Açe Sultanlığı

Açe Devleti

Açe Eyaleti Endonazya

Samatra Adası Açe


Açe Devleti Hint Okyanusu’nun doğusundaki Sumatra Adasının kuzey kısmında, Cihan Şah'ın liderliğinde kurulan bir İslam devleti


Açe Devletinin bulunduğu Sumatra Adası, eskiden beri ticaretle uğraşanların uğrak yeri idi Açeliler Hintli bir prens tarafından idare edilirlerdi Miladi 12 ortasında Açe’de İslamiyet yayılmaya başladı Şah Cihan’ın 1205’te Açe Sultanı olmasından sonra ise Açeliler, gruplar halinde Müslüman oldular


Sultan Ali Mugayyet Şah 1507- 1522 döneminde Açelilerle adaya gelen Portekizliler arasında kanlı mücadeleler başladı Bu mücadele, Sultan Aleeddin Riayat Şah 1537- 1571 zamanında da devam etti Aleeddin Riayat Şah, Portekizlilere karşı Osmanlı sultanından yardım istedi Osmanlı Sultanı İkinci Selim, Açe’ye iki gemi top, tüfek ve top yapacak ustalar gönderdi Büyük alim ve ilim adamı Abdurrahman Efendi, yanında bulunan Türklerle Açe’de bir köy kurarak yerleşti Açeliler bu yardımlar ile Malakka Yarımadasının büyük bir kısmını Portekizlilerden kurtardılar Bu tarihten sonra Açe Sultanlığı Hollandalılar tarafından işgal edilinceye kadar Kuzey Sumatra’ya hakim oldu


1876-1877 Osmanlı-Rus Savaşı'nda ( 93 Harbi) yenilen Osmanlı Devletinin eski gücünü kaybetmesinden cesaret alan Hollandalılar, 1877-1881 yılları arasında Açe’yi tamamen işgal ettiler ve binlerce müslümanı şehid ettiler Buna rağmen Hollandalılar, hiçbir zaman Açelilere tam anlamiyle hakimiyetlerini kabul ettiremediler Bugün Endonezya Cumhuriyetinin bir parçası durumundadır


Açe halkı ziraatle uğraşır Biber, Hindistan cevizi ve pirinç yetiştirirlerdi Kauçuk ağacı ile yağ hurması bahçeleri yaygındı Müreffeh bir hayatları vardı Açe ahalisi, inanç bakımından Peygamber efendimizin bildirdiği ve Eshab-ı kiramın naklettiği Ehl-i sünnet itikadında, Şafii mezhebindeydiler

- Endonezya'ya bağlı Sumatra Adası'nın kuzeyinde bulunan Açe, kuzeyden ve doğudan Malaka boğazına, batıdan Hint Okyanusu, güneyden Sumatra'nın orta kesimlerine komşudur Yüzölçümü 55,392 km2, nüfusu beş milyon (2001) civarındadır Açe'nin tamamını Müslümanlar oluşturmaktadır


- Açe, stratejik konumu ve yer altı zenginlikleriyle Endonezya için çok önemli bir bölgedir Doğu Timor için mümkün görülen bağımsızlık statüsünün Açe için düşünülmemesinin en önemli sebeplerinden biri budur Açe, dünyanın en zengin doğal gaz rezervine sahip topraklarından biridir Yer altı zenginlikleri arasında bulunan petrol, kalay, altın, platin, demir ve boksit rezervleri oldukça önemlidir Bölgenin tarım arazisi de son derece verimlidir: Baharat, kauçuk, hindistan cevizi ve kahve gibi ürünler ithal edilmektedir


- Günümüzde bağımsızlık için mücadele veren Açe, XX Yüzyılın başlarına kadar bağımsız bir İslam Devleti olarak varlığını sürdürmüştür Sömürgecilik döneminin ardından bu devlet son bulmuş ve pek çok bölgede olduğu gibi sömürgecilerin müdahalesiyle oluşturulan keyfi sınırlar sebebiyle bağımsızlığını yitirmiştir


- Açe'ye ilk saldıranlar, Sumatra'yı işgal amacında olan Portekizlilerdir Hatta bu saldırılar neticesinde Açeliler 1565'te İstanbul'a bir heyet göndererek Osmanlı Devleti'nden yardım istemişler ve Portekiz saldırılarına karşı Osmanlılarla bir savunma antlaşması imzalanmıştır (1567) Osmanlı Devleti, bu çerçevede Açe'ye cephane göndermiştir


- Hollanda daha farklı yöntemler deneyerek 20 yüzyılın başında bölgeye egemen olabilmiştir Son Açe Sultanı Tunku Muhammed Davut'un 1903'te Hollandalılara boyun eğmesiyle bölge idari bakımdan koloni hakimiyetine girmiştir


- Hollanda sömürgeciliği ile şekillenmeye başlayan 1949'dan sonraki Endonezya milliyetçiliği, etnik milliyetçiliğe dönüşerek Java'yı merkez; Açeliler, Ambonizler, Papuanlar gibi grupları "çevresel sapmalar" olarak tanımlamaya başlamıştır


- 1976'da, silahlı bir direniş grubu olarak Gerakan Aceh Merdeka (Özgür Açe Hareketi=GAM) kurulmuştur Hareket, Tengku Hasan Di Tiro tarafından yönetilmekteydi Endonezya ordusu bu grubu, "güvenlik karşıtı çete" anlamına gelen Gerombolan Pengacau Keamananan (GPK) adıyla adlandırmıştır Endonezyalı yetkililer, 1970'lerin sonunda Özgür Açe Hareketi üyelerini tutuklayarak 1989'a kadar faaliyetlerini durdurmuştur Ancak bu tarihe kadar grup, kendisini yeniden Açe Sumatra Ulusal Kurtuluş Cephesi olarak adlandırarak faaliyetlerine devam etmiş, Aralık 1976'da askeri üslere saldırılar düzenlemiştir Hareketin kurucusu Tengku Hasan Di Tiro, 1980'den beri İsveç'de sürgünde bulunmaktadır


- 1998'de Suharto'nun yerine Habibi'nin geçmesiyle Açe'nin askeri operasyon bölgesi statüsü kaldırılmış, Açe'deki olayların son bulabileceği umudu uyanmıştır Ancak katliamlar son bulmamıştır


- Endonezya ordusu ve polisinin gerçekleştirdikleri operasyonlarda insan hakları ihlalleri ve Açe'den ayrılan mülteci sayısında önemli artışlar meydana gelmiştir Açe'deki şiddet nedeniyle yaklaşık 130,000 kişi Açe'yi terk etmek zorunda kalmıştır


- Bugün Açeliler, iki seçenekli bir referandumun kendileri için en iyi çözüm olduğunu düşünmektedirler: Endonezya'nın bir parçası olarak kalmak ya da özgür, bağımsız bir ülke olmak 8 Kasım 1999'da yaklaşık iki milyon Açeli, başkent Banda Açe'de toplanarak referandum istediklerini kamuoyuna duyurmuşlardır


- Açeli din adamları, bugün bile, İkinci Selim'in kendilerine gönderdiği fermanı Cuma hutbelerinde okuyup İstanbul'daki artık varolmayan halifeye bağlılıklarını sunuyorlarmış