Yakın Doğu’Nun Coğrafi Durumu,Mezopotamya,Natuf Kültürünün Çağdaşları

Yakın Doğu’nun Coğrafi Durumu,MEZOPOTAMYA,Natuf Kültürünün Çağdaşları
Yakın Doğu’nun Coğrafi Durumu,MEZOPOTAMYA,Natuf Kültürünün Çağdaşları
MEZOPOTAMYA VE ESKİ YAKINDOĞU

Yakın Doğu’nun Coğrafi Durumu

İnsan yerleşmelerinin temel koşulu olan besin kaynakları ,çevreye ve yerel coğrafya bağımlıdır Akdeniz,Karadeniz,Hazar Denizi, Basra Körfezi ve Kızıl Deniz’le

çevrili olan Yakındoğu’ya “Beş Denizler Ülkesi”denmiştir Ama bölgedeki
insan yerleşmelerinde denizlerin etkisi karadan daha az olmuştur Yakındoğu’da ,Güney Irak’ın bataklıklarından,Ürdün ve Suriye’nin bazalt çöllerine ve İran’ın kar kaplı dağlarına kadar çok çeşitli görüntüler bulunabilir Bölgede az sayıdaki ortak coğrafi özellik arasında tek önemlisi, yaz aylarında yağmur olmamasıdır

Jeoloji

Bundan iki yüz milyon yıl önce okyanus havzalarıyla birlikte dünya kabuğunu oluşturan iki eski kıtasal kara kütlesi, Gondova ve Lavrasya dağılmaya ve birbirlerine yaklaşmaya başladılar Aralarında ise Tethis denizi vardı Bu iki kıta çarpışırken parçalanarak birkaç küçük kıyı “platosu” oluşturdular; bunların birbirlerine göre hareketleride Çağdaş Yakındoğu’nun temel coğrafi özelliklerini yarattı Arap Platosu, İran Platosu’nun altına doğru kayarken aşağı bastırıldı ve Basra Körfezi ile Dicle , Fırat ırmaklarının aktığı Mezopotamya’nın alçak düzlükleri meydana geldi Aynı hareket, Mezopotamya’nın kuzeydoğusunda dik ve paralel Zagros Sıradağları’nı yukarı doğru itti Türkiye’nin güneyindeki Toros Dağları da benzer bir biçimde , Afrika Platosu’nunTürkiye Platosu’nun altına girmesiyle oluştu Kızıl Deniz,Arap ve Afrika Platoları’nın ayrılarak ,Antik Gondvana Kıtası’nın bir parçasını oluşturan Arap-Nubya Masifi’ni parçalamasıyla ortaya çıktı Arap Platosu’nun kuzeye doğru bu hareketi , Akabe Körfezi’nden başlayıp Arap Vadisi boyunca uzanan yarık vadiyi ,Lût Gölü’nü ve Ürdün vadisi’ni meydana getirdi

Platoların tam sınırları şimdiye dek kesinliğe kavuşmuş değildir, ama bunların karmaşık etkileşimini sayısız yapısal zayıf nokta oluşturmuştur

YAKINDOĞU’DA İLK YERLEŞMELER

Yakındoğu’da avcı-toplayıcılıktan çiftçiliğe geçişin en açık görüldüğü yer Levant ve Filistin’dir Tarımın gelişmesinde bu bölgenin belirleyici önem taşıdığı görülmektedir

Yakındoğu’da ilk yerleşme sahaları , mağralar ve geçici açık hava kampları ya da atölyelerdi MÖ 18000’den 11000’e kadar süren Kebara dönemine ait kalıntıların gösterdiği
Budak,2

gibi son buzul çağının ardından daha kalıcı yerleşim yerleri yaygınlaştı Teberite Gölü’nün doğu kıyısında , MÖ 15000’tarihlenen Ayn Gev I kazı yerinde , muhtemelen konut olarak kullanılan yuvarlak bir külübenin temellerinde tahıl öğütme taşları ve taş bir havanla birlikte , tahıl ya da saz biçilen bıçaklara özgün bir parıltıya sahip oraklar da bulunuyordu Kebara insanları ayrıca hayvan avlıyor ve çoğu kez de belirli bir türün peşinden gidiyorlardı Bulunan kemiklerin bir çoğu ceylan ve yaban keçisine aittir

Burada öğütme taşlarının varlığı , bitki ve tahılların bu insanalrın beslenmesinde vazgeçilmez bir yere sahip odluğunu göstermektir

Natuf Dönemi

Yaklaşık MÖ11000 ile 9300 yılları arasında yaşayan Natuf kültürü Kebara’ya göre daha yaygındı Tüm Filistin ve Levant boyunca yayılan bu kültürler bağlantılı merkezler Suriye’de Fırat’ta ve daha doğuda da bulunmuştur Natuf Döneminde tahılların insan beslenmesinin temel öğelerinden biridir Birçok Natuf merkezinde insanlar belli yabanıl hayvan türlerini avlarlardı El-vad ve Oren’de bulunan hayvan kemiklerinin %80’i ,Fırat’ın kıyısındaki Ebu Hureya’da bulunanların ise %65’i ceylan kemiğiydi Güney Ürdün’de Petra yakınlarındaki Beidha’da ise başlıca av hayvanı keçiydi Ayn Mahalla’da bulunan kemikler arsında ceylanla birlikte,karaca , alageyik, yaban domuzu ve bir miktarda yaban sığırı , keçi, tilki, sırtlan ve yaban tavşanı vardı

Natuf Yerleşme Biçimi

Tahıl stoklarının taşınmasındaki güçlükler ve öğütme taşları gibi ağır donanıma gerek duyulması , Natuf döneminde sürekli yerleşimi teşvik etmiş olmalıdır Yerleşmelerde ya yıl boyunca , ya da yalnızca yılın belirli dönemlerinde oturulurdu Köy ve Kamplar yabanıl tahılların yetiştiği yerlerde bulunur, diğer yerlerde av amacıyla daha geçici kamplar kurulurdu

Natuf Kültürünün Çağdaşları

Zagros kazılarında bulunan , Levant’takiler benzer çakmaktaşı aletler çok çeşitli bitki ve heyvandan yararlanan avcı ve toplayıcı topluluklara aittir Kuzeydoğu Irak’ta MÖ10 bin dolayından kalma birçok hava merkezi olan Zavi Çemi’den bulunan buluntular , burada yaşayanların öğütme taşları kullandığı ve yuvarlak kulübelerde yaşadığı izlenimi vermektedir Ayrıca burada ölen insanla kişisel takılarla birlikte gömülmektedir

Proto-Neolitik dönemindeki (Levant’ta Natuf’u izleyen dönem ) , en etkileyici kalıntılar Ürdün Vadi’sinde Eriha’da bulunmuştur MÖ:9000 dolaylarında burada bol sulu bir kaynağın kıyısında bir yerleşme gelişmişti

Proto-neolitik Eriha’da kültüre ekime alınmış bitki kalıntıları bulunmuştur Bunların arasında kabuklu arpa tanesi, emmer taneleri , baklagiller ve incir çekirdekleri vardır

Budak,3

Ölü Gömme ve Ayin

Çanak Çömlek öncesi Neolitik dönemde bölgede farklı ölü gömme yöntemleri görülmektedir Çoğu kez başsız cesetler , evlerin tabanı altına gömülür, kafatasları da gruplar halinde başka yere konulurdu Bu kafatasları bazen süslenirdi Kimisi keskin bir bıçakla temizlenmiş, kimi kırmızı aşı boyası ya da ziftle boyanmış , birkaçında ise yüz hatları kireçle kabartıldıktan sonra göz çukurlarına deniz kabukları konmuştur Bu kültürün bir tapınma biçimi olduğu ve ölü atanın kendi soyundan gelenler üstünde güçlü bir etkiye sahip olduğu dua ve kurbanla yatıştırılması gerektiği inancına dayanmış olabileceği öne sürülmüştür

Ticari ilişkiler

Ticaret ya da en azından mal ithalatı , Neolitik dönemden çok önce başlamıştı El Ahsa’da bulunan deniz kabukları 100 km yi aşan bir uzaklıktan taşınarak Kızıldeniz’e getirilmiştir

Teknolojik İlerlemeler

1983 yılında Nahal Hemar mağarasının keşfi ve kazılmasından önce , bu dönemdeki sepetçilik , dokuma ve ahşap eşyalara ilişkin bilgilerin tümü , zift ya da kil üstünde kalmış birkaç hasır ve dokuma baskısından ve bunların kazıldığı zaman kaybolan topraktaki izlerinden oluşuyordu

Nehal Hemar’da korunabilmiş buluntular arasında tahta saplı oraklar ,iple tutturulmuş saz ya da ot demetlerinden yapılmış kalın hasır parçaları, zift kaplı bükülmüş kaytan kangallarından oluşan sepetler ve ince ipliklerden 10 mm kalınlığında iplere kadar değişen yüzlerce kaytan parçası da vardı

Hayvanlar

Yalnızca belirli türdeki yaban hayvanları başarılı bir biçimde evcilleştirilebilmişti Bunlardan, tümü Yakındoğu’da bulunan kurt, bezoar keçi, Asya muflonu, yaban domuzu, yaban sığırı, yaban kedisi ve yaban eşeğinin sırasıyla köpek , keçi , koyun, domuz , inek , kedi ve eşeğin ataları oldukları sanılmaktadır

UYGARLIĞA DOĞRU (MÖ7000-4000)

İlk Tarımsal Yerleşmeler

Yakındoğu’nun ilk tarımsal yerleşmeleri yüksek bölgelerde ve vahalarda konumlanmış ve ırmak boyları , göl ya da deniz kıyıları yeğlenmişti Burada tarım yağışa bağlıydı Kanallar yapılarak sulamanın geliştirilmesi yerleşme görüntüsünü değiştirdi Verimli , ama kurak
Budak,4

alüvyal düzlüklerden yararlanılıp ürünün arttırılmasına , böylece daha büyük yerleşme merkezlerinin ve giderek kentlerin oluşmasına yol açtı