Gebeliğe Nasıl Hazırlanılmalı?

Gebelik öncesi dönem, sağlıklı bir bebek sahibi olabilmek için çiftlerin kendilerini fiziksel ve psikolojik olarak hazırlayabileceği bir süreçtir Ferti-Jin Kadın Sağlığı ve Yardımcı Üreme Teknikleri Merkezi Klinik Direktörü Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı OpDr Seval Taşdemir

Döllenme ve implantasyon (döllenen yumurtanın rahmin iç tabakasına tutunması) ile başlayan gebelik sürecinde bebeğin organlarını oluşturan hücreler büyük bir hızla bölünerek çoğalır ve oluşturacakları organ sistemlerine göre farklılaşır Dolayısı ile gebeliğin bebeğin organlarının oluştuğu bu ilk dönemi çok önemlidir Bu dönemin en sağlıklı şekilde geçirilebilmesi için anne adayı gebeliğin 2-3 ay öncesinden başlayarak 9 aylık gebelik dönemine hazırlanmalıdır

YAŞAM TARZI

Günümüzde gebeliğin ilk haftalarının önemi daha iyi anlaşılmıştır, ilk 12 haftada bebeğin organları oluşur Birçok kadın henüz gebe olduğunu anlamadan bebeğin birçok organı gelişmiştir Anne adayının yaşam şekli gelişmekte olan bebeği etkiler Çocuk sahibi olmaya karar veren çiftler yaşam tarzlarını gözden geçirip düzenlemelidir

Sigara

Gebeliğe hazırlık dönemi sigarayı bırakmak için çok uygun bir dönem olabilir Sigaranın zararlarını bilmesine rağmen birçok kişi sigara içmeye devam eder, bir bebeğin sağlığından sorumlu olmak anne adaylarının sigarayı bırakabilmek için daha çok çaba göstermesini sağlar Sigara içen kadınlarda bir yıl içinde gebe kalabilme olasılığı sigara içmeyenlere oranla %25 daha düşüktür Sigara yumurta kalitesini bozar, yumurtanın döllenmesini ve döllenen yumurtanın rahme tutunmasını zorlaştırarak gebeliği önler Sigara içen kadınlarda dış gebelik ihtimali de artar Nikotin küçük damarların büzülmesine neden olarak vücuttaki kan dolaşımını yavaşlatır, bundan plasenta da etkilenir ve bebeğin gelişmesi için gereken oksijen ve besinlerin bebeğe ulaşması zorlaşır Sigara anne adayının beslenmesini de bozar, vücuttaki C vitamini seviyesi düşer Sigara içen kadınların bebekleri düşük doğum ağırlıklıdır Bu bebeklerde düşük doğum ağırlığının yanında gelişme geriliği de sık görülür Gebelik döneminde günde 10 adet sigaradan fazla içen kadınların erken doğum yapma riski %80 artar Gebelik döneminde sigara içilmesi bebeğin akciğer gelişimini ve kapasitesini olumsuz etkileyerek bebeğin ileride akciğer problemleri ile karşılaşmasına neden olur Gebeliklerinde sigara içen kadınların çocuklarında okul döneminde öğrenme güçlüğü tespit edilmiştir Bunun da anne karnında bebeğin karbonmonoksit gazına maruz kalmasına ve beynine giden oksijenin azalmasına bağlı olduğu düşünülmektedir

Gebelik döneminde sigara bırakmayı kolaylaştıran nikotin sakız veya bantları gibi maddelerin kullanımı önerilmez

Pasif İçicilik

Sigara içmeyenler restoranlarda, işyerlerinde hatta kendi evlerinde sigara dumanına maruz kalabilirler Pasif içicilik olarak adlandırılan bu durum gebelere ve gelişmekte olan bebeklerine zarar verir Pasif içicilik de bebeğin doğum ağırlığının düşük olmasına neden olur Pasif içicilikten korunmak için çalışma ortamınızda ve evinizde iyi havalanan bir yerde oturmaya özen göstermelisiniz Eşiniz sigara içiyorsa bu dönemde sigarayı bırakması bebeğin doğum sonrası sağlığı için de çok önemlidir

Alkol

Gebeliğe hazırlık ve gebelik döneminde alkol tüketiminden kaçınmak gerekir Alkol kadınların vücudundan daha uzun sürede atılır, gebelik öncesi dönemden itibaren alkol kullanılmamalıdır Alkol doğumsal anomalilere neden olur Alkollü içeceğinizi dilüe etmeniz (sulandırmanız) veya içkiden evvel bir şeyler yenmesi alkole karşı reaksiyonunuzu yavaşlatır, fakat alkolün bebeğe geçmesine engel olmaz

Fötal Alkol Sendromu

Günümüze dek fötal alkol sendromunun sadece gebeliği sırasında fazla miktarda alkol alan kadınların bebeklerinde görüldüğü düşünülmekteydi, fakat daha az miktarda alkol alan kadınların bebeklerinde de problemlerin görüldüğü ortaya çıktı Gebelik döneminde az miktar alkol alan annelerin bebeklerinde düşük doğum ağırlığı ve gelişme geriliği görülmektedir Günlük alınan alkol miktarı fazla ise bebeklerde gelişme geriliği, yüz ve kulak deformasyonları, yarık damak ve yarık dudak, sinir sistemi fonksiyon bozukluğu, zeka geriliği, diş gelişiminde problemler, iskelet sistemine ait bozukluklar, kalp, karaciğer ve üreme sistemine ait problemler görülür Bu çocuklarda daha ileri yaşlarda davranış bozukluğu, hiperaktivite ve okulda başarısızlık da görülür Fazla miktarda alkol alan kadınların bebeklerinde nöral tüp defektleri ve kromozomal anomalilere de rastlanır

Gebeliğin ilerleyen zamanlarında alkol alımı kesilse dahi bebekteki gelişim geriliği devam eder Gebeliğin ilk dönemlerinde alınan alkol bebeğe büyük ve kalıcı zararlar verir Fazla miktarda alkol alan kadınlarda gebelik öncesinden itibaren alkol alımı kesilmezse bebekte görülebilecek doğumsal problemleri önlemek mümkün olmaz Anne için alkol tüketiminin güvenli olduğu bir miktar belirlenememiştir Gebelikten önce alkol alımını tamamen kesmek gerekir Eğer doğum kontrolü uygulanmıyorsa menstrual siklusun ikinci yarısında kesinlikle alkol alınmaması gerekir

Kafein

Kafein gebelik döneminde uzak durulması gereken bir maddedir Kahve, çay ve kola gibi kafein içeren ürünlerin tüketimi mümkün olduğu kadar azaltılmalıdır Birçok araştırma gebelik döneminde kafein kullananlarda kullanmayanlara göre daha yüksek oranda doğum defektlerinin görüldüğünü göstermiştir Gebelik döneminde kafeinin metabolizması değişir, yarılanma ömrü yani vücuttan atılma süresi uzar

Eğer kahve ya da diğer kafeinli içecekler fazla tüketiliyorsa, gebelik öncesinde bunların kademeli şekilde azaltılması gerekir Gebelik öncesi dönemden itibaren kola ve bitki çaylarından da uzak durulması faydalıdır Bazı hayvan deneylerinde kafeinsiz kahvenin bebeğin gelişimine olumsuz etkisinin olabileceği gösterilmiştir Araştırmalara göre dekafeinizasyon işleminde kullanılan bazı kimyasalların gelişim geriliğine neden olabileceği düşünülmektedir

Suni Tatlandırıcılar

Günümüzde Nutrasweet (aspartam) veya diğer suni tatlandırıcı maddeleri içeren birçok diyet gıda maddesi yaygın olarak tüketilmektedir Bu ürünlerin kullanımı gebe olmayan kişilerde güvenlidir Gebelik sırasında suni tatlandırıcıların kullanımı ile ilgili çok fazla çalışma yoktur Gebelik döneminde suni tatlandırıcılar ve bunları içeren ürünlerin mümkün olduğu kadar az tüketilmesi önerilir

Aspartam vücutta metabolize edildiğinde metanol, aspartik asit ve fenil alanin adı verilen maddeler ortaya çıkar Bunlardan aspartik asit plasentayı geçemez, metanol de çok düşük düzeyde olduğu için zararlı değildir Bir aminoasit olan fenil alanin ise FKU (fenilketonüri) hastalığı olan kişilere zararlıdır Çocukluk döneminde diyet ile tedavi edilebilen bu durum erişkin kadınlarda gebelik döneminde göz önünde bulundurulmazsa bebeğe zarar verebilir Bu madde sinir sistemine zarar vererek ağır zihinsel geriliğe neden olabilir FKU hastalığı olan gebeler aspartam içeren ürünleri kullanmaktan kesinlikle kaçınmalıdır

Katkı Maddeleri

Birçok hazır gıdanın tazeliğinin korunabilmesi için nitrat içeren katkı maddeleri kullanılır Gebelik döneminde bu ürünlerin tüketilmemesi önerilir Bunun yanında taze meyve ve sebzelerin de üretim sırasında kullanılan böcek ilaçları ve gübrelerin içerdiği kimyasallardan arınabilmeleri için yenmeden önce çok iyi yıkanması gerekir

BESLENME

Sağlıklı Beslenme

Dengeli ve sağlıklı beslenme sağlıklı çocuk sahibi olabilmek için çok önemlidir Çiftlerin sağlıklı beslenmesi yumurta ve sperm kalitesini ve döllenmeyi etkiler Gebelik öncesi dönemde sağlıklı beslenme alışkanlıklarının edinilmesi ve bunların gebelik süresince devam ettirilmesi çok önemlidir Düzenli beslenme alışkanlığı anne adayına, ailesine ve gelişecek bebeğin sağlığına katkıda bulunur

Gebelik öncesi dönemden itibaren temel besin gruplarının hepsinden her gün alınmasına, günde 3 öğün yemek yenmesine ve kalsiyum, demir, folik asit gibi önemli vitamin ve mineralleri içeren besinlerden yeterli miktarlarda alınmasına dikkat edilmelidir

Önerilen ideal diyet aşağıdakileri içermelidir;

Protein 4 porsiyon
Süt ve süt ürünleri 4 porsiyon
Tahıl 3 porsiyon
Yeşil sebze 2 porsiyon
C Vitamininden zengin meyveler 1 porsiyon
Diğer sebze ve meyveler 4 porsiyon

Vitaminlerin en iyi kaynağı taze sebze ve meyvelerdir Fazla pişmiş, dondurulmuş ve uzun süre bekletilmiş gıdalar içerdikleri vitaminleri kaybeder Konservelerin birçoğunun da besin değeri azalır Etlerin yenmeden hemen önce pişirilmesi sağlıklıdır Taze sebzeleri haşlamak yerine buharda pişirmelidir

Vejetaryen olan kadınlar yeterli miktarda protein, kalsiyum ve demir alamazlar Vejetaryen olan kadınların mutlaka gebelik öncesinde protein alımını arttırması ve vitamin takviyesine başlaması gerekir

Vitamin ve Mineraller

Gebelik öncesinde vitamin kullanan kadınların hekime danışarak gerekirse kullandıkları vitamin haplarını değiştirmeleri gerekebilir A, C, ve D vitaminleri yüksek dozda alındıklarında gelişmekte olan bebeğe zarar verebilirler Gebelik döneminde vücudun vitamin ihtiyacı değişir

Demir; Birçok kadında demir eksikliği görülür Gebelik öncesinde fazla yakınmaya neden olmayan bu durum gebelikle beraber artar Demir eksikliği anemiye (kansızlığa) yol açar Gebelik öncesinde demir eksikliği belirlendiği taktirde mutlaka tedavi edilmelidir Demir ihtiyacının sadece besinlerle karşılanması zordur
Folik Asit; Sağlıklı gebelik için en önemli vitamin folik asittir Döllenmeden hemen sonra omurilik ve sinir sisteminin gelişmesinde önemli rol oynar Gebelikten önceki 3 aylık dönemden itibaren günde 400 mg folik asit takviyesi nöral tüp bozukluklarının oluşmasını engeller Folik asit narenciyede, yeşil yapraklı sebzelerde, fındık, badem ve baklagillerde bulunur Gebelik öncesi dönemden itibaren doğal besinlerle alınan folik asit yanında 400 mg folik asit içeren multivitaminler veya folik asit tabletleri önerilir

A Vitamini; Protein sentezi, kemik ve diş gelişimi, deri hücreleri ve gözde retina hücrelerinin gelişimi için gerekli bir vitamindir Genellikle gıdalardan yeterli miktarda alınabilir Günde 5000 ünitenin üzerinde alındığında doğumsal anomalilere yol açabilir

D Vitamini; Güneşten veya gıdalardan alınabilen bu vitamin kemik gelişimi için gereklidir Süt ürünleri ve balık bu vitaminden zengin gıdalardır Fazla miktarda alındığında doğumsal anomalilere yol açabilir

E Vitamini; Antioksidan olan bu vitamin fazla alındığında vücutta birikerek toksik düzeylere ulaşabilir ve gelişmekte olan bebeğe zarar verir

K Vitamini; Kanın pıhtılaşması için gerekli olan bu vitaminin eksikliği ancak karaciğer hastalığı olan veya uzun süre antibiyotik kullanan kişilerde görülür Gebelik döneminde fazla miktarda alınması bebeğe zarar verebilir

C Vitamini; vücudun birçok fonksiyonunda rol oynar C vitamini gereğinden fazla alındığında emilimi azalır ve fazla alınmasına rağmen hem gebede hem de bebeğinde eksiklik görülebilir Gıdalarla ve prenatal vitamin preparatları ile yeterli miktarda alındığı için C vitamini takviyesine gerek yoktur

B Vitaminleri; B kompleks vitaminleri vücudun birçok fonksiyonu için beraberce çalışır ve gereklidir En sık B6 vitamininin eksikliği görülür Bu vitamin lifli gıdalarda, tahıllarda, süt, yumurta ve yeşil sebzelerde bulunur Gebelik döneminde B1 vitamini ihtiyacı da artar B1 vitamini eksikliği olan annelerin bebeklerinde ani bebek ölümlerinin daha sık görüldüğü düşünülmektedir Prenatal vitamin preparatları yeterli miktarda B kompleks vitaminleri içerir

Vücut Ağırlığınız

Gebe kalmadan önceki vücut ağırlığınız önemlidir Boy uzunlukları ile orantılı olarak normal kilolarının üzerinde veya altında olan kadınlar gebelikleri sırasında, vücut ağırlıkları normal olan kadınlardan daha fazla problem yaşarlar Gebelik sırasında kilo almanız veya vermenizdense, gebelik öncesi kilonuzun bebeğin doğum kilosu üzerinde etkisi vardır Gebelik planı yapıyorsanız sorunsuz bir hamilelik geçirmek ve sağlıklı bir bebek sahibi olmak için gebelik öncesi ideal kilonuza ulaşmayı sağlamalısınız

Normalden Düşük Kilo

Vücut ağırlığınız ideal kilonuzdan % 10 daha düşük ise zayıf sayılırsınız Zayıf kadınlarda yetersiz beslenme, vitamin ve mineral eksiklikleri sık görülür Zayıf olan kadınların gebelik öncesi kilo almaları ve prenatal vitamin takviyesine başlaması gerekir Bu kadınlarda erken doğum ve bebeğin düşük doğum ağırlıklı olma ihtimali artar Bu bebeklerde gelişme geriliği de görülür Gebeliğin ilk üç aylık döneminde hızlı kilo alınması sakıncalıdır Bu dönemde çok fazla gıda alınması bebeğin ilerideki kilosunu etkileyebilir Gebelik döneminde fötal yağ hücreleri hızla çoğalır

Gebelik döneminde iki kişilik yemek yemek yaygın ve yanlış bir inanıştır, bu dönemde tek kişilik ve dengeli beslenmek gerekir Kalori alımı biraz arttırılmalı ve bu ekstra kaloriler karbonhidratlardan alınmalıdır

Fazla Kilo

Obezite, kilonuzun ideal kilonuzdan % 20 daha fazla olmasıdır Fazla kiloluysanız gebelikten önce kilo vermeye çalışmanız önemlidir çünkü gebelik döneminde diyet yapılması önerilmez Gebelikte diyet yapmak sizin ve bebeğinizin ihtiyacı olan temel gıdaların eksilmesine neden olur Diyet sırasında vücutta depolanan yağlar tüketilir, bu durum vücudun metabolik dengesini bozar Ketozis olarak adlandırılan durum ortaya çıkabilir, ketozis bebeğin sinir sistemini etkiler ve düşük IQ' lu olmasına neden olur

Fazla kilolu olan kadınlar büyük bebekler dünyaya getirirler Bu durum bebek ve anne için travmatik doğum nedenidir, forsepsle veya sezaryen ile doğum yapılmasını gerektirir Fazla kilolu kadınlarda preeklampsi-eklampsi (gebelik zehirlenmesi), yüksek tansiyon, diabet, pıhtılaşma bozuklukları ve kalp problemleri daha fazla görülür

Gebe kalmadan önceki dönemde yağdan fakir, liften zengin diyet uygulanarak ve egzersiz yaparak kilo verilmesi uygun olur Haftada 1 kg vermek güvenlidir, daha hızlı kilo vereceğiniz diyetler gebe kalma şansınızı düşürüp, gebelik öncesi besin depolarınızı azaltır

Beslenme alışkanlıklarını değiştirip, düzenli beslenerek ideal kiloya ulaşılması en doğrusudur

EGZERSİZ

Günümüzde birçok kadın sağlıklı yaşam için egzersiz programı uygulamaktadır Yapılan egzersizin miktarı ve çeşidi önemlidir Gebelik döneminde yapılan çok ağır egzersizler gelişmekte olan bebeğe zarar verebilir Gebelik öncesinde egzersiz programı tekrar düzenlenmelidir

Egzersizin gebeliğe etkisi; Gebelik döneminde birçok vücut fonksiyonu değişir Bu değişiklikler bebeğin beslenebilmesini ve yeteri kadar oksijen alabilmesini sağlar Gebelik döneminde kan hacmi, kalbin iş yükü, böbrek fonksiyonları, solunum ve metabolizma artar Egzersiz sırasında kalp hızlanır, kas ve cilde kan akımı artar ve vücut ısısı yükselir Gebelik öncesi dönemde özellikle doğum kontrol yöntemi uygulamıyorsanız menstrual siklusun ikinci yarısında vücut ısınızı arttıracak egzersizlerden kaçınmanız gerekir Egzersiz sonrasında sıcak duş almaktan veya saunaya girmekten de kaçınılmalıdır

Gebelik öncesi dönemde karın ve sırt kaslarınızı güçlendirmeye yönelik egzersizler yapılabilir Gebelik döneminde dağcılık, binicilik, dalma, sörf gibi riskli sporları yapmaktan kaçınılmalıdır Gebeliğe hazırlık döneminden itibaren egzersiz yaptığınız süreyi kısaltmak ve nabzınızı kontrol ederek dakikada 140' ın üzerine çıkmamasına dikkat etmek gerekir

Kalp hastalığı olan kadınlar ile tekrarlayan düşük, erken doğum, anormal kanama ve rahim ağzı yetmezliği öyküsü olan kadınlar gebelik döneminde egzersiz yapmaktan kaçınmalıdır Diabet, tiroid bezi hastalığı, anemi veya hipertansiyon problemi olan gebelerin de ancak hekim kontrolünde egzersiz yapmaları gerekir

Ev, çalışma ortamı ve çevredeki kimyasal ve benzeri maddelerin birçoğunun gebelik ve gelişmekte olan bebek üzerindeki etkileri çok iyi bilinmemektedir Ferti-Jin Kadın Sağlığı ve Yardımcı Üreme Teknikleri Merkezi Klinik Direktörü Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı OpDr Seval Taşdemir, Mynet okurları için yazdı

Bir çift çocuk sahibi olmaya karar verdikten sonra gebelik öncesi dönemden doğuma kadar olan süreçte mümkün olduğunca bu maddelere maruz kalmaktan kaçınmalıdır Gebelik öncesi dönemde bulunduğunuz ortamlarda size zararlı olabilecek maddelerin varolup olmadığını araştırarak gerekli önlemleri almanız gerekir

Çevremizdeki zehirli maddeler gebelik öncesi dönemde kadının vücudunda birikerek çok erken dönemde embryoya, gebelik döneminde gelişmekte olan fetusa veya anne ve babanın üremede rol oynayan hücrelerine kalıcı zarar verebilir

Toksik Maddeler Üreme Sağlığını Nasıl Etkiler?

Bu maddelerin bir kısmı yumurta, bir kısmı ise sperme etki ederek çocuk sahibi olmayı zorlaştırır Bazı maddeler gelişmekte olan bebeği etkileyerek doğumsal anomalilere bir kısmı da doğum sonrası anne sütüne karışarak yeni doğan bebeğe zarar verebilir Bazı maddeler ise erkeklerde impotansa (iktidarsızlık), kadınlarda erken menopoza yol açar

Metaller: Çalışma ortamında ve çevremizde birçok metale maruz kalabiliriz Bu metaller üreme sağlığını ve gelişmekte olan bebeği olumsuz etkiler

- Kurşun; Etrafta yaygın olarak bulunur ve çevre kirliliğine yol açar Benzinin yanması ile ortaya çıkan kurşun, trafiğin çok yoğun olduğu bölgelerde yaşayanları etkiler Boya imalatında çalışanlar, ressamlar, seramikçiler, tekstil imalatında ve benzincilerde çalışanlar kurşuna fazla maruz kalır Kurşun hem erkeği hem de kadını etkiler Kurşuna maruz kalan erkeklerin sperm sayısının ve kalitesinin azalmasının yanında eşlerinde de düşük ve ölü doğum görülme olasılığı artar Kurşuna maruz kalan kadınlarda menstrual düzensizlikler, infertilite, düşük, ölü doğum ve bebeklerinde sinir sistemine ait problemler görülür

- Bor; Kozmetik, boya, deri, cam, porselen, elektrik, fotoğrafçılık ve çelik endüstrisinde çalışan kişiler fazla miktarda bora maruz kalabilir Borun kadın ve erkeklerde infertiliteye neden olduğu, gebelik döneminde maruz kalındığında ise bebekte gelişme geriliğine ve çeşitli anomalilere yol açabileceği düşünülmektedir

- Civa; Elektrik malzemeleri, boya ve termometre üretiminde çalışanlar civa buharına maruz kalır Civanın sulara karışması ile balıklara ve bu balıkları tüketenlere bulaşır Civa santral sinir sisteminde ve üreme organlarında birikir Civa infertilite ve düşüğün yanı sıra düşük ağırlıklı bebeklerin doğmasına ve gelişmekte olan bebekte sinir sistemi anomalilerine yol açabilir

- Arsenik; Cam, seramik, boya, böcek ilaçları ve deri imalatında kullanılan kimyasal maddeler arsenik içerir Arsenik kromozomal bozukluklara yol açar, testislere zarar vererek erkeklerde infertiliteye neden olur Arseniğe maruz kalan kadınlarda düşük görülme olasılığı artar Arsenik fetusta gelişme geriliğine, sinir sistemi ve iskelet anomalilerine neden olur

- Manganez; Cam, seramik, boya, lastik ve çelik endüstrisinde çalışanlar manganeze maruz kalırlar Erkeklerde hormonal düzensizliğe bağlı infertiliteye ve gelişmekte olan fetusta sinir sistemi problemlerine neden olurlar

Bitki ve Haşere İlaçları: Bitki ve haşere ilaçlarının içerdiği toksik maddeler doğaya karışarak insan sağlığını tehdit eder Birçok meyve ve sebzeye bulaşan bu ürünler ürüme sağlığına da zarar verir Bu maddelerle direkt temas eden kadınlarda menstrual siklus düzensizlikleri, yumurtalık fonksiyonlarında bozulma ve infertilite sık görülür Bu maddeler erkeklerde de sperm sayısını azaltarak infertiliteye neden olur Bu maddelerin içerdikleri kimyasallar kromozomal bozukluklara ve düşüklere de yol açar

Kimyasal Çözücüler: Elektronik ürün imalatında ve inşaat işlerinde çalışanlar, marangozlar, boyacılar ve makinistler çözücülere çok yoğun olarak maruz kalır Yapıştırıcılar, cilalar ve boyalar kimyasal çözücüleri içerir Bu maddeler sinir sistemine zarar verir, sperm sayısını azaltır, menstrual siklus düzensizliklerine, düşüklere ve doğumsal anomalilere neden olur

Formaldehit: Kağıt, deri ve tekstil üretiminde yaygın olarak kullanılan bir maddedir Tıpta patoloji için alınan örneklerin saklanmasında koruyucu olarak kullanılır Sperm sayısının azalmasına, menstrual siklus düzensizliklerine, gebelik sırasında maruz kalındığında anne adayında anemiye (kansızlık), bebekte ise gelişim geriliğine neden olur

Anestezik Maddeler: Anestezi uzmanları, cerrahlar, hemşireler, ameliyathane personeli ve diş hekimleri anestezi uygulamak için kullanılan maddelere maruz kalır Bu maddelerin zararlı etkisinden korunmak için ameliyathanelerin havalandırma sisteminin iyi olması gerekir Anestezik maddeler düşük ve doğumsal anomalilere neden olur Gebelik planlandığından itibaren ve gebelik döneminde, çalışılan birim değiştirilerek bu maddelerden uzak durulması gerekir

Etilen Oksit: Tıbbi cihaz ve malzemelerin sterilizasyonunda kullanılır Erkeklerde testislere zarar vererek infertiliteye yol açan bu madde DNA ve kromozomlara da zarar verir Düşük ihtimalini arttıran bu maddeye maruz kalmaktan gebelik öncesi dönemden itibaren kaçınılmalıdır

Çalışma ortamında toksik maddelere maruz kalan kadınlar çocuk sahibi olmaya karar verdiklerinde işyerinde kullanılan maddeler ve muhtemel zararları ile ilgili mümkün olduğunca fazla bilgi edinerek bunlardan korunmalıdır İşveren ve iş arkadaşları ile görüşerek çalışma ortamında ve koşullarında gerekli düzenlemeler yapılmalıdır

Evde Karşılaşılan Zararlı Maddeler: Evde günlük hayatımızda kullandığımız birçok ürün gebeliğe zarar verebilir Gebelik öncesi ve gebelik döneminde evi boyatmaktan, duvar kağıdı kaplatmaktan, ilaçlatmaktan kaçınılmalı veya bu işlemlerden sonra iyi havalanma sağlanmadan evde kalınmamalıdır Bunun yanında temizlik maddelerini kullanırken eldiven giyilerek cilt temasından kaçınılmalı ve iyi havalanan ortamlarda çalışılmalıdır

Radyasyon: Radyasyon bir tür enerjidir, gözle görülebilen dalga boyundan büyük olan radyasyon iyonize radyasyon olarak adlandırılır ve bu tip radyasyon anormal hücre büyümesine (kanser) ve genetik yapıda değişikliklere neden olur İyonize radyasyona maruz kalabileceğiniz bir işte çalışıyorsanız mutlaka gebelik öncesi dönemden itibaren işinize ara vermeniz gerekir Gebelik döneminde veya doğum kontrol yöntemi uygulamıyorsanız menstrual siklusun ikinci döneminde röntgen filmi çektirmemeniz önerilir Mutlaka film çekilmesi gerektiğinde ise karın bölgesi kurşun yelek ile korunmalıdır

İyonize olmayan radyasyon, televizyon, bilgisayar, fotokopi makinesi ve mikrodalga fırınlar gibi birçok cihazdan yayılan radyasyon biçimidir İyonize olmayan radyasyona maruz kalarak çalıştığınız bir işiniz varsa radyasyon kaynağından mümkün olduğu kadar uzak mesafede çalışarak ve çalışma saatlerinizi kısaltarak korunabilirsiniz Bilgisayar ekranlarının özellikle arka kısımlarından radyasyon yaydığını düşünerek, çalışma ortamınızdaki yerinizi değiştirip bilgisayarla çalışıyorsanız 2 saatte bir 15 dakika dinlenmeniz gerekir

İLAÇ KULLANIMI

Hamilelik dönemi ve öncesinde reçeteli veya reçetesiz satılan tüm ilaçları kullanmadan önce bu dönemde kullanılıp kullanılamayacaklarının araştırılması gerekir Gebelik dışında kullanıldığında hiçbir yan etkisi olmayan ilaçlar dahi gebelik döneminde kullanıldığında gelişmekte olan bebeğe zarar verebilir Herhangi bir doğum kontrol yöntemi kullanmayan bir kadın menstrual siklusun ikinci yarısında gebe olduğunu düşünerek gerekli önlemleri almalı ve kendine zarar verebilecek şeylerden kaçınmalıdır

Baba adayının aldığı birçok ilaç da gebeliğe etki edebilir Prekonsepsiyon döneminde erkeğin kullandığı ilaçların spermi direkt olarak etkileyerek bebekte doğumsal anomalilere neden olduğunu gösteren bazı çalışmalar vardır Bazı ilaçlar ise ejekülata (meniye) karışarak cinsel ilişki sırasında annenin rahim ağzından emilir ve gelişmekte olan embryoya zarar verebilir Bu konuda daha fazla bilimsel araştırmaların yapılması gerekmektedir

Doktora danışmadan kullandığınız, yan etkisi az olan ve reçetesiz satılan birçok ilaç gebelik sırasında kullanıldığında gelişmekte olan bebeğe zarar verebilir;

- Alerji için kullanılan birçok ilaç doğumsal anomalilere yol açar, gebeliğin ilk üç aylık döneminde bu ilaçların kullanılmaması ve doktora danışılması gerekir
- Ağrı kesici ve ateş düşürücü ilaçları kullanmadan önce hekime danışmalısınız Gerekli hallerde asetominofen türevi ilaçlar kullanılabilir
- Öksürük için kullanılan birçok ilacın da gebelikte güvenilirliği konusunda kesin bilgiler yoktur Özellikle gebeliğin ilk üç ayında bu ilaçları kullanmaktan kaçınmak gerekir
- Mide ekşimesi ve hazımsızlık için kullanılan ilaçların gelişmekte olan bebek üzerinde olumsuz bir etkileri gösterilememiştir Bu ilaçlar hekime danışarak kullanılabilir
- Mide bulantısı için kullanılan ilaçlardan mümkün olduğu kadar sakınmak gerekir Bunlar gelişmekte olan bebeğin iskelet, dolaşım ve sindirim sisteminde anormalliklere neden olabilir
- Kabızlık için kullanılan ilaçlar ancak doğal önlemler ile barsak problemlerinin çözülemediği durumlarda hekime danışarak kullanılabilir
- Yüzeyel olarak kullanılan kaşıntı gidereci, lokal anestezik gibi ilaçlar sistemik alınmadığı sürece gelişmekte olan bebeğe zarar vermez, ancak hekime danışarak kullanılmalıdır
- Birçok kadının menstrual kanama bittikten sonra kullandığı vajinal duşlar, birçok hekim tarafından gebelik dışında da kullanımları önerilmeyen ürünlerdir Bunlar gebelik öncesi dönemde kullanıldığında enfeksiyon riskini ve düşük ihtimalini arttırır Bu duşların bir kısmı embryoya toksik olabilecek maddeler içerdiğinden doğum kontrol yöntemi uygulanmadığı dönemlerde kesinlikle kullanılmamalıdır

Gebelik öncesinde sağlık sorunlarına bağlı ilaç kullanan anne adayları;

Hipertansiyon, şeker hastalığı ve epilepsi (sara) gibi sürekli ilaç kullanımını gerektiren durumlarda doğum kontrol uygulaması kesilmeden önce gebelik döneminde anne adayının önceden varolan sağlık probleminin tedavisine nasıl devam edileceği belirlenmelidir Gebelik öncesinde kullanılan ilaçların birçoğu gebelik döneminde kullanılamaz Gebelik dönemi anne adayının kullandığı birçok ilacın dozunun tekrar ayarlanmasını gerektirir Anne adayını gebelik öncesindeki sağlık problemi nedeni ile takip eden doktor ve gebeliği takip edecek olan jinekolog beraber değerlendirmeli ve gebeliği süresince beraber takip etmelidir

GENETİK

Genetik danışmanlığa ne zaman ihtiyacınız var?

Gebeliğe karar verdiğiniz zaman sizin ve eşinizin ailelerindeki bireylerde Down Sendromu, zeka geriliği, kan hastalıkları, doğuştan kalp hastalıkları, iskelet sistemine ait problemler, kas hastalıkları, epilepsi (sara), kistik fibroz, metabolik hastalıklar olup olmadığını değerlendirmeniz ve araştırmanız gerekir Akraba evliliği, anne yaşının ileri olduğu gebelikler, önceki gebeliklerin düşükle sonlanmış olması, ölü veya anomalili bebek dünyaya getirmiş olmak genetik danışmanlık almanızı gerektirir

ÜREME SAĞLIĞI

Gebeliği etkileyen jinekolojik hastalıklar;

Üreme organlarının durumu ve hastalıkları gebeliği direkt olarak etkiler Planlanan gebelik öncesinde hekiminize danışarak kullandığınız doğum kontrol yöntemini ne zaman bırakmanız gerektiğini öğrenebilirsiniz

- Myomlar: Myom küçük ise genellikle gebeliğin sağlıklı bir şekilde devam etmesini engellemez Gebelik döneminde myomlar büyüyerek rahim ağzını kapatıp doğumu güçleştirebilir, bu durumda sezaryen ile doğum önerilir Büyük myomlar erken doğum riskini arttırır
- Endometriozis: Karın içine kanamalar yapan bu hastalık gebe kalmayı güçleştirebilir Gebelik elde edildikten sonra sağlıklı devam eder ve gebelik döneminde endometriozis hastalığı iyileşir
- Önceden geçirilmiş jinekolojik operasyonlar:
Önceden geçirilen operasyonlar bazen skar (nedbe) dokusunun gelişmesine neden olabilir, bu durumda gebe kalmak zorlaşabilir ve düşük ihtimali artar

Gebelik öncesindeki kontrolde anne adayından tüm bu enfeksiyonların değerlendirilebilmesi için gerekli örnekler alınarak testler yapılmalıdır

İLERİ YAŞ GEBELİK

Günümüzde ileri yaşta çocuk sahibi olmak isteyen kadınların sayısı artmıştır Kadının yaşı ilerledikçe yumurtalıkların fonksiyonları yavaşlar ve yumurtalar yaşlanır dolayısı ile gebelik elde edilmesi zorlaşır Otuzbeş yaştan sonra her menstrual siklusta ovulasyon (yumurtlama) olmayabilir Yaş ilerledikçe Down Sendromu gibi kromozomal hastalıkların görülme olasılığı ve düşük ihtimali artar

İleri yaş gebeliklerde hipertansiyon, kalp problemleri, preeklempsi (gebelik zehirlenmesi), diabet daha sık görülür Gebelik öncesi dönemden itibaren iyi takip edilirse ileri yaştaki birçok kadın sağlıklı çocuk sahibi olabilir

Tübal cerrahi geçirmiş, endometriozis hastalığı veya myomları olan kadınlara ve diabet, kalp hastalığı, hipertansiyon gibi sağlık problemleri olan kadınların mümkün olduğu kadar erken bebek sahibi olmaları önerilir

ÖNCEDEN VAROLAN SAĞLIK PROBLEMLERİ

Gebelik kadının vücudunda birçok değişimin meydana geldiği bir dönemdir Gebelik öncesinde kontrol altında olan birçok sağlık problemi gerekli önlemler alınmazsa gebelik döneminde hem anne hem de bebeğin sağlığını tehdit eder

Sağlık problemi olan kadınlar hem jinekolog hem de takibinde oldukları hekimin incelemesinden sonra gebeliğe karar vermelidir Kronik hastalık nedeni ile ilaç kullanan kadınların ilaç dozlarının gebeliğe göre ayarlanması ve daha yakından takip edilmesi gerekir Anne adayındaki sağlık problemlerinin kontrol altında olması bebeğin sağlığı açısından çok önemlidir

Hipertansiyon: Kan basıncının yüksek olduğu durumlara verilen addır Gebelik sırasında hipertansiyon bebeğe yeteri kadar kan gitmesini ve bebeğin beslenmesini engeller, annenin böbreklerine de zarar verebilir Gebelik döneminde anne adayının hipertansiyon için önceden kullanmakta olduğu ilaçlar değiştirilebilir, idrar söktürücü ilaçların gebelikte kullanılması sakıncalıdır

Kalp Hastalıkları: Gebelik döneminde kalbin iş yükü arttığı için önceden varolan kalp hastalıklarına bağlı yakınmalar da artabilir Kalp hastalıkları anne ve bebeğin sağlığını ciddi olarak tehdit edebileceği için mutlaka gebelikten önce anne adayının detaylı olarak incelenmesi ve tedavisinin planlanması gerekir

Akciğer Hastalıkları: Tüberküloz, astım gibi akciğer hastalıkları kontrol altında oldukları taktirde gebeliğe zarar vermez Tüberküloz günümüzde nadir görülür, gebelik sırasında alınırsa gebeliğin sonlandırılmasına gerek yoktur Tüberküloz antibiyotikler ile tedavi edilebilir Astım toplumda oldukça yaygın görülür, gebelik döneminde astım krizine neden olan maddelerden uzak durmak gerekir Tedavi için kullanılan birçok ilaç gebelik döneminde güvenlidir Gebelik döneminde alerji için uygulanan aşı tedavisine de devam edilebilir

Böbrek ve İdrar Yolu Hastalıkları: İlk üç aylık dönemde böbreklerin fonksiyonu % 50 artar ve gebelik sonuna dek böbrekler fazla çalışmaya devam eder Gebelik döneminde idrar yollarına ait en önemli ve en sık görülen problem enfeksiyonlardır Bu enfeksiyonlar erken doğuma neden olabilir ve erken teşhis edilmediğinde ilerleyerek böbreklere zarar verebilir Sık idrar yolu enfeksiyonu geçiren kadınların gebelik öncesinde incelenmesi ve tedavi edilmesi gerekir Böbrek taşı olan gebelerde enfeksiyon daha sık görülür Gebelik döneminde ağır böbrek hastalığı olan anne adaylarında hipertansiyon, bebeklerde ise erken doğum ve büyüme geriliği görülebilir Gebelik öncesi sağlık kontrollerinde mutlaka idrar incelemesi yapılmadır Dialize girmek zorunda olan anne adaylarının, gebelik süresince dialize girme sıklığı artabilir

Böbrek transplantasyonu geçirmiş kadınlarda gebelik döneminde pre-eklempsi (gebelik zehirlenmesi) görülme ihtimali %33' tür Bu gebelerde erken doğum ihtimali artar ve bebeklerde gelişme geriliği görülür Bu gebeler çok yakın takip edilmeli ve gerekirse gebelik dönemini hastanede geçirmelidir

Gastrointestinal Sistem Hastalıkları: Mide barsak sistemine ait problemler de gebeliği etkileyebilir

- Peptik Ülser; Mide, onikiparmak barsağı ve yemek borusunda görülen ve mide asidinin artmasına bağlı oluşan bu yaralar gebelik döneminde iyileşme eğilimi gösterir Gebelik döneminde antiasit kullanımının güvenli olduğu düşünülür

- Ülseratif Kolit; Kalın barsağın iltihabi bir hastalığı olan bu durum kadınlarda daha fazla görülür Karın ağrısı, ishal, kilo kaybı, ateş ve kansızlığa yol açan ataklar görülür Gebelik iyileşme döneminde elde edilmişse hastaların %50-70'inde gebelik döneminde atak görülmez

Karaciğer Hastalıkları: Karaciğer vücudun en kompleks organlarından biridir Tüm metabolik ve kimyasal fonksiyonlar için gerekli olan bu organ besinlerin sindirilmesinin yanında ilaç, alkol, kimyasal maddeler ve benzeri zehirli maddelerin temizlenmesinde rol oynar Gebelik öncesinde veya önceki gebelikler sırasında karaciğer fonksiyonlarında bozukluk olan anne adaylarının detaylı olarak incelenmesi gerekir

Şeker Hastalığı: Şeker hastalığı olan kadınların gebelikten 2 ay öncesinden itibaren kan şekerinin kontrol altında olması gerekir Şeker hastası olan birçok kişi hastalığının farkında olmadığı için tüm anne adaylarının şeker hastalığı yönünden incelenmesi gerekir Gebeliğin ilk 8 haftasında bebeğin organlarının geliştiği dönemde kan şekerinin kontrol altında olması çok önemlidir Gebelik döneminde insülin kullanan anne adaylarında insülin dozunun ayarlanması ve bu gebelerin daha sık kontrol edilmeleri gerekir

Tiroid Bezi Hastalıkları: Boyundaki bu bez vücudumuzdaki metabolik olayları kontrol eder Tiroid bezinin çalışması ile ilgili problemler üreme sağlığını direkt olarak etkiler Tiroid bezi hastalıkları gebe kalmayı güçleştirdiği gibi düşüğe ve erken doğuma da neden olabilir Gebelik öncesi tiroid hormon düzeyleri belirlenerek problem varsa tedavi edilmesi gerekir

Kan Hastalıkları: Anemi (kansızlık) kadınlarda sık görülür ve yorgunluk, çarpıntı, nefes darlığı, solukluk gibi yakınmalara yol açar Gebelik öncesi dönemde kan sayımı yapılarak aneminin varlığı belirlenmeli ve mutlaka tedavi edilmelidir Gebelik sırasında demir ve folik asit ihtiyacı arttığından bu maddeler yeteri kadar alınmazsa anemi görülür Gebelikten önce anemi varsa gebelik süresince daha da derinleşir Özellikle Akdeniz Anemisi gibi kalıtsal kan hastalığı olan anne adaylarının gebeliğe karar vermeden önce gerekli incelemelerden geçerek genetik danışmanlık alması gerekir

Pıhtılaşma ile ilgili kan hastalığı olan kadınlar da gebelik ve doğum sırasında kanama yönünden çok dikkatli izlenerek takip edilmelidir

Nörolojik Hastalıklar

- Epilepsi (Sara); Bu hastalarda genellikle gebelik döneminde nöbet sıklığı artar Hastalığın durumuna göre gebelikte seçilecek ilaçlar ve dozlar ayarlanmalıdır Kontrol altında olmayan hastalarda nöbetler sırasında gebenin ve bebeğin oksijenlenmesi bozulur
- Migren; Damarların genişlemesine bağlı görülen baş ağrıları kadınlarda çok sık görülür Özellikle menstruasyon sırasında görülen migren baş ağrıları olan kadınlarda gebelik döneminde başağrıları düzelebilir Migren ağrısını arttıran gıdalardan uzak durulmalıdır
- Multiple Skleroz (MS); Vücuttaki sinirleri kaplayan myelin adı verilen maddenin bozulması ile karakterize bir hastalık olan MS gebelik elde edilmesini veya gebeliğin devamını güçleştirmez Bu hastalığı olan gebelerin %25'inde gebelik sırasında veya doğumdan sonra bir atak görülebilir

Kanser: Hangi organ sisteminin tutulduğu, görülen tedavinin cinsi ve tedavinin sonucuna göre elde edilecek gebelik etkilenir Bütün kanserlerin tedavisinden sonra, gebelik düşünüldüğü zaman kansere ve diğer organlara yayılımına yönelik tüm testlerin yapılması gerekir

Bağ Dokusu Hastalıkları: Bağışıklık sistemindeki bozukluklara bağlı ortaya çıkan bu hastalıklar kadınları daha fazla etkiler Lupus hastalığı (SLE), skleroderma, romatoid artrit gibi bağ dokusu hastalıkları bağışıklık sistemindeki bozukluklara bağlı olarak ortaya çıkar