Keramet Ve Gaybı Bilme Meselesi

Gaybı bilmekle ilgili iddianın asıl adı "keşf" olmakla birlikte bunun mümkün olduğu savunulurken hareket noktası kerâmet olarak gösterilmektedir
Her insanın vukuundan önce hissettiği birtakım olaylar olmuştur Ancak olay vuku bulmazdan önce kişideki o his, bilgi derecesine ulaşır mı? Ya da salih kişilerde bu his, bilgi derecesinde kesinlik kazanır mı? Bu soruya Islâm dini açısından cevap arıyorsak elbette müracaat edeceğimiz kaynak, Kur'an-ı Kerim olacaktır Yüce gayb bilgisiyle ilgili olarak şöyle buyurmaktadır:
"Gaybın anahtarı O'nun yanındadır Onları O'ndan başkası bilemez" (el-En'am, 6/59)"De ki: Göklerde ve yerde 'tan başka kimse gaybı bilemez" (en-Neml, 27/63) Bu âyetler, 'tan başka kimsenin gaybı bilemeyeceğini açık açık ifade etmektedir O halde mesele, 'ın gaybı insanlara bildirip bildirmeyeceğinde düğümlenmektedir Yüce gayb bilgisiyle ilgili olarak şöyle buyurmaktadır: "(O bütün) gaybı bilendir, gaybına kimseyi muttali kılmaz Ancak peygamberlerden, bildirmek istediği bunun dışındadır" (Cin, 72/26-27)
Âyet, bu konuda peygamberleri istisnâ etmekte ve onların bilmesini de, 'ın irâde ve dilemesine bağlamaktadır , gayb konusunda peygamberlerine neyi bildirirse, sadece onu bilirler, onun dışında kalanı onlar da bilemezler Nitekim Kur'an-ı Kerim'de peygamberimizin dili üzere şöyle buyurulmaktadır
"De ki: ‚Ben size, 'ın hazineleri yanımdadır, demiyorum Gaybı da bilmem; size ben meleğim de demiyorum Ben, sadece bana vahyolunana uyuyorum ‚De ki: ‚Körle gören bir olur mu? Düşünmüyor musunuz?" (el-En'âm, 6/50)
Kalb okuma meselesine gelince, bunun da mümkün olmadığı nasslarda açıkça belirtilmiştir Savaşta yere düştükten sonra kelime-i şehadeti getiren kişiyi öldüren Halid b Velid'i hesaba çeken Peygamber (sas) Hz Halid'in: "Korktu da bundan dolayı kelime-i şehadeti getirdi" demesi üzerine Peygamber (sas): "Kalbini yarıp baktın mı?" diyerek kalbdekine muttali olmanın mümkün olmadığını bildirmiştir (Ebû Dâvud, Cihad, 95; Ibn Mâce, Fiten, 1)
Hz Ömer, Medine'de bir cenaze olduğunda Hz Peygamber (sas)'den münafıklar hakkında bilgi sahibi olan Huzeyfe b Yemân'ı gözetler ve onu cemaat arasında görmezse ölünün münafık olmasından şüphelenerek cenaze namazına katılmazdı (Tecrid-i Sarîh Tercemesi ve Şerhi, Ankara 1972, II, 468) Demek ki Hz Ömer (ra) da kimsenin kalbini okumuş değildir
Netice itibariyle kerâmetin sınırlarını gaybı bilmek ya da kalb okumak gibi sınırlara kadar genişletmek, nasslarla bağdaşmayan bir durumdur
Bu konudaki bir diğer mütalaa Hz Peygamber bir hadis-i şerifinde "mü'minin ferasetinden sakının Çünkü o 'ın nuru ile bakar" (Tirmizî, Tefsîru sûre, 15/6) Âyet-i kerimesinde işaret edildiği gibi, salih bir mü'min ferasetiyle karşısındakınin bazı durumlarını sezebilir Nitekim yolda yürürken bir kadına bakan bir adam Hz Osman'ın yanına girince, Hz Osman (ra) "biriniz içeri giriyor ve iki gözünde zina eseri gözüküyor" der Bunun üzerine adam "Rasûlullah'dan sonra bir vahiy mi geliyor yoksa" diye sorar Hz Osman "hayır, ancak mü'minin feraseti vardır" der (Nebhânî, Huccetu'l-lahi ‚ale'l-Alemîn, s 862)
Durum bu noktadan değerlendirilince gaybı bilmenin sınırlarının iyi belirlenmesi gerekir Yukarıda verilen ölçüler çerçevesinde diyebiliriz ki her hangi bir kimseyi harikulade olaylar göstermesi nedeniyle, onun veli olduğuna hüküm veremeyiz Gösterdiği olağanüstü halin de kerâmet olduğunu kabul edemeyiz Önce bu kimsenin Islâm'a bağlılık derecesine ve 'ın şerîatına bağlılık noktasına bakarız Hakkında hükmümüzü öyle veririz Nitekim herhangi meşru bir sebebe dayanmaksızın keramet izharına kalkışan kimsenin bu haline iyi gözle bakılmamış kötü görülmüştür Halbuki en büyük kerâmet, 'ın şerîatı üzerinde istikamete olmaktır
Abdullah et Tüsterî (ra)'nin yanında kerametten söz edildiğinde şöyle der: "Ne kerâmeti, ne âyeti? Bir takım şeyler ki, zamanı geliyor, (cc) vakti geldiği için onları ortaya çıkarıyor Fakat kerâmetin en büyüğü bilesiniz ki, budur: Kendisinde bulunan kötü huylarını, övgüye layık olan iyi huylarla değiştirmendir" Ebu'l Hasan Eş-Şâzelî de bu hususta şunları söylüyor: "Gerçek anlamda Kerâmet: Dosdoğru bir istikametten ibarettir Bu istikameti de tam olgunluğa eriştirmektir Bu ise iki temele dayanır 'a gerçek manada iman etmekle ve 'ın Rasulünün getirdiklerine zâhirî ve bâtîni manada tabi olmakla sağlanır Kişiye düşen görev, bunları elde etmek için gayretini sarfetmesidir Tek gayesi olmalı, oda bu iki amacı elde etmek Fakat, olağanüstü olay anlamında Kerâmete gelince, muhakkık âlimler nezdinde buna itibar olunmaz Çünkü bu, kimi zaman istikamette bir mertebe kazanmış olanın elinde meydana geldiği gibi, bazan istidrac kabılinden olur"
Ayrıca 'ın veli kulları, salih bir kimsenin elinde meydana gelen keramete veya kerametlere itibar etmezler ve gösterilen bu kerâmetlerin o kimsenin üstünlüğüne bir delildir, diye de kabul etmezler Bu hususta Imam Şafiî şöyle der: "Elinde kerâmetler zuhûr eden her bir kimsenin velilerden olması gerekmez Bu kimselerin, kerâmet göstermeyenlerden daha üstün olduklarının bir delilidir denilemez, Böyle bir iddia ileri sürülemez Kerâmet göstermeyen öyle kimseler var ki, kerâmet gösterenlerden çok faziletlidirler ve üstündürler Zira gerçekte kerâmet, bazen sâhibinin yakînini takviye için ortaya çıkmış olabilir O kimsenin doğruluğuna ve faziletine bir kanıt olabilir Ancak bu kerâmet o kimsenin efdâl yani en üstünlüğüne bir kanıt değildir Zira efdaliyyet yani en üstünlük yakınî anlamda bir iman ve tam anlamıyla 'ı tanımakla mümkündür" (bk Abdullah el- Yâfiî Kitabu Neşri'l-Mehâsini'l-Galiyye, s 119)