Aksırana Yerhakemüllah Demek

Aksırana yerhakemüllah demek
AKSIRANA YERHAMÜKELLAH DEMEK
AKSIRAN ELHAMDÜLİLLAH DEDİĞİNDE YERHAMÜKELLAH DEMENİN MÜSTEHAP, ALLAH’A HAMDETMEDİĞİNDE YERHAMÜKELLAH DEMENİN MEKRUH OLDUĞU AKSIRANA CEVAP VERMENİN AKSIRMANIN VE ESNEMENİN EDEPLERİ

Hadisler

880Ebû Hüreyre radıyallahu anh’den rivayet edildiğine göre, Nebî sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:
“Şüphesiz Allah aksıranı sever, fakat esneyeni sevmez Sizden biriniz aksırır ve Allah Teâlâ’ya hamdederse, onun hamdini işiten her müslümanın yerhamükellah demesi üzerine bir vecîbedir Esnemeye gelince, o şeytandandır Sizden birinizin esnemesi geldiği zaman, onu gücü yettiği kadar engellemeye çalışsın Çünkü sizden biriniz esnediği zaman şeytan ona güler”
Buhârî, Edeb 125, 128; Bed’ü’l-halk 11 Ayrıca bk Tirmizî, Edeb 7

883 numaralı hadis ile birlikte açıklanacaktır
`

881 Ebû Hüreyre radıyallahu anh’den rivayet edildiğine göre, Nebî sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:
“Sizden biriniz aksırdığı zaman: Elhamdülillah desin Kardeşi veya arkadaşı da ona: Yerhamükellah desin Aksıran da: Yehdîkümullahu ve yuslihu bâleküm = Allah sizi hidayette kılsın ve kalbinizi ıslah etsin, desin”
Buhârî, Edeb 126 Ayrıca bk Tirmizî, Edeb 3; İbni Mâce, Edeb 20

883 numaralı hadis ile birlikte açıklanacaktır
882 Ebû Mûsa radıyallahu anh şöyle dedi:
Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’i:
“Sizden biriniz aksırdığı zaman elhamdülillah derse, ona yerhamükellah deyiniz Şayet Allah’a hamdetmezse siz de yerhamükellah demeyiniz” buyururken işittim
Müslim, Zühd 54

Bir sonraki hadis ile birlikte açıklanacaktır
883 Enes radıyallahu anh şöyle demiştir:
Nebî sallallahu aleyhi ve sellem’in yanında iki kişi aksırdı Efendimiz onlardan birine yerhamükellah dedi, diğerine ise söylemedi Kendisine yerhamükellah demediği kişi:
– Filân kişi aksırdı, ona yerhamükellah dedin; ben aksırdım, bana ise demedin, deyince Peygamberimiz:
– “O kişi elhamdülillah dedi, sen ise demedin” buyurdular
Buhârî, Edeb 127; Müslim, Zühd 53 Ayrıca bk Ebû Dâvûd, Edeb 94; Tirmizî, Edeb 4
Açıklamalar
Yukarıda geçen hadisler aynı konuyu açıklamakta oldukları için hepsini bir arada ele almayı uygun bulduk Çünkü her rivayet bir diğerinin tamamlayıcısı mahiyetindedir
Hadislerde geçen “teşmît”, aksırıp elhamdülillah diyene yerhamükellah demektir Bu sebeple tercümemizde hep bunu tercih ettik Hayır dua yerine de kullanılan bu kelimenin asıl anlamı düşmanların şamatasını gidermek demektir Aksıran kimse elhamdülillah demek suretiyle şeytanın şamatasını giderdiği için bu ad verilmiştir
Aksırma, beyin, burun ve boğazla alâkalı ise de vücudun bütün uzuvları ondan etkilenir ve sarsılır Esasen aksırık burun yollarında gelişir ve beyindeki reflekse bağlı olarak ağızdan ve burundan nefes boşalmasını sağlamak suretiyle, burun yollarındaki yabancı maddelerin temizlenmesine ve bütün vücudun zindeliğe kavuşmasına vesile olur Bu sebeple sağlık belirtisi olarak kabul edilir Sağlık ise en büyük nimettir Her nimete hamd ve şükür gerekir İşte bu sebeple aksırma nimetine karşı da Allah’a hamdedilir Fakat aksırmanın üçten fazla olanının nezle hastalığının alâmeti olduğunu Efendimiz haber vermişlerdir (Tirmizî, Edeb 5)
Aksıran kimse elhamdülillah veya elhamdülillahi alâ külli hâl diyerek Allah’a dua eder Bunun yerine Fatiha sûresi okumak veya kelime-i şehâdet getirmek gibi davranışların sünnete uymadığını ve mekruh sayıldığını bilmemiz gerekir Biraz sonra gelecek hadiste de göreceğimiz gibi aksıranın ağzını eliyle veya mendille kapatması da sünnete uygun bir davranıştır Aksırınca elhamdülillah diyen kimseye yerhamükellah diye mukabelede bulunmanın meşruluğu hususunda ümmetin icmaı vardır Bu bir görev olup İslâm’ın önemli muâşeret kâidelerinden sayılır Zâhirîler ile Mâlikî mezhebinden bazı imamlar elhamdülillah diyeni işiten herkesin ona mukâbelede bulunmasını vâcip saymışlardır Hatta Kâdî İyâz, İmam Mâlik’in teşmîtin farz olduğu yönündeki görüşünün daha yaygın olduğunu söylemiştir Fakat ulemânın çoğunluğunun mezhebine göre teşmît farz ve vâcip olmayıp, sünnet ve menduptur Elhamdülillah diyene yerhamükellah diye mukabelede bulunana, aksıran kimse yehdîkümullah veya yehdîkümullah ve yuslihu bâleküm diye karşılık verir İkincisinin Ehl-i kitaptan olanlara verilecek cevap olduğu da söylenmiştir Çünkü Peygamberimiz böyle yaparlarmış Biraz sonra gelecek hadislerden biri buna açıklık getirmektedir Aksıranın, kendisine yerhamükellah diyene, yağfirullahü lenâ ve leküm diye karşılık verebileceği de nakledilmiştir (Ebû Dâvûd, Edeb 90)
Aksırdığında hamdetmeyene karşılık verilmez Bunu Peygamber Efendimiz’in yukarıdaki hadislerinden ve bunlar dışındaki çeşitli sahih rivayetlerden öğrenmekteyiz Ayrıca namazda ve hutbe okunurken aksıran kimseye de mukabelede bulunulmaz Nezle gibi çok aksırtan bir hastalığa tutulmuş kimseye de her aksırışında mukabele edilmesi gerekmez Bizim toplumumuzda çok kere karşılaştığımız aksırana “çok yaşa” demenin ve bunun karşılığında “sen de gör” gibi karşılık vermenin sünnetle ve İslâmî muâşeretle bir alâkası yoktur
Esnemek ise bir sıhhat alâmeti olmayıp, bunun şeytandan olduğunun söylenmesi, insanın gaflet ve tenbelliğinin belirtisi olduğu içindir Çünkü gaflet müslümana yakışmayan bir haldir Esnemenin sebebi çok yiyip içmek, karnı tıka basa doldurmak ve bunların etkisiyle hareket kabiliyetinin azalması, uyku ve şehvet halinin öne geçmesidir Bunların her biri, şeytanın hoşlandığı şeylerdir Onun içindir ki, şeytan esneyene güler, çünkü onu esir almış ve kişi dünyalık arzularına mağlup olmuştur Bu sebeple esnemek hoş karşılanmamış, mümkün mertebe önüne geçilmesi tavsiye edilmiştir Her şeye rağmen engellenemediği durumlarda da, esnerken ağzı el ile kapatmak gerekir
Hadislerden Öğrendiklerimiz
1 Aksırmak bir nimet olup, sağlığın ve sıhhatin alâmetidir
2 Her nimete hamdetmek ve şükretmek gerektiğinden aksıran da Allah’a hamdeder
3 Aksırınca elhamdülillah diyene yerhamükellah demek sünnettir
4 Aksırdığında elhamdülillah demeyene, yerhamükellah diye karşılık verilmez Bunun sebebi, bir görevi ve sünneti terkedene durumunu hatırlatmak ve onu bunları yapmaya teşviktir
5 Aksıran, kendisine yerhamükellah diye dua edene, yehdîkümullah ve yüslihu bâleküm şeklinde karşılık verir
6 Esnemek gafletin, tenbellik ve şehvete mağlûbiyetin eseridir
7 Esnemenin şeytandan oluşu ve esneyene şeytanın gülmesi, onun arzusuna uyulduğu içindir
8 Esnemeyi önlemeye gayret etmek gerekir
Riyazüs Salihin