Yavuz Sultan Selim'in Sandığımız Bu Fotoğraf Aslında Kimin? / Yavuz Sultan Selim

İran Şahı İsmail’e aittir



Yavuz Selim bahsinin geçtiği hemen her kitapta hükümdarın mutlaka kulağı küpeli bir tablosunun fotoğrafı da yeralır Ama bu tablo aslında Yavuz’a değil İran Şahı İsmail’e aittir Küpe Şah İsmail’in Şiiliğinin yanısıra Hayderî-Kalenderî dervişi olmasının sembolüdür ve Hayderîler bu küpeye “mengûş” derler


İddia ilk defa bundan 25 sene kadar önce eski bir gazeteci olan Nezih Uzel tarafından ortaya atıldı ve Uzel bir antika dergisine “Bu resimbu adamın değil” diye yazdı


Söylediği “adam” bizim meşhur Yavuz Sultan Selim bahsettiği resimde Yavuz’un taa ilkokullardan itibaren hemen bütün ders kitaplarına girmiş olan küpeli tablosuydu


Yazılmasının üzerinden çeyrek asır geçti ve konu o derginin sayfaları arasında unutulup gitti Nezih Uzel tablonun Yavuz Selim’i değil aksine onun can düşmanı İran Şahı İsmail’i gösterdiğini söylüyordu ve söylediği doğruydu


Yavuz’un küpe taktığı yolundaki söylenti döneminden sonraki tarih yazarları tarafından ortaya atılmıştı Resim ise saray nakkaşhanesinde ama Yavuz’dan çok sonraki dönemlerde yapılmış asırlar öncesine dayanan bazı efsaneler neticesinde hükümdarın kulağına bir de küpe oturtulmuştu


Küpe aslında Şah İsmail’e aitti ve Şah’ın inançlarıyla ilgiliydi Şii olan Şah aynı zamanda 13 yüzyılda ortaya çıkan bir yola Hayderî-Kalenderî tarikatine bağlıydı ve kulağındaki küpe de bu inancının belirtisiydi


Hayderiliği 1221’de ölen Kutbüddin Hayder isminde bir derviş Kalenderî tarikatının bir şubesi olarak kurmuştu ve o devirde varolan tarikatların enmarjinaliydi Hayderîliğin temelinde Hazreti Ali’ye duyulan aşırı bağlılık ve günlük hayattan uzaklaşıp kendine mahsus bir dünyada yaşamak vardı


Dervişler kulaklarının sadece tekine küpe takar saçlarını kaşlarını kirpiklerini ve hatta göğüslerinin kıllarını bile tıraş eder göğüslerinde bir tutamkıl bırakır ve bazıları bu tutama da tek bir inci tanesi geçirirlerdi Hayderîler’in belli bir yerleri yoktu bazan tek başlarına bazan da birarada gezer diyar diyar dolaşırlardı ve eski dönem Türk Edebiyatı’nın birçok önemli eseri Kalenderîler’e aitti


İşte meşhur tablodaki küpe Şah İsmail’in bu yönünün Hayderî-Kalenderî dervişi olmasının sembolüdür Yavuz Selim’e yapılan yakıştırma günün birinde belki düzeltilir ama araştırılması üzerindemutlaka durulması gereken bir başka konu var: Her iki hükümdarın da şairliği ve şiirlerinde kullandıkları dil Türk hükümdarı olan Yavuz Selim’in Farsça İranlılar’ın Şah’ı ama aslında özbeöz Türk olan İsmail’in de sadece Türkçe yazmış olmalarının sebebi


Alman baskısı Yavuz divanı


Alman İmparatoru Wilhelm 1904’te zamanın sultanı Abdülhamid’e çok ilginç bir hediye gönderdi: Hükümdarın cedlerinden Yavuz Selim’in altın yaldızlı divanını


O yıllar Türk-Alman dostluğunun temellerinin atıldığı dönemlerdi Sonraları gerçi Birinci Dünya Savaşı’na girmemiz imparatorluğun Anadolu dışındaki bütün topraklarının elimizden çıkmasıyla sonuçlandı ama o senelerde Alman dostluğundan başka şeyler bekleniyordu
Wilhelm’in bastırdığı kitap Abdülhamid için çok önemli bir manevî hediyeydi Yavuz’un şiirleri o zamana kadar sadece el yazmalarının sayfalarında kalmış kitap haline getirilmemişti İmparator divanı bir Alman Üniversitesi’nin doğu dilleri profesörü olan Paul Horn’a hazırlatmıştı 132 sayfaydı Berlin’de Devlet Matbaası’nda 475 santim boyunda basılmış ve her sayfasına tezhip yaptırılmıştı


Aradan tam 106 yıl geçti ve Almanlar’ın bastığı Yavuz Selim divanı bugüne kadar bir daha basılmadı