Japon Sahne Sanatları

Noh Tiyatrosu






Noh bilinen en eski tiyatrodur Geleneksel Çin sanatından ve geleneksel Japon halk oyunlarından (dengaku) yaptığı alıntılarla sarugaku olarak da bilinen Noh 14yy çok büyük ilerleme kaydetmiştir Büyük tapınak ve ibadet yerlerince desteklenen oyunlar daha çok dini tören havasında geçmekteydi Ünlü oyuncu ve yazar Kannami ve onun oğlu Zeami nin 14yy'da yaptıkları değişikliklerle Noh günümüzdeki halini almıştır Shogun Ashikaga Yoshimitsu (1358~1408) için oynanan oyunla , shogun'un da desteğini arkasına almış ve yüksek sosyal sınıf tarafından desteklenmiştir Zeami



günümüzde halen oynanmakta olan birçok eser yazmıştır, bunlara tanınan klasiklerinden Takasago ve Izutsu da dahildir Noh aristokrat kesimi ve Budizm’i işlerken , Kabuki güncel konuları ve Shinto felsefesini işlemektedir

Sivil savaş dönemlerinde (1467~1568) Shogun sanatsal aktivitelere zaman ayıramasa dahi diğer kesim Noh'a sahip çıkmış ve oyunları izlemeye devam etmiştir Barış dönemi geldiğinde Noh tekrardan Shogun tarafından ilgiyle takip edilmiş , ve bu dönemde Hideyoshi ve daha sonra Ieyasu sergiledikleri oyun performansları ile meşhur olmuşlardır


Aristokrat kesime hitap eden Noh oyuncuları yeni oyunculara müzik ve dansları öğretemediler bu da Noh'a olan ilgiyi düşürdü Daha sonraları Edo Dönemi'nin sonuna doğru(1600~1868), askeri sınıfın yavaş yavaş gücünü kaybetmesi ile Noh ve Kabuki Halk tarafından tekrar ilgiyle izlenmiştir 1867' de Shogunluğun kaldırılması ile Noh mâli sıkıntı içerisine girmiştir Fakat Meiji döneminden (1868~1912) sonra yapılan reformlar ile yeni sponsorlar bularak yaşamına devam etmiştir
Çoğu Noh sahnesi kapalı alanda kurulsa da kullanılan dekor ve malzemelerle dışarı havası verilmektedir Sahnede ise, shi-te en önemli oyuncudur ve sahnenin ortasında yer almaktadır, yardımcı roldeki oyuncu tsure sahnenin solunda , diğer oyuncu ise waki sahnenin sağında yer alır

Oyun esnasında 3 veya 4 müzik enstrümanı oyuna parçaları ile eşlik eder Her çalgıcının sahnedeki yeri farklıdır Oyun iki ana oyuncunun sahnedeki rollerini bitirmesi ve yerlerini değiştirmeleri ile son bulur


Ana oyuncunun rolü çeşitli maske ve çok detaylı hazırlanmış kostümlerle desteklenmiştir Başroldeki oyuncu sahneye en son çıkar , karanlığın içinden çıkıp ana sahnede belirir Olduğundan daha iri gözükebilmek için en az 5 kat giysi giymiştir Genellikle oyunun ortalarına doğru kendini göstermek amacıyla maskesini çıkarır Oyun esnasındaki sesler , diyaloglar , müzik ve danslar performansı etkileyen en önemli faktörlerdir Kullanılan dil ve oyun için yazılan şiirler tüm Japon halkının anlayabileceği şekildedir Fakat aynı Kabuki de de olduğu gibi hikayelerin anlatımında estetiklik


kazanması amacıyla daha ağır ve zor bir dil kullanılmaktadır Kyogen Japonya'nın geleneksel komedisidir Noh'dan ayrı olarak kendi gelenekleri vardır, fakat uzun Noh dramalarında seyircilerin sıkılmamalarını sağlamak amacı ile Noh oyunu aralarında gösterildiğinden genellikle Noh ile beraber sınıflandırılarlar


Kyogen esnasında büyük bir ustalılkla yelpaze kullanılabilir Bunun amacı bıçak, testere, mızrak, Sake şişesi, tabak vb objeleri ifade etmektir


Noh oyunlarında beş karakter bulunmaktadır, bunlar: tanrılar, savaşçılar, güzel bayanlar, diğer tipler(genellikle modern tipler veya deli kadın) ve son olarak cinler En popüler Noh oyunlarından biri 11yy hikayelerini konu alan Aoi Hanım'dır
Kabuki'de olduğu gibi oyunu baştan sona takip etmek büyük dikkat gerektirmektedir Roller oldukça uzundur, ayrıca oyun çoğu zaman araya Kyogen skeçleri ile kesilmektedir Bazı zamanlar Noh gösterileri özellikle korku verici maskelerden (ör: hannya ) dolayı çocuklar tarafından yadırganmaktadır Fakat Japonya seyahatinizden sonra tanıdıklarınıza iyi bir hediye almak istiyorsanız Noh maskeleri iyi bir tercih olabilir


JAPON ÇAY SERAMONİSİ

Dünyada “çayın babası” olarak bilinen Dharma’dan yola çıkarak yüzyıllar içinde çeşitli evrimler geçirip günümüze kadar ulaşan çay geleneği, Japonya’da çay seramonisi adı altında işlenmeyi sürdürüyor Günlük çay ritüellerini felsefeleriyle harmanlayarak kültürlerine yansıtan Japonlar, çay içme ve ikram etme eylemine, kattıkları estetikle başlı başına bir sanat, düşünsel zenginlikle başlı başına bir ayin boyutu kazandırmışlar
Tipik bir Japon evinin özel dizaynlı bahçesinin en sade bölümünde sadece çay törenlerinde kullanılmak üzere özel tasarlanmış Hoshoan adı verilen küçük bir ev bulunur Alçakgönüllü olma esasını hatırlatmak amacıyla ancak eğilerek girilebilecek kadar küçük tutulmuş kapısından bu eve girerken erkeklerin silah, bayanların da zinet eşyaları ile girmeleri yasaklanmıştır Bu yasak, dünya zenginliği ve gücünden arınarak tevazuya bürünmeyi simgelerken, eşya ve detaya boğulmadan döşenmiş ev de bunu destekler nitelikte son derece sade çizgilere sahiptir


Japon çay seramonilerinde her mevsim için farklı kaseler ve araçlar kullanılmaktadır Törenlerde kama (çaydanlık), chasen (çayı karıştırmak için kullanılan bambu fırça), chawan (çayın sunulduğu kase), chakin (peçete) gibi araçlar kullanılırken sunulan çay en taze çay yapraklarının öğütülmesiyle elde edilen meşhur yeşil çaydır
Ev sahibi ile misafir arasındaki ilişkinin, birbirlerini son görüşleri, birbirlerine son hizmetleriymişçesine özen ve hürmete dayandırıldığı Japon çay seramonisi, Japon inceliğinin hayata gelmiş en güzel örneklerinden biridir


Kaseyi tutuştan çayı karıştırmaya, çay koymadan peçetenin kullanımına kadar her hareketin belli adap ve zerafet kuralları dahilinde vücuda geldiği ve derin bir felsefenin yansıması olan bu seramonileri tekdüzelikten çıkaran en önemli unsur ruhtur


Japon inanışına göre töreni yapacak kişinin tören öncesi ruhen arınması ve konsantre olması gerekmektedir Törene katılan diğer kişilerin de minimalize edilmiş bir dansta bile olduğu gibi bütün varlıklarını katmaları, birlikte törene katıldıkları insanlarla temas kurabilmeleri beklenmektedir Kollektivist yaşam anlayışını benimsemiş bir toplum olan Japonlar, bu uygulamalarla simgesel olarak toplumsal uyumu kutsarken, çayı uygunluğun sanatı olarak yorumlamışlardır

Kabuki Geleneksel Tiyatro Oyunu

Elizabethan'ın İngiltere'de sahneye konulması sırasında Kabuki Japonya'da sadece erkekler tarafından oynanıyordu Bu sanat dalı gerçek anlamda bir tapınak görevlisi olan bayan Okuni tarafından tekrar ele alınarak değişik bir formatta sahne edilmiştir Genelde aristokrat formatı taşıyan noh'u örnek alan kabuki bir anda büyük kitlelerin eğlence aracı olmayı başarmıştır Daha sonraları sahnelerde yer alan bayan oyuncuların sergiledikleri doğal performans Kabuki'nin popülerliğini daha da arttırmıştır Birçok oyunda oyuncular erkek izleyicileri baştan çıkartmayı başarmışlardır



Tokugawa Shogunate oyununu oynayan birçok kadın sanatçı, oyundaki rollerinden ötürü toplumdan dışlanmıştır İronik olarak genç erkeklerin de cinsel sahnelerde rol oynaması kabukinin bu dönemlerde izleyici oranını düşürmüştür Bu dönemlerde Shogun'un da baskısı ile kabukiler kyogen konulu diramatik tiyatroya dönüş yapmıştır Değişiklikler hanamichi gibi geleneksel noh sahnelerinin kurulmasını beraberinde getirmiştir

Japonya'nın en büyük drama yazarlarından Chikamatsu Monzaemon (1653~1724) bu dönemde yazdığı dramatik Kabuki oyunları ile yıldızı parlamıştır, aynı dönemde Bunraku kukla oyunlarına yönelik de en beğenilen eserleri yaratmıştır Bunraku'ya döndüğünde hayran kitlesini de beraberinde götürmüş ve seyircisi azalan Kabuki oyuncuları sahnelerinde aynı zamanda Bunraku oyunlarına da yer vererek yeni bir dönem başlatmışlardır Bu dönemde Kabuki'nin en güzel oyunlarından biri olan ve halen günümüzde de devam eden , Ichikawa Danjuro oyunu ortaya çıkmıştır Bunun yanında Onoe Kikugoro ve Bando Tamasaburo en güzel Kabuki sahnelerinden biridir



Kabuki sahnelerinde yer alan geleneksel yaşlı kadın rolü Bu sanata olan saygınlığı toplum arasında arttırmıştır Ve sahnelerde bu role verilen önem oldukça artmıştır Bu roller bir çok önemli Kabuki oyuncusunu meşhur etmiştir Bu rol batı sahnelerinde güzelliği ön planda tutan kadın rollerinden daha farklı olarak erdem ve fazileti ele almaktadır Zamanla bu rolde de cinsellik ve özel yaşam ele alınmaya başlanmış ve 1868 yılında lav edilme sebebi olmuştur




Kabuki büyük ve seyircileri hayretler içerisine düşürecek çeşitli gizli kapılara sahip bir sahnede oynanır Kamite (sol sahne) önemli oyuncuların yer aldığı yerdir, bunun yanında shimote (sağ sahne) önemsiz ve figüran oyuncuların yer aldığı bölümdür Oyuncular oyun esnasında oluşan dramatik durumu daha iyi betimlemek amacıyla ellerinde çeşitli tabelalarla seyircilerin daha da etkilenmesini sağlarlar

Aragoto diğer bir adıyla 'kaba stil ' oyunlarında kişilerin rollerini tamamlaması amacıyla çeşitli abartılı kostümlere yer verilir Ölüm, seyircilerin oyuna dahil olduğu ve en ünlü artistin sahnede yer alması Kabuki'nin önemli sahneleridir Kabuki standart erkek rolleri ise: sevgili, faziletli kahraman veya şeytan Samurai'dır; onnagata (erdemli yaşlı kadın) sahnesindeki roller ise: Samurai'ın karısı, genç güzel kız veya kötü yürekli yaşlı kadındır



Geleneksel kabuki melodramatik ama aynı zamanda çok da tarihseldir Shakespeare'in oyunlarında olduğu gibi çok edebi bir dili vardır ve takibi anlaşılması oldukça zordur Fakat önemli yazarları olan oyunlar her dönemde ilgi görmüştürGünümüzde kabukiler halen mevcuttur fakat izleyici kitlesi daha çok yaşlılardan oluşmaktadır Önemli eserlerden biri olan, Chushingura - intikam ve vefa- birçok filme de konu olmuştur ve popülerliği günümüzde de sürmektedir



Kabuki sahnesi renkleri, sembolleri ve sesleri birarada bulunduran, batı tiyatroları tarzında tam bir tiyatrodur Japonya ziyaretiniz esnasında bu sanata da yer vermek istiyorsanız o zaman yarım saatliğine Tokyo'da Kabukiza tiyatrosuna, Osaka'da Shin-Kabukiza tiyatrosuna veya Kyoto'da Minamiza tiyatrosuna uğramanız size gerekeni sağlayacaktır Kabukiza tiyatrosunda sadece 1 oyunu 500 yene izleyebilirsiniz bütün oyunları izlemek isterseniz abone olmak 2,400 yen ila 16,000 yen arasında değişmektedir

Bunraku Kukla Tiyatrosu

Bunraku, diğer bir adıyla Japon Kukla tiyatrosu, dünyadaki en gelişmiş kukla sahnelerinden biridir Kuklalar oldukça büyüktür- yaklaşık yarım insan boyu kadar- ve ana karakterler 3 kuklacı tarafından yönetilmektedir Çoğu bunrakunun konusu tarihsel Japon hikayelerinden gelmektedir ve temaları giri ("sosyal sınırlamalar") ve ninjo ("insanlığın çatışmaları") dan oluşmaktadır Tanınan en ünlü bunraku oyun yazarı Chikamatsu Monzaemon'dur (1653~1724)


Bunraku ismi ningyo joruri den gelmektedir- ningyo kukla joruri ise hikaye anlamına gelmektedir Kukla oyunları 10yy'dan itibaren ortaya çıkmıştır Gezgin kukla sahneleri , oyunlarını Awaji adalarından Seto 'ya kadar taşımışlar, Osaka ve Kyoto gibi büyük şehirlerde de ilgiyle izlenmişlerdir Böylece tüm Japonya'da meşhur olmuştur

Bunraku günümüzde kuklaları, müziği ve ulusal hikayeleri birleştiren bir oyun olarak devam etmektedirAynı kabuki gibi 1600'lü yıllarda popülerliği çok artmış ve aristokratların oyunu Noh'a bir alternatif olarak halkın ilgiyle izlediği sahneler kurulmuştur


17yy da Sanatçı Takemoto Gidayu'nun katkılarıyla çok popüler olmuştur Chikamatsu'nun Sonezaki'deki Aşk İntiharları (1703, Sonezaki Shinju) oyunu Shakespeare 'in Romeo ve Juliet'ine çok benzemektedir Oyunların konuları çoğunlukla güncel olaylara değinerek halkın eğitimine de katkıda bulunmuştur En meşhur bunraku oyunlarından biri de Chuushingura'nın: The Treasury of Loyal Retainers isimli oyunudur(Kanadehon Chuushingura), bu oyun aynı zamanda çoğu Kabuki sahnesinde oynanmış ve bir çok filme de konu olmuştur


Omozukai, yani ana kuklacı, kuklaların kafalarını, sağ kol ve ellerini oynatırken diğer iki kuklacı kuklaların sol kollarını ve ayaklarını hareket ettirirler Omozukai olmak için kuklacıların yaklaşık 10 yıl deneyime sahip olması gerekmektedir Omozukai oyun esnasında seyirciler tarafından görülmektedir , aslında oyunun gerçek yıldızı odur, diğer kuklacılar ise giydikleri kostümden dolayı seyirciler tarafından görülemezler Bayan kuklaların ayakları kimono dan dolayı oyun esnasında görülmemektedir


Meiji döneminden sonra (1868~1912), Batı kültürünün de popülerliğinin artması ile , bunraku'ya olan ilgi azalmış ve artık devlet tarafından desteklenen sanatsal bir aktivite olmuştur Tokyo Ulusal Tiyatrosu'nda ve Osaka Ulusal Bunraku tiyatrosunda yaşamına devam etmiştir Günümüzde Bunraku halen devam etmektedir fakat en önemli sorun kukla oynatan ustaların geçmişteki gibi yetişmemesi ve genç nesilin bu sanat dalının kolları ile uğraşmaya ilgi duymamasıdır



Bu resim yeniden boyutlandırıldı Resimin özgün boyutunu görmek için buraya tıklayın