Dikkatsiz Mi? Tembel Mi?

“Dersin başına oturmasıyla kalkması bir oluyor Ödevlerini bitirmekte çok zorlanıyor Sürekli hatırlatmam gerekiyor Çok dağınık, öyle çok oyalanıyor ki dersi bitmek bilmiyor”

Bu cümleleri anne babalar okul hayatı devam eden bir çok çocuk için sık sık dile getirebilirler İlk önce bu durumun bir tembellik problemi mi yoksa dikkatsizlik problemi mi olduğunu ayırmak gerekir Bu ayrım gerçekçi olarak yapılmadığında; bir yanda tembellik ya da motivasyonsuzluk problemi yaşayan ancak dikkatsizlik problemi olarak algılanan ve kendisine sık sık daha dikkatli olsa her şeyi yapabileceği telkinleri yapılan çocuklar ile diğer yanda gerçekte dikkat problemleri yaşıyor olmasına rağmen tembellik, isteksizlik ve motivasyonsuzlukla sık sık suçlanan çocuklarla karşılaşmak mümkündür

Dikkat sorunu yaşayan çocuklar ile tembel çocuklar birbirinden farklıdır Anne babaların bu durumlar karşısında yapması ve yapmaması gerekenlerde birbirinden farklıdır

Tembel olan çocukların ilgi düzeyleri oldukça düşüktür, zaman kaybederler, hedefleri yoktur, kendilerini organize etmede ve aldıkları işi zamanında bitirmede çok zorlanırlar

Tembelliğin ortaya çıkmasında “kendine güven” problemleri etkili olabilir Her şeyi yanlış yapacağına inanan çocuk, yanlış yapma riskini ortadan kaldırmak için tembelliği seçebilir

Anne babalar aaaalerini zamanında yapamayan çocuktan sürekli şikayet edebilirler Şikayet etmek ve eleştirmek çocuğun davranışlarını değiştirmek için etkili bir yol değildir Aksine sürekli eleştirilen bir çocuğun bir işe başlaması gittikçe zorlaşır Tembelliğin görüldüğü durumlarda; gelişim zorlukları, hormonal bozukluklar, isteksizlik, motivasyonsuzluk, net yönerge verilmemesi, fiziksel ihtiyaçlarının karşılanmaması gibi birçok faktöründe gözetilmesi gerekir Dinlenme, uyku ve yemek gibi fiziksel ihtiyaçların karşılanmamış olması da tembelliğin ortaya çıkışında etkili olabilir Zaman zamanda çocuk tarafından tembellik yetişkinler üzerinde bir güç elde etme yollarından biri olarak görülebilir

Bu çocukların sağlık problemlerinin olmadığını bilmek ancak bu davranışın ortadan kalkmasını sağlayamamak öğretmenler ve aileler için oldukça can sıkıcı olabilir Çalışmaya yönelik ilgisizlik, motivasyonsuzluk kolay aşılabilir bir durum değildir Azarlamak ve zorlamak çocuğun o an elindeki aaaai bitirmesini sağlasa da çalışma alışkanlığının kazanılmasında etkili olmaz Her çocukta tembelliğin ne anlama geldiği bireysel olarak dikkatle incelenmeli, çocuğun birincil ve ikincil ihtiyaçları tespit edilmelidir

Tembellik karşısında anne babalar neler yapmalıdır?

-Çocuğun bu davranışının nedenlerini doğru olarak tespit etmelidirler
-Çocuğun zihinsel yeteneklerini yanlış değerlendirmekten kaçınmalıdırlar
-Tembelliğin nedeninin bir sağlık problemi olup olmadığını iyice araştırmalıdırlar
-Genellikle bu çocukların çevresindeki insanlar onlar için uğraşır ve bir şeyler yaparlar Bu durum çocukta tembelliği pekiştirebilir Örneğin son ana kalmış aaaain anne tarafından yapılması
-Başarısızlık korkusu ve kendilik algısının zayıf olması çocuğun yalan söylemesine neden olabilir Bu çocuklar başarısızlık riskinden kaçmak için hiçbir şey yapmamayı tercih ederler Çocuğun kendilik imajını pozitif yönde geliştirecek yaklaşımlar denenmelidir
-Çocuk sadece akademik başarısı ile değerlendirilmemeli, ilgi duyduğu farklı alanlar belirlenmelidir Bu alanlardan biri de çocuğun yaşamında aktif hale getirilmelidir (Örneğin basketbol ilgisi) Ancak bu ilginin aktif olarak devam etmesi, çocuğun akademik başarısına endekslenmemelidir
-Küçük sorumluluklar verin böylece başarabilmesi kolaylaşır
-Başarılarını ödüllendirin bu motivasyonunu arttırabilir
-Tembelliğin sonucunda nelerle karşılaşabileceği hakkında ona bilgi verin Ancak bunu bir tehdit ya da gözdağı vermek amacıyla yapmayın
-Çocuğunuzun hoşlandığı şeyleri, ilgilerini ve tercihlerini sorgulayın Kendisinin de bunları bulmasına yardım edin
-Çocuğunuzla özel olarak okulu, arkadaşları, deneyimleri ve beklentileri hakkında konuşun

Dikkat problemi yaşayan çocuklar; “dikkatsiz olduklarını” dile getirirler, davranışları ve tutumları da dikkat zorluğu yaşadıklarını gözlemleme fırsatı verir Okulda araç gereçlerini unuturlar, aaaalerini hatta oldukça küçük işleri dahi yapmakta zorlanırlar, yönergeleri takip edemezler, tüm aktivitelerde ilgisiz ve isteksiz görünürler, unuttum kelimesini çok sık kullanırlar

Dikkat problemleri de çocuklar için oldukça zorlayıcıdır Bu çocuklar da diğer çocuklar gibi anne babalarını ve öğretmenlerini memnun etmek için oldukça hevesli ve isteklidirler Ancak dikkatini yoğunlaştırmada zorlanmaları, okuma, yazma, aritmetik, planlama gibi becerileri sergilerken yoğun zihinsel enerji harcamalarına neden olabilir Bu durum diğer çocuklara göre zihinsel olarak daha çabuk yorulmalarında etkilidir Zihinsel olarak yorulmaları da çalışmalarını durdurmalarına, yavaşlamalarına, etrafındaki nesnelere yönelmelerine ve konuşmaya başlamalarına neden olur

Anne babalar tarafından dikkatlerini yoğunlaştırmak için bu çocuklar tekrar tekrar uyarılır Daha sonra uyarılara ceza tehditleri de eklenir Ancak bu anne baba tutumları dikkat problemlerini çözmede etkili değildir Dikkat problemleri gözlendiğinde bir uzmandan profesyonel destek alınmalıdır

Dikkatini toplamakta zorlanan bir çocuğa anne babanın davranışı nasıl olmalıdır?

-Gerçekte problemin ne olduğunu bulmaya çalışın
-Çocuğunuzun da problemi fark etmesini sağlayın
-Dikkatsizliğin sonucunu açıklayın Bu problemi aşabilmesi için yol gösterici olun
-Çocuğunuzun kendisini fark edebilmesi için onun özelliklerini fark etmesini sağlayın
-Kısa görevler verin
-Yönergelerinizi açık ve net olarak verin Bir görevi tamamlayabilmesi için görevi küçük basamaklara ayırın
-Kendine olan güveni arttırabilmek için kolay gerçekleştirebileceği görevler verin
-Başarı beklentinizi çocuğunuzun performansına uygun hale getirin Çocuklar bazen anne babaların beklentilerini karşılayamadıklarında kopya çekmeye ya da yalan söylemeye başvurabilirler
-Mutlaka bir uzmandan yardım alın

Çocuğunuzun çalışmaması yada akademik performansının düşük olmasının sebebi her ne olursa olsun şunları yapmaktan kaçının!

-Sürekli eleştiri
-Okuldaki sorunu incelememek
-Çocuğun sadece akademik başarısına odaklanmak
-Çocuğu etiketlemek
-Problemin temelini yanlış teşhis etmek, önyargılı davranmak
-Çocuğu aşağılamak ve iğnelemek
-Çocuğun performansının üzerinde beklenti içinde olmak
-Çocuğun kendisini pozitif yönde algılamasını engellemek
-Gerektiğinde uzman desteği almamak

Meltem Canver Kozanoğlu
Uzm Psikolojik Danışman