Rize - Ağaç İşleri

Ağaç İşleri

İklimi ve yapısı gereği çok ve değişik ağaç türlerinin yetiştiği ilimizde el sanatları konu edilince elbette ki ağaç işleri ilk akla gelen, en bol ürün veren bir alandır Burada ağacın pek çok çeşitleri vardır Bazıları çok kalındır,yekpare oyularak,oya gibi işlenerek kap kacak ve eşya yapılır Bazıları yumuşaktır, kolay işlenir, bazılarının sertliğinden ve ağır olmasından yararlanılır Bazıları özlü olur, kestane, ceviz, köknar, gürgen, dişbudak, ıhlamur, fındık, komar, armut, kiraz ve en bol olan kızılağaç
İhtiyaç duyulan eşyaya göre ağacın her çeşidini bulmak mümkün Bütün bu ve çok değişik malzemeyi kullanarak ve bunca değişik eşyayı yapan ustanın da çok maharetli ve yetişkin olması gerekir ağaç işleri ustası, sadece bu bölümde geçen işleri değil bunun yanı sıra evleri ve camileri de yapmakta; oymacılık, ağaç süsleme sanatlarında da ustalığını ortaya koymaktadır
KADI Kullanış amacına göre büyük olur, küçük olur, yuvarlak veya yavan olur genellikle kestane, köknar ve ıhlamur ağacından yapılır Kullanıldığı işe göre isimlendirilir Turşu kadısı, yağ kadısı,minci kadısı, tuz kadısı vs
GERDEL Ardeşen’de “Gergen” de denir Büyükbaş hayvanların yem kabı olarak kullanılan gerdel, ortalama 40 cm çapında ve 35 cm yüksekliğindedir Kadıdan farklı olarak ağızdan geniş, tabandan dardır Ağza doğru genişleyen gerdelde genişlik %20 oranındadır Kadı nasıl yapılıyorsa gerdel de aynı teknikle yapılır Yalnız hem kadının hem de gerdelin kovan gibi oyularak yapılan şekilleri de vardır Oyma kadı ve gerdeller için ıhlamur kütükleri kullanılır
KAYIK Doğu Karadeniz Bölgesi’nde çokça rastlanan bu küçük balıkçı teknesi, yöremizde amatör balıkçılık yapmakta kullanılmaktadır Sağlam olması için yapımında kestane malzeme kullanılır İnce kasnak denilen iskeleti yapılır Daha sonra da iskeleti dıştan örten tahtalar çakılır Kayığın alt kısmındaki ağaca “kayak” denir Üst yakalarda kürek ipinin takılacağı karşılıklı takaçlar yerleştirilir
Arka kısma takılan seyyar manivelalı tahta(dümen), kayığın hareket halindeki yönünü ayarlamaya yarar, orta bölümde bırakılan boşluk, depo olarak kullanılır Üst döşemeler, av malzemelerinin korunması ve oturmak içindir
Dört metreden on metreye kadar değişik uzunluklarda yapılan ve bugün de çokça kullanılan bir deniz aracıdır Karadenizlinin sosyal ve ekonomik hayatında önemli bir yer tutar
KONSOL VE SANDIK Konsol genellikle ceviz doğramadan yapılmaktadır Yaklaşık bir metre yükseklikte bir sandık görünümündedir En üstte iki veya üç sürme bulunur Bu sürmeleri genişlemesine iki veya üç sürme daha takip eder
BEŞİK Ana kucağı gibi anlamlı, insanoğlunun ana kucağından sonra ilk tanıştığı mekan, gerçek bir yuva, “Beşikten mezara” deyiminde olduğu gibi bir başlangıç ve bir temel salıncak gibi sallandığı için de bebeğin kolayca uyumasına uygun bir araç olarak kabul ediliyor Bugün kullanımı yok denecek kadar azalmıştır

KOPPA (KEPÇE) VE KUZİ (KAŞIK) Günümüzde de kullanılabilen odun kepçe (Koppa) kaşıktan biraz daha büyük ve sapı daha uzundur Sulu yemeklerin karıştırılmasında, dağıtılmasında kullanılır En makbulü şimşir ağacından yapılandır Komar odunu, karaağaç ve gürgen ağacından da yapılmaktadır Küçüklerine kaşık denir Oyma ve süsleme sanatlarının en güzel örneklerini bazı kaşık ve kepçelerde görmek mümkündür Ayrıca ilimizde ağaç işleri olarak Ozaşe (ezmelik), Tepuri
(Sofra Sağra ekmek teknesi) Kuli(iskemle), Mangana (dibektaşı tokmağı), Delme Kovan (Gunni), Yayık Kulek, Kot ve Ölçek, gibi,
Ağaç Oymacılığı ve Ahşap Süslemeciliği: Rizeli, ev, cami ve nayla gibi yapılarını yaparken sadece ihtiyacını gidermekle kalmamış, bunların güzel olmasını da istemiştir Devrin ustaları eserlerini yaparken bu yapılarda simetri ve mükemmellik gibi estetik unsurları ihmal etmemişlerdir Ağaç oymacılığı ve ahşap süslemeciliği genellikle ahşap ev eşyalarında, camilerde, evlerde, nayla (Serender veya seslender) gibi yapıların çeşitli bölümlerinde kullanılmıştır Ev eşyalarında şimşir, armut, dut gibi sert yapılı ağaçlar tercih edilmiştir Ev, nayla ve camilerde ceviz, kestane, karaağaç ve kiraz kullanılmıştır