Anaksimandros (Anaximandros) Kimdir?

Anaksimandros (Anaximandros) Kimdir?

İlk filozoflardan ikincisi Anaximandros'tur O da Miletli Thales'ten sonraki kuşaktan Güneş saatini bulduğu, ilk haritayı çizdiği söylenir “Peri physeos= Doğa üzerine”adlı bir yapıtı varmış Bu konuda bu adla yazılmış ilk yapıtmış bu
Onun öğrencisi, sonra da ardılı (halefi) olmuş
Anaximandros da Thales gibi, arkhe sorunu üzerinde durmuştur O da var olanların kökeninin, anamaddenin ne olduğunu soruyor Ona göre ilkmaddenin sonsuz, tükenmez olması gerekir, çünkü ilk- madde sonsuz yaratmasında sınırsız ve tükenmez olduğunu gösteriyorSonsuz kavramını ilkin açık olarak belirleyip, bunu maddeye yükleyen Anaximandros olmuştur Ancak, Anaximandros anamaddeye yalnız sonsuzluk niteliğini yüklemekle kalmıyor, daha da ileri gidiyor: İlk –madde yalnız sonsuz değildir, sonsuz olandır da; çünkü ona, daha yakın olan başka bir belirlenim yüklenemez Thales ilk maddeyi su ile, demek ki belli, bilinen bir madde ile bir tutmuştu Anaximandros'a göre ise, bunu yapamayız, çünkü her belli, belirli şey sonlu ve sınırlıdır da, yani karşıtı ile sınırlanmıştır: Sıcak soğuk ile, sıvı olan katı olanla, aydınlık karanlıkla, vb sınırlanmıştır Her belli olan, dolayısıyla sonlu ve sınırlı olan şey, meydana gelmiş olan bir şeydir–sıcak soğuktan, sıvı katıdan oluşur– ve yeniden karşıtına döner Böylece, birbirinin karşıtı olan şeylerden biri,öteki karşısında zaman zaman ağır basar; bu da bunların içinden çıktıkları sonsuz anamadde içinde yeniden arınmalarına kadar sürer

Apeiron anlayışından Anaximandros çok özgün bir doğa görüşü geliştirmiştir: Apeiron'dan önce sıcak ile soğuk oluşmuştur Sıcak, başlangıçta soğuk ve karanlık olanı (biçimlendirmekte olan yeri) bir alev küresi olarak bir kabuk gibi sarmıştı Soğuk'tan iki karşıt: katı ile sıvı doğmuştur Sıvı'dan,yeri çevreleyen alev küresinin sıcaklığı yüzünden, buğular yükselip alev küresini halkalara, ateşle dolu olan hava tekerleklerine bölmüşlerdirBu tekerlekler de birtakım deliklerin – güneş, ay – alevler saçarlar Böylece hava(buğu) ile ateşin birleşmesinden gök meydana gelmiştirYer tepsi biçiminde değil, bir silindir, yuvarlak bir sütün biçimindedir ve boşlukta serbest olarak durur; gök de yerin etrafında döner

Anaximandros'un bu açıklamalarından açıkça şunu görüyoruz:Doğal karşılaştığımız çeşitli ve karmaşık olayları, burada tek, yalın bir temele bağlamak denemesi yapılmaktadır Anaximandros'u tam bir düşünür yapan da budur; bu yalınlaştırıcı açıklama denemesi, onun gerçekteki çokluğu düşüncede bir birliğe bağlamak istemesidir

KAYNAK

Felsefe Tarihi; Prof Macit Gökberk; Remzi Kitabevi; Felsefenin Öyküsü; Bryan Mageee; Dost Kitabevi

Ek Bilgiler

Thales'ten sonra Yunan dünyasının ve Batı felsefesinin en önemli filozoflarından biri Anaxsimandros'dur Anaximandros, Thales'in öğrencisi ve arkadaşıdır Anaximandros'un iki temel sorusu vardır; birincisi o da Thales gibi evrenin ana maddesini soruyor; ikincisi bu ana maddeden evrenin nasıl meydana geldiği sorusu Anaximandros astronomiden geometriye, biyolojiye, coğrafyaya, zelzelenin oluşumuna, canlıların meydana gelişine kadar hemen hemen akla gelebilecek her konuda kitaplar yazmış ve ayrıca Batı dünyasındaki ilk dünya haritasını çizmiştir Bazı doğa olaylarını,bugün bilinene yakın bir isabetle açıklayabilmiştir Mesela zelzelenin, dünyanın içindeki boşluklardan kaynaklandığını öne sürmüştür; zaman içinde alttaki topraklar boşlukları dolduruyor ve üstteki topraklar sarsılıyor Bugün zelzele açıklaması aşağı yukarı buna benzer biçimde yapılmaktadır

Anaximandros için evrenin ana maddesi Aperion Aperion sınırsız, belirsiz demektir Aperion mekanca sınırsız ve her türlü nesnenin içinde kaynaşmış olarak bulduğu, tükenmez bir kaynaktır Diğer bir özelliği belirsiz olmasıdır, yani algımıza konu olmayacak kadar niteliksizdir Anaximandros Aperion kavramıyla, nesnelerin görünüşleri ile gerçekleri arasında bir ayrım ortaya koymuş olur Algı dünyasının ötesinde bir takım varlıkların olduğunu kabul eder İşte bu Platon'un idealarına giden yoldur, bu yolu Anaximandros'un Aperion'u açmıştır

Anaximandros'a göre başlangıçta Aperion vardı ve bu madde birden bire girdap gibi dönmeye başladı ve bu dönme sırasında bir takım ayrışmalar meydana geldi İlk ayrışmada sıcak ve soğuk ortaya çıktı Yunanlıların gözünde uzun bir süre nitelikler, nesnelerle karıştırıldı Yunanlı için sıcak ve soğuk maddedir, modern düşüncede ise sıcak ve soğuk madde değil, bir nesne veya maddenin özelliğidir

Anaximandros'un görüşünde iç içe geçmiş durumda iki küre bulunuyor Soğuk madde ortada, merkezde, sıcak madde ise soğuk maddenin çevresinde Sıcak soğuğu ısıtmaya başlıyor, ısıtma aşamasında soğuk maddenin bir kısmı buharlaşıp hava ve bulutları oluşturuyor Geriye kalan kısmı da küçülüp toprağı, balçığı meydana getiriyor Toprak iyice kuruyunca taşlar, kayalar, yeryüzü oluşuyor Kurumadan kalan kısım deniz oluyor Yeryüzü evrenin merkezinde desteksiz, merkezkaç kuvveti ile duran bir silindir olarak düşünülmüştür

Ateş hava ile temasından kabuklanıyor Havanın üzerinde, havadan bağımsız bir küre daha oluşuyor; ateş küresi Bu ateş küresinin üzerinde bazı delikler meydana geliyor, bunlar sabit yıldızları oluşturuyor Daha sonra ateşin bir kısmıyla kürenin içinde bir daire ortaya çıkıyor, bu dairenin içinde beş delik var Bu beş delik beş gezegeni (Mars, Merkür; Satürn, Uranüs, Jupiter ) gösteriyor Bunun içinde bir başka halka ve halkanın üzerinde bir delik, güneş var Bunun içinde bir halka ve üzerinde bir delik daha bulunuyor; bu tek delik de Ay'ı meydana getiriyor

Anaximandros'un en önemli özelliği, evreni saf akla dayandırarak açıklaması Gökyüzü ve evreni geometrik bir modelle açıklıyor Ortaya koyduğu en büyük problem belirsiz bir nesneden belirli olana nasıl geçildiği

Ek Bilgiler 2

Anaximander Miletos da Sokrates öncesi dönemde yaşamış Yunalı bir filozoftur Thales'in öğrencisidir Aynı zamanda tarihsel kaynaklara göre öğretilerini kaleme almış ilk filozoftur ve eseri Grek dilinde düzyazı olarak kaleme alınmış ilk kitaptır Ancak yazdıklarından sadece bir cümle günümüze ulaşmıştır Onun buluşlarıyla ilgili birincil kayıtlar sonraki yazarların bize aktardıklarıdır (Söz konusu tek cümlede su ve ateş gibi tözlerin ortaya çıkışı, haksızlıkların cezalandırdığı insan toplumundan elde edilen mecazlarla betimlenir Örneğin ne sıcak nede soğuk süreklidir, ikisi de aralarındaki dengeyi korumak için ödün verirler) O hem bir doğa filozofu hem de bir doğa araştırıcısıdır Her iki alanda da çığır açmıştır Bilime önderlik yapan ve evrene farklı gözle bakıp inceleyen ilk kişidir Birçok kişi tarafından astronominin kurucusu sayılır ve ilk kez kozmoloji yada dünya üzerinde sistematik felsefe görüşü geliştiren filozoftur Felsefeye ‘arkhe' terimini de ilk o getirmiştir

Aperion, Sonsuzluk

Miletos'lu diğer iki filozof gibi onun da temel sorunu, ilkenin (arkhe) özü sorunudur Anaksimandros arkhe kavramıyla duygusal verili olanı aşarak hedefi belli olan bir yönde metafizik bir kavrama doğru ilk adımı atmaktadır Arkhe olarak niçin ‘sonsuz'u (Apeiron) seçtiğini de bilmektedir Çünkü sırf böyle bir kavram yaşam sürecinin sonsuza kadar devamını güven altına alabilir Ona göre doğmak birmiş olmaktır,ölmek her şeyin ilkesine dönmektir ve dünyanın tanıdığı yada tanıyacağı bütün varlıklar sosuz sayıda olmuş ve olacaklardır Anaksimandros sonsuz'u nitel yönden homojen ama hala belirsiz bir madde yığını olarak düşünüyordu Sonsuz kavramıyla sonsuz (sınırsız) maddeyi kastettiği zaman, bununla sırf madde ile gücün henüz birbirinden ayrılmadığını anlatmak istiyordu Bu Dünyada olup bitenler Anaksimandros'a göre asla sona ermeyen harekete dayanmaktadır Bu hareket ilkenin özüne ait olduğuna göre,ilke de özü vasıtasıyla olup bitenleri kavranabilir duruma getirecektir Önemli başka bir adımı da, ilkenin evrensel süreçteki etkisini tek tek tasarlama ve ancak ondan sonra kavranabilir duruma getirme denemsidir

Evren Bilimi

Evren'in sırf gözleme ve rasyonel düşünmeye dayalı meydana geliş öyküsünü ilk kez tasarlayan dünyamızın bir 'evren' yani planlı bir şekilde düzenlenmiş bir bütün olduğunu ilk kez o ifade etmiştir Anaksimandros'un mitolojiyi kullanmadan evreni açıklamaya çalışması onu bu konuda kendinden önce yazan yazarlardan (Hesiodos) ayırır Tarihe en büyük katkısı evren hakkında ve hayat hakkında yazdıklarıdır Bu yüzden ‘evren'in babası' olarak adlandırılır Aynı zamanda astronomiyi de o icat etmiştir Bilinen dünyanın bir haritasını çizmiştir Ussal çıkarımlara önem veren bir düşünür olduğundan simetriye ağırlık vermiştir Sıcakla soğuğun önceden beri var olan doğuruşu nesnesi kozmosun meydana gelişinde ayrılmış ve bundan yeryüzü çevresindeki havayı bir ağacın kabuğu gibi saran bir alev kümesi meydana gelmiş, bu küre parçalanıp da bir takım daireler halinde toplandığı zaman güneş, ay ve yıldızlar onun yerini almışlar Güneş'in çizdiği daire dünyanın 27 misli,ayınki de 19 misli imiş, en yukarıda güneş sonra ay en aşağıda yıldızlar çemberi bulunuyormuş Onun kuramındaki yenilik yerin şu ya da bu biçimde göklerde bir yerlerde asılı olduğu ya da bir yerden destek aldığı biçimindeki eski kanıyı reddetmesidir Ona göre yeryüzü şekil bakımından silindir biçiminde, ve yüksekliği genişliğinin üçte biri kadardır İki düz yüzeyden biri üzerinde biz yürüyoruz, öteki bunun karşısında bulunuyor ve yer evrenin merkezinde desteksiz bir konumda durmaktadır;çünkü herhangi bir yönde hareket etmesi için bir neden yoktur, bundan dolayı da hareketsizdir

Meteorolojik Düşünceler

Bu ilk fizikçiyi öncelikle ilgilendiren konu meteora yani gökyüzündeki nesnelerdi Meteora'yı ve depremi fizik yönünden ilk o açıklamıştır Gök haritalarını çıkarırken geometriden ve matematiksel orandan yararlanmıştır Gnomon'u (gök ölçüsü),ilk o bulmuş ve güneş saatinin yanına dikmiştir Ayrıca ilk haritayı çizen bir 'sphaere' yani gökküresi planlayıp gerçekleştiren de yine o dur Ama özellikle yeryüzünün boşlukta durduğunu keşfetmesi ve bunu matematiksel yönden açıklaması o gün için duyulmamış bir varsayımdır

ANAKSIMANDROS
(ANAXIMANDROS / ANAXIMANDER)
(M Ö 610 - 545)

Miletli Anaksimandros 610'larda doğmuş ve 545'lerde ölmüştür Thales'in öğrencisidir Anaksimandros da, Thales gibi, şeylerin doğasını açıklamak istiyordu; ancak ona göre ilk öge apeiron'du Apeiron, sonsuz, belirsiz, gözlenemeyen ve dokunulamayan anlamlarına geliyordu Gnomon kullanmak suretiyle, bazı astronomik ölçümler yapmıştır Anaksimandros, çevresi okyanusla çevrili olan Yer'in, yassı bir disk veya bir tambur biçiminde olduğunu söylüyordu Etrafında Güneş, Ay ve diğer gezegenlerin halkaları vardı Çok seyahat etmiş ve bir Dünya haritası çizmiştir Yunan dünyasını bu haritanın ortasına koymuş, Avrupa ve Asya'yı ise onun çevresine yerleştirmiştir Anaksimandros'a göre, bütün kara kitlesini okyanus denilen büyük bir deniz kuşatmıştır

Yunan doğa filozofudur Miletos'da doğmuş olan Anaksimandros, astronominin kurucusu ve ilk kez bir kozmoloji ya da dünya üzerine sistematik felsefe görüşü getiren filozof olarak kabul edilmiştir Thales gibi dünya tarihinde ilk kez doğayı; metafizik, mistik ya da mitolojik düşüncelere sapmadan, akılcı ve objektif bir yöntemle araştırmıştır Güneş ekseninin eğriliği, özellikle güneş saati gibi birçok keşif ona mal edilir Bilinen ilk dünya haritasının onun yaptığı, göklerin kutup yıldızı etrafında döndüğünü onun belirttiği söylenir Thales'den sonra Miletos okulunu yöneten, Karadeniz kıyılarında Apollonia'da bir koloni kuran Aniksimandros, evreni açıklamaya çalıştı ve onu sonsuz (apeiron) diye tanımladı Anaksimandros'un sonsuzu belirsiz bir maddedir; içinde çeşitli karşıtlar bulunur (soğuk ve sıcak, kuru ve yaş gibi) Bu karşıtlar, ancak ortaya çıktığı zaman birbirlerinden ayrılır Her doğumun karşıtların ayrılışı, her ölüm karşıtların sonsuzda birleşmesidir Anaksimandros'a göre insan, balıktan gelir; çünkü balığın kökeni insanlarınkinden daha kolay açıklanabilmektedir Bu bakımdan Anaksimandros, evrim kuramlarının öncülerinden sayılabilir

İlk filozoflardan ikincisi Anaximandros’tur O da MiletliThales’ten sonraki kuşaktan Onun öğrencisi, sonra da ardılı (halefi) olmuş Güneş saatini bulduğu, ilk haritayı çizdiği söylenir “Peri physeos= Doğa üzerine”adlı bir yapıtı varmış Bu konuda bu adla yazılmış ilk yapıtmış bu Anaximandros da, Thales gibi, arkhe sorunu üzerinde durmuştur O da var olanların kökeninin, anamaddenin ne olduğunu soruyor Ona göre ilk- maddenin sonsuz, tükenmez olması gerekir, çünkü ilk- madde sonsuz yaratmasında sınırsız ve tükenmez olduğunu gösteriyorSonsuz kavramını ilkin açık olarak belirleyip, bunu maddeye yükleyen Anaximandros olmuştur Ancak, Anaximandros anamaddeye yalnız sonsuzluk niteliğini yüklemekle kalmıyor, daha da ileri gidiyor: İlk –madde yalnız sonsuz değildir, sonsuz olandır da; çünkü ona, daha yakın olan başka bir belirlenim yüklenemez Thales ilk – maddeyi su ile, demek ki belli, bilinen bir madde ile bir tutmuştuAnaximandros’a göre ise, bunu yapamayız, çünkü her belli, belirli şey sonlu ve sınırlıdır da, yani karşıtı ile sınırlanmıştır: Sıcak soğuk ile, sıvı olan katı olanla, aydınlık karanlıkla, vb sınırlanmıştır Her belli olan, dolayısıyla sonlu ve sınırlı olan şey, meydana gelmiş olan bir şeydir – sıcak soğuktan, sıvı katıdan oluşur– ve yeniden karşıtına döner Böylece, birbirinin karşıtı olan şeylerden biri,öteki karşısında zaman zaman ağır basar; bu da, bunların içinden çıktıkları sonsuz ana madde içinde yeniden arınmalarına kadar sürer

Apeiron anlayışından Anaximandros çok özgün bir doğa görüşü geliştirmiştir: Apeiron’dan önce sıcak ile soğuk oluşmuştur Sıcak, başlangıçta soğuk ve karanlık olanı (biçimlendirmekte olan yeri) bir alev küresi olarak bir kabuk gibi sarmıştı Soğuk’tan iki karşıt: katı ile sıvı doğmuştur Sıvı’dan,yeri çevreleyen alev küresinin sıcaklığı yüzünden, buğular yükselip alev küresini halkalara, ateşle dolu olan hava tekerleklerine bölmüşlerdirBu tekerlekler de birtakım deliklerin – güneş, ay – alevler saçarlar Böylece hava(buğu) ile ateşin birleşmesinden gök meydana gelmiştirYer tepsi biçiminde değil, bir silindir, yuvarlak bir sütün biçimindedir ve boşlukta serbest olarak durur; gök de yerin etrafında döner

Anaximandros’un bu açıklamalarından açıkça şunu görüyoruz: Doğal karşılaştığımız çeşitli ve karmaşık olayları, burada tek, yalın bir temele bağlamak denemesi yapılmaktadır Anaximandros’u tam bir düşünür yapan da budur; bu yalınlaştırıcı açıklama denemesi, onun gerçekteki çokluğu düşüncede bir birliğe bağlamak istemesidir

Gözlemleri ile evren düzenini açıklamaya çalışmış ve bunun için ilk defa kozmos sözcüğünü kullanmıştır, bu sözcükle düzenli ve anlaşılır bir evreni kastetmiştir Eliptiğin eğimini hisseden ilk kişidir Yıldızların ve gezegenlerin dönen bir küreye çakılı olduklarını ve basık bir silindir şeklindeki dünyanın, bu kürenin merkezinde yer aldığını ileri sürmüştür Güneş, gündüz saatlerinde, üzerinde delikler bulunan bu kürenin içinde bulunurken, gece süresinde kürenin dışında bulunuyordu Böylece gece, deliklerden giren ışık yıldız ve gezegen olarak görünüyordu Tutulmalardan yararlanarak Güneş’in yarıçapının Yer yarıçapının 27 katı olduğunu tahmin etmiştir Ona göre Güneş’in Yer’e olan uzaklığı da Güneş çapının 27 katı idi Ay’ın uzaklığını ise Yer yarıçapının 19 katı olarak hesapladı
Anaximander'in canlıların kökenine ilişkin görüşü de oldukça çarpıcıdır: İnsan yavrusunun doğuş sırasındaki çaresizliği gözleminden hareket eden filozof, atalarımızın başlangıçta balık olduğunu ileri sürer Açıklaması da oldukça basittir; Bir zamanlar denizlerin çekilmesiyle yaşamlarını karada sürdürme zorunda kalan kimi balıklar insana kadar uzanan pek çok hayvan türüne kaynak olmuştur

Anaximandros:

İyonya Okulunun, M Ö 610 yılında doğup, M Ö 547 yılında öldüğü tahmin edilen ikinci düşünürü


Bilimsel Çalışmaları: Coğrafya alanında, onun Karadeniz’e açılan denizciler için bir harita yapmış olduğu anlatılır Anaximandros, yine tarihte ilk kez olarak meskun dünyanın bir levha üzerine resmini yapmaya kalkışmıştır Astronomi alanında, güneş ekliptiğinin eğriliğini anlamak gibi önemli bir adım atan Anaximandros kozmolojisinde, dünyanın bir tepsi değil de, bir silindir şeklinde olduğu düşüncesine ulaşmıştır O, biyolojide ise, kendisinin gözlemi akılyürütme veya argümanla desteklediğini mükemmel bir biçimde gözler önüne seren bir evrim teorisi geliştirmiştir Yaşamın denizlerde ve suda başladığını, insanlar da dahil olmak üzere, tüm canlıların önce denizlerde yaşamış olup, karaya daha sonra çıktıklarını söyleyen Anaximandros’un teorisine göre, insan türünün ataları, önce balıkların vücudunda doğmuş ve ancak yaşamlarını kendi başlarına sürdürebilecek bir olgunluğa eriştikten sonra, karaya çıkmışlardır


Felsefi Görüşleri: Anaximandros önce, çağdaşı Thales’in maddi töz olarak “su” arılayışına, suyun nicelik bakımından sınırlı, nitelik bakımından belirli olduğu gerekçesiyle karşı çıkmıştır Su ya da nem, çatışma ve savaşlarını açıklamak durumunda olduğumuz karşıtlardan biri olup, ondan hiçbir zaman karşıtı çıkmaz Başka bir deyişle, değişme, doğum ve ölüm, büyüme ve küçülme, çatışma ve savaşın, bir öğenin sınırlarını diğerinin aleyhine olacak şekilde genişletmesinin bir sonucu olduğu için, suyun doğasına aykırı bir yapıda olan şeylerin, su içinde nasıl olup da eriyip gitmedikleri sorusuna doyurucu bir açıklama getirilemez Sudan, öyleyse yalnızca ıslak ve soğuk olan şeyler türeyebilir Oysa, dünyada, ıslak ve soğuk olan şeylere ek olarak, sıcak ve kuru olan şeyler de vardır


Suyun nitelik bakımından belirli olmasının yarattığı güçlükten kurtulsak bile, bu kez suyun nicelik bakımından sınırlı oluşunun yarattığı güçlük karşımıza çıkar Buna göre, su gibi nicelikçe sınırlı bir maddeden, sonlu bir kütleden evreni meydana getiren sonsuz varlık kütlesi doğamaz Sonsuz sayıda evren olduğunu öne süren Anaximandros’ta, sonsuz sayıdaki evren görüşü, sonsuz miktarda maddeyi gerektirir