Bölüm İv: Dünyayı Parmağında Oynatan Maden

Altın, çağlar boyunca halkların ve devletlerin zenginliğini, geleceğini belirleyen maden Eğer bu maden olmasaydı, kim Alaska için yerinden kımıldardı? Avustralya ve California bugünkü şöhretlerini büyük ölçüde altına borçlular Ne var ki altın, iktisatçılar arasında da tartışmalar yaratıyor Kimisi için altın rezervi ekonominin gidişatı konusunda ciddi bir referans Kimisi için ise, bu maden artık bir ülkenin ekonomik ve mali gücünü belirlemiyor



Altın, Antikçağdan bu yana para olarak kullanılıyor Ama, günümüzde artık para değil, bir değer rezervi Ülkelerin parasının değeri altın rezervlerine endekslenmiş durumda Peki ama neden? Çünkü para, uluslararası spekülasyonlara karşı fazla duyarlı Sonuçta bir ülkenin parasının değerine bakarak zenginliğini saptamak mümkün değil Oysa, altın daha sabit bir değer İşte bu nedenle, asırlardır uluslar zenginliklerini artırmak için altın rezervlerini genişletmeyi hedef aldılar Tıpkı, bazı ailelerin ekonomik durumlarını daha sabit kılmak için altın biriktirmeleri gibi
1944 yılında ABDdeki Bretton Woods kasabasında toplanan 44 ülkenin temsilcileri, savaştan sonra uluslararası değiş tokuşları daha düzenli kılmak için god exchange stardard denilen bir para sistemine geçtiler Bu sistemin temel ilkesi şuydu: Her ulusal para, bir başka değerle değiştirilebilir, aynı zamanda altına da çevrilebilirdi Bu değişimde referans para, Amerikan dolarıydı Ve parite şöyle kurulmuştu Bir ons altın, yani 29 gram altın 35 dolara eşitti Kısacası, bir kişi, sabit bir kurdan elindeki doları serbestçe altına, altını da dolara çevirebiliyordu Bu sistem 1971 yılında geçersiz hale geldi Çünkü, Amerikan devlet başkanı Nixon, aynı yıl, doların altına çevrilebilmesine son verdi O yıl Amerikan dış borçlar dengesi kırmızı alarm veriyordu ve dünyanın diğer yörelerinde çok miktarda altın hareket halindeydi

Günümüzde altının değeri, belli başlı mali merkezlerde gün gün belirleniyor Bu merkezlerden en önemlisi, Londra Altın Piyasası Fiyat, sabahın 1030unda belirleniyor, gün boyunca küçük de olsa değişiklikler gösterdikten sonra, öğleden sonra 3te sabitleniyor Bu rakamın belirlenmesinde, dünyanın en güçlü 5 pazarının temsilcileri (Johnson Matthey, Mocatha and Goldsmith, Samuel Montagu, Rothshild ve Sharps Pixley) belirleyici rol oynuyorlar Fiyatı, tüm dünyadaki altın alış ve satışları etkiliyor Burada hemen belirtelim ki, serbest piyasa koşullarının yanı sıra başka değişkenler de fiyatın oluşmasında devreye girebiliyor Örneğin, Güney Afrika Cumhuriyetindeki madenlerde başlatılan bir grev, sarı madenin fiyatını ok gibi yükseltebiliyor
Altın çok eskiden beri bilinmesine karşın, bir sanayi ürünü olarak üretilmesi 1800lerin ortalarında gerçekleşiyor Günümüzde, yılda yaklaşık 2500 ton altın üretiliyor En büyük altın üreticisi ülke, yılda ortalama 475 ton ile Güney Afrika Cumhuriyeti Onu sırasıyla ABD, Latin Amerika, Avustralya, Kanada, Çin, Endonezya ve Rusya izliyor Avrupa altın üretimi açısından fakir bir kıta Yıllık ortalama altın üretimi 25 tonu geçmiyor Avrupada İspanya, Yunanistan, İtalya gibi ülkelerde üçüncü şahısların külçe altın satın almaları yasak Türkiyede ise, sadece kuyumcu firmalar, altın borsasından külçe altın satın alabiliyorlar Üçüncü şahısların alımı söz konusu değil

Dünyadaki altının sadece üçte biri ulusal bankaların rezervlerinde Geri kalan ise, özel şahısların kasalarında ya da kuyumculuk sektöründe Ancak, altından sadece kuyumculuk sektöründe yararlanılmıyor Sarı maden, elektronik sanayiinden uzay çalışmalarına, tıp alanından dişçiliğe kadar çok geniş bir kullanım alanına sahip




Fazla altın göz çıkarır




Tarih, altın fazlasının ekonomiye verdiği zararların örnekleriyle dolu Örneğin 16 yüzyılda, Amerikanın keşfiyle birlikte, İspanyol fatihler Meksika ve Peru altınlarını Avrupaya taşıdılar Bu yüklü miktarda altın, Avrupadaki fiyatlarda gerçek anlamda bir devrim yarattı ve bütün ülkelerde malların fiyatları olağanüstü ölçüde arttı Bir araştırmaya göre, o 50 yıllık dönem içinde Avrupada hayat koşulları tam 5-6 misli daha pahalılaştı Aşırı altının ikinci yıkıcı etkisi, 18 yüzyılın ortalarında görüldü Amerika (Nevada ve California) ve Güney Afrikadaki altın madenlerinin aşırı çalıştırılması, dünya altın rezervlerini katladı ve bunun sonucunda, yine birçok ülkede yüksek enflasyon yaşandı
Altının fendi diğer madenleri yendi




Değişimlerde aracı değer olarak neden altın yerine başka bir değerli maden seçilmedi? Bunun en önemli nedeni, bu madenin asırlar boyunca çok çeşitli halklar tarafından "sağlam ve güvenilir" olarak görülmesi Bir kere çok büyük rahatlıkla işlenebilen bir malzeme Birkaç miligram altın ile metrelerce uzunluğunda ince tel üretilebiliyor Altın, akıl almaz derecede ince malzemelerde kullanılabiliyor Örneğin, metrenin binde biri olan 0,2 mikron kalınlığında işlenebiliyor

Altının bir başka özelliği ise, iyonik asit ve selenik asit dışında, diğer asitler tarafından etkilenmemesi Oksijen ile tepkimeye girmeyen, yani paslanmayan altın, çıkarımı her ne kadar kolay değilse de, yeryüzünde yaygın olarak bulunan bir materyal

Öte yandan altın, ender olarak "saf" haliyle kullanılan bir madde Çoğunlukla bakır, nikel ve çinko ile karıştırılıyor Bir karışım içindeki saf altının oranı, binde olarak belirtiliyor Örneğin binde 600 demek, yani karışımın onda birinin altın olması anlamına geliyor En yaygın tanımlama, 750 ve 900 Bankaların rezervlerindeki altın külçelerinin üzerinde ise, 999 yazıyor Yani pratikte en saf altın, işte bu bankalardaki külçe altınlar





Altının devleri




Güney Afrika altın üretiminde yarışı başta götürüyor Hemen arkasından ABD geliyor Dünya altın üretimi 11 ülkenin hakimiyeti altında; bunlardan sadece ikisi Avrupa ülkesi: Özbekistan ve Rusya Günümüzde, Avrupa'nın tamamında, her yıl yaklaşık 25 ton altın üretiliyor
Bugün dünya üzerinde 50 ülke, her yıl 2500 ton altın üretiyor Ancak, yeni geliştirilen düşük maliyetli teknolojilerle üretimin artırılacağı sanılıyor Bu teknolojiler sayesinde, maliyetli olduğu gerekçesiyle Türkiye ile Yunanistan'da başlatılmayan altın arama çalışmalarının, yakın gelecekte hızlandırılacağı belirtiliyor







Yıllık Altın üretimi (ton)


Ülkeler


Miktar


Güney Afrika


475 ton


ABD


365 ton


Latin Amerika


335 ton


Avustralya


335 ton


Kanada


185 ton


Çin


160 ton


Endonezya


140 ton


Rusya


125 ton


Özbekistan


85 ton


Gana


75 ton


Papua Yeni Gine


60 ton




Kaynak: focusdergisicomtr