Gümüşhane El Sanatlari

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-10-2012

GÜMÜŞHANE EL SANATLARI

EL SANATLARI

Kilimler günümüzde tek parça halinde çok büyük ebatta üretilmelerine rağmen seccade tipleri de çok nadir örneklerdendir Zilli Kilim dokumacılığı heybe, yastık, yolluk, duvar süsleri, nazarlık, isimlik, seccade olarak üretilmektedir Eskiden çuval olarak dokunan zilli kilim motifleri günümüzde bile sanat değeri taşımaktadır

Dokumada genellikle koyu renkler tercih edilmektedir Zemin renkleri kırmızı, bordo, siyah, lacivert, yeşil, sarı kullanılmakta, bütün renklerde kök boya ve indiga kullanılmaktadır Naturel ve pastel renkler isteğe göre kullanılmakta, kimyasal boya kullanılmamaktadır Dokumada kullanılan ipler yapağı olup, değerli oluşundan sesli anlamında "zilli" ismi verilmiştir Yöresel bir isimdir Zilli kilim dokumasında kullanılan ipler el eğirmesidir Dokumalar tek taraflı, tek yüz kullanılır Kilim motifleri kabartmalıdır Boya olarak kullanılan bitki ve kökler doğal bitkilerden elde edilmektedir İlçede dokunan zilli kilimlere özgü yöresel motifler; aynalı perler, permalar, yaslamalar, eğri zincir, tırmık dişleri, boncuklu gözler, küçük perler, küçük erdumeler, kıvrımlar, tavşan tabanı, koç boynuzu, kurbağacık zincir Zilli kilimin hammadde kaynaklarından üretimine kadar gerekli bütün unsurların Kelkit ilçemiz yöresinde mevcut olması teknolojik gelişmeye kolayca adapte edilebilmesi, üretilen kilimlerin ve bağlı ürünlerinin pazarlanmasında sorun olmaması, Kelkit ve yöresine önemli miktarda ekonomik katkı sağlamaktadır
-------------------------------------------------------------------------------
Ala kilimi iğmeleri keçi kılından, örgüsü yünden, tabii kök ile boyanmış yün ipliklerden olup, çeşitli model ve motiflerden, ağaç tezgahlardan genel olarak 15x3 ve 3x4 ebatlarında dokunmaktadır
-------------------------------------------------------------------------------
İpek halı dokumacılığı ,1980 yılından sonra İzmit ve çevresinde oturan yöremiz insanları tarafından İlçemizde oturan Vatandaşlarımıza öğretilmesi yoluyla başlamış olup, ilerleyen zamanlarda İlçe Halk Eğitim Merkezi Müdürlüğünün açtığı kurslarda daha yaygın hale gelmiştir

Yörede İpek halı dokumacılığı hemen,hemen her evde yapılabilmektedirİpek halı dokumacılığı için halı tezgahı, makas,kirkit gibi araçlar gereklidir 60x120 cm’lik bir halı için 4 kg ipek ipi kullanılmaktadırBir halı iki kişi tarafından iki ayda dokunabilmektedir
-------------------------------------------------------------------------------
Özellikle Ramazan aylarında gittiğiniz her yerde bir güveç muhabbeti vardır Fakir zengin her aile Ramazan boyunca mutlaka bir iftarda güveç yapmaya çalışır Misafirler güveçle ağırlanır Gümüşhane'nin önemli bir kültür ögesi olarak gördüğümüz güveci bu sayfamızda ayrıntılı bir şekilde tanıtmaya çalışacağız Özellikle yemek kabı veya araç olarak kullanılan güveci tanıyalım: Genel olarak güveç adı altında su testisi, küp, kırıs, gudu, kıylı ve çanak çeşitleri vardır Merkeze bağlı dölek köyünde yapılmaktadır

Anadolu'da genellikle bayanların dokuma işlerinde daha becerikli olduğu, bunun dışındaki ağaç, taş ve toprak işlemeciliğinde ise erkeklerin ustalığının ön plana çıktığını görmekteyiz İlginçtir ki Dölek Köyünde bu işi ustaca yapan bayanlardır Bu sanat anadan kıza devam ediyor Hatta eski yıllarda dölekten dışarıya başka köylere kız verilmediği söyleniyor Böylece bu sanat kuşaktan kuşağa günümüze kadar devam ettirilmiş Bugün güveç ustası 30-40 bayan ustalılarını devam ettiriyorlar Güveç kısaca topraktan yapılan pişmiş kapları ifade ediyor, ancak bir sanat ve har sanatta olduğu gibi güvecinde incelikleri var Öncelikle her topraktan güveç olmuyor
Dölek Köyünün dışında kıraç tarlaların toprağı güveç yapmaya en uygun yapıya sahiptir 1-2 km köyün dışından alınan topraklar taşları ayıklanıp, daha sonra su katılarak çiğneniyor Kıvamına gelen çamurdan tamamen ilkel yöntemlerle güveç yapımına geçilir Çamur gurufa denilen tahtanın üzerinde elde işlenerek şekil verilir Düzgün şekil vermek için tarak kullanılır Granzı denilen parça ile ağzına şekil verilen güveç, gogoç denilen parlak taş ile ıslatılıp düzlenir Fırınlamaya hazır hale gelir Fırınlama tezek ve odun ateşiyle ısıtılan tandırda yapıldıktan donra pişen güveçlerin yemek yapılacak hale gelmesi için zillenmesi gerekir Zilleme sütle ya da ayranla güvecin pişirilmesi olayıdır ki, bu yapılmazsa güveç dayanıklı olmaz Bu şekilde hazırlanan güveçler satışa hazırdır Gümüşhane, özellikle Dölek Köyü için önemli bir ekonomik kaynak olması gereken güveç imalatı şu an pazarlama açısından yeterli değildir Kooperatif ve şirketleşme yolu ile daha verimli bir şekilde köyün ve köylünün kalkınmasını sağlayacağını düşünüyoruz
Gümüşhane’de hem bir yemek çeşidi hem de bu yemeğin pişirildiği kaba adını veren güveç halk arasında gudu yada gudi olarak bilinir

Özellikle ramazan aylarında her yerde bir güveç muhabbeti vardır Fakir, zengin her aile ramazan boyunca mutlaka bir iftarı güveçle yapmaya çalışır Misafirler güveçle ağırlanır Gudu ilimiz merkez dölek köyünde üretilmektedir Ustaları bayanlardır Bu sanat anadan kıza devam eder Güveç kısaca topraktan yapılan pişmiş kaplar ifade eder
-------------------------------------------------------------------------------
İlçede Ağaç işlemeciliğinin yanında demir İşleri, Örgü işleri ve sarı işlerde yapılmaktadır Üretilen bu eşyalar turistik bölgelerde, yayla şenliklerinde ve yöre pazarlarında doğrudan tüketiciye sunulmaktadır

Demir İşleri
Ağaç İşleri
Örgü İşleri
Balta
Yayık
Yün Çorap (Koyun yünü)
Nacak
Kova
Kıl Çorap (Keçi yünü)
Girebi
Külek
Heybe
Karasapan demiri
Saksı takımı
Kapı menteşesi Kapı anahtarı
Çocuk beşiği
Orak
Oklova
Nal
Sofra ayağı
Mıh vb
Ağaç ması
El Kantarı
Çatal
İbrik
Kaşık
Elbise askısı
Sehpa
Tencere altlığı
Demlik altlığı
İsimlik

08-10-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Gümüşhane El Sanatlari GÜMÜŞHANE EL SANATLARI EL SANATLARI Kilimler günümüzde tek parça halinde çok büyük ebatta üretilmelerine rağmen seccade tipleri de çok nadir örneklerdendir Zilli Kilim dokumacılığı heybe, yastık, yolluk, duvar süsleri, nazarlık, isimlik, seccade olarak üretilmektedir Eskiden çuval olarak dokunan zilli kilim motifleri günümüzde bile sanat değeri taşımaktadır Dokumada genellikle koyu renkler tercih edilmektedir Zemin renkleri kırmızı, bordo, siyah, lacivert, yeşil, sarı kullanılmakta, bütün renklerde kök boya ve indiga kullanılmaktadır Naturel ve pastel renkler isteğe göre kullanılmakta, kimyasal boya kullanılmamaktadır Dokumada kullanılan ipler yapağı olup, değerli oluşundan sesli anlamında "zilli" ismi verilmiştir Yöresel bir isimdir Zilli kilim dokumasında kullanılan ipler el eğirmesidir Dokumalar tek taraflı, tek yüz kullanılır Kilim motifleri kabartmalıdır Boya olarak kullanılan bitki ve kökler doğal bitkilerden elde edilmektedir İlçede dokunan zilli kilimlere özgü yöresel motifler; aynalı perler, permalar, yaslamalar, eğri zincir, tırmık dişleri, boncuklu gözler, küçük perler, küçük erdumeler, kıvrımlar, tavşan tabanı, koç boynuzu, kurbağacık zincir Zilli kilimin hammadde kaynaklarından üretimine kadar gerekli bütün unsurların Kelkit ilçemiz yöresinde mevcut olması teknolojik gelişmeye kolayca adapte edilebilmesi, üretilen kilimlerin ve bağlı ürünlerinin pazarlanmasında sorun olmaması, Kelkit ve yöresine önemli miktarda ekonomik katkı sağlamaktadır ------------------------------------------------------------------------------- Ala kilimi iğmeleri keçi kılından, örgüsü yünden, tabii kök ile boyanmış yün ipliklerden olup, çeşitli model ve motiflerden, ağaç tezgahlardan genel olarak 15x3 ve 3x4 ebatlarında dokunmaktadır ------------------------------------------------------------------------------- İpek halı dokumacılığı ,1980 yılından sonra İzmit ve çevresinde oturan yöremiz insanları tarafından İlçemizde oturan Vatandaşlarımıza öğretilmesi yoluyla başlamış olup, ilerleyen zamanlarda İlçe Halk Eğitim Merkezi Müdürlüğünün açtığı kurslarda daha yaygın hale gelmiştir Yörede İpek halı dokumacılığı hemen,hemen her evde yapılabilmektedirİpek halı dokumacılığı için halı tezgahı, makas,kirkit gibi araçlar gereklidir 60x120 cm’lik bir halı için 4 kg ipek ipi kullanılmaktadırBir halı iki kişi tarafından iki ayda dokunabilmektedir ------------------------------------------------------------------------------- Özellikle Ramazan aylarında gittiğiniz her yerde bir güveç muhabbeti vardır Fakir zengin her aile Ramazan boyunca mutlaka bir iftarda güveç yapmaya çalışır Misafirler güveçle ağırlanır Gümüşhane'nin önemli bir kültür ögesi olarak gördüğümüz güveci bu sayfamızda ayrıntılı bir şekilde tanıtmaya çalışacağız Özellikle yemek kabı veya araç olarak kullanılan güveci tanıyalım: Genel olarak güveç adı altında su testisi, küp, kırıs, gudu, kıylı ve çanak çeşitleri vardır Merkeze bağlı dölek köyünde yapılmaktadır Anadolu'da genellikle bayanların dokuma işlerinde daha becerikli olduğu, bunun dışındaki ağaç, taş ve toprak işlemeciliğinde ise erkeklerin ustalığının ön plana çıktığını görmekteyiz İlginçtir ki Dölek Köyünde bu işi ustaca yapan bayanlardır Bu sanat anadan kıza devam ediyor Hatta eski yıllarda dölekten dışarıya başka köylere kız verilmediği söyleniyor Böylece bu sanat kuşaktan kuşağa günümüze kadar devam ettirilmiş Bugün güveç ustası 30-40 bayan ustalılarını devam ettiriyorlar Güveç kısaca topraktan yapılan pişmiş kapları ifade ediyor, ancak bir sanat ve har sanatta olduğu gibi güvecinde incelikleri var Öncelikle her topraktan güveç olmuyor Dölek Köyünün dışında kıraç tarlaların toprağı güveç yapmaya en uygun yapıya sahiptir 1-2 km köyün dışından alınan topraklar taşları ayıklanıp, daha sonra su katılarak çiğneniyor Kıvamına gelen çamurdan tamamen ilkel yöntemlerle güveç yapımına geçilir Çamur gurufa denilen tahtanın üzerinde elde işlenerek şekil verilir Düzgün şekil vermek için tarak kullanılır Granzı denilen parça ile ağzına şekil verilen güveç, gogoç denilen parlak taş ile ıslatılıp düzlenir Fırınlamaya hazır hale gelir Fırınlama tezek ve odun ateşiyle ısıtılan tandırda yapıldıktan donra pişen güveçlerin yemek yapılacak hale gelmesi için zillenmesi gerekir Zilleme sütle ya da ayranla güvecin pişirilmesi olayıdır ki, bu yapılmazsa güveç dayanıklı olmaz Bu şekilde hazırlanan güveçler satışa hazırdır Gümüşhane, özellikle Dölek Köyü için önemli bir ekonomik kaynak olması gereken güveç imalatı şu an pazarlama açısından yeterli değildir Kooperatif ve şirketleşme yolu ile daha verimli bir şekilde köyün ve köylünün kalkınmasını sağlayacağını düşünüyoruz Gümüşhane’de hem bir yemek çeşidi hem de bu yemeğin pişirildiği kaba adını veren güveç halk arasında gudu yada gudi olarak bilinir Özellikle ramazan aylarında her yerde bir güveç muhabbeti vardır Fakir, zengin her aile ramazan boyunca mutlaka bir iftarı güveçle yapmaya çalışır Misafirler güveçle ağırlanır Gudu ilimiz merkez dölek köyünde üretilmektedir Ustaları bayanlardır Bu sanat anadan kıza devam eder Güveç kısaca topraktan yapılan pişmiş kaplar ifade eder ------------------------------------------------------------------------------- İlçede Ağaç işlemeciliğinin yanında demir İşleri, Örgü işleri ve sarı işlerde yapılmaktadır Üretilen bu eşyalar turistik bölgelerde, yayla şenliklerinde ve yöre pazarlarında doğrudan tüketiciye sunulmaktadır Demir İşleri Ağaç İşleri Örgü İşleri Balta Yayık Yün Çorap (Koyun yünü) Nacak Kova Kıl Çorap (Keçi yünü) Girebi Külek Heybe Karasapan demiri Saksı takımı Kapı menteşesi Kapı anahtarı Çocuk beşiği Orak Oklova Nal Sofra ayağı Mıh vb Ağaç ması El Kantarı Çatal İbrik Kaşık Elbise askısı Sehpa Tencere altlığı Demlik altlığı İsimlik