Afşar Boyu

Afşar boyu Oğuz Kağan Destanı'na göre Oğuz Türklerinin 24 boyundan biri ve Kaşgarlı Mahmud'a göre Divân-ı Lügati't-Türk'deki yirmi iki Oğuz bölüğünden Altıncısı; "Afşar"lardır Belgeleri şudur : [1] diye tanımladığı bir Oğuz boyudur Bu boyların Bozoklar kolundan (sağ kolundan) Oğuz Kağan'ın oğlu Yıldız Han'ın dört oğlundan en büyüğü olan Afşar'ın soyundan gelir
Afşar boyu
Afşar Boyunun Tarihi

Afşarlar, Orta Asyada iken, Dede Korkut destanlarında Oğuzeli diye geçen Sir-Derya bölgesinde yaşamışlardı Büyük göç ile birlikte Huzistan, Horasan yoluyla, bir grup da Irak, Suriye yoluyla Anadolu'ya gelmişler, bu arada İran, Irak Suriye, Afganistan ve Azerbaycan'a da yayılmışlardır Afşarlar, Oğuz'un öteki torunları Kınıklar ve Kayılar gibi devlet kurmuş, büyük hükümdarlar ve sülaleler yetiştirmişlerdir Karamanoğulları, Akkoyunlular, Aksungurlular, Özeroğulları, Sırkıntıoğulları, Karsantıoğulları, Küçük Ali Oğulları ve Kozanoğulları gibi, Afşarlardan kurulu, ya da onların güçlü desteği ile yaşamış sülaleler de bulunmaktadır

İslamiyet'in kabulü ile birlikte özellikle Gazneli Mahmut zamanında Oğuzlar'a Türkmen denmeye başlanmıştır Türkmen, müslüman olan göçebe Oğuzlar'ın ikinci adıdır

Malazgirt Savaşı'ndan sonra, Anadolu’ya Türkmenlerle beraber göç eden Afşarlar, Anadolu Selçuklu Devleti’nin uç bölgelerine yerleştirilmişlerdi Genel olarak, Anadolu’da yerleşim yerleri arasında Afşar adı, Kayılardan sonra ikinci sırada gelmektedir Bu yer adları, Afşarların, Anadolu coğrafyasının fetih ve iskanında Kayılar ve Kınıklar gibi birinci derecede rol oynadıklarını göstermektedir

Afşarlar Türk tarihinin farklı aşamalarında kendilerinden söz ettirmişlerdir Bu aşamalar aşağıdaki maddelerde toplanabilir

* Büyük Selçuklu Devleti'nin bölünerek zayıflamasından sonra, 12 yüzyılın ilk yarısında bir süre bağımsız, bir süre de Irak Selçuklularına bağlı şekilde sürdürdükleri beylik

Büyük Selçuklu Devleti'nin kuruluşundan önce, diğer Oğuz boyları ile beraber Afşarlar da Kıpçak Çölünde yaşarlardı 1135-1136 yıllarında, reisleri Arslanoğlu Yakup Bey kumandasında güneye inerek Huzistan’a yerleştiler Yakup Bey’den sonra Afşarların başına Küşdoğanoğlu Aydoğdu geçti Şumla lakabıyla anılan bu bey, Büyük Selçuklu Devleti’nin zayıflamasından faydalanarak, Huzistan’da Selçuklu hakimiyetine son verdi ise de, 1159’da Irak Selçuklu Devleti sultanı Melikşah gelerek tekrar Huzistan’a hakim oldu Bu devrede, Şumla da Melikşah’ın hizmetine girdi 1194 yılında, Abbasi halifesi En-Nasır li-Dinillah, veziri İbn-ül-Kassab kumandasında Huzistan bölgesine bir ordu gönderdi İbn-ül-Kassab, Huzistan’ın başşehri Tuster’i ve birçok kaleleri zaptettikten sonra, Şumla’nın ailesini ve çocuklarını toplayıp Bağdat’a götürdü Böylece Huzistan’daki, Afşar Şumla ve oğullarının hakimiyeti sona erip, ülke, halifenin topraklarına katıldı

* Çeşitli kaynaklar, Karamanoğulları Beyliğini kuran ailenin, Afşar boyuna mensup olduğu belirtmektedir

* Germiyanoğulları Beyliği Afşar boyundandır

* İran tarihi ve dolaylı şekilde de Osmanlı tarihi üzerinde önemli rol oynayan Afşarlar ise Anadolu’ya 13 yüzyılda göç edenlerdir

* Değişik aşiretlerden oluşan Koçgiri´nin de aslen Sis Afşarlardan olduğu tespit edilmiştir

Bu ikinci göç hareketi sırasında Anadolu’ya gelen Afşarların bir bölümü, daha sonra Akkoyunlu Devleti'nin kuzeybatı İran’ı ele geçirmesi üzerine, Mansur Bey önderliğinde İran’a giderek Huzistan’a yerleşmiştir Anadolu’da kalanlar ise; daha çok Malatya ve Doğu Anadolu’da bulunuyorlardı

Kalanlardan büyük bir bölümü, Osmanlı Devleti ile Anadolu Türklüğü arasında büyük bir mücadeleye ve Türklerin Anadolu'dan kısmi bir tersine göç hareketine sahne olan ve 16 yüzyılın başlarında yine İran’a göçerek Urmiye’den Herat’a kadar olan geniş bir bölgede yerleşmişlerdir Safevi hükümdarı I Şah İsmail bu Afşarları özellikle Horasan sınırını korumakla görevlendirmiştir Daha sonra, 1736'da Nadir Şah bu Afşar boyları ile Afşarlar hanedanını kurmuştur

İran Afşarları; Mansur Bey Afşarları, İmanlu Afşarları, Alplu Afşarları, Usalu Afşarları, Eberlu Afşarları olmak üzere, başlıca beş büyük obaya ayrılmaktaydı

Safeviler'in zayıfladığı bir dönemde, Afşarların lideri Nadir; Afşar, Celayir ve diğer Türkmenleri etrafında toplamış ve Şah II Tahmasp’ın hizmetine girmiştir İran topraklarından Afganları çıkarınca, nüfuzu artmış, II Tahmasp’ı tahttan indirerek yerine III Abbas’ı şah yapmiştır Kendisini de saltanat vekilliğine getirmiştir 1736’da da kendi şahlığını ilan etmiştir 1737’de Hindistan seferine çıkarak Delhi’ye kadar ilerlemiştir Bir suikasttan sonra, idareyi sertleştiren Nadir Şah, Afşar ve Kaçar Beyleri tarafından öldürülmüştür Horasan’ı yöneten torunu Şahruh’un ölümünden sonra, İran'da Afşar egemenliği sona ermiştir

İran Afşarları, günümüzde, Urmiye gölünün kuzey batısında Hemedan, Kirmanşah, Nişabur, Kerman’ın güneyinde dağınık halde yaşamaktadırlar

Afşarlar, nihayet, 18 yüzyıl ve 19 yüzyılda ve özellikle Anadolu'nun güney bölgelerinde Bozdoğan, Melemenci, Sırkıntı, Kırıntı, Karsantı, Cerit gibi Türkmen boylarıylaOsmanlı Devleti'nin iskan politikasına karşı Dadaloğlu tarafından ölümsüzleştirilmiş direnişleri ile de kendilerinden söz ettirmişlerdir

Anadolu Afşarları'nı iki gruba ayırmak mümkündür Birinci grup, Selçuklular zamanından itibaren Anadolu'nun çeşitli illerine dağılmış, çok eskiden yerleşik hayata geçmiş olan gruptur Germiyanoğlulları, Karamanoğulları gibi

İkinci grup ise, 1865 yılına kadar, güney Anadolu'da göçebe hayat sürmekte iken, bu tarihten sonra yerleşik hayata geçen Afşarlardır

Türklerin tarihi coğrafyası içinde pek çok yer bu ismi taşımaktadır Ayrıca yaygın bir soyadı olarak günümüze kadar gelmiştir Günümüzde yerleşik olmalarına rağmen, bir kısmı, adetlerini halen devam ettirmektedirler Bugün Kayseri’nin Sarız ve Pınarbaşı ilçelerine bağlı çok sayıda köy ile, Pınarbaşı'nın Pazarören beldesi ve bu belde çevresindeki köylerinden pek çoğu, Kayseri ilçesi ve Tomarza’nın Toklar beldesi çevresindeki köylerin yarıdan fazlasında Afşarlar yaşamaktadır Sivas'ın Gürün ilçesi civarında da bir çok Afşar bulunmaktadır Örneğin Gürün'ün Sarıca köyünde Afşarların Reyhanlı kolunun devamı vardır (Tökler Sülalesi) Kahramanmaraş'ın ANDIRIN İlçesinde Afşarlar yaşamaktadırlar Ayrıca Adana’ya bağlı Mağara ilçesi köylerinden Ayvad ve Ağdaşalanı köyleri de, Afşarlar tarafından iskân edildiği gibi, Çukurova’da mevcut bazı Afşar köylerinden başka, Kastamonu, Bolu, Muğla, Denizli, Isparta ve Antalya, Çorum (Örn Çorum ili Kargı ilçesi Avşar Köyü) Konya ili Taşkent ilçesi yörelerinde pek çok Avşar köy adına rastlanır Balkanlarda da Afşar boyuna mensup insanlar vardır, fakat bu aileler, 17 ve 18yüzyılda sürgün yoluyla buraya yerleştirildikleri için toplu halde yerleşmemişlerdir,ve zamanla Balkanlardaki diğer Oğuz boylarının, özelliklede Çepnilerin arasına karışmışlardırBulgaristan'da Deliorman bölgesinde ve Makedonya,Kosova civarında dağınık şekilde yaşarlar

Anadolu'daki en güçlü Türkmen aşireti olduğu ve Devlet yönetmiş sayılı aşiretlerden olduğu kayıtlarda yer alan Afşarlar (Avşarlar), İran Devletinin başına Safevilerden sonra geçen ikinci Anadolu kökenli Türk-Alevi-İslam AşiretidirGünümüzde Anadolu'nun doğusunda bazı Afşar aşireti mensupları 16 yy'daki siyasi nedenlerden dolayı zamanla Kürt kimliğine bürünmüştürVe bu zamanla bir köken yanılgısına dönüşmüştür Sonuçta Oğuz boylarından biri olan ve Anadolu'nun Türk-İslamlaştırılmasında büyük rol oynayan bu aşiret geniş bir bölgenin tarihinde belirleyici unsur olmuştur[2]

Ünlüler

* Alparslan Türkeş, (1917-1997), Türkiye'de siyasetçi

* Nadir Şah, (1736-1747), İran Şahı

* Ayetullah Seyyid Ali Hamaney, İran'da 1989 beri dini lideri