Dünyaya Bakan Kitap | Cihannüma

Geçen ay istanbul nispeten mütevazı bir müzayede’de cihannüma isimli kitabın bir kopyası satıldı Böyle bir kitabın böyle bir müzayedede satışını neler tetiklemiş olabilir ki? Öncelikle ismine bir bakalım: “Cihannüma” kulağa hoş ve önemli geliyor, içinde Cihan var, Dünya Âlem ile ilgili olduğu pek belirgin Farsça kökenli kelime zamanında kullanıldığı anlamı ile ‘Dünyaya bakılan pencere, teras’ gibi bir şey ama ‘dünyayı gösteren, dünyayı anlatan’ da denebilir Yani Batılı anlamda atlas diye tarif etmek galiba en doğrusu



MÜTEFERRİKA BASKISI
Biraz daha kurcalayıp, dikkatle incelediğimizde tarihimizde iki bakımdan çok önemli bir eser olduğu ortaya çıkıyor Birincisi Müteferrika Matbaası’nda basılmış Osmanlı’daki ilk matbaayı kurmuş olan bu zat 1729’da ilk olarak Vankulu Lugatı’nı basmış Cihannüma ise hayatta iken bastığı on yedi kitabın on birincisi Katib Çelebi’nin 17 yüzyılda kaleme aldığı bu önemli eserini 500 adet olarak 1732 yılında yayınlamış






COĞRAFYAYA IŞIK TUTUYOR
Diğer taraftan, kitap zamanın coğrafyasının en önemli ışık tutan kaynaklarından biri Sadece dönemin İslam kaynaklarını kullanmakla kalmamış, aynı zamanda batılı kaynakları kullanarak fevkalade bilimsel bir sentez oluşturmuştur Katib Çelebi (Mustafa bin Abdullah) 1609 – 1957 yılları arasında yaşamış önemli Osmanlı aydınlarından Kırk yedi yıllık ömrüne 23 eser kaleme almış Batılı kaynaklara ulaştıktan sonra ikinci defa yazdığı Cihannüma’nın Osmanlı tarihinde önemli bir çığır açtığı kesindir







ASTRONOMİ
Kitap 1732 yılında basıldığında evvelki en büyük öncü olan Piri Reis’ten ve onun önemli eseri olan Kitab-ı Bahriye’den sonraki yeni ekol, yeni merhale ortaya çıkıyor Buradaki en önemli fark astronomi biliminin son geldiği noktanın kaleme alınmış olması MS ikinci yüzyılda Batlamyus ile başlayan süreç İslam alimleri Nasireddin el-Tusi (1201-1274), ve Ali Kuşçu (1403-1474) öte yandan Batılı alimler Kopernik, Galileo ve diğerlerinin katkılarıyla yeni astronomi biliminin en geniş şekilde kâğıda yansıdığı metin olmasıdır

HARİTA VE ŞEKİLLER
İlginç ve önemli bir diğer noktadan da bahsetmeliyiz Toplam 13 şekil ve 27 haritası var kitabın; Astrolojik evren modellerinden iklim ve rüzgâr haritalarına, oradan da en sonunda İstanbul haritasına kadar Ve bunların Katib Çelebi’nin bıraktığı metinden çok daha ileri ve kapsamlı olduğu görülür