Kur?Anda İnsana Yüklendiği İfade Edilen Emanet, Ne Demektir

Emanetle ilgili ayet-i kerimenin meali:

“Biz, emaneti göklere, yere ve dağlara arz ettik Onlar onu yüklenmeye yanaşmadılar, ondan korktular da onu insan yüklendi O cidden çok zalim, çok cahil bulunuyor” (Ahzab Sûresi, 72)

Emanetin lügat manası: eminlik, birisine koruması için bırakılan şey Eminliğin zıddı, hıyanet Yani, emaneti korumamak, onu emanet edenin değil de, kendi nefsinin arzu ettiği gibi harcamak

Istılahta, emanet için birçok manalar verilmiş Bunlar içerisinde en meşhur olanları şunlar:

“Dini tekliflerin tamamı”, “farzlar”, “İslam’ın emirleri”, “insana ihsan edilen her nimet”, “akıl”, “yer yüzüne halife olma kabiliyeti”

Kur’an güneşinden bir nur:

“ hiçbir nefse vüs’atini aşan (güç yetiremeyeceği) bir vazifeyi teklif etmez” (Bakara Sûresi, 286)

Bu nefislerden birisi göz; ona işitme vazifesi yüklenmemiş Bir başkası kulak; ona da anlama teklif edilmemiş Koyun ruhu tefekkür etmekle, dağlar ve taşlar da ışık vermekle vazifeli değiller Her varlık kendisine verilen kabiliyete göre bir vazifeye koşulmuş İnsan ruhunun diğer varlıklardan önemli farklılığı var Ona cüz’i irade takılmış Kendisine verilen vazifeyi yapıp yapmamada serbest bırakılmış Zalim ve cahil oluşunun kaynağı da bu cüz’i iradeyi yanlış kullanması, nefsin emrine vermesi

Emanet, irade sahibine verilir Kasaya koyduğunuz para için, “Paramı kasaya emanet ettim” demezsiniz Demek ki, cansız eşya emanete muhatap olamıyor Melekler de onlardan pek farklı değil Onların vazifelendirilmeleri teklif ile değil, emir iledir

Emanetle ilgili ayet-i kerimede emanetin göklere, yere ve dağlara “teklif” değil, “arz” edildiğinden bahsedilir Teklif edilseydi reddetmeleri düşünülemezdi Arz etmekte bir başka mana vardır Hani, bir padişah, huzuruna çağırdığı bir askerine bir vazife arz eder Mesela, ona “Sen katiplik yapabilir misin?” diyebilir O nefer, padişahından özür dileyerek, “Maalesef benim okuma yazmam yok; olsaydı emrinizi yerine getirirdim” der Bu teklif , “Bana bir su getir” demeye benzemez Suyu her nefer getirir, ama katipliği herkes yapamaz

Emanetle ilgili ayette de Cenab-ı Hak, göklerden, yerden ve dağlardan bir vazife istemiştir Onlara bir emanet arz etmiştir Bu arz edişin keyfiyetini bilemeyiz ve onların bu vazifeden içtinap etmelerini de bir isyan olarak değerlendiremeyiz Onlara teklif edilen vazife, onların kabiliyetleriyle, sermayeleriyle, kuvvetleriyle yapabilecekleri cinsten değildir Ama insanın yaratılış keyfiyeti, ona takılan cihazlar, verilen kabiliyetler, bu vazifeyi yapmasına müsaittir Nitekim, göklerin çekindiği bu emaneti o yüklenmiştir

Nedir bu vazife? Bediüzzaman Hazretleri Haşir Risalesinin on birinci hakikatinde bu emanetin “insanın istidadı” olduğuna işaret eder ve bu istidada yüklenen görevi, “Küçücük cüz’i ölçüleriyle, sanatçıklarıyla Halikını, muhit sıfatlarını, külli şuunatını, nihayetsiz tecelliyatını ölçerek bilmek” olarak açıklar

Kendi misaliyle açıklayalım: “Ben nasıl bu evi yaptım ve yapmasını biliyorum ve görüyorum ve onun malikiyim ve idare ediyorum Öyle de: Şu koca kainat sarayının bir ustası var O usta onu bilir, görür, yapar, idare eder ve hakeza”

İşte bu ve benzeri nice mukayeseleri yaparak ’ın sonsuz sıfatlarını, şuunatını bilme vazifesini gökler, yer ve dağlar yüklenememişlerdir; kendilerinde bunu yapabilecek istidat bulunmadığı için

Bu âyet-i kerime ile insanın semalardan yüksek olan ehemmiyeti ve kâinatı çok gerilerde bırakan ulvî vazifesi beyan edilerek, insanoğluna küçük şeylerin peşinde koşmaması tavsiye edilmekte Aksi halde, kendisine verilen kabiliyetleri yerinde kullanmayarak onlara mânen zulmedeceği ve cenneti bırakıp cehennemi satın alacağı için de câhil olacağı ders verilmekte, ihtar edilmektedir