Tatvan Bölgesel Yolcu Treni
* Van-Kapıköy Bölgesel Yolcu Treni
* Mersin-Adana Bölgesel Yolcu Trenleri
* Mersin-Adana-Osmaniye-İslahiye Bölgesel Yolcu Treni
* Gaziantep-Nusaybin Bölgesel Yolcu Treni
* Kütahya-Eskişehir Bölgesel Yolcu Trenleri
* Konya-Ulukışla Bölgesel Yolcu Treni
* Balıkesir-Kütahya Bölgesel Yolcu Treni
* Basmane-Aydın Bölgesel Yolcu Trenleri
* Basmane-Torbalı-Ödemiş-Tire Bölgesel Yolcu Trenleri
* Basmane-Uşak Bölgesel Yolcu Trenleri
* Ankara-Kırıkkale Bölgesel Yolcu Trenleri
* Söke-Basmane Bölgesel Yolcu Treni
* Söke-Nazilli Bölgesel Yolcu Trenleri

Yurtdışı

Avrupa yönündeki taşımalar
Türkiye ile Avrupa ülkeleri arasındaki bağlantı İstanbul-Bükreş-İstanbul arasında her gün karşılıklı çalışan Bosfor Ekspresi ve İstanbul-Selanik-İstanbul arasında her gün karşılıklı çalışan trenle sağlanmaktadır İstanbul-Sofya, İstanbul-Belgrad, İstanbul-Budapeşte ve İstanbul-Kişinev bağlantısı Bosfor Ekspresine bağlanan vagonlarla sağlanmaktadır

Ortadoğu ülkelerine yapılan taşımalar

Türkiye-İran
Türkiye ile İran arasındaki bağlantı İstanbul-Tahran-İstanbul arasında haftada bir gün çalışan ve kuşetli vagonlardan oluşturulmuş Trans Asya treni ve Van-Tebriz-Van arasında haftada bir gün çalışan ve I mevkii kuşetli vagonlardan oluşturulmuş tren ile sağlanmaktadır
Türkiye-Suriye
Türkiye ile Suriye arasındaki bağlantı İstanbul-Gaziantep-İstanbul arasında çalışan Toros Ekspresine haftada bir gün ilave edilen yataklı vagon ile sağlanmaktadır
İran-Türkiye-Suriye
İran ile Suriye arasındaki bağlantı, Türkiye'yi transit geçerek Tahran-Şam arasında haftada bir gün çalışan yolcu treni ile sağlanmaktadır Söz konusu tren Şam-Tatvan arasında pulman ve yataklı vagonlarla, Van-Tahran arasında kuşetli vagonlarla teşkil edilmektedir
Türkiye-Irak
Türkiye ile Irak arasındaki bağlantı, Gaziantep-Bağdat-Gaziantep arasında haftada bir gün çalışan ve yataklı vagonlardan teşkil edilmiş tren ile sağlanmaktadır Ancak, Irak'ta meydana gelen olaylar nedeniyle, söz konusu trenin seferleri geçici olarak durdurulmuştur (2007)

Banliyö
TCDD İşletmesi Ankara, İstanbul ve İzmir kentlerinde şehiriçi toplu taşımacılık yapmaktadır

Yük taşımacılığı
TCDD, elinde bulunan çeşitli yük vagonlarıyla hemen hemen her türlü yükü taşıma kapasitesine sahiptir

Demiryolu yük taşımacılığı toplu ve programlı taşımalara yöneliktir, ayrıca münferit taşımalar da gerçekleştirilmektedir Yurtiçi yük taşımaları hem TCDD'ye ait vagonlarla yapılabildiği gibi hem de müşterinin kendisine ait vagonlarla yapılabilmektedir

TCDD'nin elinde bulunan standart yük vagonu tipleri
* Kapalı Vagon
* Kayar Yan Duvarlı Kapalı Vagon
* Yüksek Kenarlı Vagon E Tipi
* Yüksek Kenarlı Vagon F Tipi
* Platform Vagon K/R Tipi
* Platform Vagon S Tipi
* Tahıl Vagonu
* Sarnıçlı Vagon
* Ağır Yük Vagonu

İstasyonlar
2007 yılı verilerine göre 63 adet garmüdürlük satüsünde gar, 70 adet şeflik statüsünde gar ve 289 adet şeflik statüsünde istasyon olmak üzere demiryolları üzerinde toplam 423 adet şef veya müdür bulunan gar ve istasyon vardır Bu sayıya banliyö hatları ve memurlu ve memursuz duraklar ve saydingler dahil değildir

Aşağıda tarihi ve mimari özellikleri bakımından ön plana çıkan birkaç gar ve istasyonların bilgilerini bulabilirsiniz:

İstanbul Sirkeci Garı
İstanbul'un Avrupa'ya açılan kapısı Sirkeci Gar'ının inşaası 11 Şubat 1888 günü büyük bir devlet töreniyle başlamış, 3 Kasım 1890'da hizmete açılmıştır Bu görkemli gar binasının mimarı Alman mimar ve mühendis AJasmund'dur Berlin Üniversitesi mezunu olan Jasmund şark mimarisi konusunda incelemeler yapmak üzere İstanbul'a gelmiş ve Sultan II Abdülhamit'in güvenini kazanarak sarayın danışman mimarı olmuştur

Yedikule'de yapımına başlanan demiryolu Yenikapı'ya geldiği zaman hattın, Sarayburnu'na kadar uzanan Topkapı Sarayı bahçesinden geçirilmesi konusu uzun tartışmalara yol açmış, Abdülaziz'in izniyle demiryolu Sirkeci'ye ulaşabilmiştir Ancak, Sirkeci'ye ulaşan demiryollarının yapımında istimlak amacıyla tarihi değerleri gözardı edilen birçok Bizans ve Osmanlı saray ve köşkleri yıkılmıştır

İstanbul Haydarpaşa Garı
Gar adını kurulduğu yerde yer alan çayırdan almıştır Mevacip defterlerine göre, 1533 yılında, III Selim'in paşalarından ve vezirliğe kadar yükselmiş olan Hadım Haydar Paşa’nın bahçesi bu gara ve bulunduğu semte ismini vermiştir

Osmanlı için çok büyük bir önem arz eden Bağdat Demiryolu Hattı’nın başlangıç noktasına görkemli bir yapı inşa etme arzusuyla 19 yüzyılda II Abdülhamit tarafından inşa ettirilmiştir Otto Ritter ve Helmuth Cuno adında iki Alman mimar tarafından 30 Mayıs 1906 tarihinde yapımına başlanmış ve 1908 yılında tamamlanmıştır

Bina 6 Eylül 1917 tarihinde I Dünya Savaşında kullanılmak üzere trenlere yüklenmek amacıyla bekleyen cephanenin patlamasıyla yıkılmış ancak çatısı hariç tekrar aslına uygun olarak inşa edilmiştir

İzmir Alsancak Garı
"İzmir'den Aydın'a Osmanlı Demiryolunun" ilk durağı olan Alsancak Garı o günkü adıyla Punta Garı'nın inşaasına 1857'de Vali Mustafa Paşa döneminde başlanmıştır 1858'de hizmete girmiştir 2000'li yıllarda restore edilen tarihi gar bugün hala İzmirlilerin hizmetindedir

TCDD Müzeleri



Milli Mücadelede Atatürk Konutu ve Demiryolları Müzesi

24 Aralık 1964 tarihinde ziyarete açılmış olan müzenin bulunduğu bina, 1892 yılında Bağdat Demiryolunun yapımı esnasında yapılmış ve eski adı "Direksiyon Binası"dır Ankara Gar Kompleksi içinde yeralmaktadır 27 Aralık 1919 tarihinde Atatürk'ün Ankara'ya gelmesiyle Başkomutanlık karargahı ve konutu olarak kullanımına tahsis edilmiştir Bu bina içinde Atatürk ve ekibi çok önemli kararlar almıştır Bunlardan birkaçı; 1 Ekim 1921 tarihinde, Fransızlarla yapılan anlaşmanın görüşmeleri ve imza töreni bu binada gerçekleşmiş, 23 Nisan 1920 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin oluşturulması ile bugünün her yıl Milli Egemenlik ve Çocuk Bayramı olarak kutlanmasının kararları bu binada alınmıştır

TCDD Demiryolları Müzesi ve Sanat Galerisi

1990 yılında demiryolları mimarları tarafından restore edilerek ziyarete açılmış olan müzenin binası, Demiryolları mimarlarından Kemal Suha Esen tarafından "Ankara Oteli" olarak projelendirilmiş Ancak, bina hiçbir zaman bu amaçla kullanılmamıştır Bina müze olarak kullanıma açılmadan önce sırasıyla İşletme Müdürlüğü, Muhasebe Müdürlüğü, Yüksek Öğrenim Öğrenci Yurdu, Kısım Şefliği, Eğitim ve Öğretim Dairesi amacıyla kullanmıştır

Atatürk Vagonu

Atatürk 'ün yurt gezilerinde, 1935 ile 1938 yılları arasında kullandığı Beyaz Tren'in özgün tek örneği olan vagon; Ankara Garında 1964 yılından beri sergilenmektedir Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğünce 1991 yılında "Atatürk'e ait korunması gerekli kültür varlığı" olarak tescil edilmiştir

Vagonun teknik özellikleri:

* Darası: 463 ton

* Uzunluğu: 148 m

* İmalatçı firma: LHV Linke Hofmann-Werke, Breslau,1935

Aynı vagon, Sadece Atatürk'ün yurt gezilerinde kullanılmakla kalmamış, Ataürk'ün son yolculuğunda naaşının İzmit'ten Ankara'ya taşınmasında da kullanılmıştır

Ankara Açık Hava Buharlı Lokomotif Müzesi

Celal Bayar Bulvarı Ankara Gar Sahası üzerinde bulunan müze bir açık hava müzesidir Müzenin içinde TCDD tarafından kullanılmış ve gerek yaş nedeniyle gerekse teknoloji nedeniyle emekliye ayrılmış çeşitli buharlı lokomotifler yer almaktadır

İstanbul Demiryolu Müzesi

Müze 1890 yılında hizmete girmiş ve Alman mimar ve mühendis A Jasmund tarafından tasarlanmış olan Sirkeci Garı içinde 23 Eylül 2005 tarihinde ziyarete açılmıştır Müzede yaklaşık 300 kültür varlığı sergilenmektedir

İzmir Müze ve Sanat Galerisi

Müzeye ev sahipliği yapan bina, 19 yüzyıl'da Alsancak'ta yaşayan İngiliz tüccarlar tarafından emtia deposu olarak yaptırılmıştır Binanın yapım tarihi İzmir-Aydın demiryolunun yapımına başlanılan tarih olan 1856 yılından bile eskidir Bina 1860'larda İzmir-Aydın Osmanlı Demiryolu Şirketi yöneticisinin lojmanı olarak kullanılmıştır Demiryollarının kamulaştırılmasını takiben de binanın hemen komşuluğunda yer alan ve aynı mimari özellikleri taşıyan büyüklü küçüklü toplam 5 yapıyla birlikte lojman olarak kullanılmıştırBina 1990 yılında Müze ve Sanat Galerisi olarak düzenlenmiş ve ziyarete açılmıştır

Eskişehir Müzesi

Eskişehir Gar'ında yer alan müze, Tülomsaş Genel Müdürlüğünden ve Eskişehir'deki işyerlerinden temin edilen malzemelerin sergilenmesi amacıyla 1997 yılında ziyarete açılmıştır

Kültürel etkinlikler

TCDD 150 yıl kutlamaları için bastırılmış bir posta pulu

150 yıl kutlamaları

TCDD, kuruluş yılı olarak İzmir-Aydın demiryolunun inşaasının başladığı tarih olan 1856 yılını kabul etmektedir ve bu nedenle 2006 yılında 150 yaşını kutlamak amacıyla çok çeşitli kutlamalar düzenlemiştir TCDD Ankara Garında düzenlenen kutlamalarda zamanın ulaştırma bakanı Binali Yıldırım ve Kültür Bakanı Atilla Koç açılış konuşmalarını yapmıştır Açılış konuşmalarının ardından, restorasyon çalışmaları tamamlanan ve Türk demiryollarının ilk istasyonu Kemer'de yapılan temsili temel atma törenine Bakan Binali Yıldırım start vermiştir İlk rayın döşenmesi tele-konferans bağlantısı ile Ankara Garı'ndan izlenmiştir

Sanatsal etkinlikler

1990'da Demiryolarını Sevenler derneği bünyesinde Metin Taşdemir ve Yusuf Aksongür tarafından kurulan Demiryolu Sanat Tiyatrosu perdelerini açmıştır Oynadıkları ilk oyun Hidayet Sayın'ın "Köklerdeki Kurtlar oyunudur Oyunun yönetmenliğini Yusuf Aksongür yapmıştırTiyatro Topluluğu süreç içinde;

Köklerdeki Kurtlar,Makine,Karımla Evleniyorum,Ağaçlar Ayakta Ölür,Hadi Öldürsene Canikom,İki Sıkılgan,Midirfillik,Ah şu Gençler,Boyacı, Pembe Treni Kim Durduracak ve Trenli Masallar adlı oyunları sahnelemiştir

Ayrıca Demiryolu Sanat Tiyatrosu'nda her yıl Kasım-Mayıs ayları arasında düzenlenen ücretsiz tiyatro kursları verilmektedir

Vikipedi