Ev İçi Mahremiyetimiz

Ev İçi Mahremiyetimiz





Peygamberimiz sav’in insanlığa getirmiş olduğu medeniyetin esasında mahremiyet anlayışı vardır İnsanın kendisinden başlayan ve halka halka genişleyen bir mahremiyet anlayışı… İnsanın giyimine, odasına, evine, sokağına, mimarisine, şehrine ve ülkesine varıncaya kadar her yere ölçü veren bir anlayış…


Aynı çatı altında, aynı evde yaşayan insanlar, birbirlerinin odasına girerken izin istemeli mi? Çocuklar, anne-babalarının odasına girerken, anne-babalar çocuklarının odalarına girerken, kardeşler birbirlerinin odalarına girerken kapıyı çalmalı mı ya da sesli olarak müsaade almalı mıdırlar?


En yakınlara bile saygı ve özen


Sorunun cevabını Rasul-i Ekrem sav Efendimiz’den öğrenebiliriz


İşte O’nun huzurundayız… Mümin kalplerin huzur bulduğu, her sözün, her davranışın edeple yoğrulduğu nurlu meclisteyiz… Bir adam, Efendimiz sav’e yöneliyor ve bir konuda ölçüyü, edebi öğrenmek istiyor ve soruyor:


- Annemin yanına girerken izin isteyeyim mi?


Efendimiz sav “Evet!” diye cevap veriyor Adam diyor ki:


- Ama ben evde onunla beraber kalıyorum


Efendimiz sav:


- Onun yanına girerken izin iste, buyuruyor


Bu sefer adam şöyle söylüyor:


- Ama ben onun hizmetini de görüyorum


Efendimiz şöyle buyuruyor:


- Annenden izin iste Onu açık görmeye razı olur musun?


Adam “Hayır” diye cevap veriyor Bunun üzerine Efendimiz sav tekrar:


- Öyleyse ondan izin iste, buyuruyor (Muvatta, İsti’zân, 1)


Anne, insanın en yakınlarından biri Nebevî terbiye, bu yakınlığın bile belli ölçüleri, sınırları korumayı gerektiğini öğretiyor


Anne-evlat arasında bile bu ölçüler varken, bir evin kapısına gittiğimizde içeriye girmek için izin isteme mecburiyeti, aynı evi paylaştığımız insanlara karşı da dikkat etmemiz gerektiği kolayca anlaşılır Bu konuların dayanağı dinimizdeki mahremiyet anlayışıdır

Şeytanın ilk hilesi


Mahremiyet insanın yaradılışına dayanır İnsanlığın babası Hz Âdem ile anası Hz Havva’nın avret yerleri cennet elbiseleriyle örtülmüştü Yasak ağaçtan yediklerinde avret yerleri açılmış ve bundan utanç duymuşlardı Yüce Mevlâ, onları ve onların soyundan gelenleri uyarmıştı Şeytanın ilk hilesi olan insanın avret yerlerini soyup açığa çıkarma arzusunun hiç sona ermeyeceğini, buna karşı çok dikkatli olmamız gerektiğini tekrar tekrar ifade buyurmuştu (Araf, 20–27)


Avret yeri vücudumuzun açılması haram olan ve örtülmesi farz olan kısımlarıdır Buralara avret yerleri dendiği gibi “mahrem yerler” de denir Mahrem yerlerimizi, oralara bakması ve dokunması haram olan kişilere karşı örtülü tutmak zorundayız Çünkü bizim açmamız haram, onların da bakması ve dokunması haramdır


İnsanı yaratan Yüce Mevlâ, her varlığın asıl sahibinin kendisi olduğunu ve insanın kendi vücudunun ve ruhunun bile kendisine emanet olarak verildiğini bildirmiştir “Bedenim bana aittir, dilediğimi yaparım!” gibi ben-merkezci bakış açısının aksine, “Beden bile emanettir, Yaradan ne buyuruyorsa onu yapabilirim” anlayışı esastır Bu anlayışın cinsel dokunulmazlıkla ilgili olan yönü, mahremiyet anlayışımızı oluşturur


Yüce Mevlâ, insana kendi vücudundan başlayan ve kademe kademe genişleyen mahremiyetle ilgili bir takım hükümler koymuştur Bundan dolayı insan kendi vücudunun mahremiyetine riayet etmek zorunda olduğu gibi, başkalarının vücudunun mahremiyetine de riayet etmek zorundadır İçinde insan yaşadığı için evlerin de mahremiyeti vardır Bir önceki sayımızda bu konu üzerinde durmuştuk

Ölçüler, sınırlar


Yüce Rabbimiz, aynı ev içinde yaşayan insanların, birbirlerinin mahremiyetine saygılı davranmalarının gerekliliği üzerinde durmuş ve şöyle buyurmuştur:


“Ey müminler! Ellerinizin altında bulunan (köle ve cariyeleriniz) ve içinizden henüz ergenlik çağına girmemiş olanlar, sabah namazından önce, öğleyin (sıcak memleketlerde öğlen uykusu için) soyunduğunuz vakit ve yatsı namazından sonra (yanınıza gireceklerinde) sizden üç defa izin istesinler Bunlar, mahrem halde bulunabileceğiniz üç vakittir Bu vakitlerin dışında ne sizin için ne de onlar için bir mahzur yoktur Birbirinizin yanına girip çıkabilirsiniz İşte Allah ayetleri size böyle açıklar Allah, (her şeyi) bilendir, hüküm ve hikmet sahibidir


Çocuklar ergenlik çağına girdiklerinde, kendilerinden öncekiler izin istedikleri gibi onlar da izin istesinler İşte Allah, ayetlerini size böyle açıklar Allah alîmdir, hakîmdir” (Nur, 58, 59)


Bu ayetlerde Yüce Mevlâ evde yaşayan dört gurup insandan bahsediyor Birincisi anne-babalar veya ailede bulunan evli büyükler İkincisi günümüzde bulunmayan fakat eski dönemlerde ev hizmetlerini gören köle ve cariyeler Üçüncüsü ergenlik çağına ulaşmamış çocuklar Dördüncü gurup da ergenlik çağına girmiş olan çocuklardır Köle ve cariyeler günümüzde bulunmadığı için onların hukukuna girmeyip, diğer üç guruba kısaca değinelim:


• Ergenlik çağından itibaren, evde bulunan her ferdin diğerlerinin odalarına ve bu arada ana-babanın odasına girerken her zaman izin istemesi gerektiğinde görüş birliği vardır Yukarıdaki hadis de bunu açıkça göstermektedir


• Ergenlik çağına ulaşmamış olan küçüklere gelince: Önce ana-babalara ve ailedeki büyüklere, bu küçüklerin eğitimi ile ilgili bir görev verilmektedir: Çocuklara, üç vakitte yani sabah namazından önce, öğleyin soyunulduğu vakit ve yatsı namazından sonra ana-babanın ve büyüklerin odalarına girmemeleri gerektiği öğretilmelidir Bu vakitlerde onların odalarına girmeleri ihtiyaç olursa, hemen kapıyı zorlayıp girmelerinin yanlış olduğu, en fazla üç kere izin istemelerinin ve kapıyı çalmalarının önemli olduğu güzelce anlatılmalıdır Üçüncü defadan sonra da izin alınamadığı takdirde içeriye girmenin kesinlikle doğru olmayacağı iyici belletilmelidir


Ayette geçen üç vakit, “insanın görülmesinden ar duyduğu, utandığı” üç vakit olarak tanıtılmıştır Yüce Mevlâ bu ifade ile insanın eşiyle istirahata çekildiği vakitlerde üzerinin açılabileceğine ve küçük çocuklarının bile bu halde büyüklerini görmelerinin doğru olmadığına dikkat çekmektedir Buradan şu sonuca rahatlıkla ulaşılabilir: Ana-babalar ve diğer büyükler, ev içerisinde bahsi geçen üç vaktin dışında derli toplu giyinmelidirler Giydikleri ev içi kıyafetlerinin en azından mahremler arası örtünmeye uygun olması gerekir Yani erkekler için göbekle diz kapağı arasının ve kadınlar için de göğüs ile diz kapağı arasının asgari olarak örtülü olması lazımdır


Büyüklerin çocuklara, mahremiyet anlayışını erken yaşlardan itibaren kazandırmalarının farz olduğu bu ayetten anlaşılmaktadır Alimlerimiz, çocukların mahrem yerlerinin örtülmesi ve anne-babalar da dahil olmak üzere bu mahremiyete özen gösterilmesi gerektiği üzerinde titizlikle durmuşlardır


• Bebekler için avretin söz konusu olmadığı genel olarak kabul edilir Hanefî müçtehitlerinden bir kısmı bunu dört yaşı ile sınırlandırmıştır Onlara göre dört yaşından on yaşına kadar çocukların mahrem yerleri “birincil avret” dediğimiz insanın ön ve arkasıdır On yaşından sonra da artık büyüklerin mahremiyet ölçülerinin onlara da uygulanması gerektiğini beyan ederler (İbn Abidîn, Reddü’l-Muhtâr, I/407, 408)


Diğer alimlerimizin görüşleri de bu içtihada yakındır Bazıları yedi yaşını esas almış, bazıları da cinsel olarak haz duyulabilecek bir vücut yapısına ulaşılmış olmasına önem vermiştir

Ağaç yaşken eğilir


Sonuç olarak, kız çocuğu olsun erkek çocuğu olsun, bahsi geçen yaşlardan itibaren avret mahallerini örtmek zorundadırlar Ana-babalar bu mahremiyet anlayışını, başka bir ifade ile utanma duygusunu, örtünme gereğini küçük yaşlardan itibaren çocuklarına kazandırmakla yükümlüdürler


Alimlerimizin bir kısmına göre yedi yaşından, bir kısmına göre on yaşından itibaren ana-babalar dahil olmak üzere diğer büyükler çocukların mahrem yerlerine bakamazlar Onlara banyo yaptırırken bile peştamal sarındırmak suretiyle yardımcı olmaları gerekir


Çocuklara mahremiyet duygusunu kazandırması açısından büyüklerin bir konuya daha özen göstermeleri çok faydalı olacaktır Çocuğa ayrılmış olan odaya büyükler girerken kapıyı çalarak izin istemeleri çok yerinde bir davranıştır Böylece çocuk, hem kendisine değer verildiğinin farkına varacak, hem de özel odalara girerken izin istenmesi gerektiğini büyüklerinden görerek öğrenmiş olacaktır


Aile içinde mahremiyetle ilgili hükümlere özen göstermek Yüce Mevlâ’ya imanın bir gereğidir Ayet-i kerimelerde odalara hangi saatlerde nasıl girileceği ile ilgili hükümlerin ayrıntılı olarak ifade buyurulması, mahremiyet anlayışının bir müslüman için ne kadar önemli olduğunu zaten ortaya koymaktadır


İslâm’ın gerekli gördüğü mahremiyet anlayışını ihmal etmenin sebep olduğu buhranlar, günümüzde herkes tarafından müşahede edilmektedir





Mehmet IŞIK •