Bilgisayar Programlarının Korunması(Bilgisayar Mühendisliği)

Bilgisayar Programlarının Korunması

İnternet ortamındaki önemli hukuksal alanlardan biri de fikri mülkiyet kapsamında eser, veri tabanı ve yaratıların nasıl korunacağıdırKoruma iki alandadırİlki tazminat ve yasaklama davaları ile, ikincisi ise ceza hükümleri şeklinde yapılan korumadırKopya bilgisayar programı kullanımı başka bir deyişle lisanssız yazılım kullanma Türkiye’de olduğu kadar dünyada da yaşanmaktadır İstatistiklere baktığımızda;

Batı Avrupa

Batı Avrupa, lisanssız yazılım kullanma oranlarının en düşük olduğu ikinci bölge Burada lisanssız yazılım kullanma oranı 2000 yılında % 34 oldu Ancak bölge, maddi kayıp açısından ikinci sırada yer aldı Batı Avrupa’da kopya yazılım kullanılması nedeniyle 3 milyar doların üzerinde bir maddi kayıp meydana geldi Bir başka deyişle, dünya çapındaki maddi kayıpların % 26’sı bu bölgede gerçekleşti Lisanssız yazılım kullanma oranının en az değişiklik gösterdiği bölge yine Batı Avrupa oldu
En büyük maddi kayıpların gerçekleştiği ülkeler ve kayıpların miktarı şöyle:
Almanya - 635 milyon dolar
İngiltere - 530 milyon dolar
Fransa - 480 milyon dolar
En yüksek lisanssız yazılım kullanma oranlarının gerçekleştiği ülkeler ise şöyle sıralandı:
Yunanistan - % 66
İspanya - % 51
İtalya - % 46
Yunanistan ve İspanya, 1999 ve 1998’de de ilk iki sırada yer almışlardı
Doğu Avrupa

Doğu Avrupa, en yüksek lisanssız yazılım kullanma oranının gerçekleştiği bölge olmaya devam etti Bu bölgede lisanssız yazılım kullanma oranı % 63 olarak ve maddi kayıplar 405 milyon dolar olarak gerçekleşti Oranlar Rusya’da % 88 ve Ukrayna’da % 89 olarak gerçekleşti Bölgedeki en büyük üçüncü güç durumundaki Polonya’da lisanssız yazılım kullanma oranı 6 puanlık gerilemeyle % 54’e indi
Amerika Birleşik Devleti

Kuzey Amerika, dünyanın en az lisanssız yazılım kullanılan bölgesi oldu ABD’de bu oran % 24, Kanada’da % 38 düzeyinde gerçekleşti Bölge, 2000 yılında en büyük maddi kayıpların sıralamasında 2,9 milyar dolarla üçüncü oldu Son altı senede Kuzey Amerika’daki yazılım korsanlığının parasal ifadesi ise 22 milyar dolara ulaştı
Latin Amerika

Latin Amerika’da lisanssız yazılım kullanma oranı genel olarak düşüş kaydetse de dünya sıralamasında ikincilikten kurtulamadı % 58’lik lisanssız yazılım kullanma oranıyla Ortadoğu’nun bir puan üzerinde yer aldı Buradaki yazılım korsanlığın yarattığı maddi kaybın ifadesi 869 milyon dolar Bolivya’da oran % 81, El Salvador’da % 79 ve Nikaragua’da % 78 olarak gerçekleşti Şili ise % 49’luk oranla en az lisanssız yazılım kullanılan ülke oldu
Asya Pasifik

2000 yılında lisanssız yazılım kullanma oranlarının artış kaydettiği tek bölge Asya - Pasifik Bölgesi oldu 1999 yılında % 47 olan lisanssız yazılım kullanma oranı geçen sene itibariyle 4 puanlık bir artış kaydetti ve % 51’e yükseldi
Asya -Pasifik Bölgesi, aynı zamanda, parasal olarak en büyük kayıpların yaşandığı bölge oldu Buradaki kaybın maddi ifadesi 41 milyar dolar Bu miktar, toplam kaybın % 35’ine denk geliyor
Japonya’da lisanssız yazılım kullanma oranı % 37’ye, Kore’de % 56’ya ve Çin’de % 94’e yükseldi
Lisanssız yazılım kullanma oranı sıralamasında ilk sıraları paylaşan ülkeler de bu bölgeden çıktı % 97’lik oranla Vietnam, % 94 ile Çin ve % 89 ile Endonezya, bölgedeki kayıpların artmasında önemli birer unsur oldular Maddi kayıplarda da bölge ülkeleri liderliği kaptırmadılar Maddi kayıplar Japonya’da 1,6 milyar, Çin’de 1,1 milyar ve Kore’de 302 milyon dolar olarak gerçekleşti
Ortadoğu ve Afrika

Türkiye’nin de dahil olduğu Ortadoğu ve Afrika Bölgesi, lisanssız yazılım kullanma oranları liginde, % 55’lik oranla üçüncü sırada yer aldı Bu bölgedeki ülkelere tek tek bakıldığında en yüksek lisanssız yazılım kullanma oranının Lübnan’da olduğu görülüyor Lübnan’da lisanssız yazılım kullanma oranı % 83 olarak gerçekleşti Oranlar, Katar’da % 81, Bahreyn ve Kuveyt’te ise % 80 düzeyinde oldu Ortadoğu ve Afrika’daki en büyük üç ekonomik güç olan Türkiye, İsrail ve Suudi Arabistan’da, lisanssız yazılım kullanma oranlarında gerileme kaydedildi Bu ülkelerdeki oranlar şu şekilde oluştu:
Türkiye: % 69
Suudi Arabistan: % 52
İsrail: % 41
Afrika, bölgesel olarak en büyük gelişmeyi kaydeden bölge oldu Burada lisanssız yazılım kullanma oranı 1999’da % 59 iken 2000’de % 52 oldu

Türkiye

Türkiye’nin önceki dönemde lisanssız yazılım kullanma oranı % 74 olarak gerçekleşmişti Bu, 5 puanlık iyileşmeyi ifade ediyor
Yazılım korsanlığının bu bölgede neden olduğu maddi kayıp 376 milyon dolar olarak gerçekleşti
Lisanssız yazılım kullanmanın ekonomimize zararı büyük boyutlarda 1999 yılında Türkiye’de kopya yazılım kullanma oranı %74 olarak gerçekleşti 1999 yılındaki sektör büyüklüğü 315 milyon 300 bin dolar, istihdam 5900 kişiydi Toplanan vergi miktarıysa 90 milyon 300 bin dolar oldu Oysa 1999 yılında kopya kullanım oranı %25 olarak gerçekleşseydi sektör büyüklüğü 895 milyon dolar, toplanan vergi 325 milyon 500 bin dolar olacak ve 22300 kişilik istihdam yaratılacaktı 2000 yılında bu oran %69’larda Ülkemizin içinde bulunduğu ekonomik sıkıntılar, özellikle işsizlik göz önünde tutulduğunda bu rakamların ciddiyeti daha iyi anlaşılıyor

TELİF HAKLARI NASIL İHLAL EDİLİYOR?

Telif hakları genellikle 7 şekilde ihlal ediliyor
Kullanıcı Kopyalaması
Birkaç adet lisanslı yazılım yüklü bilgisayar satın alınıp bu bilgisayarlardaki lisanslı yazılımların diğer bilgisayarlara yüklenmesi; CD ya da programların sahip olunan lisanslardan fazla sayıda çoğaltılması ve el değiştirmesidir
Eş Anlı Kullanım
Tek bir bilgisayar için kullanılması gereken bir yazılımın birden fazla bilgisayarda, yeterli sayıda lisans temin edilmeden paylaştırılarak kullanılmasıdır
Sabit Disk Yüklemesi
Bilgisayarların, sabit disklerine kopya yazılım yüklenmiş şekilde satılmasıdır Burada hem satıcı hem de kullanıcı eşit derecede sorumludur
Sahtecilik
Orijinal ürünü kopya üründen ayıran hologram, paket, logo gibi belirgin özelliklerin taklit edilerek illegal yollardan ticaretinin yapılmasıdır
İnternet Yoluyla Kopyalama
Web sayfası aracılığıyla, yazılımın lisanssız olarak bilgisayarlara yüklenmesidir
BBS (Bülten Panolarından Yükleme)
Fikri haklara tabi yazılımların, bir elektronik bülten panosundan yüklenmesidir
Yazılım Kiralama
Kopya yazılımların, lisans sözleşmelerine aykırı olarak evlerde veya işyerlerinde kullanılmak üzere kiralanmasıdır

TÜRKİYE’DE BİLGİSAYAR PROGRAMLARI HANGİ YASALARLA KORUNUR?

Bilgisayar programları, FSEK (Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu), Türk Ceza Kanunu'nun "Bilişim Alanında Suçlar" başlıklı bölümü ve Türk Ticaret Kanunu ile korunur
Bilgisayar programları Fikir ve Sanat Eserleri Kanununda şu şekilde yer almıştır:

Birinci Bölüm “FİKİR ve SANAT”

Tanımlar
Madde 1/b - <Ek: 21/2/2001 – 4630/2 md>

Bu kanunda geçen tanımlardan;
a) Eser: Sahibinin husuiyetini taşıyan ve ilim ve edebiyat, musiki, güzel sanatlar veya sinema eserleri olarak sayılan her nevi fikir ve sanat mahsullerini
g) Bilgisayar programı: Bir bilgisayar sisteminin özel bir işlem veya görev yapmasını sağlayacak bir şekilde düzene konulmuş bilgisayar emir dizgesini ve bu emir dizgesinin oluşum ve gelişimini sağlayacak hazırlık çalışmalarını,
h) Arayüz: Bilgisayar donanım ve yazılım unsurları arasında karşılıklı etkilenme ve bağlantıyı oluştıran program bölümlerini
ı) Araişlerlik: Bilgisayar program bölümlerinin fonksiyonel olarak birlikte çalışması ve karşılıklı etkilenmesi ve alışverişi yapılan bilginin karşılıklı kullanım yeteneğiniifade eder

B) Fikir ve Sanat Eserlerinin çeşitleri

I- İlim ve edebiyat eserleri:
Madde 2- İlim ve edebiyat eserleri şulardır

1-<Değişik: 7/6/1995 – 4110/1 md>
Herhangi bir şekilde dil ve yazı ile ifade olunan eserler ve her biçim altında ifade edilen bilgisayar programları ve bir sonraki aşamada program sonucu doğurması koşuluyla bunlara hazırlık tasarımları

İkinci Bölüm “ESER SAHİBİ”

A)Tarif:
I- Genel Olarak
Madde 8 -< Değişik: 21/2/2001 – 4630/5 md>

Bir eserin sahibi onu meydana getirendir Bir işlemenin ve derlemenin sahibi, asıl eser sahibinin hakları mahfuz kalmak şartıyla onu işleyendir

Üçüncü Bölüm “FİKRİ HAKLAR”

A) Eser sahibinin hakları

IV- Mali Haklar
2- Çeşitleri
b) Çoğaltma Hakkı:
Madde 22 - < Değişik: 7/6/1995 – 4110/8 md>
< Değişik: 21/2/2001 –4630/13 md> Bir eserin aslını veya kopyalarını, herhangi bir şekil veya yöntemle, tamamen veya kısmen, doğrudan veya dolaylı, geçici veya sürekli olarak çoğaltma hakkı münhasıran eser sahibine aittir

Çoğaltma hakkı, bilgisayar programının geçici çoğaltılmasını gerektirdiği ölçüde, programın yüklenmesi, görüntülenmesi, çalıştırılması, iletilmesi ve depolanması fiillerini de kapsar

c) Yayma Hakkı:
Madde 23 - < Değişik: 21/2/2001 – 4630/14 md>

Bir eserin aslını veya çoğaltılmış nüshalarını ,kiralamak, ödünç vermek, satışa çıkarmak veya diğer yollarla dağıtmak hakkı münhasıran eser sahibine aittir


B)Tahditler

III- Hususi Menfaat Mülhazasiyle:
1-Şahsen kullanma:
Madde 38 - < Değişik: 7/6/1995 – 4110/14 md>

Bütün fikir ve sanat eserlerinin kar amacı güdülmeksizin şahsen kullanmaya mahsus çoğaltılması mümkündür Ancak, bu çoğaltma hak sahibinin meşru menfaatlerine haklı bir sebep olmadan zarar veremez ya da eserden normal yararlanmaya aykırı olamaz
< Mülga: 21/2/2001 –4630/36 md>

Sözleşmede belirleyici hükümlerin yokluğu durumunda, hata düzeltme de dahil, bilgisayar programının düşünüldüğü amaca uygun kullanımı için gerekli oldğu durumda, bilgisayar programının onu hukuki yollardan edinen kişi tarafından çoğaltılması ve işlenmesi serbesttir
Bilgisayar programını yasal yollardan edinen kişinin programı yüklemesi, çalıştırması ve hataları düzeltmesi sözleşme ile önlenemezBilgisayar programının kullanımı için gerekli olduğu sürece, bilgisayar programını kullanma hakkına sahip kişinin bir adet yedekleme kopya yapması sözleşeme ile önlenemez
Bilgisayar programını kullanma hakkına sahip kişinin yapmaya hak kazandığı bilgisayar programının yüklenmesi, görüntülenmesi, çalıştırılması, iletilmesi veya depolanması fiilerini ifa ettiği sırada ,bilgisayar programının herhangi bir öğesi altında yatan düşünce ve ilkeleri belirlemek amacıyla ,programın işleyişini gözlemlemesi, tetkik etmesi ve sınaması serbesttir
Bağımsız yaratılmış bir bilgisayar programı ile diğer programların ara işlerliğini gerçekleştirmek üzere gerekli bilgileri elde etmek için, bilgisayar programının çoğaltılması ve işlenmesi anlamında kod’un çoğaltılmasının ve kod formunun çevirisinin de zorunlu olduğu durumlarda , bu fiillerin ifası aşağıdaki şartların karşılanması halinde serbesttir:

1Bu fiillerin, ruhsat sahibi veya bir bilgisayar programının kopyasını kullanma hakkı sahibi diğer bir kişi tarafından veya onların adına bunu yapmaya yetkili kişi tarafından ifa edilmesi
2Araişlerliği gerçekleştirmek için gerekli bilginin, 1 numaralı bentte belirtilen kişilerin kullanımlarına sunulmaması
3Bu fiillerin , araişlerliği gerçekleştirmek için gereken program parçaları ile sınırlı olması

Yukardaki fıkra hükümleri, onun uygulanması ile elde edilen bilgilerin;

1Bağımsız yaratılmış bilgisayar programının araişlerliğini gerçekleştirmenin dışında diğer amaçlar için kullanılmasına
2Bağımsız yaratılmış bilgisayar programının araişlerliği için gerekli olduğu durumlar dışında başkalarına verilmesine
3İfade ediliş bakımından esestan benzer bir bilgisayar programının geliştirilmesi, üretilmesi veya pazarlanması veya fikir hakları ihlal eden herhangi diğer bir fiil için kullanılmasına

izin vermez
Altıncı ve Yedinci fıkra hükümleri, programdan normal yararlanma ile çelişir veya hak sahibinin meşru yararlarına makul olmayan müdahale eder şekilde kullanılmasına izin verecek tarzda yorumlanamaz

Bilgisayar programlarının oluşturulmasında fiziksel bir emek ve zamanın yanı sıra, zihinsel bir emeğin de harcandığı her türlü tartışmadan uzaktır Dolayısıyla fikri bir çabanın ürünü olan bilgisayar programlarının FSEK’da öngörülen diğer şartları ihtiva etmesi, özellikle eser sahibinin hususiyetini taşıması ve böylece diğer eserlerden ayrılması kaydıyla FSEK kapsamındaki korumadan yararlanacağı kesindirBilgisayar programı üreticisinin yani telif hakkı sahibinin haklarını koruyan belge yazılım lisansıdır,her bir yazılım için lisans almak şarttır

Yazılım Lisansı almak neden gereklidir?
Yazılım Lisansı almak şarttır; bu üreticinin telif hakkını çiğnemediğinizi, emeğinin karşılığını verdiğinizi gösterir Telif hakkı sahibinin hakları yasalarla da korunur Telif hakkı yasaları, insanların izin almaksızın yazılım kopyalayamayacağını açıkça beyan eder Hiç kimse telif hakkı sahibinin izni olmadan, emeğini kopyalayıp dağıtamaz ve kullanamaz Eğer, izinsiz olarak bir bilgisayar programını kopyalar veya yasal olmayan bir kopyasını bir başkasına tedarik ederseniz, kanunları çiğnemiş sayılırsınız
Telif hakkı sahibinin izni olmaksızın;

·Bir yazılım programının kopyalarını yapamazsınız
·Bilgisayarınız veya yerel ağınız için kopyalar üretemezsiniz
·İnternet’ten kopya program indiremezsiniz
·
Kopya (lisanssız) yazılım kullanımı, önemli cezai yaptırımlara neden olur
Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’na göre bu cezaların son hali şöyledir:
·Lisans başına 10 milyar TL’den 150 milyar TL’ye kadar para cezası
·2 yıldan 6 yıla kadar, para cezasına çevrilmeksizin hapis
·3 yıla kadar meslekten men
·Çoğaltmada kullanılan veya kopya yazılımların yüklenmiş olduğu bilgisayar ve araçlara el konulmas