Yerküre’ Nin Koordinatları

Paraleller

Ekvatora paralel olarak 1°lik açı aralıklarıyla çizildiği varsayılan dairelerdir

Özellikleri:

Başlangıç paraleli Ekvator'dur ve en büyük paralel dairesidir (40076km) Dünyanın şeklinden dolayı Kutuplara gidildikçe çevre uzunlukları azalır

Birer derece aralıklarla geçerler

90 tanesi Güney, 90 tanesi Kuzey Yarımküre'de olmak üzere toplam 180 tanedirler

İki paralelin arasındaki uzaklık her yerde 111 km dir

Paralellerin derecesi kuzey ve güneye doğru artar

Paralel farkı ile uzaklık hesaplanabilmesi için bize verilen merkezler aynı meridyen üzerinde olmalıdır Farklı meridyen yaylarında olduğunda açı farkı ortaya çıkar ve iki paralel arası 111 km den daha fazla olur

Paralel farkı bulunurken verilen merkezler aynı yarımkürede ise büyük olan enlem derecesinden küçük olan çıkarılır Farklı yarımkürede olurlarsa enlem dereceleri toplanır

A-B=?

50-20=30 paralel farkı

30 x 111= 3330 km

E-D=?

35-15=20 paralel farkı

20x111=2220 km

B+D=?

20 +15=35 paralel farkı

35 x 111=3885 km

ENLEM VE ETKİLERİ

ENLEM: Yerkürede herhangi bir noktanın ekvatora olan uzaklığının açı cinsinden değeridir

Güneş ışınlarının düşme açısı kutuplara doğru küçülür Işınların atmosferdeki yolu uzar Tutulma artar ve sıcaklık ta kutuplara doğru azalır

Denizlerin sıcaklığı ve tuzluluğu kutuplara doğru azalır

Matematik iklim kuşakları oluşur

Bitki örtüsü kutuplara doğru aralıksız kuşaklar oluşturur

Tarımın yükselti sınırı, Toktağan kar sınırı (Daimi kar sınırı), Orman üst sınırı kutuplara doğru azalır

Akarsuların donma süresi kutuplara doğru uzar

Gece gündüz arasındaki zaman farkı kutuplara doğru artar

Dünyanın çizgisel dönüş hızı kutuplara doğru azalır



Aynı Enlem Üzerindeki Merkezlerde Ortak Özellikler

Ekvatora ve kutuplara eşit uzaklıktadırlar

Güneş ışınlarını aynı açıyla alırlar

Gece- gündüz süreleri birbirine eşittir

Dünyanın çizgisel dönüş hızı aynıdır

Aynı iklim kuşağındadırlar Fakat aynı iklim özelliği görülmeyebilir (özel konumdan dolayı)

İki meridyen arasındaki mesafe aynıdır

Meridyenler



Ekvatoru dik olarak kesen ve kutuplarda birleşen hayali dairelere meridyen daireleri denir

Özellikleri:

Başlangıç meridyeni Greenwhic’ tir

Greenwhic’in 180 batısında ve 180 doğusunda olmak üzere 360 tane meridyen yayı vardır Tam daire olarak 180 adettir

Aralarındaki uzaklık sadece Ekvator üzerinde 111 km’dir Dünyanın şeklinden dolayı Kutuplara gidildikçe bu uzaklık daralır Örnek:Türkiye’de ortalama 85 km , Kutup dairelerinde 47 km dir *** Bunun sonucu olarak doğu-batı yönünde aynı mesafe gidildiğinde Kutuplara yakın yerde daha fazla meridyen geçilirken, Ekvatorda en az meridyen geçilir

İki meridyen arasında 4 dakikalık yerel saat farkı vardır

Kutuplarda birleştikleri için meridyen yayları eşit uzunluktadır

Aynı meridyen üzerindeki bütün noktalarda yerel saat aynıdır Ayrıca 21 Mart-23 Eylül günlerinde de güneş aynı anda doğar ve batar

BOYLAM VE ETKİLERİ

Boylam: Herhangi bir noktanın başlangıç meridyenine olan uzaklığının açı cinsinden değeridir

ETKİLERİ: Boylamın tek etkisi yerel saat farkları oluşturmasıdır

YEREL SAAT hesaplamaları

Yerel Saat: Bir yerin kendine özgü saatidir Güneşin ufuk çizgisindeki konumuna göre belirlenir Güneş ufuk çizgisinde en yüksek konuma geldiğinde o yerin yerel saati 12:00 dır Cismin gölgesi en kısadır

Aynı yarım kürede ise büyük olan meridyen derecesinden küçük olan çıkarılır Farklı yarım kürelerde ise toplanır A-B=?

25-10= 15° Meridyen farkı

15x4= 60 dk

E-D=?

8-5= 3º Meridyen farkı

3x4= 12 dk

B+E=?

10+8= 18° Meridyen farkı

18x4= 72dk=1:12

***Not: Dünyamız kendi ekseni çevresinde batıdan doğuya doğru döndüğü için doğudaki bir merkezde güneş erken doğar, erken batar Batıdaki bir merkezde ise geç doğar geç batar Sonuçta doğudaki bir meridyenin yerel saati her zaman daha ileridir