Dinamo Ve Alternatörün çalışma İlkesi

Dinamo Ve Alternatörün çalışma İlkesi


Bir tel ya da bobin (tel sargısı) bir mıknatısın yakınında hareket ettirilirse, bu telin ya da bobinin uçlarına bağlanmış bir ölçme aygıtı (bak Galvanometre) telden elektrik akımının geçmekte olduğunu gösterir Mıknatısın çevresindeki magnetik alanın değişmesiyle harekete geçen ya da "indüklenen" bu akıma indüklenmiş akım denir Mıknatıs ne kadar güçlü, bobinin sarım sayısı ve mıknatıs çevresindeki hareketi ne kadar fazlaysa,

elektrik akımını harekete geçiren elektromotor kuwet (EMK) de o kadar büyük olacaktır Hareketin yönü tersine çevrildiğinde akım da ters yönde akmaya başlar Eğer iletken olarak bir bobin kullanılıyorsa, bobinin her yarım dönüşünde akımın yönü değişir ve böylece bir alternatif akım doğar Tel ya da bobinin hareketi durduğu anda da elektrik


akımı kesilir Bu yüzden, bobinin sürekli dönmesini sağlamak için, iletken tel armatür denen demir bir makaraya sarılır Bir mıknatısın yakınına yerleştirilen armatürün mili bir türbinin ya da motorun miline bağlanır ve böylece mıknatısın magnetik alanını kesecek biçimde, sürekli olarak kendi ekseni çevresinde dönmesi sağlanır Bu nedenle armatürün bir adı da "hareketli parça" anlamına gelen rotordur Mıknatıs olarak genellikle, doğrudan dinamonun ürettiği akımla beslenen ya da "uyarılan" bir elektromıknatıs kullanılır (bak ELEKTROMIKNATIS) Mıknatısı içeren parça hareketsiz olduğu için buna da "durağan" anlamında stator denir


Uygulamada, statorda genellikle birden çok elektromıknatıs bulunur; armatüre de gene birden fazla bobin sarılır Elektrik akımı bu bobinlerde oluştuğu için, bütün sorun sürekli dönen bobinlerden elektrik akımının nasıl alınacağıdır Bu sorunun üstesinden gelmek için bobinin iki ucu armatürün miline takılan birer bileziğe bağlanmıştır Mille birlikte dönen bilezikler fırça denen karbon parçalarına sürtünür; böylece akım, rotora (hareketli parçaya) bağlı bileziklerden statora (durağan parçaya) bağlı fırçalara geçerek istenen noktaya iletilir


Mekanik enerjiyle beslenen elektrik üreteçlerinin genel çalışma ilkesi budur Yalnız, alternatörler ve otomobillerdeki şarj dinamosu gibi alternatif akım üreteçlerinde bu düzenleme, yani hareketli ve sabit parçaların işlevi tersine çevrilmiştir Bunlarda hareketli parça elektromıknatıstır ve bir dizi sabit bobinin içinde döner; bu durumda akım doğrudan bobinlerden alınacağı için bilezik ve fırçalara gerek kalmaz Doğru akım üreten dinamolarda ise, akımı hareketli parçadan sabit parçaya aktaran bileziklerin yerini bir komütatör (anahtar) almıştır Bobin dönerken, komütatör otomatik olarak fırçaları önce bobinin bir yarısına, sonra öbür yarısına bağlar